zeynep sinanoğlu
Istanbul University, Türk Dili ve Edebiyatı, Department Member
- İstanbul Üniversitesi/Türk Dili ve Edebiyatıedit
Moğolistan Türk dili, kültürü ve tarihi açısından son derece önemli bir coğrafyadır. Türk dilinin en eski yazılı kaynakları bu topraklarda bulunmuştur. Arhanan Yazıtı da Moğolistan'ın Bulgan eyaletinde (aymag) bulunmuş bir yazıttır. Yazıt... more
Moğolistan Türk dili, kültürü ve tarihi açısından son derece önemli bir coğrafyadır. Türk dilinin en eski yazılı kaynakları bu topraklarda bulunmuştur. Arhanan Yazıtı da Moğolistan'ın Bulgan eyaletinde (aymag) bulunmuş bir yazıttır. Yazıt diklemesine bir kayaya yazılmıştır ve 3 satır runik yazı ihtiva eder. Runik metin üzerine ilk okuma ve anlamlandırma çalışması ise 1965 yılında E. Tryjarski tarafından yapılmıştır. Arhanan Yazıtının hangi tarihte yazıldığı kesin olarak bilinmemektedir. Ancak söz varlığı ve bazı yazım özellikleri Uygur dönemi yazıtlarından olabileceğine işaret eder. Bu çalışmada Arhanan Yazıtı hakkında genel bilgilere yer verildikten sonra yazıttaki her bir satır tek tek ele alınıp runik metin dizgisi ve transliterasyonu verilecektir. Ardından önceki araştırmacıların okuyuşları ve tarafımızca hazırlanan okuma anlamlandırma denemesi yer alacaktır. Her bir satırın sonunda ilgili satıra dair ele alınan bazı sözcüklere ve yazım özelliklerine değinilecektir. Makalenin amacı bu zamana kadar yapılan çalışmalara toplu bir bakış sağlamak, birtakım sözcükler ve yazım özelliklerine dair açıklamalar getirmektir.
Abstract
Mongolia is an extremely important geography in terms of Turkic language, culture and history. The oldest written sources of the Tukic language were found here. The Arkhanan Inscription is also an inscription found in the Bulgan Aymag of Mongolia. The inscription was written upright on a rock and consists of 3 lines of runic text. First reading and interpretation study on the text has been done by Edward Tryjarski in 1965. It is not known yet for sure the period of the inscription. However, its vo- cabulary and some spelling features indicate that it may be from the Uyghur period inscriptions. In this study, after giving general information about the Arhanan Inscription, each line in the inscription will be handled one by one and the runic text string and transliteration will be given. After that, each line in the inscription is handled one by one and the runic text string, the readings of previous researchers and the reading prepared by us is given. At the end of each line, some words and spelling features that we have discussed about the relevant line will be mentioned. The aim of the study is to provide an overview of the works done so far and to provide explanations about some words and spelling features.
Abstract
Mongolia is an extremely important geography in terms of Turkic language, culture and history. The oldest written sources of the Tukic language were found here. The Arkhanan Inscription is also an inscription found in the Bulgan Aymag of Mongolia. The inscription was written upright on a rock and consists of 3 lines of runic text. First reading and interpretation study on the text has been done by Edward Tryjarski in 1965. It is not known yet for sure the period of the inscription. However, its vo- cabulary and some spelling features indicate that it may be from the Uyghur period inscriptions. In this study, after giving general information about the Arhanan Inscription, each line in the inscription will be handled one by one and the runic text string and transliteration will be given. After that, each line in the inscription is handled one by one and the runic text string, the readings of previous researchers and the reading prepared by us is given. At the end of each line, some words and spelling features that we have discussed about the relevant line will be mentioned. The aim of the study is to provide an overview of the works done so far and to provide explanations about some words and spelling features.
Research Interests:
The number of inscriptions written in Turkic runic alphabet found in Mongolia is increasing day by day. These inscriptions consist of one or a few lines and are mostly written on flat and polished rocks in nature. Due to their short and... more
The number of inscriptions written in Turkic runic alphabet found in Mongolia is increasing day by day. These inscriptions consist of one or a few lines and are mostly written on flat and polished rocks in nature. Due to their short and exposure to harsh climate conditions, they are more challenging to read and interpret compared to the larger inscriptions. One of these inscriptions is known as the Jirimiyn Hudag inscriptions. These inscriptions were found in the Tagt region of Ölziit sum (district), Dundgovi aimag (province), Mongolia. They are composed of two separate inscriptions located on a large rocky surface. Both inscriptions were engraved on the rock using a pointed object with fine scratches. The first inscription consists of two lines, while the second inscription has a single line. The reading and interpretation studies of the inscriptions were carried out by Mongolian scholars Battulga Tsend (2010, 2020, 2022) and Azzaya Badam (2016, 2018). In this article, the Jirimiyn Hudag inscriptions were examined based on the photographs shared by previous researchers. Some notes were made regarding the first inscription, but the focus was mainly on the second inscription. The direction of writing, identification of letters, explanations of words, and corrected reading are presented. According to our estimations, the inscription is dedicated to Elteriš Kagan, the founder of the second Turkic Khaganate and the father of Bilge Kagan and Kül Tegin. // Moğolistan’da bulunan Türk runik yazısıyla yazılmış olan yazıtların sayısı her geçen gün artmaktadır. Bu yazıtlar bir veya birkaç satır olup çoğunlukla doğada bulunan düz ve cilalı kayalar üzerine yazılmışlardır. Hem kısa oluşları hem de sert iklim şartları sebebiyle yıpranmış oldukları için diğer büyük yazıtlara göre okuma ve anlamlandırılmaları daha zordur. Bu yazıtlardan biri de Jirimiyn Hudag yazıtları olarak adlandırılan yazıtlardır. Yazıtlar, Moğolistan’ın Dundgovi aymag (eyalet), Ölziit sumun (kasaba) Tagt bölgesinde bulunmuştur. Geniş bir kayalık üzerinde iki ayrı yazıttan oluşmaktadır. Her iki yazıt da sivri uçlu bir nesne ile ince çiziklerle kayaya kazınmıştır. Birinci yazıt iki, ikinci yazıt ise tek satırdır. Yazıtların okuma ve anlamlandırma çalışmaları Moğol bilim adamları Battulga Tsend (2010; 2020; 2022) ve Azzaya Badam (2016; 2018) tarafından yapılmıştır. Bu makalede Jirimiyn Hudag yazıtları önceki araştırmacıların paylaşmış oldukları fotoğraflara dayalı olarak incelenmiştir. Birinci yazıta dair bazı notlar düşülüp esas olarak ikinci yazıt üzerinde durulmuştur. Yazıtın yazılış yönü, harf tespiti ve sözcüklere dair açıklamalar ile düzeltili okuyuşu verilmiştir. Tahminlerimize göre yazıt II. Türk Kağanlığının kurucusu, Bilge Kağan ve Kül Tėgin’in babası olan ėltėriş kagan’a atfedilmiştir.
Research Interests:
Özet: Moğolistan bölgesinde bulunan yazıtların sayısı her geçen gün artmaktadır. Bunlar çoğu zaman birkaç satırlık kısa yazıtlar olsa da Türk Diline katkıları büyüktür. 2005 yılından bu yana bilinen Bömbögör yazıtı, Moğolistan'da nispeten... more
Özet: Moğolistan bölgesinde bulunan yazıtların sayısı her geçen gün artmaktadır. Bunlar çoğu zaman birkaç satırlık kısa yazıtlar olsa da Türk Diline katkıları büyüktür. 2005 yılından bu yana bilinen Bömbögör yazıtı, Moğolistan'da nispeten yeni bulunmuş bir yazıttır. Yazıt üzerinde 5 satırdan oluşan runik yazı ve birçok damga vardır. Yazıtın hangi tarihte yazıldığı kesin olarak bilinmemektedir. Metin üzerine ilk çalışma Moğol araştırmacı Ts. Battulga tarafından yapılmıştır. Yazıtta daha önce runik metinlerde görülmeyen tultun / toltun, tultunla-/toltunla-sözcüklerinin olması dikkat çekicidir. Bu bildiride eldeki fotoğraflardan hareketle yazıtın runik metin dizgisi yapılacak, önceki araştırmacıların okuyuşları runik metninden hareketle satır satır karşılaştırmalı olarak değerlendirilecektir. İlgili satır sonunda bazı sözcükler ve yazım özellikleriyle ilgili notlara yer verilecektir.
The number of inscriptions found in the Mongolia region is increasing day by day. Although these are short inscriptions of a few lines most of the time, their contributions to the Turkish language are great. Bömbögör is a relatively newly found inscription, known since year 2005, in Mongolia. There are 5 lines text in runik alphabet and a lot of “damga” on the stone. It is not known exactly when the inscription was written. First study on the inscription has been done by Ts. Battulga, Mongol researcher. It is interesting that the text has words like tultun/toltun which never countered former inscriptions. In this article, runic text indexing will be done based on the available photographs, and some notes to be put on writing features of some words. Readings of former researchers will be evaluated comperatively based on runic text.
The number of inscriptions found in the Mongolia region is increasing day by day. Although these are short inscriptions of a few lines most of the time, their contributions to the Turkish language are great. Bömbögör is a relatively newly found inscription, known since year 2005, in Mongolia. There are 5 lines text in runik alphabet and a lot of “damga” on the stone. It is not known exactly when the inscription was written. First study on the inscription has been done by Ts. Battulga, Mongol researcher. It is interesting that the text has words like tultun/toltun which never countered former inscriptions. In this article, runic text indexing will be done based on the available photographs, and some notes to be put on writing features of some words. Readings of former researchers will be evaluated comperatively based on runic text.
Research Interests:
This book contains the full text of 13 papers presented at the İnternational postgraduate Student of Turkic Language workshop held online on March 22. In the workshop, from Old Uyghur word of "çaşıt" 'spy' to Middle Mongolian Sources,... more
This book contains the full text of 13 papers presented at the İnternational postgraduate Student of Turkic Language workshop held online on March 22. In the workshop, from Old Uyghur word of "çaşıt" 'spy' to Middle Mongolian Sources, from Turkic inscriptions to Modern Uyghur, papers from different periods and fields of Turkic Languages were included. The entire book is presented here for the use of researchers.
Özet: Bu kitap 22 Mart 2021 tarihinde çevrim içi olarak gerçekleşen Uluslararası Türk Dili Öğrenci çalıştayında sunulmuş 13 bildirinin tam metinlerini içerir. Çalıştayda Eski Uygurca "çaşıt"tan, Orta Moğolca Kaynaklara, yazıtlardan Çağdaş Uygurcaya, Türk Dilinin değişik dönem ve sahalarından bildirilere yer verilmiştir. Araştırmacıların istifadesine sunulur.
Özet: Bu kitap 22 Mart 2021 tarihinde çevrim içi olarak gerçekleşen Uluslararası Türk Dili Öğrenci çalıştayında sunulmuş 13 bildirinin tam metinlerini içerir. Çalıştayda Eski Uygurca "çaşıt"tan, Orta Moğolca Kaynaklara, yazıtlardan Çağdaş Uygurcaya, Türk Dilinin değişik dönem ve sahalarından bildirilere yer verilmiştir. Araştırmacıların istifadesine sunulur.