Çağdaş Uygurca

In Uyghur, verbs specialize to become the predicate of the sentence. There are many of predicate forms in Uyghur. The predicate forms of Uyghur verbs are firs of all differentiated in mood and produce the Mood Category. Predicate forms specific to a number of constituent mood types of the Mood Category are further differentiated in state and tens and produce the State- Tense Category. All kind of State-Tense predicate forms are also differentiated with respect to person and produce the Person Category. In Modern Uyghur, threre are thireen types State-Tense Category. Only five of these combined with Tense Category produce the State-Tense Category. There has three Tens of Uyghur: The Past Tens, The Present Tens and The Future Tens. İn this article ı will examined the Past Tens types one by one and compare with the Past Tens of Turkish

A LANGUAGE TEACHING BOOK: UYGUR TİLİDİN ASAS

Aysun DEMİREZ

ABSTRACT
According to Chinese researchers, methodical studies on Turkish dialects in China begin after the founding of the People's Republic of China. Many of the institutions that conduct research and teaching especially on these dialects in China are in Beijing and Xinjiang. Xinjiang University, Xinjiang Normal University, and the Linguistic Research Institute of the Xinjiang Academy of Social Sciences are amongst these institutions.
This study examined and evaluated phonetics teaching, selection of reading passages, speech phrases, grammar teaching, exercises, and glossary preparation of the language teaching book Uygur Tilidin Asas (2009), which is among the publications of Xinjiang University.
Uygur Tilidin Asas is a Uyghur dialect teaching book prepared with a traditional approach, considering the principle from easy to difficult, from simple to complex, which is also applied in Elif-ba books. The work Uygur Tilidin Asas the principle of being economical in terms of the processing and presentation of the subjects has been observed, compared to modern language teaching sets.
In modern language teaching, "speaking, writing, reading, and listening" skills are maintained in a way that support each other and course materials to support the language teaching book are also provided. Visual material that are aimed to motivate the learner is also included in the language teaching book.
Even though Chinese researchers state that methodical studies on Turkish dialects have been started only after the establishment of the People's Republic of China, Uyghur book catalog reviews of the Publications of Nations, China's largest minorities publication, reveal that the statements do not reflect the facts.
Although Uygur Tilidin Asas is a diligent work with good intentions, itis far from modern language teaching methods and practices in the teaching of New Uyghur Turkish. It also does not include audio-visual materials that support language and dialect teaching. This study aimed to draw attention to the need for written, visual and online studies in accordance with modern language teaching methods in the teaching of Turkish dialects, based on the example of teaching the new Uyghur Turkish.
Key Words: Modern Language Teaching, Language Teaching, Turkish dialects in China, Uyghur Turkish.

Özet Atasözleri halkın ortak düşüncesini, inancını, ahlak anlayışını, millî kültürünü ve felsefesini yansıtır. Bir başka deyişle atasözleri kültürün aynasıdır; eğitici ve yönlendiricidir. Genellikle mecazi bir anlam taşıyan atasözlerinin büyük bir kısmı sözlü olarak kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze ulaşmıştır; bazıları zaman dilimi içinde elenerek kullanımdan düşmüş, unutulmuştur; bazıları ise eski çağlardakinden farklı şekilde bize ulaşmıştır. Günümüzde atasözleri çok geniş ve çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Atasözleri denildiğinde genellikle atalarımızın uzun gözlem ve tecrübeler sonucunda vardıkları hükümlerini hikmetli düşünce, öğüt ve örneklemeler yolu ile öğütleyen, yol gösteren ifadeler kastedilir. Fakat bazı atasözleri vardı ki âdeta bir "kötü öğüt" veya "kötü sonuç" izlenimi verir (Örneğin, Yaxşi étiŋni satquçe ataŋni sat "İyi atını satmaktansa babanı sat."; Heqni sözligen öz ecilidin burun öler "Doğruyu söyleyen ecelinden önce ölür."). Bunlardan bazıları yakın dönemlerde ortaya çıkmış olsa gerek ki bunu içinde barındıran sözcüklerden anlamak mümkündür, örneğin: Cigde yağıçi badır bolmas, déhqan balısi kadır bolmaz "İğde ağacından sütun olmaz, çiftçinin çocuğu memur ol(a)maz."; Aldi işiktin yiŋne patmaydu, arqa işiktin poyiz qatnaydu "Ön kapıdan iğne geç(e)mez, arka kapıdan (rüşvet kapısından) tren geçer." vb. gibi atasözlerinde geçen kadır "memur" ve poyiz "tren" sözcükleri ancak 20. yüzyılda Rusçadan Uygurcaya giren sözcüklerdendir. Bu tür maqal-temsilleri günümüze tatbik etmek düşüncesiyle elemek elbette yanlış olur. Selbi maqal-temsiller de atasözlerinin bir parçasıdır; dolayısıyla bu tür atasözlerine de yer vermek, araştırmaya dâhil etmek gerekir. Bu tür atasözleri üzerine şimdiye değin bir çalışma yapılmamıştır. Bu yazımda çağdaş Uygur atasözleri içindeki olumsuz anlam içeren bazı atasözleri üzerinde durulacak.

ağdaş Uygurcada fiillerin cümledeki işlevi çoğu zaman yüklemdir; bu yüklem fiillerin şekilleri çeşitlidir: bazen şahıs, bazen hâl-zaman, bazen de meyil (tarz) bakımından farklılaşır. Uygurcadaki yüklem fiiller önce meyil, yani cümledeki eylemin söyleniş tarzına göre farklılaşarak Meyil kategorisi’ni şekillendirir; bunlardan bazıları yine hâl (kip) ve zaman yönünden farklılaşarak Hâl-zaman kategorisi’ni ortaya çıkarır; bütün bunlar yine şahıslara göre ayrılarak Şahıs kategorisi’ni oluşturur. Uygurcada fiillerin toplam 13 çeşit meyil kategorisi mevcuttur. Bunlardan sadece beşi zaman kategorisi ile birleşerek Hâl-zaman kategorisi’ni oluşturur. Çağdaş Uygurcada Geçmiş zaman, Şimdiki zaman ve Gelecek zaman kavramı vardır. Bu yazıda Şimdiki zamanın kipleri birer birer ele alınır ve Türkiye Türkçesindeki Şimdiki zaman ekleri ile karıştırarak hangi biçiminin TürkiyeTürkçesinde olduğu, hangisinin de olmadığı ortaya çıkarılır.