(Go: >> BACK << -|- >> HOME <<)

سرآغاز

تاریخ فرهنگی و اجتماعی

از مه میترا تا بابل

مسیح شیرافکن
 محمدحسن خان.jpg

مَه میترا
مه میترا از ترکیب دو کلمه مَه به معنای بزرگ و میترا به معنای فروغ دوستی و مهربانی، راستی و درستی است (برزگر ، ج 1 : 13). برزگر دلیل نام گذاری این شهر را به مَه میترا، وجود آتشکده ای در این شهر می دانست که جایگاه میترا بود. وی در ادامه کلمه مامطیر و مامطیرا را معادل کلمه مه میترا در زبان عربی می داند (همان).

دوران طلایی داستان نویسی ایران: یک تحلیل بوردیویی

آرش رضاپور
65834_480960616016_309096281016_6187627_958098_n.jpg

تصویر: آل احمد و ساعدی در تبریز
چکیده: اغلب پژوهشگران سال های 1330 تا اواسط 1350 خورشیدی را دوران طلایی ادبیات مدرن ایران می دانند. در مدتی کمتر از 30 سال، از نظر کمی به ناگاه حجم تولید ادبی در ایران چند برابر شد، و از منظر کیفی نیز آثاری پدید آمدند که برای همیشه در تاریخ ادبیات ایران ماندگار خواهند بود. در مقاله ی پیش روی تلاش شده است به یاری نظریه ی ادبی پیر بوردیو،

ﻳﺎدﻫﺎ و ﺧﺎﻃﺮهﻫﺎ: به مناسبت بیستمین سالمرگ اِنجوی شیرازی: ﻣﺘﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رادﻳﻮﻳﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓﻣﺮدم ﻣﺮﺣﻮم اِﻧﺠﻮیﺷﻴﺮازی

تهیه و تنظیم: ناصر ملائیان
D1733401T13623630(web).jpg

دوﺳﺘﺎن ﺳﻼم! اﻣﻴﺪوارم ﺣﺎﻟﺘﺎن ﺧﻮب ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻼﻟﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ. ﺷﺎﻳﺪ ﭘﻴﺶ ازاﻳﻦ ﻫﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ ﻛـﻪ در ﻣﻴﺎن ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ روزه ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺮدم رادﻳﻮ اﻳـﺮان ﻣﻲرﺳﺪ ﺑﺨﺸﻲ از آن ﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺗﺸﻮﻳﻖ آﻣﻴﺰیﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻮﻃﻨﺎن ﻋﺰﻳﺰ از راه ﻗﺪرداﻧﻲ و ﻣﺤﺒﺖ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻨﺪ و ﻣﺎ از اﺑـﺘـﺪا ﻗـﺮار ﮔﺬاﺷﺘﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ را ﻣﻄﺮح ﻧﻜﻨﻴﻢ، ﭼﻮن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ وﻗـﺖ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺪارد و ﻛﺎر ﺻﺤﻴﺤﻲ ﻧﻴﺴﺖ: اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﺎﻣﻪ­ﻫـﺎﻳـﻲ ﻛـﻪ ﻣﻲرﺳﺪ ﺑﺮای ﻣﺎ

گفتگو با مترجمان معاصر ایران: نیکو سرخوش

سعیده بوغیری
978-964-185-161-5.jpg

 کارشناسی   ام را در رشته   ی مترجمی زبان انگلیسی گرفتم، کارشناسی ارشد را در رشته   ی جامعه   شناسی و دکتری را در رشته   ی علوم سیاسی؛ درواقع باید بگویم شکلی از تحصیل که در نظام آموزشی ایران نه مرسوم است نه مطلوب، و من همچنان بابت این ماجراجویی تحصیلی-   زیستی هزینه می   دهم. البته پشیمان هم نیستم

شهرهای تاریخی جهان اسلام (8): تهران (بخش دوم)

بوثورث، مینورسکی، کلمارد، هورکاد ترجمه ی ملیحه درگاهی
خیابان ولیعصر

6.به قدرت رسیدن قاجارها. کریم خان در 13 صفر، 2/1193 مارس سال 1779 درگذشت. بیستم ماه صفر آقا محمد خان در حرم شاه عبدالعظیم بود و یک روز بعد در منطقه ی تهران تاج گذاری کرد. هر چند تهران در قلمرو نفوذ علی مراد خان، برادر ناتنی جعفر خان زند، قرار داشت. در سال 1783/ 1197 آقا محمد خان قصد داشت برای نخستین بار ملک تهران را تصرف کند اما

ده نکته‌ای که آمریکایی‌ها باید در مورد سوریه بدانند (اگر می‌خواهند تهدید به بمباران را ادامه دهند)

خوان کول ترجمه ی مهرداد امامی
bigstock-syria-3770337.jpg

گفته‌ی معروف «جنگْ روش یزدان برای آموزش جغرافی به آمریکایی‌هاست» به آمبروز بیرس تعلق دارد. به‌رغم مباحث ملی پردامنه در باب مداخله در سوریه، پر بی‌راه نیست که اغلب آمریکاییان نتوانند سوریه را بر روی نقشه پیدا کنند. در ادامه نکاتی کلیدی در مورد سوریه می‌آید که کوشیده‌ام بر آن‌ها تأکید کنم.

درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران

سید علیرضا هاشمی
Sans titre.jpg

درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران (1392)، محمد سعید ذکایی و مریم امن پور، انتشارات تیسا، 439 ص.
حوزه مطالعات بدن از سنتی کم اهمیت، حاشیه ای و تا اندازه ای کم منزلت در سلسله مراتب سنت های و شاخه های علوم اجتماعی و بویژه جامعه شناسی در چند دهه اخیر به حوزه ای پویا و پر اهمیت و جاذب برای طیف روز افزونی از محققان در سنت های جامعه شناسی غربی و غیر غربی

روزنامه‌های مشروطة دوم و کاربُرد ترکی آذری: نگاهی گذرا به روزنامه‌های غیر فارسی این دوره

ناصرالدين پروين
 استانبولو تبریز-azerbaycan.jpg

شانزده سال و اندی فاصلة سقوط استبداد صغیر و به تخت نشستن پهلوی اول است. در این مدت، به جز فارسی، ده زبان مختلف دیگر (ترکی، کردی، عربی، ارمنی، سُریانی، فرانسه، انگلیسی، روسی، آلمانی، عبری) در پیآیندها (روزنامه‌ها و مجله‌ها)ی ایران به کار رفته است. از آن میان، وجود خبرنامه‌ای به آلمانی، از دایرة حدس بیرون نیست، اما آگهی‌های آلمانی در روزنامه‌ها دیده شده است. عبری نیز، جز به صورت متن‌های مذهبی سه

خاطرات پر فروش مبارزان جنبش چریکی: خاطرات پر فروش مبارزان جنبش چریکی (لوموند دیپلماتیک: اوت 2013)

پیر دوم ترجمه ی منوچهر مرزبانیان
7-1.jpg

جنگ الجزایز از زبان رزم آورانش
طی چندین دهه، سرگذشت جنگ الجزایر را مورخان –و شاهدان– فرانسوی به انحصار خود درآورده بودند. اکنون روایات مجاهدین و «جنود» (سپاهیانی) رو به فزونی نهاده است که هشت سال در برابر [نیروهای] استعمار مقاومت کردند. این شهادت ها، با همه محدویت هایشان، آغاز دریدن پرده سنگین سکوتی است که تاریخ‌نگاری رسمی در الجزیره بر آن دوران افکنده. اما برخی پرهیزه [تابو] ها همچنان دست نخورده باقی مانده اند.

خوارزمی

موهائینی محمد ترجمه ی مصطفی صداقت رستمی
kharazmi.png

این ترجمه بمناسبت تغییر نام دانشگاه تربیت معلم تهران به دانشگاه خوارزمی صورت گرفته است و در یکی از مجلات دانشجویی این دانشگاه به چاپ رسیده است. ابو عبدالله محمد بن موسی خوارزمی  یکی از چندین ریاضیدانان مسلمان است  که اغلب آنها  را با نام زادگاهشان می خواندند.  این دانشمند آسیای مرکزی را بیشتر با نام زادگاهش  یعنی خوارزم می شناسند   و بیاد می آورند.به نقل از جرج سارتون  ،تاریخ دان شهیر علوم

تاریخ سینما در ایران(1)

فرخ غفاری (ایرانیکا) ترجمه ی کتایون مصری
626779_bKIMQpEP_wksrnde.jpg

شاه به عکاس ارشد؛ میرزا ابراهیم عکاس باشی؛دستور داد تا دوربین گامونت بخرد وفیلم بسازد. اوهم با فیلمبرداری از یک جشنواره گل در شهراُستاند بلژیک فیلمی ساخت که احتمالا نخستین فیلمی است که توسط یک ایرانی ساخته شده است.

حافظه شهر شما در انسان شناسی و فرهنگ

گروه اخبار
memory of the city-logo_resized.jpg

انسان شناسی و فرهنگ در چارچوب پروژه  های خود در  تدوین تاریخ فرهنگی ایران مدرن  به ویژه در حوزه مدرن شهری و در طول صد سال اخیر از همه همکاران، علاقمندان و خوانندگان خود دعوت به  مشارکت می کند. هدف در مرحله نخست گرد آوری بیشترین تعداد ممکن  مواد اتنوگرافیک در حوزه شهری است.

شهرهای تاریخی جهان اسلام (8): تهران (بخش اول)

بوثورث، مینورسکی، کلمارد، هورکاد ترجمه ی ملیحه درگاهی
tehran-map.jpg

تهران که در متون عربی تیهران (Tihran) تلفظ می شود، شهری در شمال ایران است. طی اوایل دوران اسلامی تهران شهری مشهور و در اندازه ی متوسط بود، اما از اواخر قرن 18 بدل به پایتخت ایران، ایران مدرن و حالا جمهوری اسلامی ایران شده است. برای بررسی بیشتر در مورد ریشه شناسی نام تهران (هیچ یک متقاعد کننده نیست) رجوع شود به art  EI

جغرافیای تاریخی مازندران (7): سوادکوه

نرجس حیدری
jpg.

چکیده: شهرستان سوادکوه در استان مازندران قرار گرفته است. این شهرستان در دل کوه های سر به فلک کشیده البزر مرکزی قرار دارد که در طول تاریخ پر فراز و نشیب مازندران، مأمن و خاستگاه اسپهبدان آل باوند و آل قارن بوده است و این حکمرانان از آن جهت که از این کوهستان، امور دولتی و سیاسی تبرستان را اداره می کردند، ملک الجبال خوانده شدند. این ناحیه در دوره ساسانی و در صدر اسلام در اسناد مکتوب، به نامی غیر از

ما رو دیوونه و رسوا کردی، حالیته؟؟ محمود استاد محمد

...
Mahmoud_ostad_mohammad.jpg

بازیگر، نمایش نامه نویس و کارگردان
1329-1392
محمود استاد محمد هنرمند و بازیگر تئاتر و از چهره های تاثیر گذار در طول سال های گذشته در این حوزه، روز پنجشنبه سوم مرداد 1392 در تهران درگذشت. تعطیلات  تابستانی «انسان شناسی و فرهنگ» سبب شد که متاسفانه نتوانیم در همان زمان  به یاد او مطلبی منتشر کنیم و اکنون این

فتح یا سقوط: ترکی سازیِ کنستانتینوپُل (قسطنطنیه)

اورهان پاموک ترجمه از ترکی استانبولی: کیوان حق نظری
pamuk1.jpg

مقدمه ی مترجم:آنچه در پی می آید ترجمه ای است از یکی از فصل های سی و هفت گانه ی کتاب «استانبول، خاطرات و شهر»، که سه سال پس از انتشار، جایزه ی نوبل ادبیات « 2006» را برای پاموک به ارمغان آورد. او در این کتاب به خاطرات  خود و استانبول می پردازد. پاموک استانبول  دوران کودکی اش را  مثل عکس های سیاه و سفید، جایی نیمه تاریک و سربی رنگ  به یاد می آورد. کتاب  عکس های سیاه و سفید زیادی

شهرهای تاریخی جهان اسلام (7): نیشابور

هانگمن، بوثورث ترجمه ی ملیحه درگاهی
نیشابور

نیشابور که در عربی کلاسیک اغلب با عنوان نیشابور و در زبان فارسی نیشاپور تلفظ می شود یکی از چهار شهر بزرگ استان خراسان شرقی (به همراه مرو، هرات، و بلخ) از اوایل دوران اسلامی تا زمان حمله ی مغولها به ایران است. نیشابور مدرن واقع در استان خراسان فعلی به لحاظ وسعت کوچکتر بوده و از اهمیت کمتری برخوردار است، این شهر در عرض جغرافیایی

ایران، میراث در خطر: باستان شناسی و میراث فرهنگی از منظری بلند مدت

عمران گاراژیان
bastan1.JPG

مقدمه: سازمان عریض و طویل «میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» پیشینه ای به اختصار «شعبه عتیقات» در دولت فخیمه قاجار دارد. این شعبه­ی دولتی چنانکه از نامش اش پیداست به مسئله و معضل عتیقات رسیدگی می کرده! معضلی وارداتی که در فرآیند تجّدد وارد خاورمیانه شده و در بین مردم و طبقات بالای سیاسی- اجتماعی فراگیر شد. آنگاه که شاهان قاجار خود پیشروان تجسس عتیقات بودند از خارجی و داخلی گرفته تا دولت های استعمارگر

پیوست: 

باز هم 28 مرداد، باز هم 29 اسفند!

ناصر فکوهی
Kinzer583.jpg

از تناقضات عجیب روحیه برخی از ایرانیان حتی نخبه و دانشگاهی، که گاه جهانی را شگفت زده خود می کند، یکی هم آن است که از سویی چنان در میهن پرستی و ملت دوستی مبالغه می کنند که حتی حاضر نیستند کمترین اهمیتی به آخرین نظریه ها و مباحث علمی درباره  فرایندهای موسوم به ساختن دولت و ملت به مثابه پدیده های مدرن بدهند؛ اما از سویی دیگر چنان از سر تازه به دوران رسیدگی فکری در ذهنشان، تمدن

سوم شهریور 1320، ورود ارتش سرخ به تبریز و آغاز اشغال ایران

حمید ملازاده / گزارش از رویا آسیایی
red army in Tabriz.jpg

تصویر: ارتش سرخ در تبریز، 17 سپتامبر 1941
"ساعت 5:30 صبح تبریزی ها به صدای غرش هواپیماهایی که بر فراز شهر پرواز می کردند از خواب بیدار شدند. ابتدا مردم به تصور اینکه هواپیماهای خودی هستند دوباره سر به بستر راحت گذاشته به خواب فرورفتند. قبلاً در شهر شایع شده بود که هواپیماهای روسی جسته و گریخته در

شهرهای تاریخی جهان اسلام (1): مشهد (بخش سوم)

م. استرک، ب. هورکاد ترجمه ی ملیحه درگاهی
shrine

حرم مطهر و مشهد به عنوان مرکز یادگیری و پارسایی شیعه:
 استقرار حرم امام هشتم علی الرضا در مشهد این شهر را بدل به مقصد اصلی زائرین ایرانی کرده است، فرآیندی که به موجب آن بر تکریم زیارتگاه افزوده شده، با این حقیقت اهمیت یافته است که برای حدود چهار قرن

سفر به شمال قدیم

نسیبه فضل‌اللهی
Shomal 1.jpg

مروری بر سفرنامه سیاحانی که سال‌ها پیش از حوالی دریای خزر گذر کرده‌اند: گیلان، مازندران و گلستان قرن‌ها پیش چگونه بوده‌اند
خطۀ خوش شمال، از قدیم مقصد بسیاری از سیاحان و مسافرانی بوده که رنج سفر به این دیار را تاب آورده‏ اند. یکی از مسافران این خطه، شاه عباس صفوی بود که نزدیک به 500 سال پیش تنها شاهراه این سرزمین را بنا کرد؛ شاهراهی که امروز از آن تکه سنگی هم باقی‏ نمانده است.

سند قدیمی: گزارش مطالعه استراتژی دراز مدت طرح آمایش سرزمین (1355)

مهندسان مشاور ستیران/ سازمان برنامه و بودجه
1.bmp02.jpg

در اخرین سال های رژیم گذشته  شرکت مهندسان مشاور ستیران گزارش جامعی را بر روی الگوی طرح آمایش سرزمین فرانسه تهیه کرده بود که ضمن بررسی مسائل  برنامه ریزی شهری در ایران، چشم اندازی را برای ایجاد چندین کلانشهر در سطح  کشور ترسیم می کرد. این گزارش دارای ارزش  و اهمیت و حاوی اطلاعات بسیار مفیدی  درباره موقعیت شهری ایران در اواخر دهه 1350 است که خوانندگان می توانند در فرمت پی دی اف  آن را مطالعه کنند. 

پیوست: 

مقالات قدیمی: سخنور دوران بیداری (ادیب الممالک فراهانی) (1354)

ابراهیم صفائی / آماده سازی برای انتشار: نسرین راستگو
عکس: 

انقلاب مشروطه ایران با آنکه انقلابی ناقص و رشدنیافته و بی برنامه و فاقد رهبری صحیح بود و اغراض شخصی و سیاسی و تحریکات خارجی رفته رفته مسیر آن را بسوی بیراهه تغییر داد، با این حال چهره های اصیل و درخشان و وطنخواهان پاکبازی در این نهضت پیدا شدند که صادقانه در راه تحصیل آزادی و انجام اصلاحات اداری و اجتماعی و ریشه کن کردن فساد و انحطاطی که در اثر جهل و فقر و خودکامگی دستگاه استبدادی بر

شاه سلیمان صفوی (شاه صفی دوم) در سفرنامه‌ی کمپفر؛ قسمت دوم: ساختار فرهنگی‌ ـ اجتماعی

زهره روحی
550px-Great_Square_of_Isfahan_-_Engelbert_Kaempfer's_Amoenitates_Exoticae.jpg

در قسمت قبل قدرت و موقعیت سیاسی شاه سلیمان صفوی را بررسیدیم؛ اکنون در قسمت پایانی به آداب و رسوم، و روابط اجتماعی آن ایام خواهیم پرداخت.
چنانچه گفته شد، فقدان ساختار عقلانی و حقوقی در قلمرو قدرت، نه تنها باعث شد تا شاه صاحب اختیارِ مطلق باشد، بلکه حتا در خصوص محل

بازنگری دریافت آرنت از سیاست (بخش سوم)

یی‌هوا ژیانگ ترجمه عباس شهرابی فراهانی
6c1f1e8c-4ad2-46d0-9eb0-6a7e27a639f4_detail.jpg

آرنت بر این باور است که سنت اندیشه سیاسی هنگامی آغاز شد که محاکمه و مرگ سقراط، افلاطون را از حیات سیاسی ناامید و نسبت به بسیاری از آموزه‌های خود سقراط مشکوک کرد. خودِ سقراط با شهر (Polis) دشمنی نداشت. این مسأله را می‌توان از علاقه‌مندی او به گفتگو با مردم در میدان اصلی (agora) و پیشینه خوبی که به عنوان شهروند آتنی داشت، فهمید.

شهرهای تاریخی جهان اسلام (3): شیراز (بخش دوم)

آ. لمبتون ترجمه ی ملیحه درگاهی
آرامگاه سعدی

بنا بر متون عربی شیراز، یکی از شهرهای تاریخی ایران است که در جنوب غربی استان فارس واقع شده. این شهر در عرض جغرافیایی 29 درجه و 36 دقیقه ی شمالی و طول جغرافیایی 52 درجه و 32 دقیقه ی غربی، ارتفاع 1524 متری و در انتهای غربی آبگیر بزرگی که در حدود 130 کیلومتر مربع طول و 24 کیلومتر مربع عرض دارد، قرار گرفته است

خشم گَوَزن و غرور شیر: چند نکته در شناخت شعر و نثرِ خسرو گلسرخی

كاميار عابدي
blog_Khosro-Golsorkhi1.jpg

در صبح روز 29 بهمن 1352 عبدالحسین مشهور به خسرو گلسرخی (متولّد 1322، رشت؛ بزرگ شدة قم) و کرامت‌الله دانشیان (متولّد 1325، شیراز؛ بزرگ شدة تبریز)، پس از دو بار محاکمة علنی، به اتّهامِ «توطئه برای آسیب رساندن به خانوادة سلطنتی1»، در تهران تیرباران شدند. این دو همراه با ده تن دیگر در نیمة نخست همان سال دستگیر شده بودند. آیا وجود چنین اتّهام و گروهی واقعی بود یا خیالی؟ به خوبی نمی‌توان دانست.

لرستان و تاریخ قوم کاسیت

مهدی چرم آرن
15218987238209605312123113118524109182113.jpg

لرستان پیشینه ای کهن و درخشان دارد که قدمت آن به چهل هزار سال می رسد. این سرزمین از معدود نقاطی است که بیش از جاهای دیگر وارد دوره نوسنگی گردید. چنان که می دانیم دوره نوسنگی آن مرحله از تکامل فرهنگ است که انسان حیوانات و نباتات را اهلی ساخت و یا به دیگر سخن وارد مرحله ده نشینی، و کشاورزی –دامداری گردید.

موسیقی و اتحادیه های صنفی

محسن شهرنازدار
music union.jpg

انگلستان پیشرو در ایجاد تشکیلات صنفی است.انجمن سلطنتی موسیقی دانان بریتانیای کبیر در سال 1738 توسط جورج فردریک هندل و دیگران تاسیس شد.این انجمن حمایت از نوازندگان حرفه ای و خانواده های آنها را هدف اصلی فعالیت های خود قرار داده بود؛بخصوص  موسیقی دانانی که  به دلیل کهنسالی، ضعف یا بیماری، نیاز به مراقبت و حمایت داشتند. با این حال نخستن تشکیلات فراگیر صنفی موسیقی تا پایان قرن نوزدهم به

تمامی حقوق این پایگاه برای «انسان شناسی و فرهنگ» محفوظ است.