Oguzhan Dogan

Osmanli doneminde mahalle sosyal ve fiziki bir birimdir. Mahallede yasayanlar birbirlerine karsi sorumlu olup sosyal bir dayanisma icindedirler. Mahalle ile ilgili alinacak kararlarda etkin rol oynadiklari gibi suclularin tespiti ve cezalandirilmasi, alinacak vergilerin tespiti, gorevli olan kisilerin kontrolleri, gerektiginde bu kisilerin gorevlerinden alinmasi, ihtiyac duyulan hizmetlerin yerine getirilmesi seklinde pek cok konuda kendilerine taninmis haklarini kullanmislardir. Bu calismada sehir tanimi uzerinde kisaca durulduktan sonra, mahalle halkinin birbirine karsi sorumlulugu ve ustlendikleri roller hakkinda, Bursa merkezli olmak uzere, bilgi verilmistir. Temel kaynak olarak Bursa Şer‘iyye Sicillerinden yararlanilmistir

1786-1796 yıllarını kapsayan on yıllık süreçte Sivas Eyaleti (Sivas, Tokat, Amasya, Çorum, Divriği, Samsun vs) içerisinde yaşanan asayiş sorunları ve eşkıyalık olayları 18 ve 19 numaralı Sivas ahkam defterleri incelenmek suretiyle ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca devlet arşivlerinden eşkıyaların yaşamları hakkında detaylı bilgi vermek amacıyla takibi yapılmıştır. Sivas eyaletinde yaşanan asayiş sorunları yıllara göre ayrılmış ve karşılaştırması yapılmıştır.

ÖZET Osmanlı döneminde mahalle sosyal ve fiziki bir birimdir. Mahallede yaşayanlar birbirlerine karşı sorumlu olup sosyal bir dayanışma içindedirler. Mahalle ile ilgili alınacak kararlarda etkin rol oynadıkları gibi suçluların tespiti ve cezalandırılması, alınacak vergilerin tespiti, görevli olan kişilerin kontrolleri, gerektiğinde bu kişilerin görevlerinden alınması, ihtiyaç duyulan hizmetlerin yerine getirilmesi şeklinde pek çok konuda kendilerine tanınmış haklarını kullanmışlardır. Bu çalışmada şehir tanımı üzerinde kısaca durulduktan sonra, mahalle halkının birbirine karşı sorumluluğu ve üstlendikleri roller hakkında, Bursa merkezli olmak üzere, bilgi verilmiştir. Temel kaynak olarak Bursa Şer'iyye Sicillerinden yararlanılmıştır. ABSTRACT The Neighbourhood and It's Functions in the Ottoman Period The Neighbourhood was a social and physical unit in the Ottoman period. People in the neighbourhood were deemed as responsible for each other and formed a part of a quite effective social support system. They played important roles in decision making processes regarding the neighbourhood and enjoyed several rights given to them related to the matters such as finding and punishing the offenders, specifying the taxes, controlling and monitoring the civil cervants as well as firing them, and providing the needed services for the community. * Dr.; Uludağ Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü.

Özet Şer'i mahkemelerde belgelerin hangi kurallar çerçevesinde düzenleneceğini gösteren kı-lavuz kitaplarına sakk mecmuası adı verilmektedir. Mahkemelerde uzun yıllar görev yap-mış kadılar tarafından hazırlanan bu mecmualar, şer'iyye sicillerinden seçilmiş örnek belge-lere dayanmaktadır. Mahkeme kayıtlarını içeren kadı sicillerinde var olan hüccet, ilam, vakfiye gibi belge türlerine bu mecmualarda da rastlanmaktadır. Bu makalede Tokat'a ait bir sakk mecmuası incelenmiştir. 17. Yüzyıl sicillerinden seçilmiş belgelere dayanılarak dü-zenlenmiş olan mecmuanın en önemli özelliği, Tokat şer'iyye sicillerinin ilkinin 18. Yüzyılın sonlarına ait olması nedeniyle kısmen de olsa karanlıkta kalan bir dönemin aydınlatılması-na katkı sağlıyor olmasıdır. Nitekim defterde, şehirde başgösteren salgın hastalıklardan yangınlara, toplumsal ilişkilerden esnaf gruplarına kadar bir çok bilgi bulunmaktadır. Bu makalede, sözü edilen konularla ilgili mecmuadan derlenen verilerin ana hatlarıyla değerlen-dirilmesi yoluna gidilmiştir.