(Go: >> BACK << -|- >> HOME <<)
Przejdź do zawartości

Wikipedysta:Paweł5586/brudnopis4

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Atak na Sahryń – stanowił część akcji przeciwko zgrupowaniom kuszczom UPA-UNS w Sahryniu, Szychowicach, Modryniu, Turkowicach, Łaskowie i Miętkiem[1], co miało uprzedzić jej spodziewany atak. Podstawowym celem uderzenia był posterunek Ukraińskiej Policji Pomocniczej; Sahryń był ponadto bazą wypadową do ataków oddziałów ukraińskich na okoliczne polskie osiedla. Po zdobyciu posterunku Polacy weszli do wsi i całkowicie ją spalili (260 domów[1]).




zbrodnia popełniona przez polskie oddziały partyzanckie (Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich) na ukraińskiej ludności Sahrynia 10 marca 1944. Jej ofiarą, zdaniem polskich historyków z IPN, padło od 150–300 osób, inny polski autor, Marek Jasiak, pisał o 700 ofiarach[1]. Historycy ukraińscy podają różne liczby ofiar - od zbliżonej do polskich szacunków liczby 200 zabitych[2], poprzez liczbę 600–800 ofiar[3][4][5] aż do 1240[6]. Do dnia dzisiejszego nie ma ustalonej jednej bezdyskusyjnej listy ofiar, na już funkcjonujących niektóre nazwiska powtarzają się kilka razy[7].

Tło zbrodni[edytuj | edytuj kod]

Na początku 1944 OUN-B utworzyła na Chełmszczyźnie dwie bojówki SB, rozpoczęła rozszerzanie siatki OUN i tworzenie samoobron wiejskich. Już w styczniu bojówki rozpoczęły ataki na Polaków, głównie napadając na majątki ziemiańskie mordując właścicieli[8]. Zdaniem historyków z IPN, wiele wsi położonych pomiędzy Bugiem a linią wyznaczoną przez miejscowości Uchanie, Bereść, Hostynne, Werbkowice, zostało umocnionych, co uczyniło z nich obozy warowne z siecią bunkrów, okopów i zasieków[9].

Na Zamojszczyznę docierały również od 1943 roku - razem z uchodźcami - informacje o mordach na ludności polskiej na Wołyniu. W związku z tym w końcu lutego 1944 r. odbyła się narada Inspektoratu Zamojskiego AK, na której postanowiono zorganizować linię samoobrony przeciwukraińskiej i przygotować partyzancką ofensywę przeciwko Ukraińcom. Na początku marca 1944 r. w AK zapadła decyzja o przeprowadzeniu akcji przeciwko zgrupowaniom Ukraińskiej Powstańczej Armii w Sahryniu, Szychowicach i innych miejscowościach województwa lubelskiego, co miało uprzedzić spodziewany atak UPA (znaleziono dokumenty wskazujące na spodziewany atak UPA planowany na dzień 16 marca 1944 r., który faktycznie nastąpił kilka dni po zdobyciu Sahrynia)[9], [10]. Grzegorz Motyka przypuszcza, że za legitymizację tych działań posłużył rozkaz generała "Bora" nakazujący wycinać w pień kolonistów, którzy brali udział w mordach na Polakach. Według tego historyka uznano, że rozkaz dotyczy nie tylko Niemców, ale i Ukraińców[8].

 Osobny artykuł: Powstanie zamojskie.

Sahryń był wsią z ludnością ukraińsko-polską, z przewagą ukraińską (80% ukraińskich gospodarstw wobec 20% polskich), łącznie liczyła 300 domów[11]. W Sahryniu znajdował się posterunek Ukraińskiej Policji Pomocniczej, liczący wg niektórych źródeł - co najmniej 22 osoby, według innych - jedynie 6 policjantów, do których kilka dni przed 10 marca dołączyło 16 dezerterów z 5 pułku policyjnego SS "Galizien"[12] . Był też oddział Ukraińskiej Ludowej Samoobrony złożony z kilkudziesięciu osób (J. Makar podaje liczbę 20[11]). Sahryń stanowił bazę wypadową na okoliczne polskie osiedla (na Zamojszczyźnie doszło do morderstw na Polakach m.in. w Turkowicach, Modryńcu, Honiatynie, Dołhobyczowie, Telatynie, Malicach).

Przed 10 marca do Sahrynia przybyli zagrożeni odwetowymi działaniami polskiej partyzantki ukraińscy mieszkańcy m.in.: Pasiek, Terebinia, Modrynia.

Zbrodnia[edytuj | edytuj kod]

Inicjatorem serii ataków na ukraińskie wsie był komendant hrubieszowskiego obwodu AK Marian Gołębiewski ps. "Irek", zaś cała akcja została nazwana przez AK "rewolucją hrubieszowską"[13]. 10 marca o godz. 4.30 żołnierze AK zaatakowali posterunek. Według Grzegorza Motyki dowódca polskich oddziałów AK por. Zenon Jachymek ps. „Wiktor” wydał rozkaz oszczędzania ludności cywilnej, który nie był jednak respektowany. Ten sam autor wskazuje na udział batalionu Batalionów Chłopskich Stanisława Basaja ps. "Ryś" w ataku na wieś[14].

Polacy byli uzbrojeni w 50 karabinów maszynowych, ok. 450 sztuk broni ręcznej i pociski zapalające. Oddział Ukraińskiej Policji Pomocniczej, składający się z 20 osób, wyposażony był w 60 karabinów. Oddział ten był wspierany przez miejscową samoobronę[15], która szybko umknęła z pola walki[8]. Siły AK wynosiły ok. 500 żołnierzy, ale w bezpośredniej akcji najpewniej brało udział od 200 do 300 partyzantów.

Opór atakującym stawiła jedynie ok. dwudziestoosobowa załoga posterunku, doszło do wymiany ognia w okolicy cerkwi, na cmentarzu i przy samym budynku posterunku. Opór policjantów został dość szybko złamany[8], następnie Polacy weszli do wsi i całkowicie ją spalili, zabijając cywilnych Ukraińców. Niektórzy z mieszkańców wioski próbowali ukrywać się w schronach przy domach lub posiadali broń. W Sahryniu w wyniku pomyłki z rąk AK zginęli również Polacy[3]. Cały napad zakończył się ok. godz. 14. Według danych spisanych przez miejscowego księdza napastnicy zniszczyli cerkiew oraz budynki parafialne oraz 280 domów[11]. Gdy wieś została spalona, przyjechali do niej Polacy-gospodarze z innych miejscowości, rabując to, co pozostało.

Po zakończeniu akcji dowódca AK Zenon Jachymek osobiście rozstrzelał jednego ze swoich żołnierzy, za przewiny jeszcze sprzed akcji na Sahryń[8]. Te same oddziały AK i BCh w ramach "rewolucji hrubieszowskiej" zniszczyły również inne ukraińskie wsie: Pryhoryłe, Miętkie, Szychowice, Terebiń, Strużeneć i Turkowice[13]. W samym dniu 10 marca, zgodnie z planem AK, zostało zaatakowanych 7 wsi ukraińskich[11]. Akcja ta spotkała się z działaniami odwetowymi ze strony UPA i SS "Galizien", które zmusiły oddział "Rysia" do wycofania się z ziemi hrubieszowskiej[13]. Doszło do dalszej eskalacji partyzanckich walk polsko-ukraińskich w regionie[16].

Epilog[edytuj | edytuj kod]

Po spotkaniu w Sahryniu, 6 kwietnia 1946 przy pomocy wywiadu wojskowego WiN oddziały UPA zaatakowały garnizon WP w Werbkowicach, który był zaangażowany w wysiedlaniu ludności ukraińskiej. Oficerowie wywiadu WiN przechwycili hasła WP i osobiście wprowadzili oddział UPA do miasteczka. Następnie żołnierze UPA pod dowództwem por. "Kropywy" rozbroili najpierw wartowników, a potem wszystkich członków garnizonu i wzięli ich do niewoli. [17]

Śledztwo IPN[edytuj | edytuj kod]

Śledztwo prowadzone przez IPN w sprawie akcji prowadzonej 9 i 10 marca 1944 r. przez AK i BCh przeciwko UPA, w następstwie której zginęła bliżej nieustalona liczba ludności cywilnej, w tym narodowości ukraińskiej, zostało umorzone wobec stwierdzenia, że czyn nie zawiera ustawowych znamion czynu zabronionego[18].

Upamiętnienie ofiar zbrodni[edytuj | edytuj kod]

17 czerwca 2008 zatwierdzono projekt odnowienia cmentarza ofiar, odsłonięcie znaku pamiątkowego zaplanowano na maj 2009[19].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c P. Ther, A. Siljak, Redrawing nations: ethnic cleansing in East-Central Europe, 1944-1948, Rowman & Littlefield 2001, 9780742510944, s.174
  2. ↑ I. Iljuszyn, UPA i AK. Konflikt w Zachodniej Ukrainie (1939-1945), Tyrsa, Warszawa 2009, s.148
  3. ↑ a b Adam Jaworski: Ukraińcom krzyż na zgodę. [dostęp 11 marca 2009]. (pol.).
  4. ↑ J. Makar, Chełmszczyzna w latach okupacji niemieckiej [w:] Polska-Ukraina: Trudne pytania. Materiały XI międzynarodowego seminarium historycznego "Stosunki polsko-ukraińskie w latach II wojny światowej" Warszawa 26-28 kwietnia 2005, Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej-KARTA-Wołyński Uniwersytet Państwowy im. Łesi Ukrainki, Warszawa 2006, ISBN 83-88288-49-0, s. 225
  5. ↑ W. Serhijczuk, Trahedija ukrajinciw Polszczi, Ternopil 1997, s. 67
  6. ↑ У польському селі Сагринь спорудять стелу загиблим українцям. [dostęp 17 marca 2009]. (ukr.).
  7. ↑ Sahryń. [dostęp 17 marca 2009]. (pol.).
  8. ↑ a b c d e Grzegorz Motyka, Od rzezi wołyńskiej do akcji Wisła, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2011, str. 293-294
  9. ↑ a b Oddziałowa Komisja IPN w Lublinie. [dostęp 30 sierpnia 2011].
  10. ↑ "po wyniszczeniu Wołynia przeprawili się pod Kryłowem przez Bug i zaczęli palić i mordować: Kryłów, Prehoryłkę, Małków, Smoligów - na co "leśni ludzie" odpowiedzieli Sahryniem, Szychowicami, Modryniem - i tak na zmianę bez końca. W samym Sahryniu zlikwidowano około 700 głów miejscowych Rusinów ..." [w:] Jan Rzońca. Polacy w dziejach Europy Środkowej i Rosji: XVI-XX w. 2004. str. 201
  11. ↑ a b c d J. Makar, Chełmszczyzna..., s.225
  12. ↑ Bogdan Huk. Віддiли Армії Крайової - учасники вбивства мешканців Сагриня 10 березня 1944. „Nasze Słowo”. 27 (2709), s. 9, 5 lipca 2009. Warszawa: Związek Ukraińców w Polsce. ISSN 366609. 
  13. ↑ a b c I. Iljuszyn, op.cit., s.148
  14. ↑ G. Motyka, Ukraińska partyzantka 1942-1960, Warszawa, Rytm 2005, ISBN 978-83-88490-58-3, s.396
  15. ↑ A. Bożyk, Konflikt polsko-ukraiński na południowo-wschodniej Lubelszczyźnie podczas okupacji niemieckiej, Przegląd Ukrainoznawczy, nr 13, Przemyśl 2007, ISSN 1642-0705, s. 171
  16. ↑ G. Motyka, Tak było w Bieszczadach, s.191-192
  17. ↑ Op. cit. Marian Marek Drozdowski. Jałta: szkice i polemiki. 1996. str. 97
  18. ↑ Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 7 lipca 2011].
  19. ↑ W maju powstaną dwa znaki pamiątkowe, poświęcone poległym w Polsce Ukraińcom. [dostęp 11 marca 2009]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedysta:Paweł5586/brudnopis4&oldid=52300348”