siekiera

siekiera (język polski)

siekiera (1.1)

wymowa:

IPA: [ɕɛ̇ˈcɛra], AS: [śėḱera], zjawiska fonetyczne: zmięk.• podw. art.

​

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj żeński

(1.1) ręczne narzędzie do obróbki drewna, składające się ze stalowego obucha w kształcie klina oraz osadzonego w nim drewnianego styliska

(1.2) pot. coś aż odurzającego

odmiana:

(1.1-2)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	siekiera	siekiery
dopełniacz	siekiery	siekier
celownik	siekierze	siekierom
biernik	siekierę	siekiery
narzędnik	siekierą	siekierami
miejscownik	siekierze	siekierach
wołacz	siekiero	siekiery

przykłady:

(1.1) Wówczas jednemu przy ścinaniu pnia siekiera wpadła do wody i on zawołał: «Ach, panie! – i to jeszcze pożyczona».

(1.2) Babka, niby ze szczodrobliwości, robiła takie siekiery, że tego nie szło pić.

składnia:

kolokacje:

(1.1) poręczna / ostra / tępa siekiera • stylisko / rękojeść / obuch / toporzysko / ostrze / klin siekiery • rąbać / narąbać / porąbać / robić siekierą • ostrzyć / naostrzyć / tępić / stępić siekierę • siekiera tulejowa • paść pod siekierą

(1.2) pić / robić siekierę

synonimy:

(1.1) topór; gw. rąbanica; gw. (Śląsk Cieszyński) krzysoczka, cieślica, gw. (Górny Śląsk) siykiyra

antonimy:

hiperonimy:

(1.1) narzędzie

hiponimy:

holonimy:

meronimy:

(1.1) obuch, trzonek, ostrze, klin

wyrazy pokrewne:

rzecz. siekierezada ż, siekiernik mos/mrz, siekiernica ż, Siekierki nmos, Siekierczyn mrz, Siekierczyna ż, Siekierno n, Siekiernik mrz, Siekierz mrz, Siekiersk mrz

zdrobn. siekierka ż, siekiereczka ż

przym. siekierowy, siekierkowy

związki frazeologiczne:

można by siekierę zawiesić w powietrzu / smrodu tyleż, siekierę by mógł zawiesić • koń bosy na lód, but dziurawy na błoto, tępa siekiera na drwa – niebezpieczni są • byle siekiera w ręku, to głód nie dokuczy • porzucił jak złą siekierę na natoniu • odbieżeć jako siekiery na natoniu • z siekierą na osy • jak siekiera bez klina, tak obiad bez wina • niech pan panem będzie, a z wygodą sługa, Bartosz do siekiery, a Maciek do pługa • gdy Bóg zechce, to i siekiera pod ławą zapieje / jak Pan Bóg dopuści, to siekiera pod ławą zaszczeka • pływać siekierą • zła siekiera nie utonie • najgorsza siekiera u kowala • i najostrzejsza siekiera sama nie rąbie • siedzieć jak pod siekierą • nie raz siekierą, gdy dąb chcesz zwalić • pomiędzy dwoma, siekiera zginęła • ostry jak żydowska siekiera • przyganiała siekiera gracy • rąbać, jak cieśla siekierą • bieda, siekierą by jej nie urąbał • biegać za kimś z siekierą

etymologia:

(1.1) łac. securis lub pol. siekać; prasł. *sekyra

(1.2) od (1.1)

uwagi:

zob. też siekiera w Wikipedii

zob. też siekiera (narzędzie) w Wikicytatach

(1.1) por. topór • toporek • berdysz • ciupaga • labrys • halabarda • tomahawk • czekan • fasces • ono

tłumaczenia:

• angielski: (1.1) axe
• arabski: (1.1) بلطة ż, فاس m
• baskijski: (1.1) aizkora
• białoruski: (1.1) сякера ż
• czeski: (1.1) sekera ż, sekyra ż
• duński: (1.1) økse w
• esperanto: (1.1) hakilo
• francuski: (1.1) hache ż, cognée ż
• hiszpański: (1.1) hacha ż
• jaćwieski: (1.1) tirtis
• jidysz: (1.1) האַק ż (hak)
• kaszubski: (1.1) seczera ż
• kazachski: (1.1) балта
• luksemburski: (1.1) Aaxt ż
• niemiecki: (1.1) Axt ż
• norweski (bokmål): (1.1) øks m/ż
• norweski (nynorsk): (1.1) øks ż
• nowogrecki: (1.1) τσεκούρι n
• portugalski: (1.1) machado m
• rosyjski: (1.1) топор m
• rumuński: (1.1) topor n
• słowacki: (1.1) sekera ż
• starogrecki: (1.1) ἀξίνη ż
• szkocki: (1.1) aix
• szwedzki: (1.1) yxa w
• ukraiński: (1.1) сокира ż
• wilamowski: (1.1) akys ż, ākys ż, aokys ż
• włoski: (1.1) ascia ż, scure ż

źródła: