- Wikiibíídiiya

	Tóńlį́įdi tsisteeł bikʼos yiitásígíí

	Shádiʼááhdę́ę́ʼ tsisteeł łibáhí bikʼos yiitásígíí

	Dibénééz Bikéyahdę́ę́ʼ tsisteeł bikʼos yiitásígíí

	Shádiʼááhdę́ę́ʼ tábąąh tsisteeł łitsogo łikizhígíí

Tábąąh tsisteeł bikʼos yiitásígíí

Chʼééh digháhii dóó Tsisteeł éí ndaʼałkaahí dóó ééʼdeetįįhii bikʼehgo "Testudines" daolyé, áádóó éí nahasdzáán bikáaʼgi táaʼdi neeznádiingo daatsʼí ałʼąą ádaatʼé.

Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí nahasdzáán tʼáá siʼą́ą́ ńtʼę́ę́ʼ bikáaʼgi dahólǫ́, tʼáá hazhóʼó Shádiʼááhjí kéyah yistinígíí dóó honeezkʼazgi — ńléidi éí ádaadin. Nahatʼeʼiitsoh Bikéyah beʼałníiʼgi éí dóʼ doo dahólǫ́ǫ da. Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí tábąąhgi dóó nahoditsʼǫʼ dahólǫ́ǫgi naakai łeh; łaʼ éí hóółtseeiigi dahólǫ́ ałdóʼ, áko ndi díí éí łeeyiʼdi dóó niʼtátʼah dahináa łeh (tsisteeł naʼazísí da). Nááná łaʼ éí tónteel biyiʼ nidaʼałkǫ́ǫ́ʼ ałdóʼ.

Ánoolinígíí[łahgo áshłééh | łahgo áshłééh]

Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí tʼáá ałtso bitsʼaʼ dahólǫ́; díí bitsʼaʼ éí tsʼin bee ályaa, áádóó éí tsisteeł bíígháántsʼin átʼé. Bitsʼaʼ éí ntłʼiz łeh; łaʼ tsisteeł éí bitsʼaʼ yilzhólíi ndi. Nááná éí bijáád doo nineez da; táłtłʼáahdi tsisteeł nidaʼałkǫ́ʼígíí bijáád éí łóóʼ bigaan (yee naʼałkǫ́ʼí) ndahalin. Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí biwooʼ ádaadin; łaʼ éí bidaaʼ tsídii bidaaʼ ndahalin, náánáłaʼ éí bidaaʼ nineez dóó naʼashǫ́ʼii bidaaʼ ndahalin.

Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí bijéí yilzólii dahólǫ́ — áko éí níłchʼi yáʼátʼéehii (O₂) bił ańdaashiłgo naakai. Nááná éí biyęęzhii tábąąhgi (łeeh) deiłchį́.

Chʼééh digháhii dóó tsisteeł łaʼ éí daantsxaa (táłtłʼááh tsisteełtsoh éí hastą́ądi adéesʼeez áníłtso), náánáłaʼ éí tʼáá díkwíidi asdzoh^[?] tʼéiyá ádaníłnééz.

Chʼiyą́[łahgo áshłééh | łahgo áshłééh]

Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí daʼałchozh dóó daʼalghałgo naakai. Tłʼoh dóó tsin bineestʼąʼ deiłchozh, sǫʼ łóóʼ dóó dííłdzid dóó łeeyiʼ chʼosh deilghał. Łahda chʼosh bikágí ntłʼizí dóó chʼil binááʼ deildeeł ałdóʼ.

Táłtłʼááh tsisteełtsoh éí jélii łóóʼ tʼéiyá yilghał.

Chʼééh digháhii bitsįʼ yitsʼą́ą́dóó atooʼ ályaaígíí

Chʼééh digháhii dóó bílaʼashdlaʼii[łahgo áshłééh | łahgo áshłééh]

Łaʼ bílaʼashdlaʼii éí chʼééh digháhii dóó tsisteeł bilį́į́ʼ ádeiłʼį́įgo yaa ádahályą́. Nááná chʼééh digháhii dóó tsisteeł bitsįʼ yitsʼą́ą́dóó chʼiyáán ádeilééh; ayóo łikan jiní. Áádóó Binááʼádaałtsʼózíidi dabikéyahdi kéédahatʼínígíí éí tsisteeł bitsʼą́ą́dóó azeeʼ ádeilééh ałdóʼ.

Naakaii Bikéyahdi kéédahatʼínígíí éí chʼééh digháhii bikʼah yitsʼą́ą́dóó tłah ádeilééh; díí éí "crema de tortuga" deiłníigo dayózhí.

@@ Line 2: / Line 2: @@
 |ni=lits
 |box={{Tsisteeł-nav}}
+|bizhi=Chʼééh digháhii{{naalref}} dóó Tsisteeł{{naalref}}
 }}
-'''Chʼééh digháhii''' dóó '''Tsisteeł''' éí [[nidaʼałkááhí]] bikʼehgo ''"Testudines"'' daolyé, áádóó éí [[nahasdzáán]] bikáaʼgi táaʼdi neeznádiingo da ałʼąą ádaatʼé.
+'''Chʼééh digháhii''' dóó '''Tsisteeł''' éí [[ndaʼałkaahí]] dóó ééʼdeetįįhii bikʼehgo ''"Testudines"'' daolyé, áádóó éí [[nahasdzáán]] bikáaʼgi táaʼdi neeznádiingo daatsʼí ałʼąą ádaatʼé.
 [[Eʼelyaaígíí:World.distribution.testudines.1.png|thumb|left|250px]]
 Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí nahasdzáán tʼáá siʼą́ą́ ńtʼę́ę́ʼ bikáaʼgi dahólǫ́, tʼáá hazhóʼó [[Shádiʼááhjí kéyah yistinígíí]] dóó [[honeezkʼazgi]] — ńléidi éí ádaadin. [[Nahatʼeʼiitsoh Bikéyah]] beʼałníiʼgi éí dóʼ doo dahólǫ́ǫ da. Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí tábąąhgi dóó nahoditsʼǫʼ dahólǫ́ǫgi naakai łeh; łaʼ éí hóółtseeiigi dahólǫ́ ałdóʼ, áko ndi díí éí łeeyiʼdi dóó niʼtátʼah dahináa łeh ([[tsisteeł naʼazísí]] da). Nááná łaʼ éí [[tónteel]] biyiʼ nidaʼałkǫ́ǫ́ʼ ałdóʼ.
-=== Iʼnoolinígíí ===
+=== Ánoolinígíí ===
 Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí tʼáá ałtso bitsʼaʼ dahólǫ́; díí bitsʼaʼ éí tsʼin bee ályaa, áádóó éí tsisteeł bíígháántsʼin átʼé. Bitsʼaʼ éí ntłʼiz łeh; łaʼ tsisteeł éí [[Chʼééh digháhii bitsʼaʼ yilzhólí|bitsʼaʼ yilzhólíi]] ndi. Nááná éí bijáád doo nineez da; táłtłʼáahdi tsisteeł nidaʼałkǫ́ʼígíí bijáád éí łóóʼ bigaan (yee naʼałkǫ́ʼí) ndahalin. Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí biwooʼ ádaadin; łaʼ éí bidaaʼ tsídii bidaaʼ ndahalin, náánáłaʼ éí bidaaʼ nineez dóó [[naʼashǫ́ʼii]] bidaaʼ ndahalin.
-Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí [[ajéí yilzólii|bijéí yilzólii]] dahólǫ́ — áko éí [[Níłchʼi Yáʼátʼéehii|níłchʼi yáʼátʼéehii (O<sub>2</sub>)]] bił ańdaashiłgo naakai. Nááná éí biyęęzhii tábąąhgi (łeeh) deiłchį́.
+Chʼééh digháhii dóó tsisteeł éí [[ajéí yilzólii|bijéí yilzólii]] dahólǫ́ — áko éí [[níłchʼi yáʼátʼéehii|níłchʼi yáʼátʼéehii (O<sub>2</sub>)]] bił ańdaashiłgo naakai. Nááná éí biyęęzhii tábąąhgi (łeeh) deiłchį́.
-Chʼééh digháhii dóó tsisteeł łaʼ éí daantsxaa ([[táłtłʼááh tsisteełtsoh]] éí hastą́ądi adéesʼeez áníłtso), náánáłaʼ éí tʼáá díkwíí inch tʼéiyá ádaníłnééz.
+Chʼééh digháhii dóó tsisteeł łaʼ éí daantsxaa ([[táłtłʼááh tsisteełtsoh]] éí hastą́ądi adéesʼeez áníłtso), náánáłaʼ éí tʼáá díkwíidi asdzoh{{units}} tʼéiyá ádaníłnééz.
 {{3pix
-|Galapagos giant tortoise Geochelone elephantopus.jpg|Chʼééh digháhiitsoh|Lepidochelys-olivacea-Kélonia-1.JPG|Tééh tsisteeł|Manouria impressa specimen.jpg|Tsisteeł łichííʼígíí}}
+|Galapagos giant tortoise Geochelone elephantopus.jpg|Chʼééh digháhiitsoh|Lepidochelys-olivacea-Kélonia-1.JPG|Táłtłʼááh chʼééh digháhii|Manouria impressa specimen.jpg|Chʼééh digháhii łichíʼígíí}}
 [[Eʼelyaaígíí:Artiszoo turtle.jpg|thumb|200px|left|Tsisteeł [[chʼil łigaii]] yiłchozhgo éélkid]]
@@ Line 29: / Line 30: @@
 Łaʼ bílaʼashdlaʼii éí chʼééh digháhii dóó tsisteeł bilį́į́ʼ ádeiłʼį́įgo yaa ádahályą́. Nááná chʼééh digháhii dóó tsisteeł [[atsįʼ|bitsįʼ]] yitsʼą́ą́dóó chʼiyáán ádeilééh; ayóo łikan jiní. Áádóó [[Binááʼádaałtsʼózí]]idi dabikéyahdi kéédahatʼínígíí éí tsisteeł bitsʼą́ą́dóó azeeʼ ádeilééh ałdóʼ.
-[[Naakaii Bikéyah]]di kéédahatʼínígíí éí chʼééh digháhii bikʼah yitsʼą́ą́dóó [[tłah]] ádeilééh; díí éí ''"crema de tortuga"'' wolyé.
+[[Naakaii Bikéyah]]di kéédahatʼínígíí éí chʼééh digháhii bikʼah yitsʼą́ą́dóó [[tłah]] ádeilééh; díí éí ''"crema de tortuga"'' deiłníigo dayózhí.
-{{see also|print=no}}
-{{wikispecies|Testudines}}
-{{commons|Category:Testudines}}
-{{zoo
-|ni=lits
-|nn=x
-|phx=x
-|abq=x
-}}
 {{N-dadich'izhii|x}}
-{{DEFAULTSORT:*{{PAGENAME}}}}
 [[Tʼááłáhági átʼéego:Chʼééh digháhii dóó Tsisteeł]]
-{{Link FA|nl}}
-[[an:Testudines]]
-[[ar:سلحفاة]]
-[[arz:زحلفه]]
-[[az:Tısbağalar]]
-[[be:Чарапахі]]
-[[be-x-old:Чарапахі]]
-[[bg:Костенурки]]
-[[bn:কচ্ছপ]]
-[[bo:རུས་སྤལ་]]
-[[br:Baot]]
-[[ca:Tortuga]]
-[[chr:ᎤᎵᎾᏫ]]
-[[cs:Želvy]]
-[[cy:Crwban]]
-[[da:Skildpadde]]
-[[de:Schildkröten]]
-[[el:Χελώνια]]
-[[en:Turtle]]
-[[eo:Testuduloj]]
-[[es:Testudines]]
-[[et:Kilpkonnalised]]
-[[eu:Dortoka]]
-[[fa:لاک‌پشت]]
-[[fi:Kilpikonnat]]
-[[fr:Tortue]]
-[[ga:Turtar]]
-[[gd:Muir-seilche]]
-[[gl:Tartarugas]]
-[[gu:કાચબો]]
-[[ha:Afifiya]]
-[[hak:Kuî-é]]
-[[he:צבים]]
-[[hr:Kornjače]]
-[[hsb:Nopawy]]
-[[ht:Tòti]]
-[[hu:Teknősök]]
-[[id:Kura-kura]]
-[[ilo:Pag-ong]]
-[[io:Tortugo]]
-[[is:Skjaldbaka]]
-[[it:Testudines]]
-[[ja:カメ]]
-[[jv:Bulus]]
-[[ka:კუები]]
-[[kk:Тасбақалар]]
-[[kn:ಆಮೆ]]
-[[ko:거북]]
-[[ku:Kûsî]]
-[[la:Testudinata]]
-[[lb:Deckelsmouken]]
-[[li:Sjèldkróddele]]
-[[ln:Nkóbá]]
-[[lt:Vėžliai]]
-[[lv:Bruņurupuči]]
-[[mg:Sokatra]]
-[[mk:Желка]]
-[[ml:ആമ]]
-[[mr:कासव]]
-[[ms:Penyu]]
-[[nah:Āyotl]]
-[[nl:Schildpadden]]
-[[nn:Skjelpadder]]
-[[no:Skilpadder]]
-[[pl:Żółwie]]
-[[ps:کيشپ]]
-[[pt:Testudinata]]
-[[qu:Qarapara]]
-[[ro:Broască-țestoasă]]
-[[roa-tara:Celóne]]
-[[ru:Черепахи]]
-[[sc:Tostoine]]
-[[scn:Tartuca]]
-[[simple:Turtle]]
-[[sk:Korytnačkotvaré]]
-[[sl:Želve]]
-[[sq:Breshka]]
-[[sr:Корњача]]
-[[su:Kuya]]
-[[sv:Sköldpaddor]]
-[[ta:ஆமை]]
-[[tg:Сангпушт]]
-[[th:เต่า]]
-[[tr:Kaplumbağa]]
-[[uk:Черепахи]]
-[[vi:Bộ Rùa]]
-[[war:Ba-ó]]
-[[wuu:龟]]
-[[yi:טשערעפאכע]]
-[[zh:龜]]
-[[zh-min-nan:Ku]]
-[[zh-yue:龜]]

Naaldlooshii dadichʼízhii (Naʼashǫ́ʼii)
Bitsʼaʼ Dahólónígíí	Chʼééh digháhii dóó Tsisteeł (Testudines)
Bitsʼaʼ Ádaadinígíí	Ndaaʼnaʼii (Naʼashǫ́ʼii dóó Tłʼiish) (Squamata) · Naʼashǫ́ʼii yił Ahidaałtʼéhígíí (Sphenodontia) Táłkááʼtsʼin dóó bikʼéí (Crocodilia)