Ruisen (schelp)
Resonantie in een schelp is het verschijnsel dat optreedt als iemand een schelp tegen het oor houdt. De persoon kan zich dan voorstellen om het ruisen van de zee te horen, maar dat is de eigen fantasie,[1] die wordt versterkt doordat veel mensen aan hun kinderen vertellen dat zij de zee horen. Hetzelfde verschijnsel treedt echter op als een gewoon drinkglas of een andere hol voorwerp tegen het oor wordt gehouden.
Ontstaan van het geluid
Als een grote schelp, zoals die van een zeeslak, tegen het oor wordt gehouden ontstaat er een holte, waarin het omgevingsgeluid bij sommige frequenties wordt afgeschermd, maar bij andere frequenties juist wordt versterkt. De versterking ontstaat door de in de holte optredende resonanties. Daardoor lijkt het voor de waarnemer of er ander geluid wordt gegenereerd dan in de omgeving aanwezig is. Deze verklaring van het verschijnsel dateert al uit 1835[2] of nog eerder.
Omgevingsgeluid met een frequentie die niet in de buurt van de resonantiefrequentie van de holte ligt wordt in luidheid verminderd, maar geluiden bij de resonantiefrequenties van de holte worden juist versterkt.
Dit effect is te vergelijken met het kijken door een roze bril: alles wordt als roze gezien, omdat andere kleuren worden weggefilterd. Door een hol voorwerp bij het oor te houden, ontstaat een akoestisch filter.[3] Dit filter "kleurt" het geluid dat in de omgeving aanwezig is. Het gefilterde geluid klinkt met de nodige fantasie als de branding van de zee.
Met metingen kan worden aangetoond dat bij bepaalde frequenties de geluidsdruk met 15 dB wordt versterkt. Daardoor krijgt de waarnemer de illusie dat er in de schelp geluid wordt gemaakt, dat zonder die schelp niet aanwezig is.
Soms wordt gedacht dat men het geluid van het eigen bloed hoort dat door de bloedvaten in de oren stroomt, maar dit is onjuist.[3] In een zeer stille omgeving, zoals een dode kamer is het geluid van het eigen lichaam hoorbaar, maar dan hoort men vooral de eigen hartslag, en niet een constante ruis door de stroming van het bloed door de aderen. Dit geluid is in een omgeving met achtergrondgeluid niet waarneembaar.
Illusie
Hoewel, zoals hierboven uitgelegd, het geluid dat gehoord wordt niet werkelijk de zee is, is de illusie zeer sterk. Dit wordt deels veroorzaakt dat het ruisende geluid sterk lijkt op het geluid van de branding, maar ook omdat men bedenkt dat de schelp oorspronkelijk uit de zee afkomstig is.[4]
Literatuur
Het ruisen van de zee in een schelp wordt wel geïnterpreteerd dat de schelp heimwee zou hebben naar de zee,[5] of dat het geluid van de zee nog steeds aanwezig is. Diverse Nederlandstalige schrijvers hebben het verschijnsel zo in hun werken beschreven. Zo schreef Elisabeth Cheixaou in haar gedicht Foetus:[6]
O schelp, geworpen op het strand,
Omsloten door een tedere hand,
Die, aan het luisterend oor gelegd,
Slechts monotoon haar herkomst zegt!
Carry van Bruggen schreef "Zou in die plant, die gegroeid is op den bodem van de allerdiepste en allergrootste zee en daar jaren, jaren, jaren heeft gezeten, het geluid nog schuilen van die zee, als in een schelp?"
A.H. Nijhoff gebruikte het beeld ook, in het toneelstuk Venus in ballingschap: "Toen herinnerde ik me de schelp. Ik hield die gauw tegen mijn oor en ineens overstemde het geruis van de zee alle andere geluiden."
In de Engelse en Amerikaanse literatuur werd het geluid dat in een schelp bij het oor gehoord werd eerst beschreven als stemgeluid of gemompel, waarbij onder andere verhalen over de zee werden verteld. Later meende men het geluid van de zee direct te horen.[2] James Joyce beschreef het geluid in Ulysses als afkomstig van het bloed.
Wetenswaardigheden
- Door de in een schelp van een grote zeeslak optredende resonanties kan deze ook effectief als muziekinstrument gebruikt worden, zoals de schelptrompet.[2]
- ↑ Hoe kan het dat je de zee hoort als je je oor tegen een schelp houdt? | Willem Wever. willemwever.kro-ncrv.nl (10 september 2005). Geraadpleegd op 17 september 2023.
- ↑ a b c (en) Helmreich, Stefan, Seashell Sound | Stefan Helmreich. cabinetmagazine.org. Geraadpleegd op 17 september 2023.
- ↑ a b NTR, Omroep, Schooltv: In een schelp kun je de zee horen - Is het snugger of kletspraat?. SchoolTV. Geraadpleegd op 17 september 2023.
- ↑ (en) Helmreich, Stefan, Seashell Sound | Stefan Helmreich. cabinetmagazine.org. Geraadpleegd op 17 september 2023.
- ↑ Arno Lieftink over tinnitus: 'Sta geluid toe', Bart de Haas, 20190624
- ↑ DBNL, Elisabeth Cheixaou Foetus, Ontmoeting. Jaargang 1. DBNL. Geraadpleegd op 17 september 2023.