Араб хэл

Араб хэл
Араб хэл
اَلْعَرَبِيَّةُ; al-ʿarabiyyah
Өөрийн нэр	[ˈʕarabiː] ⓘ ; [al ʕaraˈbijːa] ⓘ
Тархалт	Арабын ертөнц ба ойр орчмын бүс нутаг
Угсаатан	Арабчууд
Ярилцагчид	Бүх аялга дээр 380 сая төрөлх хэлтэн (2024); Орчин үеийн стандарт араб хэлний 330 сая хэрэглэгч (2023)
Хэлний ангилал	Афро-Ази Семит Баруун Семит Төв Семит Араб хэл; ; ; ;
Эрт хэлбэр	Прото-Афро-Ази хэл Прото-Семит хэл Прото-Араб хэл Хуучин Араб хэл ; ; ;
Хэв ёсны	Орчин үеийн стандарт араб хэл;
Аялга	Египет; Судан; Левантын; Магрибийн; Месопотамийн; Хойгийн; Төв Азийн; Чад; Ширваны †; Сицилийн †; Андалуси †; Кипр; Саид;
Бичгийн систем	Араб цагаан толгой Бусад Латин бичиг (Арабизи, Саид Аклын цагаан толгой, Хассания цагаан толгой, Мальтын цагаан толгой, Киприйн Маронит латин цагаан толгой) ; Еврей бичиг (Израилд Левант) ; Сири бичиг (Гаршуни) ; Грек бичиг (Киприйн Маронит грек цагаан толгой) ;
Албан ёсны хэрэглээ
Улс	27 улс, нутаг дэвсгэр Алжир ; Арабын Нэгдсэн Эмират Улс ; Бахрейн ; Египет ; Жибути ; Ирак ; Йемен ; Йордан ; Катар ; Коморос ; Кувейт ; Ливан ; Ливи ; Мавритани ; Марокко ; Оман ; Палестин ; Саудын Араб ; Сири ; Сомали ; Судан ; Тунис ; Чад ; Эритрей ; Занзибар (Танзани) ; Баруун Араб (хэсэгчлэн хүлээн зөвшөөрөгдсөн) ; Сомалиланд (хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй) ; Олон улсын байгууллага Арабын Барилдлага ; Африкийн Холбоо ; Исламын Хамтын Ажиллагааны Байгууллага ; Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага ; Онцгой статустай Иран ; Пакистан ;
Орон нутаг	Жагсаалт Израил ; Кипр ; Мали ; Нигер ; Өмнөд Африк ; Сенегал ; Филиппин ;
Тохируулагч; байгууллага	Жагсаалт Алжир: Алжирын Араб хэлний дээд зөвлөл; Египет: Каир дахь араб хэлний академи; Израил: Израилын Араб хэлний академи; Ирак: Иракийн шинжлэх ухааны академи; Йордан: Йорданы Араб хэлний академи; Ливи: Жамахирия дахь араб хэлний академи; Марокко: Рабат дахь араб хэлний академи; Саудын Араб: Рияд дахь араб хэлний академи; Сомали: Могадишу дахь араб хэлний академи; Судан: Хартум дахь араб хэлний академи; Сири: Дамаскийн араб хэлний академи (хамгийн эртний); Тунис: Бейт Аль-Хикма сан; ;
Томьёолбор
ISO 639-1	ar
ISO 639-2	ara
ISO 639-3	ara – багтаасан код; Бие даасан кодууд:; acq – Адены Араб хэл; arq – Алжирын Араб хэл; xaa – Андалусийн Араб хэл; abv – Бахарна Араб хэл; avl – Бедуины Араб хэл; acm – Гилит Иракийн Араб хэл; adf – Дофарын Араб хэл; arz – Египетийн Араб хэл; acy – Киприйн Араб хэл; apc – Левантын Араб хэл; ayl – Ливийн Араб хэл; ary – Мароккогийн Араб хэл; ayp – Мосулын Араб хэл; ars – Наждын Араб хэл; acx – Оманы Араб хэл; aao – Сахарын Араб хэл; aec – Саидын Араб хэл; ayn – Санаагийн Араб хэл; sqr – Сицилийн Араб хэл; arb – Стандарт араб хэл; apd – Суданы Араб хэл; abh – Тажикийн Араб хэл; aeb – Тунисын Араб хэл; auz – Узбекийн Араб хэл; ayh – Хадрами Араб хэл; mey – Хассания Араб хэл; acw – Хижазын Араб хэл; afb – Хойгийн Араб хэл; shu – Чадын Араб хэл; ssh – Шихухийн Араб хэл
Глоттолог	arab1395
Linguasphere	12-AAC
	Албан ёсны цорын ганц хэл, араб хэлээр ярьдаг Хамтарсан албан ёсны хэл, араб хэлээр ярьдаг олонх Хамтарсан албан ёсны хэл, араб хэлээр ярьдаг цөөнх Албан ёсны хэл биш, цөөнх нь араб хэлээр ярьдаг
	IPA авианы тэмдэгт орсон болно. Тохиромжтой үзүүлэх дэмжлэггүйгээр та Юникод тэмдэгтүүдийн оронд асуултын тэмдэг, хайрцаг эсвэл бусад тэмдэгтүүдийг харах магадлалтай.

Араб хэл (Араб: العربية, al-ʿarabīyah буюу عربي, ʿarabi) нь еврей болон нео-арамай хэлнүүдийн хамт төв семитийн бүлд багтдаг хэл юм. Хэлцэгчдийн тоогоор араб хэл семит хэлний овог дотроо хамгийн том. Нийт 310 сая орчим гаруй хүний төрөлх хэл^[14] (ихэнх нь Ойрх Дорнод, Хойд Африкт амьдардаг), 270 сая хүний^[15] хоёрдахь хэл нь юм. Олон аялгатай бөгөөд зарим аялганууд нь хоорондоо ойлголцохооргүй өөр байдаг.^[16] Стандарт араб хэлийг сургууль, их сургуульд өргөн зааж, ажлын байр, засгийн газар, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлд ашигладаг.

Араб цагаан толгой дээр үндэслэсэн бичгийн системтэй. НҮБ-ын Ерөнхий ассемблей болон НҮБ-ын бусад байгууллагуудын албан ёсны зургаан хэлний нэг. Арабын бүх улс орнуудын албан ёсны хэл (Ирак улсад - курд хэлний хамт). Нэмж дурдахад энэ нь Чад, Эритрей, Жибути, Сомалиланд, Сомали, Коморын арлын албан ёсны хэлний нэг юм.

12 сарын 18 - Араб хэлний өдөр.

Аялга[засварлах | кодоор засварлах]

Орчин үеийн ярианы араб хэл нь аялганы 5 бүлэгт хуваагддаг бөгөөд эдгээр нь хэл шинжлэлийн үүднээс тусдаа хэл юм:

Магриб аялганы бүлэг;
Египет-Суданы Араб хэл;
Сири-Месопотамийн Араб хэл;
Араб хэл аялганы бүлэг;

Төв Азийн аялга.

Албан ёсны нэгдсэн хэл (Баруун араб судлалд англи хэлний нэр томъёог ашигладаг. Орчин үеийн стандарт араб хэл - Modern Standard Arabic) - нэгдсэн. Арабын утга зохиол нь орчин үеийн ертөнцөд эсвэл шинжлэх ухаанд олон зүйлийг багтаасан үг байдаг боловч Арабын зарим орнуудад нэгдсэн хэлийг энгийн ярианд ховор хэрэглэгддэг.

Орон орны араб аялга нь бие биенээсээ эрс ялгаатай бөгөөд ихэвчлэн харилцан ойлголцоход төвөг учирдаг.

Кино, телевиз, сонин нь ихэнх арабын улс орнуудад нэгдсэн араб хэл дээр гардаг.

Араб бичиг[засварлах | кодоор засварлах]

Арабаар баруунаас зүүн тийшээ бичдэг, Латин болон кирил үсгээс ялгаатай нь араб бичигт өгүүлбэрийн эхэнд, хүний нэр зэрэгт том үсгээр бичдэггүй учир нь том үсэг гэсэн ойлголт байдаггүй байна.

Тэмдэглэл[засварлах | кодоор засварлах]

↑ Исламын Бүгд Найрамдах Иран Улсын үндсэн хууль араб хэлийг Исламын хэл гэж хүлээн зөвшөөрч, шашны хэл гэсэн албан ёсны статусыг өгч, Ираны үндэсний сургалтын хөтөлбөрт дэлгэрүүлэхийг зохицуулдаг. Үндсэн хуулийн хоёрдугаар бүлэгт: (Улс орны албан ёсны хэл, бичиг, хуанли, далбаа) 16 дугаар зүйлд "Коран судар, исламын бичвэр, сургаалын хэл нь араб хэл тул ... үүнийг бага ангийн дараа, дунд сургуулийн бүх анги, сургалтын бүх чиглэлээр заах ёстой" гэж тунхагласан."^[5]
↑ Исламын Бүгд Найрамдах Пакистан Улсын үндсэн хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 2-т "Төр Пакистаны лалын шашинтнуудын хувьд (а) Ариун Коран судар, Исламын шашны сургаалийг заавал сургах, сургах үйлсийг дэмжих, хөнгөвчлөхийг чармайна" гэж заасан байдаг.^[6]

Эшлэл[засварлах | кодоор засварлах]

↑ Загвар:E27
↑ Загвар:E27
↑ Shachmon, Ori; Mack, Merav (2016). "Speaking Arabic, Writing Hebrew. Linguistic Transitions in Christian Arab Communities in Israel". Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes. Венийн их сургууль. 106: 223–224. JSTOR 26449346.
↑ "Eritrea", The World Factbook (in англи), Тагнуулын төв газар, 2023-04-26, retrieved 2023-04-29
↑ Исламын Бүгд Найрамдах Иран Улсын Үндсэн хууль: Iran (Islamic Republic of)'s Constitution of 1979. – Article: 16 Official or national languages, 1979, retrieved 25 July 2018
↑ Пакистаны Үндсэн хууль: Constitution of Pakistan, 1973 – Article: 31 Islamic way of life, 1973, retrieved 13 June 2018
↑ "Үндсэн Хууль: Израил - Еврей ард түмний үндэсний улс" (PDF). Кнессет. 2018-07-19. Archived (PDF) from the original on 10 April 2021. Retrieved 2021-01-13.
↑ "Implementation of the Charter in Cyprus". Database for the European Charter for Regional or Minority Languages. Public Foundation for European Comparative Minority Research. Archived from the original on 24 October 2011. Retrieved 20 May 2013.
↑ "Mali". www.axl.cefan.ulaval.ca. Retrieved 2023-04-29.
↑ "Niger : Loi n° 2001-037 du 31 décembre 2001 fixant les modalités de promotion et de développement des langues nationales". www.axl.cefan.ulaval.ca (in франц). Retrieved 2023-04-29.
↑ The Constitution of the Republic of South Africa (PDF) (2013 English version ed.). Constitutional Court of South Africa. 2013. ch. 1, s. 6. Archived (PDF) from the original on 23 August 2018. Retrieved 17 April 2020.
↑ "Decret n° 2005-980 du 21 octobre 2005". Archived from the original on 2015-05-18. Retrieved 2021-12-10.
↑ Constitution of the Philippines, Article XIV, Sec 7: For purposes of communication and instruction, the official languages of the Philippines are Filipino and, until otherwise provided by law, English. The regional languages are the auxiliary official languages in the regions and shall serve as auxiliary media of instruction therein. Spanish and Arabic shall be promoted on a voluntary and optional basis.
↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Proch
↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Ethnologue 1999
↑ "Arabic language." Encyclopaedia Britannica. 2009. Encyclopaedia Britannica Online. Retrieved on 29 July 2009.

Эх сурвалж[засварлах | кодоор засварлах]

Bateson, Mary Catherine (2003). Arabic Language Handbook. Georgetown University Press.
Gregersen, Edgar A. (1977). Language in Africa. CRC Press. ISBN 0677043805.
Grigore, George (2007). L'arabe parlé à Mardin. Monographie d'un parler arabe périphérique. Bucharest: Editura Universitatii din Bucuresti. ISBN 9789737372499. Archived from the original on 2007-09-27. Retrieved 2009-12-09.
Hanna, Sami A.; Greis, Naguib (1972). Writing Arabic: A Linguistic Approach, from Sounds to Script. Brill Archive.
Hetzron, Robert (1997). The Semitic languages (Illustrated ed.). Taylor & Francis. ISBN 0415057671, 9780415057677. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (help)
Haywood; Nahmad (1965). A new Arabic grammar. London. ISBN 085331585X.
Kaplan, Robert B.; Baldauf, Richard B. (2007). Language Planning and Policy in Africa. Multilingual Matters.
Kaye, Alan S. (1991). "The Hamzat al-Waṣl in Contemporary Modern Standard Arabic". Journal of the American Oriental Society. American Oriental Society. 111 (3): 572–574.
Lane, Edward William (1893). [[Arabic English Lexicon]] (2003 reprint ed.). {{cite book}}: Text "ISBN 81-206-0107-6" ignored (help); URL–wikilink conflict (help)
Mumisa, Michael (2003). Introducing Arabic. Goodword Books.
Procházka, S. (2006). ""Arabic"". Encyclopedia of Language and Linguistics (2nd edition ed.). {{cite book}}: |edition= has extra text (help)
Thelwall, Robin (2003), Handbook of the International Phonetic Association, Cambridge, UK: Cambridge, ISBN 0-521-63751-1 {{citation}}: |chapter= ignored (help); Missing or empty |title= (help)
Steingass, F. (1993). Arabic-English Dictionary. Asian Educational Services. {{cite book}}: External link in |title= (help)
Traini, R. Vocabolario di arabo. Rome: I.P.O. {{cite book}}: Unknown parameter |notes= ignored (help)
Versteegh, Kees (1997). The Arabic Language. Edinburgh University Press.
Vaglieri, Laura Veccia. Grammatica teorico-pratica della lingua araba. Rome: I.P.O.
Watson, Janet (2002), The Phonology and Morphology of Arabic, New York: Oxford University Press
Wehr, Hans (1952). Arabisches Wörterbuch für die Schriftsprache der Gegenwart: Arabisch-Deutsch (1985 reprint (English) ed.). Harassowitz. ISBN 3447019980.
Wright, John W. (2001). The New York Times Almanac 2002. Routledge. ISBN 1579583482.

Цахим холбоос[засварлах | кодоор засварлах]

Commons: Arabic language – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Journal of Arabic and Islamic Studies
Google Ta3reeb - Arabic Keyboard using English/Latin Characters
Lane's Arabic-English Lexicon, an 8-volume, 3000-page dictionary available for download in PDF format.
Learn Classical Arabic Online
Arabic - a Category III language Languages which are exceptionally difficult for native English speakers
Yalla-2009, a free software to understand how Arabic language is built
Arabic grammar online
Arabic language pronunciation applet with audio samples
The Expansion of the Arabic language video on YouTube
Free Arabic Course Online
Dr. Habash's Introduction to Arabic Natural Language Processing
The Arabic Language & the Qur'an
Software utility for converting between Arabic language

Энэ хэл ярианы тухай өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.

[6] Исламын Бүгд Найрамдах Иран Улсын үндсэн хууль араб хэлийг Исламын хэл гэж хүлээн зөвшөөрч, шашны хэл гэсэн албан ёсны статусыг өгч, Ираны үндэсний сургалтын хөтөлбөрт дэлгэрүүлэхийг зохицуулдаг. Үндсэн хуулийн хоёрдугаар бүлэгт: (Улс орны албан ёсны хэл, бичиг, хуанли, далбаа) 16 дугаар зүйлд "Коран судар, исламын бичвэр, сургаалын хэл нь араб хэл тул ... үүнийг бага ангийн дараа, дунд сургуулийн бүх анги, сургалтын бүх чиглэлээр заах ёстой" гэж тунхагласан."^[5]

[8] Исламын Бүгд Найрамдах Пакистан Улсын үндсэн хуулийн 31 дүгээр зүйлийн 2-т "Төр Пакистаны лалын шашинтнуудын хувьд (а) Ариун Коран судар, Исламын шашны сургаалийг заавал сургах, сургах үйлсийг дэмжих, хөнгөвчлөхийг чармайна" гэж заасан байдаг.^[6]

[e27-1] Загвар:E27

[arb-2] Загвар:E27

[ShachmonMack2016p223–224-3] Shachmon, Ori; Mack, Merav (2016). "Speaking Arabic, Writing Hebrew. Linguistic Transitions in Christian Arab Communities in Israel". Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes. Венийн их сургууль. 106: 223–224. JSTOR 26449346.

[4] "Eritrea", The World Factbook (in англи), Тагнуулын төв газар, 2023-04-26, retrieved 2023-04-29

[constituteproject.org-5] Исламын Бүгд Найрамдах Иран Улсын Үндсэн хууль: Iran (Islamic Republic of)'s Constitution of 1979. – Article: 16 Official or national languages, 1979, retrieved 25 July 2018

[pakistanconstitutionlaw.com-7] Пакистаны Үндсэн хууль: Constitution of Pakistan, 1973 – Article: 31 Islamic way of life, 1973, retrieved 13 June 2018

[israelbasiclaw-9] "Үндсэн Хууль: Израил - Еврей ард түмний үндэсний улс" (PDF). Кнессет. 2018-07-19. Archived (PDF) from the original on 10 April 2021. Retrieved 2021-01-13.

[10] "Implementation of the Charter in Cyprus". Database for the European Charter for Regional or Minority Languages. Public Foundation for European Comparative Minority Research. Archived from the original on 24 October 2011. Retrieved 20 May 2013.

[11] "Mali". www.axl.cefan.ulaval.ca. Retrieved 2023-04-29.

[12] "Niger : Loi n° 2001-037 du 31 décembre 2001 fixant les modalités de promotion et de développement des langues nationales". www.axl.cefan.ulaval.ca (in франц). Retrieved 2023-04-29.

[constitution.1.6-13] The Constitution of the Republic of South Africa (PDF) (2013 English version ed.). Constitutional Court of South Africa. 2013. ch. 1, s. 6. Archived (PDF) from the original on 23 August 2018. Retrieved 17 April 2020.

[HassaniyaAlphabet-14] "Decret n° 2005-980 du 21 octobre 2005". Archived from the original on 2015-05-18. Retrieved 2021-12-10.

[15] Constitution of the Philippines, Article XIV, Sec 7: For purposes of communication and instruction, the official languages of the Philippines are Filipino and, until otherwise provided by law, English. The regional languages are the auxiliary official languages in the regions and shall serve as auxiliary media of instruction therein. Spanish and Arabic shall be promoted on a voluntary and optional basis.

[Proch-16] Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Proch

[Ethnologue_1999-17] Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Ethnologue 1999

[18] "Arabic language." Encyclopaedia Britannica. 2009. Encyclopaedia Britannica Online. Retrieved on 29 July 2009.

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[b]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[5]

[6]