Examine individual changes

[ 0 => '[[Plik:ThomasHenryHuxley.jpg|thumb|Thomas Henry Huxley, twórca terminu ''agnostycyzm'']]', 1 => '', 2 => ''''Agnostycyzm''' ({{greka|ἄγνωστος}} α- a-, bez + γνώσις gnōsis, wiedzy; od [[gnostycyzm]]u) – pogląd filozoficzny, według którego obecnie niemożliwe jest całkowite [[poznanie]] [[rzeczywistość|rzeczywistości]]<ref name="jaro"/><ref name="sjp"/><ref name=":0"/>. W kontekście religijnym agnostycyzm oznacza niemożliwość dowiedzenia się, czy [[Bóg|Bóg lub bogowie]] istnieją, czy też nie<ref name=":0" />. Osobą, która wprowadziła termin ''agnostycyzm, ''jest [[Thomas Henry Huxley]]<ref name="gigus"/>. Agnostycyzm przybiera różne formy, i tak agnostyk może być [[ateizm|ateistą]], [[teizm|teistą]] albo żadnym z nich<ref name="ancyx"/>.', 3 => '', 4 => '[[Bertrand Russell]] w broszurze „Kto to jest agnostyk?” stwierdził, że chrześcijanie twierdzą, że wiemy, że Bóg jest, ateiści – że wiemy, że Boga nie ma, natomiast agnostycy przyjmują, że nie ma dostatecznych podstaw, aby potwierdzić istnienie Boga lub mu zaprzeczyć.', 5 => '', 6 => 'Według [[filozofia|filozofa]] [[Jan Hartman|Jana Hartmana]] agnostycyzm można opisać następująco<ref name="politykapl"/>:', 7 => '', 8 => ': Agnostycyzm to postawa uczciwości intelektualnej. Agnostyk mówi tak: gdyby Bóg istniał, oczekiwałby, że będę agnostykiem, bo naprawdę nie wiem. Jest pychą udawać, że się wie coś, czego się nie wie.', 9 => '', 10 => 'Za najprostszą – acz nie we wszystkich przypadkach trafną – różnicę w odróżnieniu agnostyka od ateisty można przyjąć stwierdzenie: ''Ateista nie wierzy i zaprzecza, agnostyk nie jest przekonany do istnienia Boga (lub bogów), ale też nie zaprzecza jego (ich) istnieniu''.', 11 => '', 12 => '== Etymologia ==', 13 => 'Słowo „agnostyk” wprowadził [[Thomas Henry Huxley]] w 1871&nbsp;r., aby opisać filozofię, która sprzeciwia się [[gnostycyzm]]owi, mając na myśli nie tylko grupę religijną z początku pierwszego tysiąclecia, lecz wszystkie twierdzenia duchowej lub mistycznej wiary<ref name="aoe"/>.', 14 => '', 15 => 'Przywódcy wczesnego Kościoła [[chrześcijaństwo|chrześcijańskiego]] używali [[język grecki klasyczny|greckiego]] słowa [[gnoza]] (wiedza, poznanie) dla opisania „wiedzy duchowej”. Agnostycyzmu nie wolno mylić z religijnymi nurtami przeciwstawnymi doktrynie gnozy i gnostycyzmu; te nurty zwykle nie mają wiele wspólnego z agnostycyzmem. Huxley użył pojęcia w znaczeniu generalnym.', 16 => '', 17 => '== Klasyfikacja agnostycyzmu ==', 18 => 'Agnostycyzm można podzielić na kilka kategorii. Współczesne wersje to:', 19 => '* [[Silny agnostycyzm]] – istnienia Boga lub bogów nie można udowodnić w żaden sposób i nigdy nie uda się tego udowodnić.', 20 => '* [[Słaby agnostycyzm]] – istnienie Boga lub bogów jest obecnie niewiadome, lecz może stać się wiadome w przyszłości, dlatego na razie należy wstrzymać się z oceną.', 21 => '* [[Teizm agnostyczny|Agnostyzm teistyczny]] (również agnostycyzm religijny) – nie wiadomo, czy bogowie istnieją, a mimo to nadal w nich wierzy. Agnostycyzm religijny odrzuca jednak wszystkie treści religijne, zawarte w tradycji i świętych księgach uważając, że ich wartość poznawcza jest zbliżona do [[legenda|legend]]. Według niego, aby coś zbadać, trzeba mieć ścisłą definicję tego, co się bada – dopiero wtedy możliwe jest stworzenie odpowiedniej metody i przyrządu badawczego.', 22 => '* [[Ateizm agnostyczny]] – nie wierzy w żadnego boga, mimo że wie o braku możliwości udowodnienia nieistnienia bóstw.', 23 => '* [[Ignostycyzm]] – pytanie o istnienie Boga jest pozbawione sensu, ponieważ nie posiada ono weryfikowalnych (czy testowalnych) skutków i dlatego powinno być zignorowane.', 24 => '* Teizm agnostyczny – wierzy w możliwość istnienia bogów, nie mogąc tego udowodnić<ref name=":1" />.', 25 => '', 26 => '== Definicja agnostycyzmu według Richarda Dawkinsa ==', 27 => 'Richard Dawkins w swojej książce ''Bóg urojony'' przedstawia siedmiostopniową skalę wiary w boga lub bogów:', 28 => '* Silny teizm – wierzę i WIEM, że bóg istnieje.', 29 => '* De facto teizm – nie wiem, czy bóg istnieje, ale silnie w niego wierzę i żyję w przekonaniu, że tak jest.', 30 => '* Słaby teizm – nie jestem pewien, czy bóg jest, ale i tak w niego wierzę.', 31 => '* Agnostycyzm – istnienie boga i jego nieistnienie są tak samo niemożliwe do udowodnienia.', 32 => '* Słaby ateizm – nie wiem, czy bóg istnieje, ale jestem sceptyczny.', 33 => '* De facto ateizm – nie wiem na pewno, ale uważam, że bóg jest bardzo nieprawdopodobny.', 34 => '* Silny ateizm – wiem na pewno, że boga nie ma.', 35 => '', 36 => '== Agnostycyzm a poznanie ==', 37 => 'Agnostycyzm filozoficzny to pogląd odnoszący się do ludzkiego poznania. Głosi on, że ludzkie poznanie jest ograniczone<ref name=":0" /> i nie dostarcza obiektywnej wiedzy o [[rzeczywistość|rzeczywistości]]<ref name="ab"/> lub nie możemy zweryfikować jej prawdziwości<ref name="ency"/>. Jest to pojęcie bardzo bliskie [[Sceptycyzm#Sceptycyzm filozoficzny|sceptycyzmowi filozoficznemu]].', 38 => '', 39 => 'Agnostycyzm skupia się wyłącznie na możliwościach poznania, nie zaś na jego wartości<ref name=":0" />.', 40 => '', 41 => '== Agnostycyzm w Polsce ==', 42 => 'W [[Polska|Polsce]] agnostycy według badań [[CBOS]] z 2012&nbsp;r. stanowią razem z ateistami i bezwyznaniowcami 4,2% społeczeństwa<ref name="cboss"/> i podobnie jak ateiści zgrupowani są wokół:', 43 => '* portalu [[racjonalista.pl]]', 44 => '* [[Polskie Stowarzyszenie Racjonalistów|Polskiego Stowarzyszenia Racjonalistów]]', 45 => '* [[Towarzystwo Kultury Świeckiej|Towarzystwa Kultury Świeckiej]] im. [[Tadeusz Kotarbiński|Tadeusza Kotarbińskiego]]', 46 => '* [[Polskie Stowarzyszenie Wolnomyślicieli im. Kazimierza Łyszczyńskiego|Polskiego Stowarzyszenia Wolnomyślicieli]] im. [[Kazimierz Łyszczyński|Kazimierza Łyszczyńskiego]]', 47 => '* [[Stowarzyszenie na rzecz Państwa Neutralnego Światopoglądowo Neutrum|Stowarzyszenia na rzecz państwa neutralnego światopoglądowo NEUTRUM]]', 48 => '', 49 => 'W rzeczywistości odsetek ten jest zdecydowanie wyższy ponieważ wiele osób, które opuściły kościół i porzuciły wiarę nie dokonało aktu [[Apostazja|apostazji]].', 50 => '', 51 => 'Agnostycy są też określani jako ''religijna szara strefa''<ref name="politykapl"/>.', 52 => '', 53 => '== Krytyka agnostycyzmu ==', 54 => 'Agnostycyzm krytykuje się z perspektywy różnych stanowisk. Niektórzy myśliciele religijni widzą agnostycyzm jako ograniczający zdolność umysłu do poznania rzeczywistości do [[materializm]]u. Niektórzy ateiści krytykują użycie terminu agnostycyzm jako funkcjonalnie nierozróżnialnego od ateizmu. Powoduje to częstą krytykę tych, którzy przyjmują ten termin, unikając etykiety ateistycznej<ref>{{Encyklopedia Britannica |id = topic/agnosticism |tytuł = agnosticism |data dostępu = 2017-07-11}}</ref>{{Nie w źródle}}.', 55 => '', 56 => '=== Krytyka teistyczna ===', 57 => 'Krytycy teistyczni twierdzą, że w praktyce agnostycyzm jest niemożliwy, ponieważ człowiek może żyć tylko tak, jakby Bóg nie istniał (etsi deus non-daretur), lub jakby istniał Bóg (etsi deus daretur)<ref>{{Cytuj |autor = Sandro Magister |tytuł = Habermas writes to Ratzinger and Ruini responds” |data dostępu = 2008-05-25 |url = http://chiesa.espresso.repubblica.it/articolo/125081?eng=y |archiwum = https://www.webcitation.org/6QhAiEVs0?url=http://chiesa.espresso.repubblica.it/articolo/125081?eng=y |zarchiwizowano = 2014-06-29 |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Why can’t I live my life as an agnostic? – Faith Facts |data = 2007 |data dostępu = 2008-05-16 |url = https://web.archive.org/web/20080516211947/http://www.faithfacts.org/search-for-truth/questions-of-christians/why-cant-I-live-my-life-as-an-agnostic}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Joseph Ratzinger |tytuł = Christianity and the Crisis of Cultures |data = 2006 |isbn = 978-1-58617-142-1 |wydawca = Ignatius Press |język = en}}</ref>.', 58 => '', 59 => 'Uczeni religijni tacy jak Laurence B. Brown krytykują nadużycia słowa agnostycyzm, twierdząc, że stał się jednym z najbardziej błędnych terminów w metafizyce. Laurence B. Brown stawia pytanie: „Twierdzisz, że nic nie może być znane z całą pewnością ... jak więc możesz być tak pewny?”<ref>{{Cytuj |tytuł = WebCite query result |data dostępu = 2017-07-11 |opublikowany = www.webcitation.org |url = http://www.webcitation.org/6QhAkdpU4?url=http://www.islamreligion.com/articles/641/ |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Laurence B. Brown |tytuł = MisGod’ed: A Roadmap of Guidance and Misguidance in the Abrahamic Religions |data = 2008-02-22 |data dostępu = 2017-07-11 |isbn = 9781419681486 |wydawca = CreateSpace Independent Publishing Platform |url = https://books.google.com/books?id=3JBAOAAACAAJ |język = en}}</ref>.', 60 => '', 61 => '[[Kościół katolicki]] traktuje agnostycyzm podobnie jak ateizm. [[Katechizm Kościoła Katolickiego]] uznaje agnostycyzm w odniesieniu do Boga za grzech przeciwko cnocie religijności, uważając, że agnostycyzm może się wiązać zarówno z jakimś poszukiwaniem Boga, jak i z ucieczką przed ostatecznymi pytaniami egzystencjalnymi oraz lenistwem sumienia moralnego i być równoznaczny z ateizmem praktycznym<ref name="katolopoq"/>.', 62 => '', 63 => '=== Krytyka ateistyczna ===', 64 => 'Według Richarda Dawkinsa, rozróżnienie między agnostycyzmem a ateizmem jest niewygodne i zależy od tego, jak blisko zera osoba jest skłonna ocenić prawdopodobieństwo istnienia jakiegokolwiek podmiotu podobnego do boga. O sobie, kontynuuje Dawkins: „Jestem agnostykiem tylko w takim zakresie, w jakim jestem agnostykiem o wróżkach na dole ogrodu”<ref>{{Cytuj |autor = Richard Dawkins |tytuł = The God Delusion |data = 2007 |isbn = 978-0-552-77429-1 |s = 51}}</ref>. Dawkins identyfikuje również dwie kategorie agnostycyzmu; „Tymczasowa Agnostykacja w praktyce” (TAP) i „Stała Agnostykacja Zasad” (PAP). Stwierdza on, że „agnostycyzm o istnieniu Boga należy do kategorii przejściowej lub kategorii TAP albo istnieje albo nie. Jest to pytanie naukowe, pewnego dnia możemy znać odpowiedź, a tymczasem możemy powiedzieć coś dość silnego O prawdopodobieństwie” i uważa PAP za „głęboko nieunikniony rodzaj ogrodzenia”<ref>{{Cytuj |autor = Richard Dawkins |tytuł = The God Delusion |data = 2007 |isbn = 978-0-552-77429-1 |s = 47–48}}</ref>.', 65 => '', 66 => '== Zobacz też ==', 67 => '{{wikisłownik|agnostycyzm}}', 68 => '{{wikicytaty|dopełniacz=na temat agnostycyzmu}}', 69 => '* [[Egzystencjalizm (filozofia)|egzystencjalizm]]', 70 => '* [[gnostycyzm]]', 71 => '* [[Internetowa Lista Ateistów i Agnostyków]]', 72 => '* [[ruch racjonalistyczny]]', 73 => '* [[relatywizm]]', 74 => '* [[sceptycyzm]]', 75 => '* [[sekularyzm]]', 76 => '* [[solipsyzm]]', 77 => '* [[dyskordianizm]]', 78 => '', 79 => '== Przypisy ==', 80 => '{{Przypisy|', 81 => '<ref name="jaro">{{cytuj książkę |autor = Mirosław Jarosz |tytuł = Słownik Wyrazów Obcych |rozdział = Agnostycyzm |wydawca = Wyd. Europa |miejsce = Warszawa |data = 2001 |isbn = 83-87977-08-X}}</ref>', 82 => '<ref name="sjp">{{cytuj stronę |url = http://sjp.pwn.pl/slownik/2549050/agnostycyzm |tytuł = Słownik Języka Polskiego PWN: Agnostycyzm}}</ref>', 83 => '<ref name=":0">{{Cytuj książkę |nazwisko = Hartman |imię = Jan |tytuł = Słownik filozofii |rok = 2004 |wydawca = Wydawnictwo Zielona Sowa |miejsce = Kraków |strony = 12 |isbn = 83-7389-587-6 |autor r = Jerzy Kopania |rozdział = Agnostycyzm}}</ref>', 84 => '<ref name="gigus">{{Cytuj stronę |url = https://archive.is/20141221125431/http://portalwiedzy.onet.pl/59161,,,,agnostycyzm,haslo.html |tytuł = Agnostycyzm |autor = |opublikowany = Portal Onet „WIEM” |język = pl |data dostępu = 2014-12-21}}</ref>', 85 => '<ref name="ancyx">{{Cytuj stronę |url = http://web.archive.org/web/20141221155240/http://racjonalista.tv/agnostyk-czy-ateista/ |tytuł = Agnostyk czy ateista? |autor = Andrzej Koraszewski |opublikowany = Racjonalista.tv |język = pl |data dostępu = 2014-12-02}}</ref>', 86 => '<ref name="politykapl">{{Cytuj stronę |url = http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1530901,1,w-co-wierza-agnostycy.read |tytuł = W co wierzą agnostycy |autor = Mariusz Janicki |autor2 = Malwina Dziedzic |data = 2012-10-02 |opublikowany = Polityka.pl |język = pl |data dostępu = 2014-07-21}}</ref>', 87 => '<ref name="aoe">''American Heritage Dictionary, 2000'', ‘agnostic’.</ref>', 88 => '<ref name=":1">{{Cytuj stronę |url = http://www.wiadomosci24.pl/artykul/warto_zadac_sobie_pytanie_jaki_jest_moj_wlasny_swiatopoglad_309421.html |tytuł = Warto zadać sobie pytanie: jaki jest mój własny światopogląd? |autor = Marek Chorążewicz |opublikowany = Wiadomości24.pl |język = pl |data dostępu = 2014-12-16}}</ref>', 89 => '<ref name="ency">{{encyklopedia PWN|id = 3866341|tytuł=agnostycyzm|data dostępu=2014-12-21}}</ref>', 90 => '<ref name="ab">{{encyklopedia PWN|id=3866341|tytuł=agnostycyzm|data dostępu=2021-07-05}}</ref>', 91 => '<ref name="cboss">[http://cbos.pl/SPISKOM.POL/2012/K_049_12.PDF Zmiany religijności Polaków po śmierci Jana Pawła II na dzień 11 stycznia 2012 – Centrum Badania Opinii Społecznej].</ref>', 92 => '<ref name="katolopoq">{{cytuj stronę |url = http://www.katechizm.opoka.org.pl/rkkkIII-2-1.htm |tytuł = Pierwsze Przykazanie – Agnostycyzm |praca = [[Katechizm Kościoła Katolickiego]] |opublikowany = [[opoka.org.pl]] |język = pl |data dostępu = 2011-03-22}}</ref>', 93 => '}}', 94 => '', 95 => '== Linki zewnętrzne ==', 96 => '; Polskojęzyczne', 97 => '* {{otwarty dostęp}} [[Stanisław Kamiński (duchowny)|Stanisław Kamiński]], Stanisław Zięba, ''[http://www.ptta.pl/pef/pdf/a/agnostycyzm.pdf Agnostycyzm]'', [[Powszechna Encyklopedia Filozofii]], Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, ptta.pl [dostęp 2024-05-05].', 98 => '{{otwarty dostęp}} Artykuły na stronie [[racjonalista.pl]] [dostęp 2024-05-08]:', 99 => '* [[Barbara Stanosz]], ''[http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,3370 Agnostycyzm]'', 14 kwietnia 2004.', 100 => '* [[Maria Szyszkowska]], ''[http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,2431 Agnostycyzm]'', 11 maja 2003.', 101 => '', 102 => '; Anglojęzyczne', 103 => '* {{SEP | url = atheism-agnosticism/ | tytuł = Atheism and Agnosticism | autor = Paul Draper | data = 2017-08-02 | data dostępu = 2020-01-23 | tytuł polski = (Ateizm a agnostycyzm)}}', 104 => '* {{paywall}} ''[https://www.rep.routledge.com/articles/thematic/agnosticism/v-1 Agnosticism]'' {{lang|en}}, [[Routledge Encyclopedia of Philosophy]], rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].', 105 => '', 106 => '{{Poglądy filozoficzne na Boga}}', 107 => '', 108 => '{{Kontrola autorytatywna}}', 109 => '' ]