Thòi-vân
- Chhâm-siòng Hak-kâ-fa Hon-sṳ pán-pún. / 參詳客家語漢字版本。
Thòi-vân fe̍t-chá Thòi-vàn he sî Thai-phìn-yòng ke se-tó, fu-khiun he Â-chû thai-liu̍k (Chûng-koet thai-liu̍k), Ngit-pún, Fî-li̍t-pîn tén-tén. Mien-chit yok 36,188 phiàng-fông kûng-lî. Muk-chhièn yù Chûng-fà Mìn-koet sṳ̍t-chi kón-hot. Ya-yû pó-tó, Formosa chṳ̂ chhṳ̂n-fû. Chúng ngìn-khiéu yok-yû lióng-chhiên sâm-pak van, khì-chûng Hò-ló-ngìn chiam-hi thai tô-su, khì-thâ song-chhiá yû Hak-kâ-ngìn, Ngièn-chhu-mìn, Ngoi-sén chhu̍k-khiùn, Ngoi-thi phi-ngiéu. Kôn-fông vùn-sṳ he chang-thí Chûng-vùn, ngî-ngièn chú-yeu yû Thòi-ngî (Mîn-nàm-ngî), Koet-ngî (hien-thoi phêu-chún Hon-ngî), Hak-kâ-ngî yî-khi̍p kok-kok chhu̍k-khiùn Ngièn-chhu-mìn ngî-ngièn.
Mìn-chhu̍k
Muk-chhièn Thòi-vàn ngièn-chhu-mìn khiung-yû sṳ̍p-sâm chhu̍k, khì-chûng chhòn-thúng kiú-chhu̍k pâu-hàm liáu ngièn-thúng chhṳ̂n-cho vi kô-sân-chhu̍k ke Atayal-chhu̍k, Amis-chhu̍k, Bunun-chhu̍k, Puyuma-chhu̍k, Paiwan-chhu̍k, Rukai-chhu̍k, Saisiyat-chhu̍k, lâu Tao-chhu̍k.
Thòi-vàn muk-chhièn chúng ngìn-khiéu thai-yok lióng-chhiên sâm-pak van-ngìn. Ngièn-chhu-mìn chṳ́-yû chúng ngìn-khiéu 2% yî-ha. Khì-chûng Hon-chhu̍k fûn-cho "pún-sén-ngìn" (86%) lâu "ngoi-sén-ngìn" (12%). Pún-sén-ngìn chú-yeu he Ho̍k-ló-ngìn lâu Hak-kâ-ngìn, yí-kîn chhai Thòi-vàn sên-fa̍t hí-tô-thoi.
Li̍t-sṳ́
Sṳ́ chhièn Sṳ̀ khì
Thòi-vân chhai Khiu Sa̍k-hi Sṳ̀ -thoi vân-khì (50,000 ngièn chhièn ─ 10,000 ngièn chhièn) khôi-sṳ́ yû ngìn-lui kî-chhu. Sîn Sa̍k-hi Sṳ̀ -thoi (ki-ngièn-chhièn 5,000 ngièn) yî-heu ke sṳ́ -chhièn vùn-fa phú-phiên ngin-vì su̍k-yî Nàm-tó Ngî-hì Mìn-chhu̍k. Chú-yeu ke vùn-fa yû Khiu Sa̍k-hi Sṳ̀ -thoi ke Thòi-tûng Chhòng-pin Vùn-fa, Mèu-li̍t mióng-hìn vùn-fa, Thòi-nàm Chó-chṳ́n-ngìn yî-khi̍p Sîn Sa̍k-hi Sṳ̀ -thoi ke Thai-pun-hâng Vùn-fa, Yèn-sân Vùn-fa, Yàng-pu Vùn-fa, Pî-nàm Vùn-fa, Sṳ̍p-sâm-hàng Vùn-fa.
Yì Mâ-lòi Pô-lî-nì-sî-â Ngî-chhu̍k chhai 13 Sṳ-ki yî-chhièn chhiu chhùn-chhai yî Thòi-vân tó-sông, liá-chak Ngièn-chhu-mìn fûn-pu yî Thòi-vân chhiòn-tó, su̍k-yî Nàm-tó ngî-hì. Thòi-vân ngièn-chhu-mìn ke khiet-chhṳ́, vùn-sṳ̂n, khiéu-khìm, vúi-fu̍k, chṳt-pi, yêu-kî fóng-chṳt, kon-thèu-yî, chhîn-chhu̍k ngoi-fûn, fu-chṳ́ lièn-miàng, ngièn-lìn fûn-kip, ló-ngìn chṳn-chhṳ, tiâu-cham, lia̍p-sú, lìn-fùn chhùng-pai, sṳt-nui-chong tén thi̍t-chṳ̂n, tû su̍k Yin-thu-nì-sî-â kú vùn-fa thi̍t-chṳt.-
Sûi 《Sâm-koet-chṳ》 ki-chai Sâm-koet sṳ̀ -thoi N̂g-koet chên phai-kiûn tên-liu̍k Yî-chû, 《Sûi-sû》 chet yû Sûi-yi̍t-ti phai-pîn kûng-tá Liù-khiù-koet ke ki-chai. Than pin mò ngim-hò chṳ̂-liau khó chṳn-mìn Chûng-koet kú-sit só-chai thi-miàng he kîm-ngit ke Thòi-vân.
Thi-lî
Thòi-vân sî lâu sî-pet lìm Thòi-vân Hói-hia̍p, khî Êu-Â Thai-liu̍k hói-ngan phìn-kiûn khî-lì yok 200 kûng-lî, Thòi-vân Hói-hia̍p chui tsak chṳ̂-chhú vì Thòi vân Sîn-chuk-yen to Chûng-koet Thai-liu̍k Fuk-kien-sén Phìn-thâm-tó, chhṳ̍t-sien khî-lì yok 130 kûng-lî; pet-piên kak Tûng-hói lâu Chêu-siên Pan-tó siông-mong; tûng-pet kak-hói lâu Liû-khiù Khiùn-tó siông-mong; sî-nàm piên vì Nàm-hói, khî Chûng-koet Thai-liu̍k Kóng-tûng-sén hói-ngan khî-lì yok 300 kûng-lî; tûng-piên vì Thai-phìn-yòng, lâu Ngit-pún Chhûng-shu̍n-yen Yonaguni-tó siông-lìn 110 kûng-lî yî-hâ; nàm-piên chet kak Pâ-sṳ Hói-hia̍p lâu Fui-li̍t-pîn Khiùn tó siông-lìn. Chhiùng Thi-yèn chṳn-chhṳ lî-lun sông lòi-khon, Thòi-vân vi-yî tûng-â tó-fû tûng-ông khî-vet, kî Tûng-pet-â lâu Tûng-nàm-â kâu-fi-chhú, vì Â-Thai thi-khî kîn-mo yun-sû chhùng-yeu khi-néu khi̍p chhùng-yeu chan-lio̍k yeu-thi. -
