Ver o código fonte de "Galicia"

{{Protexido|tipo=traslado}}
{{Xeografía política}}
{{Outros homónimos|Galicia (homónimos)}}
{{Son
 |nomeficheiro = Gal-Galicia_1_of_4-article.ogg
 |título       = Parte 1 de 4
 |descrición   = Son do artigo Galicia, parte 1 de 4 da versión do 5 de marzo de 2012 ás 01:19, duración: 16:46, tamaño: 10,85 MB.
 |nomeficheiro2= Gal-Galicia_2_of_4-article.ogg
 |título2      = Parte 2 de 4
 |descrición2  = Son do artigo Galicia, parte 2 de 4 da versión do 5 de marzo de 2012 ás 01:19, duración: 18:30, tamaño: 12,53 MB.
 |nomeficheiro3= Gal-Galicia_3_of_4-article.ogg
 |título3      = Parte 3 de 4
 |descrición3  = Son do artigo Galicia, parte 3 de 4 da versión do 5 de marzo de 2012 ás 01:19, duración: 18:57, tamaño: 13,01 MB.
 |nomeficheiro4= Gal-Galicia_4_of_4-article.ogg
 |título4      = Parte 4 de 4
 |descrición4  = Son do artigo Galicia, parte 4 de 4 da versión do 5 de marzo de 2012 ás 01:19, duración: 17:29, tamaño: 12,28 MB.
}}
'''Galicia'''{{Refn|group="lower-alpha"|Galicia constitúe o único topónimo oficial.<ref>{{Cita web |url=http://www.lavozdegalicia.es/galicia/2008/06/08/0003_6886803.htm |título=La Academia contesta a la Xunta que el único topónimo oficial es Galicia |nome=Xesús |apelidos={{Versaleta|Fraga}} |data=8 de xuño de 2008 |xornal=[[La Voz de Galicia]] |lingua=es |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20160304131106/http://www.lavozdegalicia.es/galicia/2008/06/08/0003_6886803.htm |dataarquivo=04/03/2016 |urlmorta=yes |data-acceso=08/06/2008 }}</ref> Segundo as [[Normas Ortográficas e Morfolóxicas do Idioma Galego]]: «Teñen terminación -''cia'', entre outros, ''acacia'', … etc. Entre estas palabras está ''Galicia'', voz lexítima galega, denominación oficial do país e maioritaria na expresión oral e escrita moderna. ''Galiza'' é tamén unha forma lexitimamente galega, amplamente documentada na época medieval, que foi recuperada no galego contemporáneo».<ref>{{Cita libro |título=[[Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego]] |ano=2003 |editorial=[[Real Academia Galega]]; [[Instituto da Lingua Galega]] |edición=18.ª |isbn=84-87987-51-6 |páxina=[https://archive.org/details/normasortogrfica00gale/page/n29 56]}}</ref>}} ({{Audio|Gl-Galicia.ogg|pronunciación}}) ou '''Galiza'''<ref group="lower-alpha">O termo ''Galiza'', segundo as [[Normas Ortográficas e Morfolóxicas do Idioma Galego]] da [[Real Academia Galega]] do ano 2003, acéptase para referírmonos á Comunidade Autónoma de Galicia (mantendo esta última como forma recomendada), xa que a pesar do estabelecido nas NOMIG, que xunto co [[VOLG]] son os únicos textos con carácter normativo para a [[lingua galega]] (véxase «[[Lei de normalización lingüística]]»), sobre o carácter equivalente dos termos Galicia e Galiza, o Estatuto de Autonomía, di, no seu '''Artigo 1.''' ''1. Galicia, nacionalidade histórica, constitúese en Comunidade Autónoma''...polo que este é o nome oficial da comunidade autónoma.</ref> ({{Audio|Gl-Galiza.ogg|pronunciación}}){{Refn|group="lower-alpha"|Estas pronuncias, {{AFI2|ɡaˈliθjɐ|}} e {{AFI2|ɡaˈliθɐ|}}, son ''[[de facto]]'' estándares, mais non as únicas existentes. Considerando os dous principais fenómenos [[Fonética|fonéticos]] da [[lingua galega]], [[gheada]] e [[seseo]], ambos aceptados, o nome do país é realizado, en liñas xerais, como {{AFI2|ɡaˈliθjɐ|}} e {{AFI2|ɡaˈliθɐ|}} no leste, {{AFI2|ħaˈliθjɐ|}} e {{AFI2|ħaˈliθɐ|}} máis centralmente, e {{AFI2|ħaˈlisjɐ|}} e {{AFI2|ħaˈlisɐ|}} no oeste.}} é unha [[nación]]<ref group="lower-alpha">Segundo o [[Dicionario da Real Academia Galega|Dicionario]] da [[Real Academia Galega]]: "'''nación''' ''s.f.'' Comunidade humana, instalada nun territorio definido, que pode estar ou non politicamente organizada como estado, e que se caracteriza por ter unhas tradicións históricas e culturais comúns, os mesmos intereses económicos e unha unidade lingüística ou relixiosa. A nación de Breogán. Sociedade de nacións. CF. país, pobo, terra."<br/>
No dicionario [https://digalego.xunta.gal/gl/termo/44615/nacion Digalego], [[Ir Indo]]. "'''Nación''' ([[lingua latina|lat.]] ''natione''). s.f. Comunidade de individuos aos que uns vínculos determinados, basicamente culturais, económicos e unha historia común, lles dan unha fisionomía propia, diferenciada, e unha vontade de organización e proxección autónoma que os leva a querer dotarse de institucións propias, ata que se constitúa o estado."</ref> recoñecida internacionalmente en [[1933]]<ref>{{Cita web|nome=Placido R.|apelidos=Castro|ligazón-autor=Plácido Castro|título=El IX Congreso de Nacionalidades Europeas. El ingreso de Galicia|xornal=[[El Pueblo Gallego]]|url=http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1250372&presentacion=pagina&posicion=10&registrardownload=0|data=30 de setembro de 1933|data-acceso=16/9/2023|lingua=es}}</ref><ref>{{cita libro| apelidos = {{Versaleta|Ríos}} |nome = X. |ligazón-autor=Xulio Ríos | título = Galicia e a sociedade das nacións| ano =1992| publicación =[[Editorial Galaxia]]| isbn = 84-7154-839-9}}</ref><ref>{{cita web| url=http://www.avogacia.org/w3/article.php3?id_article=1555| título=As deliberación do IX Congreso de Nacionalidades Europeas| autor=P. R. Castro| data=19 de novembro de 2006| dataacceso=26 de febreiro de 2014| data-arquivo=12 de novembro de 2014| url-arquivo=https://web.archive.org/web/20141112211303/http://www.avogacia.org/w3/article.php3?id_article=1555| url-morta=yes}}</ref><ref>{{cita web| url=https://www.igadi.gal/web/sites/all/arquivos/1933-2013_placido.pdf| título=1933-2013. 80 anos da participación e admisión de Galicia no Congreso de Nacionalidades Europeas| autor=Instituto Galego de Análise e Documentación Internacional| dataacceso=18 de febreiro de 2022| data-arquivo=25 de decembro de 2021| url-arquivo=https://web.archive.org/web/20211225202454/https://www.igadi.gal/web/sites/all/arquivos/1933-2013_placido.pdf| url-morta=yes}}</ref> e establecida xurídica e administrativamente dende [[1978]] como [[comunidade autónoma]] segundo a [[Constitución española de 1978|Constitución española]] co rango de [[nacionalidade histórica]] determinado no seu [[Estatuto de autonomía de Galicia de 1981|Estatuto de autonomía]], dentro do [[España|Reino de España]] e a [[Unión Europea|Comunidade Europea]]. O seu territorio está situado no extremo noroeste da [[Península Ibérica]] e linda, ao leste, coas [[Comunidade autónoma|comunidades autónomas]] de [[Asturias]] e [[Castela e León]], ao oeste co [[océano Atlántico]], ao norte co [[mar Cantábrico]] e ao sur coa [[Portugal|República de Portugal]].
[[Ficheiro:800px-EU location GAL.png|miniatura|Galicia en Europa.]]
Ten como [[lingua propia]] o [[Lingua galega|galego]], de orixe común co [[Lingua portuguesa|portugués]] (ambas as dúas proveñen da lingua medieval coñecida como [[galego-portugués]]), e comparte oficialidade co [[Lingua castelá|castelán]], que é oficial en toda España. Así mesmo, como unha das seis autonomías con [[dereito foral]], posúe o seu [[Dereito civil galego|Dereito civil propio]].

A súa superficie é de 29&nbsp;576,74&nbsp;km², pola que se espallan 30 377 [[Lugares de Galicia|núcleos de poboación]],<ref name=":2">{{Cita web|título=Nomenclátor estatístico de Galicia. Ano 2021|url=https://www.ige.eu/igebdt/esq.jsp?paxina=003003&c=-1&ruta=nomenclator%2Fnomenbuscar.jsp|páxina-web=Insituto Galego de Estatística|data-acceso=17 de maio de 2022|data-arquivo=26 de outubro de 2022|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20221026201141/https://www.ige.eu/igebdt/esq.jsp?paxina=003003&c=-1&ruta=nomenclator%2Fnomenbuscar.jsp|url-morta=yes}}</ref> a metade dos existentes en España.<ref name=":0">{{Cita web|título=IGE. Táboas|url=https://www.ige.eu/igebdt/esqv.jsp?ruta=verTabla.jsp%3FOP%3D1&B=1&M=&COD=77&R=9915%5Ball%5D&C=0%5B2019%5D&F=&S=1%3A0&SCF=|páxina-web=www.ige.eu|data-acceso=2021-05-24|data-arquivo=24 de maio de 2021|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20210524183058/https://www.ige.eu/igebdt/esqv.jsp?ruta=verTabla.jsp%3FOP%3D1&B=1&M=&COD=77&R=9915%5Ball%5D&C=0%5B2019%5D&F=&S=1%3A0&SCF=|url-morta=yes}}</ref><ref>{{Cita libro |ano=2012 |título=Datos estatísticos básicos de Galicia |issn=1699-2997 |institución=[[Instituto Galego de Estatística]] |url=https://www.ige.eu/estatico/html/gl/DatosBasicos/Anteriores/datos_estatisticos_basicos_Galicia_2012.pdf |páxina=4}}</ref>{{Refn|group="lower-alpha"|Segundo o [[Nomenclátor de Galicia]] existen 37&nbsp;308 lugares.<ref>{{Cita web |url=https://www.xunta.gal/nomenclator?p_p_id=NomenclatorPortlet_WAR_NomenclatorPortlet&p_p_lifecycle=1&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-1&p_p_col_count=2&buscar=Buscar |título=Nomenclátor |páxina-web=[[Xunta de Galicia]]}}</ref>}} Estes esténdense por [[Parroquias de Galicia|3&nbsp;771 parroquias]],<ref name=":2" /> que compoñen [[Concellos de Galicia|313 concellos]],<ref name=":2" /> agrupados en [[Comarcas de Galicia|53 comarcas]] e catro provincias. [[Santiago de Compostela]] é a capital, cun estatuto especial.<ref>Establecida pola Lei 1/1982, do 24 de xuño, e desenvolta na [http://www.xunta.es/dog/Publicados/2002/20020724/AnuncioEAA2_gl.html Lei 4/2002], do 25 de xuño.</ref> Forman parte do territorio unha serie de [[Illas de Galicia|illas e illotes]] próximos á costa, entre os que destacan a [[Illa de Arousa]] e as illas [[Cíes]] e [[Illas Ons|Ons]].

Galicia posúe 2&nbsp;695&nbsp;645 habitantes dos que 1&nbsp;297&nbsp;301 son homes e 1&nbsp;398&nbsp;344 mulleres (datos a 1 de xaneiro de 2021).<ref name=":1">{{Cita web|url=https://www.ine.es/jaxiT3/Tabla.htm?t=34964|páxina-web=Estadística del Padrón Continuo|título=Piramide Población Población por comunidades, edad (grupos quinquenales), Españoles, Sexo y Año. Galicia.|ligazón-editor=Instituto Nacional de Estadística|data-acceso=15 de maio de 2022|data=2021|data-publicación=17 de xaneiro de 2022}}</ref> Conta cunha distribución da poboación que aglomera a meirande parte na franxa entre [[Ferrol]] e [[Vigo]]. Os núcleos urbanos con rango de cidade son sete, que segundo criterios de poboación son os seguintes: [[Vigo]], [[A Coruña]], [[Ourense]], [[Lugo]], [[Santiago de Compostela]], [[Pontevedra]] e [[Ferrol]].

O concello máis poboado é o de [[Vigo]] con 292&nbsp;374 habitantes (datos de 2022)<ref name="padronmunicipio">{{Cita web|url=https://www.ine.es/jaxiT3/Tabla.htm?t=33574&L=0|páxina-web=Estadística del Padrón continuo|título=Población por sexo, municipios y relación lugar de nacimiento y de residencia|data-acceso=15 de maio de 2021|data=1 de xaneiro de 2021|data-publicación=17 de xaneiro de 2022}}</ref> e o menos poboado o de [[Negueira de Muñiz]] con 228 habitantes no 2022. O concello máis extenso é o da [[A Fonsagrada|Fonsagrada]] cunha superficie de 438,42&nbsp;km² e o máis pequeno o de [[Mondariz-Balneario]] con 2,31&nbsp;km².<ref name=":0" /> [[A Coruña]] é o concello con maior densidade de poboación con 6&nbsp;545,18 hab./km² e [[Vilariño de Conso]] é o que ten menor densidade de poboación con 2,62 hab./km² no 2020.

Galicia xurdiu como [[entidade política]] no [[século III]], coa creación da [[provincia romana]] da [[Gallaecia]].<ref>{{Cita libro |nome=Colin |apelidos={{Versaleta|Smith}} |ligazón-autor=Colin Smith |capítulo=Galicia, todo un reino |título=Homenaxe á profesora Pilar Vázquez Cuesta |ano=1996 |páxinas=735-744, en 736 |editorial=[[Universidade de Santiago de Compostela]] |isbn=84-8121-476-0 |lingua=es}}</ref> Cuns límites que superaban os actuais, recibía o seu nome dos [[galaicos]], o [[Celtas|pobo celta]] que levaba morando en [[Castro (poboado)|castros]] ao norte do [[río Douro]] polo menos o [[I milenio a. C.|último milenio]]. As súas terras, habitadas dende o primeiro período da [[Prehistoria en Galicia|era prehistórica]], o [[Paleolítico inferior]], foran incorporadas ao [[Imperio Romano]] ao final das [[Guerras cántabras|guerras cántabro-astúrico-galaicas]] no [[-19|19 a. C.]] Coa chegada dos [[suevos]] contra o ano [[410]], Galicia constituíuse como [[Galicia altomedieval|reino]] e foi o primeiro [[Estado]] [[Idade Media|medieval]] de [[Europa]].{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}}|1998|pp=5-7}} Este [[Reino suevo|reino suevo-galego]], alén de ser o primeiro en se separar do Imperio Romano, foi tamén o primeiro en [[Cuñaxe|cuñar]] [[moeda]] propia, en se converter ao [[catolicismo]] e en chegar a dominar case toda a [[Península Ibérica]].{{Sfn|{{Versaleta|Díaz Martínez}}|2011|p=11}} En [[585]] foi incorporado ao [[reino visigodo]], tornándose o [[Galicia na monarquía visigoda|espazo galego]] nunha das tres unidades que conformaban o conxunto rexido polos [[Lista dos reis visigodos|monarcas]];{{Sfn|{{Versaleta|Díaz Martínez}}|2011|p=34}} con [[Vitiza]] nalgunha ocasión. Após a caída visigoda en [[711]], en Galicia comezouse a conformación dun novo [[Lista de monarcas dos reinos cristiáns da Península Ibérica|reino cristián]].{{Sfn|{{Versaleta|López Teixeira}}|2010|p=}} Consolidado o [[Lista de monarcas de Galicia|poder rexio]] no [[século IX]],{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}}|1998|pp=22-24}} o [[reino de Galicia]] atinxiu a [[hexemonía]] peninsular durante o período entre os séculos [[Século XI|XI]] e [[Século XIII|XIII]],{{Sfn|{{Versaleta|López Teixeira}}|2013|loc=contraportada|ps=. “[…]un reino de Galiza de seu, hexemónico no horizonte hispano até o catrocentos”}} sendo un dos centros políticos máis importantes da [[Europa Occidental]],<ref>{{Cita entrevista |apelidos={{Versaleta|Baliñas}} |nome=Carlos |ligazón-suxeito=Carlos Baliñas Pérez |entrevistador=César Lorenzo Gil |título=Carlos Baliñas: “É hora de deixar tranquilos os reis de Galicia e democratizar a historia social” |url=https://biosbardia.wordpress.com/2016/01/18/carlos-balinas-e-hora-de-deixar-tranquilos-os-reis-de-galicia-e-democratizar-a-historia-social/ |páxina-web=BiosBardia |data=18 de xaneiro de 2016 |data-acceso=15 de novembro de 2020 |data-arquivo=24 de outubro de 2020 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20201024121814/https://biosbardia.wordpress.com/2016/01/18/carlos-balinas-e-hora-de-deixar-tranquilos-os-reis-de-galicia-e-democratizar-a-historia-social/ |url-morta=yes }}</ref> nunha etapa de [[Era Compostelá|máximo esplendor]] económico, artístico e cultural,{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}}|1998|pp=37-38}} en que proxectou a [[Galego-portugués|lingua]] e [[Literatura galego-portuguesa|literatura]] galegas alén das súas fronteiras. A independencia de [[Reino de Portugal|Portugal]] en [[1139]], a separación de [[Reino de Castela|Castela]] en [[1157]]{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}}|{{Versaleta|Andrade Cernadas}}|2020|pp=152, 161}} e a individualización de [[Reino de León|León]] no mesmo século{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}}|2005|pp=224-225, 377}} restrinxiron o territorio do antigo reino ao propiamente galego. Por diferentes vicisitudes políticas, Galicia aínda sufriría unha serie de ''mutilacións territoriais'' na súa [[Galicia estremeira|franxa leste]], primeiro coa perda do [[Terra Eo-Navia|Eo-Navia]] nesa centuria e despois coa do [[O Bierzo|Bierzo]] e a [[Seabra]] séculos despois.<ref>{{Cita libro |nome=Olga |apelidos={{Versaleta|Gallego Domínguez}} |ligazón-autor=Olga Gallego |título=La organización administrativa territorial de la antigua provincia de Ourense a mediados del siglo XVIII |serie=[[Boletín Auriense]]. Anexo 10 |ano=1988 |editorial=[[Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense]] |lingua=es |isbn=84-505-7865-5 |páxinas=27-28}}</ref> Tras a [[unión dinástica]] en [[1230]] na persoa do [[Lista de monarcas de Castela|rei de Castela]], o reino mantivo o seu [[particularismo político]], mais comezou unha progresiva decadencia debido ao afastamento do centro de poder.{{Sfn|{{Versaleta|López Carreira}}|1998|p=46}} Con posterioridade tentáronse desenvolver proxectos políticos propios mediante entronizacións de reis non casteláns como [[Xoán I de Galiza e León|Xoán I]] ([[1296]]), [[Fernando I de Portugal]] ([[1369]]) ou [[Xoán de Gante]] ([[1386]]). O [[século XV]] supuxo o cumio do poder para os [[Feudalismo|señores feudais]] galegos, que gobernaron coma reis nos seus dominios, ata que a fracasada [[Gran Guerra Irmandiña|gran revolta irmandiña]] ([[1467]]-[[1469]]) e o [[Guerra de Sucesión castelá|conflito sucesorio]] ([[1475]]-[[1479]]) propiciaron a chamada [[Doma y castración del Reino de Galicia|doma e castración do Reino de Galicia]], consumada en [[1486]] polos [[Reis Católicos]]. Como un dos reinos da [[Monarquía Hispánica]], Galicia seguiu a ser unha entidade xurídica independente ata [[1833]],<ref>{{Cita web |data=11 de decembro de 2017 |título=No, los Reyes Católicos no fundaron España |xornal=[[Público (España)|Público]] |localización=Zaragoza |lingua=es |url=https://www.publico.es/espana/no-reyes-catolicos-no-fundaron-espana.html |cita=el tribunal &#x5B;[[Tribunal Supremo de España]]&#x5D; dejó claro que el reino de Castilla y la Corona de Aragón seguían siendo entidades autónomas incluso tras la llegada de los Borbones con la victoria de Felipe V en la Guerra de Sucesión y la publicación, entre 1707 y 1716, de los decretos de Nueva Planta con los que desmanteló las instituciones propias de los territorios que integraban el segundo de esos sujetos políticos}}</ref><ref name="GC">{{Cita web |data=13 de decembro de 2017 |título=O Reino de Galicia, unha realidade xurídica independente de España, segundo o Tribunal Supremo |xornal=[[Galicia Confidencial]] |localización=Compostela |url=http://www.galiciaconfidencial.com/noticia/67821-reino-galicia-realidade-xuridica-independente-espana-segundo-tribunal-supremo}}</ref> cando os antigos reinos foron [[División territorial de España en 1833|abolidos]] para crear un estado [[Centralismo|centralizado]].<ref>{{Cita web |nome=Luis |apelidos={{versaleta|Moreno}} |título=Ethnoterritorial Concurrence and Imperfect Federalism in Spain |url=http://www.ipp.csic.es/doctrab1/dt-9310.pdf |tipo=Working Paper 93-10 |institución=Instituto de Estudios Sociales Avanzados ([[CSIC]]) |lingua=en |páxina=12 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100623213401/http://www.ipp.csic.es/doctrab1/dt-9310.pdf |data-arquivo=23 de xuño de 2010 |data-acceso=24 de setembro de 2019 |urlmorta=yes }}</ref> Anteriormente, en [[1808]] tivera total [[soberanía]] coa súa [[Xunta Suprema do Reino de Galicia|Xunta Suprema]] no contexto da [[Guerra da Independencia española|guerra contra o invasor francés]]. Durante os séculos [[Século XIX|XIX]] e [[Século XX|XX]] houbo diferentes [[Galeguismo (política)|correntes galeguistas]] ([[Provincialismo galego|provincialismo]], [[Rexionalismo galego|rexionalismo]], [[Nacionalismo galego|nacionalismo]]), medrando a demanda de [[autogoberno]] e recoñecemento da identidade [[Cultura de Galicia|cultural]] e [[Lingua galega|lingüística]] galegas. Isto, alén dunha efémera [[Primeira República Galega|República Galega]] en [[1931]] e do recoñecemento internacional como nación en [[1933]], resultou no [[Estatuto de autonomía de Galicia de 1936|Estatuto de Autonomía de 1936]], frustrado polo inmediato [[Golpe de Estado do 18 de xullo de 1936|golpe de Estado de Franco]] e a posterior longa [[Franquismo|ditadura]]. Após a súa finalización coa morte do [[Francisco Franco|ditador]], aprobouse o [[Estatuto de autonomía de Galicia de 1981|Estatuto de Autonomía de 1981]], o cal dotou a Galicia dun relativo autogoberno.

== Etimoloxía ==
{{Véxase tamén|Historia do topónimo Galiza e Galicia}}
Os nomes "Galiza" e "Galicia" derivan da palabra [[Lingua latina|latina]] ''Gallaecia'' (ou ''Callaecia''), que significaba literalmente «terra dos [[galaicos]]». '''[[Callaecia]]'''<ref>Curchin (2008) p. 111.</ref> 'a terra dos Callaeci', de *''kallā-'' «madeira»<ref>cf. Matasovic (2009) s.v. *kallī-.</ref> co sufixo complexo local ''-āik-''. Posteriormente tornouse ''Gallicia'', actual ''Galicia'' ou ''Galiza''. Os [[galaicos]] (en [[lingua latina|latín]]: ''Gallaeci'', en [[Lingua grega antiga|grego]]: Καλλαϊκοί) foron o pobo máis numeroso do noroeste da [[Península Ibérica]] xa antes da súa integración ao [[Imperio Romano]] no século I a. C., aínda que algúns autores consideran que en orixe o termo "galaico" era empregado para denominar unha pequena [[tribo]] ao norte do [[río Douro]], os [[callaecos]]; sexa como for, este nome acabou por denominar todo un grupo étnico de [[Linguas célticas|lingua celta]] e culturalmente homoxéneo, situado entre o [[mar Cantábrico]] e o [[río Douro]].<ref>[http://books.google.com/books?id=tbha9yv5kJ0C&pg=PA17&dq=Los+celtas:+la+Europa+del+hierro+y+la+Pen%C3%ADnsula+Ib%C3%A9ric&hl=en&ei=TcAlTMLTNpWTjAeykvx2&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCgQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false Los celtas: la Europa del hierro y la Península Ibérica. Pedro Damián Cano Borrego. p118]</ref>

A primeira referencia histórica dos galaicos, remóntase ao ano 136 a. C., cando o xeneral [[República Romana|romano]] [[Décimo Xunio Bruto Galaico]] regresa a [[Roma]] —despois da súa vitoriosa campaña bélica contra dous pobos previamente descoñecidos, [[Lusitania (provincia)|lusitanos]] e [[galaicos]]— recibindo do propio [[Senado romano]] o título de ''Gallaecus'' ou "galaico" en honor á dura expedición militar contra estes.<ref>{{Cita libro|título=Nuevos estudios sobre la romanización|apelidos=Blázquez|nome=José María|editorial=Ediciones Istmo|ISBN=9788479020835|url=http://books.google.com/books?id=ytLiqFszmKQC&pg=PA150&dq=136+Bruto,+Galaico,+galaicos&hl=en&ei=l8AlTMjcF5CRjAfe-71q&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=5&ved=0CDoQ6AEwBA#v=onepage&q=136%20Bruto,%20Galaico,%20galaicos&f=false|data=1993-01-01|lingua=es}}</ref> Tras estes primeiros contactos, o mundo grecolatino vai denominar o seu país como ''Gallaecia'', tal e como fixeron [[Estrabón]], [[Plinio o Vello|Plinio]] e [[Apiano]], entre outros. Será este nome ''Gallaecia'' a que irá evolucionando durante máis de trece [[século]]s, e que acabará por adoptar as formas "Galiza" e "Galicia".

Máis controvertido é, non obstante, o significado orixinario do termo ''Gallaicus'' (galaico) e consecuentemente de ''Gallaecia''. O primeiro autor que teorizou sobre isto foi [[Isidoro de Sevilla]], quen no [[século VII]] explicaba que o nome "galaico" aludía á pel branca como o leite que tiñan os seus habitantes, de xeito similar aos habitantes da [[Galia]]<ref>[http://books.google.com/books?id=FBZpAAAAMAAJ&q=%22quod+generat+homines+lacteos%22&dq=%22quod+generat+homines+lacteos%22&hl=en&ei=wsElTLTpCtaSjAeC7rWHAQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCcQ6AEwAA ''De preconiis Hispanie''. Joannes Aegidius. Universidad de Madrid. 1955. p229]</ref>. Serán moitos autores posteriores os que tenten buscar o significado deste nome, tales como [[Afonso X o Sabio]], [[Ramón Barros Sivelo]] ou [[Manuel Murguía|Murguía]], mais hoxe tende a relacionarse con étimos das [[Linguas célticas|linguas celtas]], e [[linguas indoeuropeas|indoeuropeas]] en xeral, de maneira que o significado exacto da palabra é, actualmente, descoñecido.

== Símbolos de Galicia ==
{{Artigo principal|Símbolos de Galicia}}
==== Bandeira de Galicia ====
{{Artigo principal|Bandeira de Galicia}}
Aínda que durante séculos, a antiga bandeira galega foi de fondo azul con cruces douradas, e un gran copón no centro ao xeito do escudo, a actual bandeira galega foi creada a finais do [[século XIX]] polos galeguistas históricos do [[Rexurdimento]], como insignia nacional,<ref>[http://consellodacultura.org/wp-content/blogs.dir/2/2007/12/simbolos_de_galicia.pdf Os Símbolos de Galicia] pp88-89</ref> ondeando dende polo menos o ano [[1891]]. Ten fondo [[branco]] e presenta unha franxa [[azul]] dende o ángulo superior esquerdo ata o inferior dereito.

==== Escudo de Galicia ====
{{Artigo principal|Escudo de Galicia}}
O cáliz, figura heráldica que representa a Galicia, foi documentado por vez primeira no escudo dos [[lista de monarcas de Galicia|reis de Galicia]] (''roys de Galyce'') do Armorial Segar de [[Inglaterra]] no ano [[1282]]. Ten experimentado diferentes cambios ao longo do tempo, o actual escudo de Galicia é descrito no artigo número 3 da [[:s:Lei de símbolos de Galicia|Lei de símbolos de Galicia]]:
{{cita|O escudo de Galicia trae, en campo de azur, un cáliz de ouro sumado dunha hostia de prata, e acompañado de sete cruces recortadas do mesmo metal, tres a cada lado e unha no centro do xefe. O timbre, coroa real, cerrada, que é un círculo de ouro, engastado de pedras preciosas, composto de oito floróns de follas de acanto, visibles cinco, interpoladas de pérolas, e das súas follas saen cadansúas diademas sumadas de perlas, que converxen nun mundo de azur, co semimeridiano e o ecuador de ouro, sumado de cruz de ouro. A coroa, forrada de [[vermello|goles]] ou vermello<ref>{{Cita web |url=http://www.parlamentodegalicia.com/sitios/web/BibliotecaLeisdeGalicia/Lei5_1984.pdf |título=Lei 5/1984, do 29 de maio, de Símbolos de Galicia. |data-acceso=28 de xaneiro de 2020 |data-arquivo=06 de febreiro de 2021 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20210206135602/http://www.parlamentodegalicia.com/sitios/web/BibliotecaLeisdeGalicia/Lei5_1984.pdf |url-morta=yes }}</ref>.}}

==== Himno galego ====
{{Artigo principal|Os Pinos}}
{{Imaxe múltiple | posición_táboa = right | dirección = horizontal | foto1 = Eduardopondal.jpg | ancho1 = 150 | texto1 = Eduardo Pondal, autor do poema que fornece a letra d′''Os Pinos''. | posición_texto1 = center | foto2 = Pascual Veiga Iglesias.jpg | ancho2 = 148 | texto2 = Pascual Veiga, autor da música do himno galego. | posición_texto2 = center}}
O himno galego (''Os Pinos'') é o símbolo acústico máis solemne de Galicia como comunidade política. O texto son as dúas primeiras partes (catro primeiras estrofas) do poema ''Queixumes dos pinos'' de [[Eduardo Pondal]], e a música é da autoría de [[Pascual Veiga]]. Estreouse na [[A Habana|Habana]], [[Cuba]], o [[20 de decembro]] de [[1907]].<ref>{{Cita publicación |url=https://www.academia.edu/16752164/A_expresi%C3%B3n_cantada_da_Naci%C3%B3n_Historia_do_Himno_Galego?email_work_card=view-paper |nome=Manuel |apelidos=Ferreiro Fernández |título=A expresión cantada da Nación: historia do himno galego |revista=[[Terra e Tempo]] |número=145-146 |data=2008 |páxinas=53 e 55 |lingua=gl |ref=harv}}</ref> Ademais a ''[[Antiga Marcha do Reino de Galicia]]'' é recoñecida na Lei 5/1984, do 29 de maio, de símbolos de Galicia como distintivo tradicional.<ref>{{Cita web |url=http://simbolos.parlamentodegalicia.gal/spanish/gfx/parte_1_2.pdf |título=Disposición adicional cuarta |obra=Ley 5/1984, de 29 de mayo, de símbolos de Galicia |editorial=[[Xunta de Galicia]] |data=29 de maio de 1984 |dataacceso=18 de xuño de 2020 |lingua=es |data-arquivo=21 de xuño de 2020 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200621105406/http://simbolos.parlamentodegalicia.gal/spanish/gfx/parte_1_2.pdf |url-morta=yes }}</ref>

== Historia ==
{{Artigo principal|Historia de Galicia}}
=== Prehistoria ===
{{sen referencias}}
{{Artigo principal|Prehistoria en Galicia}}
[[Ficheiro:Parxubeira.jpg|miniatura|esquerda|[[Mina da Parxubeira|Dolmen de Corveira]], construído entre o IV e III milenios a. C., é unha típica [[Dolmen|anta]] de corredor que forma parte do conxunto Sotorraño-Parxubeira-Portocoiro, Eirón, [[Mazaricos]].]]
As primeiras probas líticas de presenza humana en Galicia remóntanse a hai uns 300.000 anos, no [[Paleolítico inferior]], durante o [[Plistoceno]] medio. Apareceron restos destes poboadores por todo o litoral, dende [[Ribadeo]] ata [[A Guarda]]. Estes restos son instrumentos líticos, que nos amosan unha industria [[Acheuliano|acheuliana]] a base de bifaces, fendedores, triedros... feitos sobre unha base de cuarzo ou cuarcita. Coñécense dúas culturas, o Paleolítico inferior arcaico (ou "cultura dos cantos tallados") e o Paleolítico inferior clásico ou [[acheuliano]]. A técnica é máis simple na primeira delas. As industrias son simples e o número de tipos reducido.

A primeira claramente identificada, caracterízase pola súa capacidade construtora e arquitectónica, xunto co seu sentido relixioso, fundamentado no culto ós mortos como mediadores entre o home e os deuses. Este sentido relixioso abrangue a súa importancia ata a actualidade. Estaban constituídos en clans. Desa época dan testemuña milleiros{{cómpre referencia}} de [[mámoa]]s e [[medorra]]s espalladas por todo o territorio.
[[Ficheiro:Map of Europe according to Strabo.jpg|miniatura|esquerda|Europa segundo Estrabón coa localización das [[Casitérides]].]]
==== Idade de Bronce ====
É nestes tempos cando se acada o desenvolvemento metalúrxico, impulsado pola riqueza mineira. Parece que debido ós cambios climáticos, varios pobos da meseta trasladáronse a Galicia, incrementando a poboación e os conflitos entre pobos. 
É a época de produción de diversos utensilios e xoias de ouro ou de bronce, que mesmo foron levadas máis aló dos [[Pireneos]].

==== Etapa castrexa ====
{{Artigo principal|Cultura castrexa}}
[[Ficheiro:Castro en santa trega.jpg|miniatura|esquerda|[[Castro de Santa Trega]].]]
Floreceu na segunda metade da [[Idade de Ferro]], resultado da fusión da cultura da [[Idade de Bronce]] e outras contribucións posteriores, coexistindo en parte coa época romana. Os [[celtas]] trouxeron novas variedades de gando, o [[cabalo]] domesticado e probablemente o [[centeo]].

O primeiro pobo celta que invade Galicia é o dos [[saefes]], no [[século -XI|século XI a. C.]] Someterá os [[oestrimnios]], pero este influirá no primeiro sobre todo no eido da relixión, da organización política e das relacións marítimas coa [[Bretaña]]. O seu carácter eminentemente guerreiro fixo que [[Estrabón]] dixese deles que eran os máis difíciles de vencer de toda [[Lusitania (provincia)|Lusitania]]. Cómpre dicir que a provincia romana da Gallaecia propia dos galaicos aínda non estaba constituída política e administrativamente.

[[Ficheiro:Castro de vigo.jpg|miniatura|dereita|Vivenda castrexa reconstruída.]]

Os [[castro (poboado)|castros]] son recintos fortificados de forma circular, provistos dun ou varios muros concéntricos, precedidos xeralmente do seu correspondente foso e situados, os máis deles, no cume de outeiros e montañas. Entre os castros de tipo costeiro destacan o de [[Castro de Fazouro|Fazouro]], [[Castro de Santa Trega|Santa Trega]], [[Castro de Baroña|Baroña]] e O Neixón. No interior poden mencionarse os de Castromao e [[Castro de Viladonga|Viladonga]]. Común a todos eles é o feito de que o ser humano se adapta ó terreo e non ó contrario.

En canto ós templos, a única construción atopada é a de [[Castro de Elviña|Elviña]]. O de Meirás conserva unha [[necrópole]]. Noutros castros existían pequenas construcións en forma de caixa onde se gardaban as cinzas ([[Cultura dos Campos de Urnas|cultura sorotáptica]], dos campos de enterramento de furnas ou ''Urnenfelder'' como se coñecen pola súa denominación en [[Lingua alemá|alemán]]). Existen tamén outras parcialmente soterradas, cun depósito para a auga, nas que os vestixios de lume indican que debían servir para incinera-los cadáveres.

Dende finais do [[Megalitismo|Megalítico]] aparecen inscricións sobre as rochas graníticas a ceo aberto das que se descoñece aínda a verdadeira orixe e significado (son moi coñecidas as de [[Campo Lameiro]]).

=== [[Idade Antiga de Galicia|Idade Antiga]] ===
==== A [[Romanización de Galicia|romanización]] ====
[[Ficheiro:A coruna torre de hercules sunset edit.jpg|miniatura|esquerda|[[Torre de Hércules]] na [[A Coruña|Coruña]].]]
{{Artigo principal|Gallaecia}}[[Ficheiro:Muralla.Lugo.Galicia.jpg|miniatura|dereita|[[Muralla de Lugo|Muralla romana de Lugo]].]]
Os romanos someteron a Galicia para aproveita-los seus recursos mineiros. Co tempo converteríana en provincia do imperio e recoñecerían a súa personalidade chamándoa [[Gallaecia]]. Con eles, os castros perderon o seu vello valor defensivo. Trouxeron novas técnicas, novas vías de comunicación, novas formas de organiza-la propiedade e unha lingua nova, pero foron tolerantes coa cultura existente.

O [[cristianismo]] chegaría a Galicia cos romanos. Lograría o que non acadou o [[lingua latina|latín]] e impúxose ó [[arianismo]] dos [[suevo]]s e ó [[paganismo]] prerromano. Os suevos, que mantiveron [[Reino suevo|Galicia como reino independente]] cento setenta anos, foron progresivamente mediatizados polos [[visigodo]]s. Foi na súa época na que se impuxeron definitivamente a [[lingua latina]] e o [[cristianismo]], evolucionando o primeiro cara ao galego e mesturándose o segundo cos costumes pagáns.[[Ficheiro:Catedral 060305.jpg|miniatura|dereita|[[Catedral de Santiago de Compostela]].]]
O [[islam]] chegaría ó sur de Galicia e só o norte se mantería como bastión da [[Reconquista]] ata que, logo de recupera-lo sur, este se independizara co nome de [[Portugal]].

As actividades económicas dos castrexos baséanse na agricultura e gandería pastoril.

=== [[Idade Media]] ===
{{Artigo principal|Reino de Galicia}}
A aparición do sepulcro do [[Apóstolo Santiago|Apóstolo 'Sant Iago']] no [[século IX]] conferiulle a Galicia unha importancia clave dento do fortalecemento dos reinos cristiáns, erixíndose [[Santiago de Compostela]] como centro relixioso e destino de peregrinos que fortaleceron as ligazóns con Europa. O [[Camiño de Santiago]] converteuse nun eixe cultural polo que se espallaron, entre outros, a arte románica ou a lírica dos [[Trobador, trobadora|trobadores]], facendo dela tamén un contrapeso cultural fronte ó centralismo.

=== Idade Moderna ===
{{Artigo principal|Galicia na Idade Moderna}}
A partir da escriturización normativa en castelán comezada por [[Afonso X o Sabio|Afonso X]], o galego como lingua comezou unha decadencia acelerada dentro do proceso de uniformación de España, pasando polos chamados [[Séculos Escuros]], nos que a supervivencia lingüística foi só oral. No [[século XVIII]] comezouse a tomar conciencia da situación de división lingüístico-social entre o pobo galegofalante e os poderosos, castelanfalantes. Neste século, Galicia era un dos territorios máis poboados de Castela, e ata [[1750]] experimentou un rápido crecemento demográfico.<ref>{{Cita libro|título = Ciencias socias: Historia|apelidos = Fernández Bulete|nome = Virgilio|editorial = SM Xerme|ano = 2010|ISBN = 978-84-9854-281-3}}</ref>

=== Idade Contemporánea ===
==== Século XIX ====
{{Artigo principal|Galicia na Idade Contemporánea}}[[Ficheiro:Bandeirareinogaliza.svg|miniatura|esquerda| Bandeira do antigo [[Reino de Galicia]].]]En [[1833]] Galicia perde a súa representatividade como unidade administrativa e desaparece a Xunta do Reino de Galicia. É aquí onde nacen as actuais catro [[provincia]]s galegas que estruturan o territorio baixo administración do goberno central. Anteriormente as divisións eran outras, sendo a anterior a división en cinco provincias (reinado de [[Fernando VII]]): Ourense, A Coruña, Lugo, [[Vilafranca do Bierzo]] (que foi dividida entre Ourense e León) e [[Vigo]] (que pasaría a Pontevedra).<ref>{{Cita libro|título=Das vías romanas á modernidade|apelidos=AAVV|nome=|editorial=[[Deputación de Lugo|Deputación Provincial de Lugo]]|ano=2019|ISBN=9788412059717 |páxina={{cómpre páxina}} }}</ref> Atopamos neste século o primeiro xurdimento dun movemento político que vai defender Galicia por causa desta perda de poder.

O pronunciamento de [[Miguel Solís|Solís]] vai levantar en armas a unha parte do exército para defende-la unidade de Galicia contra a perda da desa administración anterior. Finalmente foron masacrados na batalla de Compostela e o [[23 de abril]] de [[1846]] fusilados os sobreviventes, coñecidos a partir de aí coma os Mártires pola Liberdade ou [[Mártires de Carral]].

O [[Rexurdimento]] supón unha tentativa culturalista de defensa da galeguidade posterior a esa tentativa política o afianzamento da conciencia de diferenciación cultural parella a un ideal político de autopertenza. Isto supón a recuperación da lingua galega como vehículo de expresión culto. Desta época son [[Rosalía de Castro]], [[Manuel Curros Enríquez]], [[Manuel Murguía|Murguía]], [[Manuel Leiras Pulpeiro]] ou [[Eduardo Pondal]], entre outros.

==== Século XX ====
[[Ficheiro:Pobogalego.jpg|thumb|Representación do pobo galego por [[Francisco Asorey]] no monumento a [[Curros Enríquez]] na [[A Coruña|Coruña]].]]
Logo do [[Provincialismo galego|provincialismo]], [[Rexionalismo federal|federalismo]] e [[Rexionalismo galego|rexionalismo]] do século anterior, xorde a etapa da [[Solidaridad Gallega]], de [[1907]] á [[primeira guerra mundial]], co obxectivo de conseguir unha fronte electoral unida para eliminar o caciquismo e acadar unha representación galega (o que se saldou cun fracaso).

Unha primeira etapa, ata [[José Antonio Primo de Rivera|Primo de Rivera]], é a marcada polas [[Irmandades da Fala]], cunha preocupación fundamental pola defensa da lingua. Ao estendérense, vai callando de novo a idea política do galeguismo. Así, [[Vicente Risco]] e [[Otero Pedrayo]] traballaron no aspecto cultural e tiveron contraparte no aspecto político en Porteira e [[Lois Peña Novo]]. O relevo constitúeo a chamada [[xeración Nós]], en torno á revista do mesmo nome, acompañada de [[1920]] á [[Segunda República Española|Segunda República]] por unha preocupación pola creación dun galeguismo controlado e instrumental dende o poder político central.
[[Ficheiro:El Pueblo Gallego 30 setembro 1933 páxina final.jpg|alt=Galicia, confirmada a nivel internacional como nacionalidade. Imaxe da última páxina do ''El Pueblo Gallego'' de 30 de setembro de 1933|miniatura|Galicia, confirmada a nivel internacional como nacionalidade. Imaxe da última páxina de ''[[El Pueblo Gallego]]'' de 30 de setembro de 1933]]
Na [[Segunda República Española|Segunda República]] hai dúas tendencias fundamentais: a correspondente á [[Organización Republicana Gallega Autónoma]] (ORGA) e a contraparte no Partido Galleguista (PG). O PG xorde da unión de varias tendencias representadas nas figuras de Vicente Risco, R. Otero Pedrayo, [[Ramón Cabanillas]], [[Ramón Suárez Picallo]], [[Castelao]]... En [[1936]] o PG, para lograr o estatuto para Galicia, aliouse coa Fronte Popular e como consecuencia desa alianza sufriu unha escisión. Porén, logrouse o Estatuto e Castelao presentouno nas Cortes pouco antes da [[guerra civil española]].

===== Franquismo =====
Durante o franquismo, cualificado por [[Celso Emilio Ferreiro]] de "longa noite de pedra", sucedéronse diferentes etapas represivas coas ideas galeguistas, a partir da loita armada de moitos galeguistas contra [[Francisco Franco]].{{cómpre referencia}}

Na posguerra créase en [[Buenos Aires]] o [[Consello de Galiza]], comandado por Castelao e Suárez Picallo. No ano [[1944]] sae do prelo ''[[Sempre en Galiza]]'', guía ideolóxica do galeguismo. Pouco a pouco vaise optando polo mantemento dunha acción cultural, como manifesta a creación da [[editorial Galaxia]].

No ano [[1964]] fúndanse a [[Unión do Povo Galego|Unión do Pobo Galego]] (UPG, que [[Méndez Ferrín]], un dos seus fundadores definiu como o partido nacionalista de esquerda revolucionaria) e o [[Partido Socialista Galego]] (PSG, con [[Xosé Manuel Beiras Torrado|X. M. Beiras]] e [[Salvador García-Bodaño]]).

===== En democracia =====
[[Ficheiro:Manuel-Fraga-Iribarne.jpg|miniatura|200px|dereita|[[Manuel Fraga]], Presidente da [[Xunta de Galicia|Xunta]] dende [[1989]] ata [[2005]]]]
* [[1975]]: Constitución da [[Xunta Democrática de Galicia]].
* [[1976]]: Constitución da [[Táboa Democrática de Galicia]].
* [[1977]]: Constitución da [[Asemblea de Parlamentarios de Galicia]].
* [[1978]]: [[Xunta de Galicia|Xunta Preautonómica]] presidida por [[Antonio Rosón Pérez]].
* [[1979]]: [[Xunta de Galicia|Xunta Preautonómica]] presidida por [[Xosé Quiroga Suárez]].
* [[1980]]: Referendo do [[Estatuto de Autonomía de Galicia de 1981|Estatuto de autonomía]]. Aprobado facendo referencia á [[Nacionalidade Histórica]].
* [[1981]]: Primeiras eleccións autonómicas.
* [[1982]]: Presidente da [[Xunta de Galicia]]: [[Xerardo Fernández Albor]].
* [[1987]]: Presidente da [[Xunta de Galicia]]: [[Fernando González Laxe]].
* [[1989]]: Presidente da [[Xunta de Galicia]]: [[Manuel Fraga Iribarne]].
* [[2005]]: Presidente da [[Xunta de Galicia]]: [[Emilio Pérez Touriño]].
* [[2009]]: Presidente da [[Xunta de Galicia]]: [[Alberto Núñez Feijóo]].
* [[2022]]: Presidente da [[Xunta de Galicia]]: [[Alfonso Rueda]].

== Demografía ==
{{Artigo principal|Demografía de Galicia}}
[[Ficheiro:Puerto Vigo.jpg|miniatura|150px|dereita|[[Vigo]] é a cidade máis poboada de Galicia.]]
Cunha poboación de 2&nbsp;695&nbsp;645 habitantes (1&nbsp;297&nbsp;301 homes e 1&nbsp;398&nbsp;344 mulleres; datos a 1 de xaneiro de 2021)<ref name=":1" />  Galicia é a quinta comunidade autónoma de [[España]] por poboación.<ref name=":1" /> A súa densidade de poboación, de 92,94 hab./km², é lixeiramente superior á media española e semellante á [[Europa|europea]].

A poboación de Galicia concéntrase na súa maioría nas zonas costeiras, sendo as áreas das [[Rías Baixas]] e o [[Golfo Ártabro]] (áreas metropolitanas da Coruña e Ferrol) as de maior densidade de poboación. O concello de [[Vigo]], con 292.374 habitantes,&nbsp;constitúe o máis poboado de Galicia, seguido dos da [[A Coruña|Coruña]], 245&nbsp;468 habitantes ([[2021]]),<ref name="padronmunicipio"/> e [[Ourense]], 104&nbsp;596 habitantes ([[2021]]).<ref name="padronmunicipio"/>  Xunto con estas tres cidades, Galicia conta con outras catro localidades consideradas cidades: [[Lugo]], [[Santiago de Compostela]] (capital administrativa de Galicia), [[Pontevedra]] e [[Ferrol]].

Así mesmo, o país conta con outros cinco concellos con máis de 30.000 habitantes, dez concellos de entre 20&nbsp;000 e 30&nbsp;000 habitantes, e trinta e cinco de entre 10.000 e 20.000.
Segundo o censo de [[2014]], o nivel de fertilidade das galegas era de 1,07 fillos por muller fronte ao 1,32 estatal e menor á cifra de 2,1 fillos por muller necesarios para que se produza a substitución xeracional da poboación.<ref name=Fillos>[http://www.ine.es/jaxiT3/Tabla.htm?t=1441 Indicador conxuntural de fecundidade por Comunidades Autónomas] Páxina web do [[INE]]. Consultado o 8 de agosto de 2015 {{es}}.</ref> Entre as galegas, as ourensás e as luguesas son as que menos fillos teñen, con 0,99 e 1,04, sendo as primeiras, das que menos fillos teñen en España só por baixo das asturianas.<ref name=Fillos2>[http://www.ine.es/jaxiT3/Tabla.htm?t=1478 Indicador conxuntural de fecundidade por Provincias] Páxina web do [[INE]]. Consultado o 8 de agosto de 2015 {{es}}.</ref> En [[2013]] rexistráronse en Galicia un total de 19.727 nacementos, o que supón 1.362 menos ca en 2012, segundo o [[IGE]].<ref name=Fillos3>[http://www.ige.eu/web/mostrar_actividade_estatistica.jsp?idioma=gl&codigo=0201002001 Nacementos] Páxina web do [[IGE]]. Consultado o 8 de agosto de 2015.</ref> De feito, nos últimos anos Galicia vive unha diminución paulatina do número absoluto de nacementos dende o ano [[2008]], no que houbo 23.175 nacementos,<ref name=Fillos3/> tras un breve período de recuperación entre os anos 2002 e 2008.

{| align=center style="border:1px solid #8888aa; background-color:white; padding:0px;" 
|-
|colspan="2" align=center | '''[[Pirámide de poboación]] galega no ano 2014'''
|-
|<timeline>
ImageSize  = width:173 height:240
PlotArea   = left:0 right:3 top:10 bottom:20
DateFormat = yyyy
TimeAxis   = orientation:horizontal order:reverse
AlignBars  = justify
Colors =
  id:azul value:rgb(0.64,0.78,0.89)
  id:grid1   value:gray(0.7)
  id:grid2   value:gray(0.88)
Period     = from:0 till:120000
ScaleMajor = unit:year increment:50000 start:0 gridcolor:grid1
ScaleMinor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:grid2

PlotData =
  bar:100- color:azul width:8
  from:start till:286
  bar:95-99 color:azul
  from:start till:1697
  bar:90-94 color:azul
  from:start till:8419
  bar:85-89 color:azul
  from:start till:22800
  bar:80-84 color:azul
  from:start till:44469
  bar:75-79 color:azul
  from:start till:55808
  bar:70-74 color:azul
  from:start till:60836
  bar:65-69 color:azul
  from:start till:78687
  bar:60-64 color:azul
  from:start till:81457
  bar:55-59 color:azul
  from:start till:89198
  bar:50-54 color:azul
  from:start till:97721
  bar:45-49 color:azul
  from:start till:103407
  bar:40-44 color:azul
  from:start till:108252
  bar:35-39 color:azul
  from:start till:114809
  bar:30-34 color:azul
  from:start till:97827
  bar:25-29 color:azul
  from:start till:74296
  bar:20-24 color:azul
  from:start till:63596
  bar:15-19 color:azul
  from:start till:53665
  bar:10-14 color:azul
  from:start till:54889
  bar: 5-9 color:azul
  from:start till:58360
  bar: 0-4 color:azul
  from:start till:55178

TextData=
  pos:(40,180) text:"homes"

</timeline>
||
<timeline>
ImageSize  = width:220 height:240
PlotArea   = left:40 right:10 top:10 bottom:20 
TimeAxis   = orientation:horizontal
AlignBars  = justify
Colors =
  id:rosa value:pink
  id:grid1   value:gray(0.7)
  id:grid2   value:gray(0.88)
Period     = from:0 till:120000
ScaleMajor = unit:year increment:50000 start:0 gridcolor:grid1
ScaleMinor = unit:year increment:10000 start:0 gridcolor:grid2

PlotData =
  bar:100- color:rosa width:8
  from:start till:995
  bar:95-99 color:rosa
  from:start till:5583
  bar:90-94 color:rosa
  from:start till:20481
  bar:85-89 color:rosa
  from:start till:43624
  bar:80-84 color:rosa
  from:start till:69011
  bar:75-79 color:rosa
  from:start till:75176
  bar:70-74 color:rosa
  from:start till:72690
  bar:65-69 color:rosa
  from:start till:87483
  bar:60-64 color:rosa
  from:start till:86787
  bar:55-59 color:rosa
  from:start till:93406
  bar:50-54 color:rosa
  from:start till:100443
  bar:45-49 color:rosa
  from:start till:105362
  bar:40-44 color:rosa
  from:start till:108668
  bar:35-39 color:rosa
  from:start till:113641
  bar:30-34 color:rosa
  from:start till:96037
  bar:25-29 color:rosa
  from:start till:73192
  bar:20-24 color:rosa
  from:start till:60931
  bar:15-19 color:rosa
  from:start till:50784
  bar:10-14 color:rosa
  from:start till:51839 
  bar:5-9 color:rosa
  from:start till:55241 
  bar:0-4 color:rosa
  from:start till:51664

TextData=
  pos:(150,180) text:"mulleres"

</timeline>
|}

O [[saldo vexetativo]], é dicir, a diferenza entre o número de persoas nadas e as falecidas, é negativo en Galicia dende final dos anos oitenta.<ref>[http://www.ine.es/jaxiT3/Tabla.htm?t=1728 Nacementos por cada mil defuncións] Páxina web do [[INE]]. Consultado o 8 de agosto de 2015.</ref> No [[2013]] houbo un total de 30.433 falecementos polo que a diferenza entre defuncións e nacementos é de 10.706 persoas.<ref name=Fillos3/>

Canto á [[esperanza de vida]], os galegos tiñan en 2013 unha esperanza de vida ao nacer de 82,59 anos (79,48 anos para os homes e 85,59 anos para as mulleres).<ref>[http://www.ige.eu/igebdt/selector.jsp?COD=732&paxina=002001&c=0201004 Indicadores de mortalidade] Páxina web do [[IGE]]. Consultado o 9 de agosto de 2015.</ref> Dende [[1981]], ano en que a esperanza de vida dos galegos era de 75,4 anos, esta medrou en 7 anos, grazas á mellora da calidade de vida.<ref name=pob81>[http://www.lavozdegalicia.es/galicia/2007/10/30/0003_6273910.htm?idioma=galego A esperanza de vida incrementouse en Galicia en cinco anos dende 1981].</ref> O avellentamento da poboación tamén se pon de manifesto no incremento de anciáns de idade avanzada que rexistra gradualmente a comunidade cada exercicio. Galicia contaba en [[1996]] con 226 persoas con máis de cen anos. Dezaoito anos despois, a cifra medrou un 466,8% ao superaren o século 1.281 galegos no ano [[2014]].<ref>[http://www.ine.es/jaxi/menu.do?type=pcaxis&path=%2Ft20%2Fe245&file=inebase&L=0 Estatística do Padrón Continuo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170714013557/http://www.ine.es/jaxi/menu.do?type=pcaxis&path=%2Ft20%2Fe245&file=inebase&L=0 |date=14 de xullo de 2017 }} Páxina web do [[INE]]. Consultado o 9 de agosto de 2015 {{es}}.</ref>

No ano [[2014]] residían en Galicia 98.245 estranxeiros, o que supón o 3,57% da poboación total. As nacionalidades predominantes son a [[Portugal|portuguesa]] (19,03% do total de estranxeiros), a [[Romanía|romanesa]] (9,36%) e a [[brasil]]eira (8,34%).<ref>[http://www.ige.eu/igebdt/selector.jsp?COD=598&paxina=001&c=0201001002 Poboación estranxeira segundo idade, sexo e país de nacionalidade] Páxina web do [[IGE]]. Consultado o 9 de agosto de 2015.</ref>

<center>
<gallery>
Ficheiro:Densidade de poboación por Provincias.png|Densidade de poboación por provincias.
Ficheiro:Galicia densidade de poboacion.PNG|Concellos máis densamente poboados de Galicia.
Ficheiro:Galicia densidade parroq.PNG|Densidade de poboación por parroquias.
Ficheiro:Poboación2009.gif|Concellos que gañaron ou mantiveron a súa poboación en 2009.
Ficheiro:Galicia poboacion concellos 2010.png|Mapa dos concellos de Galicia coa poboación de 2010.
</gallery>
</center>

=== Concellos máis poboados ===
{{Cidades de Galicia}}

=== Evolución demográfica ===
A finais do [[século XVIII]], o reino de Galicia era a unidade territorial máis poboada da [[Monarquía Hispánica]], e a única que superaba o millón de habitantes.<ref>{{Cita publicación periódica |nome=Honorio |apelidos={{Versaleta|Ferreiro Delgado}} |ano=1977 |título=Contexto histórico-político de Galicia en la primera mitad del siglo XIX |revista=[[Revista de Estudios Políticos]] |número=212 |páxinas=327-348, en 328 |localización=Madrid |editorial=[[Centro de Estudios Políticos y Constitucionales]] |lingua=es |issn=0048-7694 |url=https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/1427728.pdf}}</ref> Após a [[División territorial de España en 1833|abolición en 1833]] dos antigos reinos da devandita monarquía, a historia demográfica de Galicia foi a dunha continua perda de peso respecto ao resto do Estado, froito da emigración cara a [[Iberoamérica]], Centroeuropa ou outros territorios do Estado. Así, en [[1857]] a densidade de poboación en Galicia era a meirande de todas as rexións que conforman o estado, representando a cota galega o 11,49% da [[demografía de España|poboación española]]<ref group="lower-alpha">Datos calculados a partir  dos datos do censo de 1857 [Total España:15 464 340, A Coruña: 551 989, Lugo 424 186, Ourense: 371 818, Pontevedra 428. 886] publicados na fonte:  {{Cita web|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Evoluci%C3%B3n_Poblaci%C3%B3n_Provincias_Espa%C3%B1a_1787_-_1900.pdf|páxina-web=Wikimedia Commons|título=Evolución Población Provincias España 1787 - 1900.|data-acceso=15 de maio de 2022|apelidos=Usuario:Rodriguillo}} que recompila diversas fontes, neste caso a obra citada é {{Cita publicación periódica|revista=Cifras INE: Boletín informativo del Insituto Nacional de Estadística|ID=M-17947-2001|volume=2001|número =4|título=Breve Historia de los censos|páxina=7|url=http://www.ine.es/revistas/cifraine/cifine3.pdf}}</ref> Así e todo, no [[2021]], Galicia pasou a representar unicamente o 5,69% da poboación estatal.<ref>{{Cita web|url=https://www.ine.es/jaxi/Tabla.htm?path=/t20/e245/p08/l0/&file=02002.px&L=0|páxina-web=Principales series de población desde 1998 Comunidades Autónomas|título=Población por comunidades, edad (grupos quinquenales), Españoles/Extranjeros, Sexo y Año.|ligazón-editor=Instituto Nacional de Estadística|data-acceso=15 de maio de 2022|data=2021|data-publicación=17 de xaneiro de 2022}}</ref>

<center>
<timeline>
Colors= 
  id:AA  value:blue
  id:lightgrey value:gray(0.9)
  id:darkgrey  value:gray(0.8)
  id:sfondo value:rgb(1,0.85,1)
  id:barra value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize = width:1050 height:550
PlotArea = width:900 height:450 left:70 bottom:45

DateFormat = yyyy
Period = from:0 till:3000000

ScaleMajor = unit:year increment:100000 start:0

TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:500000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:250000 start:0
BackgroundColors = canvas:sfondo

PlotData=
  width:27 mark:(line,white) align:left fontsize:12

  bar:1857      from:0 till:1776879 color:AA 
  bar:1877      from:0 till:1848027 color:AA
  bar:1887      from:0 till:1894558 color:AA 
  bar:1900      from:0 till:1980515 color:AA 
  bar:1910      from:0 till:2063589 color:AA 
  bar:1920      from:0 till:2124244 color:AA 
  bar:1930      from:0 till:2230281 color:AA
  bar:1940      from:0 till:2495860 color:AA 
  bar:1950      from:0 till:2604200 color:AA
  bar:1960      from:0 till:2602962 color:AA 
  bar:1970      from:0 till:2583674 color:AA 
  bar:1981      from:0 till:2753836 color:AA
  bar:1991      from:0 till:2720445 color:AA 
  bar:2001      from:0 till:2732926 color:AA 
  bar:2011      from:0 till:2795422 color:AA 
  bar:2014      from:0 till:2748695 color:AA
  bar:2021      from:0 till:2695645 color:AA
PlotData=

  bar:1857 at:1776879 fontsize:S text: 1&nbsp;776&nbsp;879 shift:(-20,5)
  bar:1877 at:1848027 fontsize:S text: 1&nbsp;848&nbsp;027 shift:(-20,5)
  bar:1887 at:1894558 fontsize:S text: 1&nbsp;894&nbsp;558 shift:(-25,8) 
  bar:1900 at:1980515 fontsize:S text: 1&nbsp;980&nbsp;515 shift:(-25,5)
  bar:1910 at:2063589 fontsize:S text: 2&nbsp;063&nbsp;589 shift:(-25,5)
  bar:1920 at:2124244 fontsize:S text: 2&nbsp;124&nbsp;244 shift:(-25,5)
  bar:1930 at:2230281 fontsize:S text: 2&nbsp;230&nbsp;281 shift:(-25,5) 
  bar:1940 at:2495860 fontsize:S text: 2&nbsp;495&nbsp;860 shift:(-25,5)
  bar:1950 at:2604200 fontsize:S text: 2&nbsp;604&nbsp;200 shift:(-25,5)
  bar:1960 at:2602962 fontsize:S text: 2&nbsp;602&nbsp;962 shift:(-25,5)
  bar:1970 at:2583674 fontsize:S text: 2&nbsp;583&nbsp;674 shift:(-25,5)
  bar:1981 at:2753836 fontsize:S text: 2&nbsp;753&nbsp;836 shift:(-25,5)
  bar:1991 at:2720445 fontsize:S text: 2&nbsp;720&nbsp;445 shift:(-25,5) 
  bar:2001 at:2732926 fontsize:S text: 2&nbsp;732&nbsp;926 shift:(-25,5)
  bar:2011 at:2795422 fontsize:S text: 2&nbsp;795&nbsp;422 shift:(-25,5)
  bar:2014 at:2748695 fontsize:S text: 2&nbsp;748&nbsp;695 shift:(-30,5)
  bar:2021 at:2695645 fontsize:L text: 2&nbsp;695&nbsp;645 shift:(-25,5)

  bar:1877          from:2900000 till:2800000 color:AA

TextData=
  pos:(150,470) fontsize:S text:Habitantes en Galicia
  pos:(75,500) fontsize:L text: Evolución da poboación dende 1857.
</timeline>
</center>

<center>
<timeline>
Colors= 
  id:AE  value:red
  id:lightgrey value:gray(0.9)
  id:darkgrey  value:gray(0.8)
  id:sfondo value:rgb(1,0.85,1)
  id:barra value:rgb(0.6,0.7,0.8)

ImageSize = width:1050 height:550
PlotArea = width:900 height:450 left:70 bottom:45

Period = from:0 till:14

ScaleMajor = increment:5 start:0

TimeAxis = orientation:vertical
AlignBars = justify
ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:5 start:0
ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:1 start:0
BackgroundColors = canvas:sfondo

PlotData=
  width:27 mark:(line,white) align:left fontsize:12

  bar:1857      from:0 till:11.49 color:AE
  bar:1877      from:0 till:11.11 color:AE
  bar:1887      from:0 till:10.79 color:AE
  bar:1900      from:0 till:10.64 color:AE
  bar:1910      from:0 till:10.32 color:AE
  bar:1920      from:0 till:9.93 color:AE
  bar:1930      from:0 till:9.42 color:AE
  bar:1940      from:0 till:9.59 color:AE
  bar:1950      from:0 till:9.26 color:AE
  bar:1960      from:0 till:8.51 color:AE
  bar:1970      from:0 till:7.61 color:AE
  bar:1981      from:0 till:7.30 color:AE
  bar:1991      from:0 till:6.90 color:AE
  bar:2001      from:0 till:6.65 color:AE
  bar:2011      from:0 till:5.92 color:AE
  bar:2014      from:0 till:5.88 color:AE
 bar:2021    from:0 till:5.69 color:AE
PlotData=

  bar:1857      at:11.49 fontsize:S text:11,49% shift:(-10,5) 
  bar:1877      at:11.11 fontsize:S text:11,11% shift:(-15,5)
  bar:1887      at:10.79 fontsize:S text:10,79% shift:(-15,5)
  bar:1900      at:10.64 fontsize:S text:10,64% shift:(-15,5)
  bar:1910      at:10.32 fontsize:S text:10,32% shift:(-15,5)
  bar:1920      at:9.93 fontsize:S text:9,93% shift:(-13,5)
  bar:1930      at:9.42 fontsize:S text:9,42% shift:(-13,5)
  bar:1940      at:9.59 fontsize:S text:9,59% shift:(-13,5)
  bar:1950      at:9.26 fontsize:S text:9,26% shift:(-13,5)
  bar:1960      at:8.51 fontsize:S text:8,51% shift:(-13,5)
  bar:1970      at:7.61 fontsize:S text:7,61% shift:(-13,5)
  bar:1981      at:7.30 fontsize:S text:7,30% shift:(-13,5)
  bar:1991      at:6.90 fontsize:S text:6,90% shift:(-13,5)
  bar:2001      at:6.65 fontsize:S text:6,65% shift:(-13,5)
  bar:2011      at:5.92 fontsize:S text:5,92% shift:(-13,5)
  bar:2014      at:5.88 fontsize:S text:5,88% shift:(-13,5)
 bar:2021     at:5.69 fontsize:L text:5,69% shift:(-13,5)
  bar:1877          from:13 till:13.5  color:AE

TextData=
  pos:(150,465) fontsize:S text:Porcentaxe de poboación galega sobre o total estatal
  pos:(75,500) fontsize:L text: Evolución da porcentaxe de poboación galega sobre o total estatal dende 1857.
</timeline>
</center>

{| class="wikitable" style="font-size:97%; text-align:center;" width=98%
! colspan="21" style="color:black;" bgcolor="black" |Evolución demográfica de Galicia e porcentaxe con respecto ao total estatal<ref>Fonte: Poboación de feito segundo o [[Instituto Nacional de Estadística]]. Datos dispoñibles en [http://www.ine.es/revistas/cifraine/cifine3.pdf INE. Censo de 1857], [//commons.wikimedia.org/wiki/File:Evoluci%C3%B3n_Poblaci%C3%B3n_Provincias_Espa%C3%B1a_1787_-_1900.pdf Poboación de España por provincias dende 1787 a 1900], [http://www.ine.es/dynt3/inebase/es/index.htm?padre=580&dh=1 Series de población de hecho en España desde 1900 a 1991] e [http://www.ine.es/dynt3/inebase/es/index.html?padre=517&dh=1 Series de población de España desde 1996]. {{es}}</ref> 
|-
! Ano !! [[1857]] !! [[1877]] !! [[1887]] !! [[1900]] !! [[1910]] !! [[1920]] !! [[1930]] !! [[1940]]
!
|-
| Poboación ||align = center| 1&nbsp;776&nbsp;879||align = center| 1&nbsp;848&nbsp;027||align = center| 1&nbsp;894&nbsp;558||align = center| 1&nbsp;980&nbsp;515|| align = center|2&nbsp;063&nbsp;589|| align = center| 2&nbsp;124&nbsp;244|| align = center| 2&nbsp;230&nbsp;281|| align = center| 2&nbsp;495&nbsp;860
|
|-
| Porcentaxe ||align = center|11,49%||align = center|11,11%||align = center|10,79%||align = center|10,64%|| align = center|10,32% || align = center| 9,93%|| align = center| 9,42%|| align = center| 9,59% 
|
|-
! Ano !! [[1950]] !! [[1960]] !! [[1970]] !! [[1981]] !! [[1991]] !! [[2001]] !! [[2011]]!! [[2014]]
![[2021]]
|-
| Poboación ||align = center|2&nbsp;604&nbsp;200 || align = center| 2&nbsp;602&nbsp;962|| align = center| 2&nbsp;583&nbsp;674|| align = center| 2&nbsp;753&nbsp;836|| align = center|2.720.445|| align = center| 2.732.926|| align = center| 2.795.422|| align = center| 2.748.695
|2&nbsp;695&nbsp;645
|-
| Porcentaxe || align = center| 9,26% || align = center| 8,51%||align = center| 7,61% || align = center| 7,30%|| align = center|6,90%|| align = center|6,65%|| align = center|5,92%|| align = center|5,88%
|5,69%
|}

== Divisións administrativas ==
<div style="float: right; clear: left">
<div style="position: relative">[[Ficheiro:Galicia-loc.svg|miniatura|300px|Santiago de Compostela é a capital de Galicia.]]
<div style="position: absolute; left: 115px; top: 155px"><small>[[Ficheiro:City locator 14.svg]][[Santiago de Compostela]]</small></div></div></div>
Administrativamente a Galicia actual divídese en 4 [[provincias de España|provincias]], 53 [[comarcas de Galicia|comarcas]], 313<ref>[http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2016/09/22/xunta-autoriza-decreto-fusion-definitiva-cerdedo-cotobade/00031474544174911907824.htm Galicia se queda con 313 concellos tras aprobar la fusión de Cerdedo-Cotobade]</ref> [[Concellos de Galicia|concellos]] e 3 771 [[Parroquias de Galicia|parroquias]].<ref name=":2" /><ref group=lower-alpha>3 778 segundo o Nomenclátor Geográfico de Municipios y Entidades de Población, realizado en base ao Registro de Entidades Locales (MINHAP), Instituto Nacional de Estadística e bases de datos cartográficas do Instituto Geográfico Nacional. Última actualización do nove de xaneiro de 2017{{Cita web|título=Nomenclátor Geográfico de Municipios y Entidades de Población - Conjunto de datos|url=http://datos.gob.es/es/catalogo/e00125901-spaignnomenclatorgeograficomunicipiosentpob201503240000|páxina-web=datos.gob.es|data-acceso=17 de maio de 2022|lingua=es}}</ref>

=== Provincias ===
{{Artigo principal|Provincias de España}} 
Durante a [[Idade Moderna]] e até a [[División territorial de España en 1833]] Galicia estivo dividida en 7 provincias: [[Provincia da Coruña|A Coruña]], [[Provincia de Betanzos|Betanzos]], [[Provincia de Lugo|Lugo]], [[Provincia de Mondoñedo|Mondoñedo]], [[Provincia de Ourense|Ourense]], [[Provincia de Santiago|Santiago]] e [[Provincia de Tui|Tui]]. Actualmente Galicia estrutúrase en 4 [[provincias de España|provincias]]:
{| {{Táboabonita}}
|-
!Provincia !! Capital !! Superficie<br/>(km²) !! Poboación 2021<br/>(hab.)<ref name="prov2021">{{Cita web|título=Población (españoles/extranjeros) por edad (grupos quinquenales) y sexo(36781)|url=https://www.ine.es/jaxiT3/Datos.htm?t=36781|páxina-web=INE. Estadística del Padrón Continuo|data-acceso=17 de maio de 2022|lingua=es}}</ref>!! Densidade<br/>(hab/km²) !! Concellos
|-
| '''[[Provincia da Coruña]]''' || [[A Coruña]] || align=right| 7&nbsp;950 || align=right| 1&nbsp;120&nbsp;134 || align="right" | 140,83 || 93
|-
| '''[[Provincia de Lugo]]''' || [[Lugo]] || align=right| 9&nbsp;856 || align=right| 326&nbsp;013|| align="right" | 33,44 || 67
|-
| '''[[Provincia de Ourense]]''' || [[Ourense]] || align=right| 7&nbsp;273 || align=right|305&nbsp;223 || align="right" | 42,30 || 92
|-
| '''[[Provincia de Pontevedra]]''' || [[Pontevedra]] || align=right| 4&nbsp;495 || align=right| 944&nbsp;275 || align="right" | 209,71 || 61
|}

=== Comarcas ===
{{Artigo principal|Comarcas de Galicia}}
As provincias galegas divídense en 53 [[Comarcas de Galicia|comarcas]] segundo o Decreto 65/1997 da [[Xunta de Galicia|Xunta]]. Delas, 18 comarcas pertencen á [[provincia da Coruña]], 13 á de [[Provincia de Lugo|Lugo]], 12 á de [[Provincia de Ourense|Ourense]] e 10 están na [[provincia de Pontevedra]]. As comarcas constitúen o ámbito de actuación dos plans de desenvolvemento comarcal<ref>Artigo 4.1 da Lei 7/1996, do 10 de xullo, de desenvolvemento comarcal</ref> e carecen de funcións administrativas.

{{Comarcas}}[[Imaxe:Mapa de Galicia cos nomes dos concellos.png|thumb|right|150px|Concellos de Galicia]]
=== Concellos, parroquias e lugares ===
{{Artigo principal|Concellos de Galicia|Parroquias de Galicia|Lugares de Galicia}}
Galicia está dividida en 313 concellos<ref>[http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2016/09/22/xunta-autoriza-decreto-fusion-definitiva-cerdedo-cotobade/00031474544174911907824.htm Galicia se queda con 313 concellos tras aprobar la fusión de Cerdedo-Cotobade]</ref> e 3 771 [[Parroquias de Galicia|parroquias]].<ref name=":2" /><ref group="lower-alpha">3 778 segundo o Nomenclátor Geográfico de Municipios y Entidades de Población, realizado en base ao Registro de Entidades Locales (MINHAP), Instituto Nacional de Estadística e bases de datos cartográficas do Instituto Geográfico Nacional. Última actualización do nove de xaneiro de 2017{{Cita web|título=Nomenclátor Geográfico de Municipios y Entidades de Población - Conjunto de datos|url=http://datos.gob.es/es/catalogo/e00125901-spaignnomenclatorgeograficomunicipiosentpob201503240000|páxina-web=datos.gob.es|data-acceso=17 de maio de 2022|lingua=es}}</ref> O territorio do concello estrutúrase en [[Parroquias de Galicia|parroquias]] e estas á súa vez en [[aldea]]s ou lugares.

Demograficamente, Galicia caracterízase pola súa alta taxa de dispersión demográfica, o que, xunto a un elevado número de poboacións, fai que un 50 % das entidades de poboación de [[España]] se atopen en Galicia, ocupando só o 5,8% da superficie total. Así, calcúlase que en Galicia existe máis dun millón de topónimos e microtopónimos.<ref>{{Cita web|título=As Teixugueiras|url=https://www.farodevigo.es/opinion/2005/09/04/as-teixugueiras-18284551.html|páxina-web=Faro de Vigo|data=2005-09-04|data-acceso=2021-03-07|lingua=es|nome=Manuel|apelidos=Bragado}}</ref>

== Economía ==
{{Artigo principal|Economía de Galicia}}
[[Ficheiro:HKShatinZara 20061220.jpg|miniatura|esquerda|Tenda [[ZARA]] en [[Hong Kong]]. ZARA, do grupo [[INDITEX]], é o primeiro grupo europeo e segundo mundial de confección e roupa. Ten a súa sede central en [[Arteixo]], [[provincia da Coruña|A Coruña]].]]

Galicia é unha terra de contrastes económicos. Mentres a costa oeste, sede dos maiores centros de poboación, e tamén das industrias manufactureiras e de derivados da [[pesca]], é próspera e incrementa a súa poboación, a zona rural das provincias de Ourense e Lugo basea a maior parte da súa economía na [[Agricultura de Galicia|agricultura tradicional]], asentada no [[minifundio]], ou pequenas explotacións agrícolas e/ou gandeiras. O crecemento do turismo, aproveitamento forestal sostible e agricultura orgánica e natural, así como explotacións gandeiras de certo tamaño están aumentando as posibilidades da economía galega.

[[Ficheiro:SantiagoCatedral!.jpg|miniatura|dereita|O 85% dos turistas que recibe Galicia visitan [[Santiago de Compostela]], un dos principais reclamos turísticos galegos<ref name=Turismo>[http://www.lavozdegalicia.es/galicia/2008/01/02/00031199277292134844326.htm?idioma=galego Galicia recibiu un 8% máis de turistas durante o 2007].</ref>.]]

Aséntanse en Galicia poucas grandes industrias. Cabe contar entre elas coa planta de [[aluminio]] que a multinacional Alcoa ten en [[San Cibrao, Lieiro, Cervo|San Cibrao]] ([[Cervo]]), a industria manufactureira de automóbiles da tamén multinacional [[Centro de Vigo de PSA Peugeot Citroën|Citroën en Vigo]], a mina e as centrais térmica e de ciclo combinado de [[Endesa]] d[[as Pontes de García Rodríguez]], a [[refinería da Coruña]] ou os estaleiros de [[Ferrol]] e [[Vigo]], con desigual sorte e en proceso de reconversión case continua na súa maioría dende os anos 80. Nos anos 90 unha industria galega comezou a desenvolverse internacionalmente, o grupo téxtil [[Inditex]] ([[Zara]], [[Pull and Bear]] etc.), con sede en [[Arteixo]].

As industrias manufactureiras de produtos agrícolas están en pleno retroceso, caendo en mans foráneas as industrias de [[produtos lácteos|derivados lácteos]] e outras sufrindo unha reestruturación, como lle pasou á antiga industria estatal FRIGSA (Frigoríficos Industriales de Galicia) que acabou sendo desmantelada, tratando de ocupar o seu lugar unha serie de empresas moito máis pequenas.

Galicia tamén conta con dúas importantes entidades financeiras filiais de entidades foráneas: [[Abanca]], que é filial do grupo [[Banesco]], e o [[Banco Pastor]], que é propiedade do [[Banco Popular Español|Banco Popular]]. [[Abanca]] é a marca comercial do banco que se creou no ano 2014 trala fusión por absorción do [[Banco Etcheverría]] por parte de [[NCG Banco]], sendo este último á súa vez resultado da fusión de dúas [[caixa de aforros|caixas de aforros]]; [[Caixa Galicia]] e [[Caixanova]]. O [[Banco Pastor]] pola súa banda é unha marca para Galicia do [[Banco Popular Español|Banco Popular]], que o adquiriu no ano 2011. Até entón o Pastor era o segundo banco máis antigo de [[España]] despois do Banco Etcheverría.

A [[pesca]], na que tradicionalmente Galicia é unha potencia, vén minguando o número de capturas dende hai anos tanto polo esgotamento das pesqueiras tradicionais como polas condicións políticas de acceso a estas. Estanse comezando a desenvolver os cultivos mariños, algúns deles seguindo a liña tradicional das [[miticultura|mexilloeiras]] (que aínda hoxe representan a maioría do valor de especies cultivadas) ou as cetarias.

[[Ficheiro:Praia de Silgar, Sanxenxo, Galiza.jpg|220px|miniatura|[[Sanxenxo]] é un dos destinos turísticos máis coñecidos da comunidade.]][[Ficheiro:Enerxía eólica - O Pindo - Galicia.jpg|miniatura|[[Aeroxerador]]es en [[Carnota]].]]A [[agricultura]] e a [[gandería]] pasaron nunha xeración de ser practicamente de subsistencia a ser de comercialización, e seguen a sufrir cambios debido ao impacto da incorporación na [[UE]] e ás condicións de entrada. O número de explotacións agrarias está caendo rapidamente, así como se está a concentrar a cota leiteira, por citar dous indicadores.

O turismo, de desenvolvemento máis tardío ca noutras zonas da Península, representa hoxe en día unha importante fonte de ingresos, coa peculiaridade de que se concentra na costa (principalmente nas [[Rías Baixas]]) e [[Santiago de Compostela|Santiago]].

Segundo o [[IGE]], durante o ano [[2014]] Galicia recibiu 4.089.870 turistas en aloxamentos turísticos, un 8% máis que no ano [[2013]], e un 4,5% menos que o último [[ano santo xacobeo]] do 2010.<ref>[http://www.ige.eu/igebdt/selector.jsp?COD=4785&paxina=001&c=0305002 Viaxeiros, noites e estadía media por país de residencia e tipo de aloxamento] [[IGE]], consultado o 21/09/2015.</ref> O turismo supón o 12 por cento do [[Produto Interior Bruto]] (PIB) galego e emprega a un 12 ou 13 por cento dos traballadores.

=== Enerxía ===
A xeración neta en [[2014]] alcanzou os 31.287 [[GWh]] dos cales 10&nbsp;069 obtivéronse das [[Carbón|centrais termoeléctricas do carbón]], 10.245 de fonte [[Central hidroeléctrica|hidráulica]], 8.314 da [[enerxía eólica]], e 19 de [[enerxía solar fotovoltaica|solar fotovoltaica]].<ref name=ree>[http://www.ree.es/sites/default/files/downloadable/inf_sis_elec_ree_2014_v2.pdf Informe del Sistema Eléctrico Español 2014] Rede Eléctrica Española, consultado o 21/09/2015.</ref> Esta cantidade supuxo o 11,72 % do total de [[España]].<ref name=ree/> Ese mesmo ano a demanda na comunidade galega ascendeu a 19.451 Gwh.<ref name=ree/>

As principais fontes de xeración son os combustibles sólidos procesados transformados principalmente nas centrais térmicas de [[Central térmica de Meirama|Meirama]] e [[Central térmica das Pontes|As Pontes]]. Esta última é a maior [[central térmica]] de [[España]] cunha potencia de 1.468 [[Watt|Mw]] distribuída en catro grupos xeradores.<ref>[http://www.endesaeduca.com/Endesa_educa/recursos-interactivos/instalaciones-electricas/informacion-as-pontes Información general de la Central Térmica de As Pontes] http://www.endesaeduca.com, consultado o 21/09/2015 {{es}}</ref>

A porcentaxe de produción de enerxía renovable (hidráulica, solar e térmica renovable) en Galicia no ano 2014 foi aproximadamente do 60 %.<ref name=ree/> Dentro deste grupo, as [[enerxías renovables]] están nunha etapa de gran crecemento, destacando a [[enerxía eólica]] que supuxo en 2005 o 83,1 % do total da potencia instalada de enerxías renovables, e que no ano 2014 colocaba a comunidade no terceiro posto nacional con 3.362 MW de potencia instalados<ref name=ree/> Nos próximos anos espérase unha expansión da [[Central térmica solar|enerxía térmica solar]]<ref>{{Cita web |url=http://energia.greenpeace.es/fseg.shtml |título=Copia arquivada |data-acceso=27 de decembro de 2010 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20060903120919/http://energia.greenpeace.es/fseg.shtml |dataarquivo=03 de setembro de 2006 |urlmorta=yes }}</ref> así como da [[enerxía undimotriz]].

== Xeografía ==
{{Artigo principal|Xeografía de Galicia}}
{{VT|Rías de Galicia|Montes de Galicia|Illas de Galicia}}
[[Ficheiro:Land of Galicia, NASA satellite image.jpg|miniatura|Imaxe de Galicia tomada por un satélite da [[NASA]].]]
O territorio de Galicia está comprendido entre 43°48′&nbsp;N ([[Estaca de Bares]]) e 41°49′&nbsp;N ([[Portela do Home]], na fronteira con [[Portugal]]) en latitude. En lonxitude, entre 6°44′&nbsp;O (límite entre [[provincia de Ourense|Ourense]] e [[provincia de Zamora|Zamora]]) e 9°18′&nbsp;O ([[cabo Touriñán]]).

=== Relevo ===
[[Ficheiro:Carnota 004.jpg|miniatura|esquerda|[[Praia de Carnota]]. Cos seus 7 km de lonxitude constitúe o maior areal do país.]]
Na xeografía galega destaca o contraste entre o relevo costeiro e o de interior, máis elevado có primeiro. Tamén contrasta a morfoloxía entre as chairas elevadas setentrionais e as serras e depresións meridionais.

O aspecto orográfico que presenta Galicia no seu interior é de montañas baixas e romas, con multitude de ríos, estruturados como tributarios do [[río Miño]] no interior, e nas cuncas atlántica e cantábrica, ríos máis curtos (en particular os que van ó [[mar Cantábrico]]). As pendentes suaves ás veces ceden o paso a ladeiras escabrosas, como ocorre nos [[canóns do Sil]]. Noutras zonas aparecen amplos vales, aínda que son minoritarios.

[[Ficheiro:Ría de Ferrol desde o Coto de Ancos.retocada.jpg|miniatura|Vista xeral da [[Ría de Ferrol]].]]

A costa galega conta con 1.498&nbsp;km dos que máis de 800 son [[cantil|cantís]] e 300 son de [[praia]]s. A costa do país caracterízase pola presenza das [[ría]]s, indentacións na costa nas que o mar anegou vales fluviais por descenso do nivel terrestre (ascenso relativo do nivel mariño). As rías están tradicionalmente divididas en '''[[Rías Altas]]''' ([[Ría de Ribadeo|Ribadeo]], [[Ría de Foz|Foz]], [[Ría de Viveiro|Viveiro]], [[Ría do Barqueiro|Barqueiro]], [[Ría de Ortigueira|Ortigueira]], [[Ría de Cedeira|Cedeira]], [[Ría de Ferrol|Ferrol]], [[Ría de Ares|Ares]], [[Ría de Betanzos|Betanzos]], [[Ría da Coruña|A Coruña]], [[Ría de Corme e Laxe|Corme e Laxe]] e [[Ría de Camariñas|Camariñas]]) e '''[[Rías Baixas]]''' de maior tamaño, atópanse ao sur de [[Fisterra]] como punto máis occidental de Galicia ([[Ría de Corcubión|Corcubión]], [[Ría de Muros e Noia|Muros e Noia]], [[Ría de Arousa|Arousa]], [[Ría de Pontevedra|Pontevedra]] e [[Ría de Vigo|Vigo]]). Entre as Rías Altas faise decote unha división entre as denominadas propiamente Rías Altas (ó leste de [[Estaca de Bares]]) e as [[Rías Medias]].

As rías destacan pola súa importante achega á [[Pesca en Galicia|pesca de Galicia]], contribuíndo a que a costa galega sexa unha das zonas pesqueiras máis importantes do mundo.

[[Ficheiro:Cabo_Ortegal.jpg|miniatura|esquerda|[[Cabo Ortegal]].]]

A erosión do [[océano Atlántico]] na costa galega tamén contribuíu á presenza de multitude de cabos entre os que destacan [[Estaca de Bares]] (punto máis ó norte de Galicia e a separación entre [[océano Atlántico]] e [[mar Cantábrico]]), [[cabo Ortegal]], [[cabo Prior]], [[punta Santo Adrao]], [[cabo Vilán]], [[cabo Touriñán]] (punto máis occidental de Galicia), [[cabo Fisterra]], considerado polos romanos como o fin do mundo coñecido e o [[cabo Silleiro]] que pecha polo sur a ría de Vigo.

Ó longo da costa galega atópanse pechando as rías un gran número de [[arquipélago]]s que destacan tanto polos seus fondos mariños como polas súas colonias de aves mariñas. Os principais grupos de illas son os arquipélagos de [[Illas Cíes|Cíes]], [[illas Ons|Ons]], [[Illa de Sálvora|Sálvora]] así como as illas de [[Cortegada]] (xunto cos tres arquipélagos anteriores forman o [[Parque nacional das Illas Atlánticas]]), [[A Illa de Arousa|Arousa]], [[illas Sisargas|Sisargas]] e [[Illas Malveiras|Malveiras]].

[[Ficheiro:Puerto de Ancares.jpg|miniatura|As [[nube]]s que entran por Galicia baten cos [[Serra dos Ancares|Ancares]] ó penetraren no interior da [[Península Ibérica]].]]

O aspecto orográfico que presenta Galicia no seu interior é de montañas baixas e romas. As pendentes suaves ás veces ceden o paso a ladeiras escabrosas, como acontece nos canóns do [[río Sil]]. Noutras zonas aparecen amplos [[val]]es, aínda que son minoritarios.

Galicia é percorrida de norte a sueste por dúas fallas tectónicas, partindo as características do chan galego por tales lugares. Así, atopámonos na zona do [[Porriño]] con canteiras de [[granito]], rocha moi abundante en boa parte de Galicia, pero ausente no extremo nordeste.

As principais cadeas montañosas do país son as serra do [[Serra do Xistral|Xistral]] (norte de [[provincia de Lugo|Lugo]]), [[Serra dos Ancares|Os Ancares]] (fronteira con [[Provincia de León|León]] e [[Asturias]]), [[Serra do Courel|O Courel]] (fronteira con León), [[Serra do Eixo|O Eixo]] (fronteira entre [[provincia de Ourense|Ourense]] e [[Provincia de Zamora|Zamora]]; a 2.124&nbsp;m atópase [[Pena Trevinca]], o teito de Galicia), [[Macizo Central ourensán]] (corazón da provincia de Ourense), [[Serra do Faro|O Faro]] (fronteira entre Lugo e Pontevedra), [[Serra da Cova da Serpe|Cova da Serpe]] (fronteira Lugo e A Coruña), [[Montemaior, A Laracha|Montemaior]] (provincia da Coruña), [[Montes do Testeiro]] (entre Pontevedra e Ourense), [[Serra da Peneda|A Peneda]], e as do [[Xurés]] e [[Serra do Larouco|O Larouco]] (fronteira entre Ourense e [[Portugal]]).

Os principais cumios de Galicia son [[Pena Trevinca]] (2.127&nbsp;m), [[Pena Survia]] (2.095&nbsp;m), [[Alto do Torno]] (1.942&nbsp;m), [[Maluro]] (1.925&nbsp;m), [[Monte Cuíña]] (1.987&nbsp;m) e [[monte de Cabeza de Manzaneda|Cabeza de Manzaneda]] (1.778&nbsp;m).<ref>''La Voz de Galicia'', 10.08.2008.</ref>

=== Hidrografía ===
{{Artigo principal|Ríos de Galicia}}
[[Ficheiro:Guarda desembocadura Miño 01-04b.JPG|miniatura|esquerda|Desembocadura do [[Río Miño|Miño]] na [[A Guarda|Guarda]].]]
Galicia cualifícase moitas veces como a ''terra dos mil ríos'' pola cantidade de cursos fluviais que mantén. En xeral, e debido á súa pequenez, agás o [[Río Miño|Miño]] na súa desembocadura ou nos moitos encoros, non son navegables (excepción feita para pequenas barcas no treito final sen pendente dalgúns, que propicia a celebración de festas semiacuáticas como as chamadas "[[zalea]]s").

Os ríos galegos pertencen a dúas vertentes: a [[Mar Cantábrico|Cantábrica]] e a [[Océano Atlántico|Atlántica]]. Na vertente [[Mar Cantábrico|cantábrica]] son ríos moi curtos, onde destaca o [[río Navia]], que nace nos [[Serra dos Ancares|Ancares]] e desemboca na localidade [[Asturias|asturiana]] de [[Navia, Asturias|Navia]], e o [[río Eo]], que desemboca no límite con [[Asturias]]. Algo máis longos son na [[Océano Atlántico|atlántica]], coas excepcións novamente de [[Río Miño|Miño]] e [[Río Sil|Sil]] que teñen unha lonxitude de varios centos de quilómetros, 310 e 225&nbsp;km respectivamente, sendo o [[río Miño|Miño]] o noveno de [[España]] en lonxitude. Na vertente atlántica cabe destacar ademais, de norte a sur, os ríos [[Río Eume|Eume]], [[Río Tambre|Tambre]], [[río Ulla|Ulla]], [[Río Lérez, ría de Pontevedra|Lérez]] e [[Río Limia|Limia]], que desemboca en territorio [[Portugal|portugués]].

[[Ficheiro:Pontevedra 16.jpg|miniatura|O [[Río Lérez, ría de Pontevedra|río Lérez]], na súa desembocadura en [[Pontevedra]].]]
Existen moitos encoros para a produción de enerxía eléctrica, debido ó caudal, pendente e angostura, o que produce tamén o fenómeno dos 'canóns', como os afamados [[canóns do Sil]] (moitos deles aproveitados para [[encoro]]s).

=== Climatoloxía ===
{{Artigo principal|Clima de Galicia}}
En xeral, Galicia ten un clima suave de influencia [[clima oceánico|oceánica]], moi [[Chuvia|chuvioso]]. Con todo, a irregular orografía ten como consecuencia a existencia de múltiples microclimas, con fortes variacións en áreas con pouco máis de 200&nbsp;km².

A grandes trazos, pódense distinguir as seguintes zonas:
* As [[Rías Altas]] e interior da [[Provincia da Coruña|Coruña]], cun [[clima oceánico]] [[Humidade|húmido]]. Rexistra o maior índice de [[Precipitación (meteoroloxía)|precipitacións]] de Galicia, así como o menor número de días solleiros e o maior número de días con precipitacións.
* A [[Mariña de Lugo]], cun [[clima oceánico]] suave con temperaturas baixas todo o ano.
* O Interior, cun [[clima oceánico]] case [[Clima continental|continental]].
* As [[Rías Baixas]], cun [[clima oceánico]] suave.
* O curso fronteirizo do [[río Miño]], cun clima moi próximo ao [[Clima mediterráneo|mediterráneo suave]].

* A [[Ribeira Sacra]], cun [[clima continental]] moi cálido propiciado polo val do [[río Miño]] e os diversos montes que rodean a cidade de [[Ourense]]. No verán danse seguido rexistros con temperaturas entre as máximas de toda a [[Península Ibérica|Península]], que chegan a superar os 40&nbsp;°C.
[[Ficheiro:Ribeira Sacra. Río Sil. Lugo. Galiza.jpg|miniatura|250px|[[Río Sil]] ao seu paso pola [[Ribeira Sacra]], onde forma os famosos [[Canóns do Sil]].]]O territorio galego ten unha temperatura media anual ponderada de 13,3&nbsp;°C.<ref name=MeteoGZ>[http://www.meteogalicia.es/galego/informacion/documentos/Variabilidade_Natural_Clima.pdf Variación temporal e espacial da temperatura]{{Ligazón morta|data=agosto de 2018 }}</ref> Durante o [[inverno]] a temperatura media acada os 8,5&nbsp;°C,<ref name=MeteoGZ/> na primavera chega aos 15&nbsp;°C,<ref name=MeteoGZ/> no [[verán]] os 19&nbsp;°C e durante o [[outono]] os 11&nbsp;°C.<ref name=MeteoGZ/> É, polo tanto, no primeiro terzo do ano (meses de xaneiro a marzo) cando se dan os valores máis baixos de temperatura para a maior parte de Galicia. É na zona atlántica de Galicia –provincias da [[provincia da Coruña|Coruña]] e [[provincia de Pontevedra|Pontevedra]] onde se rexistran as temperaturas medias anuais máis elevadas, superando lixeiramente os 14&nbsp;°C e sendo de 1 a 2&nbsp;°C máis altas cás de [[provincia de Lugo|Lugo]] e [[provincia de Ourense|Ourense]], respectivamente. Os valores medios normalizados van dende mínimos por debaixo dos 6&nbsp;°C nas montañas das serras orientais e surorientais ([[Serra dos Ancares|Os Ancares]] e [[serra do Eixo|O Eixo]]), ata máximos superiores aos 15&nbsp;°C nas áreas costeiras a baixa altitude, especialmente nas [[Rías Baixas]]. A distribución espacial das temperaturas presenta unha variación costa-interior, relacionada coa presenza do [[océano Atlántico]] —quen ten un efecto de regulador térmico nas zonas costeiras e incluso en zonas máis interiores—, e outra norte-sur, en relación co balance anual entre as compoñentes climáticas temperada e subtropical. En conxunto, marcan un efecto diagonal NW-SE de diminución da temperatura é dicir, poderíase trazar unha liña dende [[Tui]] ata [[Ribadeo]] que diferenciaría dúas zonas principais climáticas en Galicia, unha con temperaturas máis suaves (a costa) e outra con temperaturas máis continentais (o interior).

== Natureza ==
=== Flora ===
[[Ficheiro:Arco verde - Fragas do Eume.jpg|miniatura|esquerda|As [[fragas do Eume]] constitúen un reduto do bosque atlántico galego que outrora cubriu case toda Galicia.]]
Galicia ten unha gran porcentaxe de [[Montaña|monte]] (un 68,96%)<ref name="FCaixaGalicia">María L. Loureiro García e Melina Barrio Martínez; ''Valoración medioambiental, cultural y paisajística de los espacios rurales gallegos: una perspectiva económica''. Centro de Investigación Económica y Financiera, Fundación Caixa Galicia (2009). ISBN 978-84-96982-35-2.</ref> con máis de 600 millóns de árbores cubrindo a súa superficie, valorada en 28&nbsp;000 millóns de [[euro]]s,<ref>{{Cita publicación periódica|título=El desorden de los bosques|apelido=Pérez|nome=Paula|revista=[[Faro de Vigo]]|url=http://www.farodevigo.es/secciones/noticia.jsp?pRef=3268_4_201060__Galicia-desorden-bosques|data-acceso=25-04-09|data-arquivo=23 de marzo de 2010|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100323063619/http://www.farodevigo.es/secciones/noticia.jsp?pRef=3268_4_201060__Galicia-desorden-bosques|url-morta=yes}}</ref> onde se desenvolven importantes especies forestais en estado natural, aínda que nas últimas décadas as características boscosas están cambiando debido á importación do [[eucalipto]], quedando un número de [[Fraga (botánica)|fragas]] reducido, en particular no centro-norte da provincia de Lugo.

Dentro do aproveitamento da terra fóronse introducindo diversos cultivos, pero respecto á cantidade de terra dedicada compiten cos pastos debido á presión do aproveitamento económico do [[gando]].

Galicia é unha forte potencia de riqueza forestal para o Estado Español. A pesar dos [[incendio forestal|incendios forestais]] que queiman moitas hectáreas tódolos anos, a madeira producida en Galicia é unha importante fonte de ingresos, así como a pasta de celulosa procedente de madeiras brandas. A rexión é unha zona de transición entre tres climas e os seus biótopos:{{cómpre referencia}}
* atlántico, con bosques de [[carballo]]s, [[bidueiro]]s, [[amieiro]]s etc.;
* mediterráneo, principalmente nos vales interiores dos grandes ríos, con elementos significativos coma [[esteva]]s, [[sobreira]]s, [[érbedo]]s etc.;
* continental bastante suavizado, con elementos puntuais coma [[teixo]]s, [[acivro]]s, algúns [[abeto]]s (alóctonos), piñeiros vermellos etc.;
Debido á bonanza do clima, danse tamén facilmente especies subtropicais e mesmo tropicais: palmeiras, orquídeas etc. En Galicia houbo tres revolucións botánicas ou forestais, que se deron en tres épocas diferentes e con resultados ben distintos:
* chegada do [[castiñeiro]] (''Castanea sativa'') cos romanos, rapidamente aclimatado e agora xa considerado coma autóctono;
* chegada das [[repoboación]]s de [[piñeiro bravo]] (''Pinus pinaster''), co tempo chamado mesmo ''piñeiro do país'' ou ''piñeiro galego'', dende o descubrimento de [[América]], sobre todo para a construción de barcos;
* chegada das repoboacións de [[eucalipto]] (especialmente ''[[Eucalyptus globulus]]''), dende o [[franquismo]], aínda considerado coma especie [[Alóctono|alóctona,]] principalmente para fornecer de materia prima a ENCE, a [[papeleira de Pontevedra]].

=== Fauna ===
[[Ficheiro:Larus michahellis.007 - Islas Cies.JPG|miniatura|[[Gaivota patiamarela|Gaivotas patiamarelas]] nas [[Cíes|Illas Cíes]].]]
{{Artigo principal|Fauna de Galicia}}
Existen en Galicia 262 [[especie]]s de [[vertebrados]] inventariados, dos que 12 son [[peixes]] de [[Auga doce|augas doces]], 15 [[Lista de anfibios de Galicia|anfibios]], 24 [[Lista de réptiles de Galicia|réptiles]], 152 [[Lista de aves de Galicia|aves]] e 59 [[Lista dos mamíferos de Galicia|mamíferos]].<ref>''[[Enciclopedia Galega Universal]]''.</ref>

Os animais que se ven topicamente como máis característicos de Galicia son domésticos, e corresponden ás explotacións gandeiras. Porén, os bosques e montes galegos albergan unha variedade de pequenos mamíferos (lebres, coellos) e outros non tan pequenos (como [[xabaril|xabarís]] ou [[corzo]]s) que son aproveitados nas tempadas de caza.

Dentro das aves, cabe citar os varios sitios de paso ou invernada, zonas ZEPA etc., como a da [[ría de Ribadeo]].

Cabe mencionar o [[cabalo de pura raza galega]] e a [[galiña de Mos|galiña autóctona de Mos]], que se atopa en perigo de extinción, aínda que o número de exemplares aumentou considerablemente en 7 anos.<ref>{{Cita novas|editor=Europa Press|data=2008-06-21|título=Rural- La 'galiña de Mos' aumenta su censo de 100 a 5.500 ejemplares en siete años, aunque sigue en peligro de extinción|url=http://www.europapress.es/galicia/agro-00246/noticia-rural-galina-mos-aumenta-censo-100-5500-ejemplares-siete-anos-sigue-peligro-extincion-20080621123002.html|lingua=es|data-acceso=2016-10-23}}</ref>

== Lingua ==
[[Ficheiro:Percentage of Galician speakers (corrected).PNG|miniatura|Falantes de galego como primeira lingua segundo os censos do IGE dos anos 2001 e 2011.]]
{{Artigo principal|Lingua galega|Historia da lingua galega}}
O [[Lingua galega|galego]], idioma romance derivado do [[lingua latina|latín]] que se falaba na antiga [[Gallaecia]] romana, é a lingua propia de Galicia e constitúe a máxima expresión cultural do [[pobo galego]]. 
Dende o punto de vista filoxenético é de orixe común ao [[lingua portuguesa|portugués]] (co que mantén un 85% de intelixibilidade)<ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=glg Ethnologue].</ref> e similar a outros romances ibéricos tales coma o [[lingua asturiana|asturiano]] ou o [[Lingua castelá|castelán]].

A lingua galega desenvolveu tradición literaria temperá canda outros romances coma o [[lingua occitana|occitano]]. Esta prematura tradición acredita o seu prestixio. Atravesou posteriormente períodos de decadencia literaria e [[sociolingüística]] debido ao status político de Galicia ao longo da súa historia.

Actualmente, a lingua galega posúe un estándar elaborado pola [[Real Academia Galega]] en base á súa tradición literaria. O galego contemporáneo, como lingua oficial, posúe unha variante culta que é empregada tanto nos [[medios de comunicación]] de Galicia coma no [[ensino]] primario, secundario e universitario.

A lingua galega é falada por máis de 3 millóns de persoas arredor do mundo. En relación ó número de falantes, o galego ocupa o posto 146 na lista mundial, na que están incluídos máis de 6.700 idiomas.<ref>[http://www.vieiros.com/enlaces/novas/doc/0219125001196101193-dossier-editado-pola-consellaria-de-cultura-pdf-840-kb.pdf Galicia 08. Xunta de Galicia, Consellaría de Cultura e Deporte].</ref>

O [[lingua castelá|castelán]] comezou a se introducir na [[Baixa Idade Media]] sobre todo ao accederen casteláns a postos na [[Xerarquía eclesiástica|Igrexa]] e na política galega, e acabou por converterse na lingua da clase dirixente e de facto na única lingua oficial e ao longo do [[século XX]] tamén na lingua falada por unha parte dos habitantes das cidades galegas. Despois de varios séculos de imposición política da lingua castelá, o galego acadou nos últimos decenios tamén o status de lingua oficial na comunidade autónoma galega, e ámbolos dous son aprendidos nos centros de ensino. Existe un forte movemento social que busca a plena normalización da lingua de Galicia.

Hai que notar que tanto o galego coma o [[Lingua portuguesa|portugués]] son derivados do antigo galego, chamado habitualmente [[lingua galaico-portuguesa|galego-portugués]]. As dúas linguas comezaron a se afastaren progresivamente coa separación política de [[Portugal]] e Galicia.

== Transportes e mobilidade ==
=== Aeroportos ===
[[Ficheiro:Nueva torre de lavacolla.jpg|miniatura|Torre de control do [[aeroporto de Santiago de Compostela]].]]
En Galicia hai tres aeroportos situados no eixe atlántico, que dan servizo ás cidades máis importantes de Galicia:
*O [[Aeroporto de Santiago-Rosalía de Castro|aeroporto de Santiago de Compostela]] ou aeroporto da Lavacolla, cun tráfico de 2.724.750 pasaxeiros<ref name=pasaxeiros>{{Cita web |url=http://www.aena.es/csee/ccurl/792/416/Informe2018_provisionales.pdf |título=Informe estatístico anual |data-acceso=31 de marzo de 2019 |data-arquivo=14 de xaneiro de 2019 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20190114210531/http://www.aena.es/csee/ccurl/792/416/Informe2018_provisionales.pdf |url-morta=yes }}</ref> no [[2018]] é o máis importante de Galicia e o segundo do norte peninsular, tan só por detrás do de [[Aeroporto de Bilbao|Bilbao]]. Conecta con varias cidades de [[España]] e [[Europa]], entre elas [[Istambul]], [[Frankfurt]], [[Xenebra, Suíza|Xenebra]], [[París]] e [[Roma]].<ref>[http://www.aena.es/csee/Satellite/Aeropuerto-Santiago/gl/Page/1048690016783/ Aeroporto de Santiago] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151004052120/http://www.aena.es/csee/Satellite/Aeropuerto-Santiago/gl/Page/1048690016783/ |date=04 de outubro de 2015 }} www.aena.es, consultado o 03/10/2015.</ref>

*O [[aeroporto da Coruña]] ou aeroporto de Alvedro, con 1.225.763 pasaxeiros<ref name=pasaxeiros/> en [[2018]], ten voos directos a varias cidades de [[España]], así como a [[Lisboa]], [[París]] e [[Londres]].<ref>[http://www.vuelamasalto.com/ Web do Aeroporto de Alvedro] Consultado o 03/10/2015 {{es}}.</ref>

*O [[aeroporto de Vigo]] ou aeroporto de Peinador, con 1.129.689 pasaxeiros<ref name=pasaxeiros/> no mesmo ano, ten tamén voos directos a varias cidades de [[España]] e a [[Londres]] e [[París]].<ref>[https://aeropuertodevigo.wordpress.com/ Blog del Aeropuerto de Vigo] Consultado o 03/10/2015 {{es}}.</ref> 

Cabe destacar que os tres aeroportos teñen voos directos a [[Madrid]], [[Barcelona]], [[Valencia]], [[Bilbao]], [[Sevilla]], [[Gran Canaria]], [[Tenerife]], [[Palma]], [[París]] e [[Londres]].

=== Portos ===
[[Ficheiro:Vigo, porto coas illas Cíes ó fondo.jpg|miniatura|esquerda|[[Porto de Vigo]] coas [[Illas Cíes]] ó fondo.]]Entre os portos galegos cabe destacar o [[porto de Vigo]], que é o maior porto de pesca da Península Ibérica e un dos maiores do mundo.<ref>{{Cita web|url=http://www.puertos.es/en-us/estadisticas/Pages/estadistica_mensual.aspx|título=Estadística mensual - PESCA FRESCA (Toneladas)|páxina-web=Puertos del Estado|lingua=es|data-acceso=10 de decembro de 2015|data-arquivo=22 de decembro de 2015|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20151222083323/http://www.puertos.es/en-us/estadisticas/Pages/estadistica_mensual.aspx|url-morta=yes}}</ref><ref>{{Cita novas|url=http://www.puertosynavieras.es/noticias.php/Vigo-se-consolida-como-el-principal-puerto-de-la-pen%C3%ADnsula-en-tr%C3%A1fico-de-pesca-fresca.-cl.-Vigo-principal-puerto-pesca./48470|título=Vigo se consolida como el principal puerto de la península en tráfico de pesca fresca|data=13 de febreiro de 2015|revista=Puertos y Navieras|lingua=es}}</ref> O seu tráfico total en [[2014]] foi de 4.087.402 toneladas.<ref name=puertos>[http://www.puertos.es/Documents/Notas%20de%20Prensa/Tr%C3%A1fico%20Portuario%202014%20%281%29.pdf Tráfico portuario 2014] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150418180025/http://www.puertos.es/Documents/Notas%20de%20Prensa/Tr%C3%A1fico%20Portuario%202014%20(1).pdf |date=18 de abril de 2015 }} www.puertos.es, consultado o 03/10/2015 {{es}}.</ref> Outros portos a destacar son os de [[Porto de Ferrol|Ferrol]]-[[Porto de San Cibrao|San Cibrao]] e [[Porto da Coruña|A Coruña]], cuns tráficos totais de 13.091.673 e 11.956.980 toneladas respectivamente,<ref name=puertos/> así como os de [[porto de Marín|Marín]] e [[Vilagarcía de Arousa]], con 1.923.971 e 989.082 toneladas respectivamente.<ref name=puertos/>

En Galicia hai ademais outros 122 portos<ref>[http://www.portosdegalicia.es/ Páxina web de Portos de Galicia] Consultado o 03/10/2015.</ref> xestionados polo ente público [[Portos de Galicia]].

=== Estradas ===
[[Ficheiro:Chapela-autopista-ap9-hacia-vigo.jpg|miniatura|250px|Autoestrada [[AP-9]] cara a [[Vigo]].]]
A rede de estradas de Galicia está formada por varias [[autoestrada]]s e [[autovía]]s que unen as principais cidades, e unha rede nacional e secundaria que chega ó resto de concellos.

Cabe destacar as autovías de acceso a Galicia: 
* a [[A-6]] que une [[A Coruña]] e [[Lugo]] con [[Madrid]] entrando polo [[Pedrafita do Cebreiro|Cebreiro]], 
* a [[A-52]] que une [[O Porriño]], [[Ourense]] e [[Benavente, Zamora|Benavente]] entrando pola [[A Gudiña|Gudiña]], 
* a [[A-8]], que entra por [[Ribadeo]] e une a costa [[Mar Cantábrico|cantábrica]] coa [[A-6]] en [[Baamonde, Begonte|Baamonde]], 
* a [[AP-9]], autoestrada que vertebra a fachada occidental galega, unindo as cidades de [[Ferrol]], [[A Coruña]], [[Santiago de Compostela]], [[Pontevedra]] e [[Vigo]] coa fronteira [[Portugal|portuguesa]] en [[Tui]], e
* a [[A-75]], que une a [[A-52]] á altura de [[Verín]] coa fronteira [[Portugal|portuguesa]].
* a [[A-55]], que une [[Tui]] e [[Pontevedra]] e chega ata a fronteira con [[Portugal]], onde se transforma na [[Autoestrada A3|A3]](Autoestrada [[Porto, Portugal|Porto]]-[[Valença, Portugal|Valença]]).
Está en proxecto a [[A-76]], que entrando por [[Comarca de Valdeorras|Valdeorras]], seguirá un percorrido similar ao da actual [[N-120]] unindo [[Ponferrada]] e [[Ourense]].

No interior de Galicia atopamos a [[AP-53]]/[[AG-53]] (Autoestrada Central Galega) entre [[Santiago de Compostela|Santiago]] e [[Ourense]]. Están actualmente en construción as autovías [[A-54]] entre [[Santiago de Compostela|Santiago]] e [[Lugo]], e [[A-56]] entre [[Lugo]] e [[Ourense]]. Hai ademais da [[AG-53]] outras autoestradas e autovías con titularidade da [[Xunta de Galicia]], que dan servizo a algunhas capitais comarcais, como: 
* a [[AG-55]], que une [[A Coruña]] e [[Carballo]],
* a [[AG-64]], que une [[Ferrol]], [[As Pontes de García Rodríguez|As Pontes]] e [[Vilalba]] coa [[A-8]]{{cómpre referencia}},
* a [[AG-31]], que une [[Ourense]] con [[Celanova]],
* a [[AG-11]], que une [[Ribeira]] con [[Padrón]] e a [[AP-9]],
* a [[AG-41]], que une [[Sanxenxo]] coa [[AP-9]],
* a [[AG-56]], que une [[Brión]] con [[Santiago de Compostela]], e
* a [[AG-57]], que une [[Baiona]] coa [[AP-9]].

=== Ferrocarril ===
[[Ficheiro:Ferrocarril galicia.jpg|miniatura|esquerda|Liñas de ferrocarril.]]
O ferrocarril inaugurouse en Galicia o [[15 de setembro]] de [[1873]] coa posta en servizo do treito entre [[O Carril, Vilagarcía de Arousa|O Carril]] ([[Vilagarcía de Arousa|Vilagarcía]]) e [[Cornes, Conxo, Santiago de Compostela|Cornes]] ([[Santiago de Compostela|Santiago]]). En [[1875]] inaugurouse a segunda liña, que unía [[A Coruña]] e [[Lugo]], e non foi até [[1883]] cando Galicia quedou conectada co resto da [[España]] peninsular a través do [[O Barco de Valdeorras|Barco de Valdeorras]].<ref>[http://www.vialibre-ffe.com/noticias.asp?cs=hist&not=1226 Viaxe real en ferrocarril a Monforte de Lemos e Hendaia en 1883]</ref>

A rede de [[ferrocarril]] en Galicia rolda os 1.100&nbsp;km. Hai varias liñas de largo ibérico (1.668&nbsp;mm) que corresponden a [[Administrador de Infraestruturas Ferroviarias|Adif]] e [[Renfe Operadora]] e que unen tódalas cidades galegas. Hai outra liña de largo inferior (1.000&nbsp;mm) correspondente a [[FEVE]], co percorrido [[Ferrol]]-[[Ribadeo]]-[[Oviedo]]. De todas estas liñas a única electrificada é a que entra por [[Ponferrada]] cara a [[Monforte de Lemos|Monforte]], [[Ourense]] e [[Vigo]].<ref>{{Cita web |url=http://www.ctv.es/USERS/herrero/ELECTRIFICACI_N_MONFORTE_VIGO.pdf |título=Electrificación Monforte-Vigo |data-acceso=27 de decembro de 2010 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090509081141/http://www.ctv.es/USERS/herrero/ELECTRIFICACI_N_MONFORTE_VIGO.pdf |dataarquivo=09 de maio de 2009 |urlmorta=yes }}</ref>

==== Alta velocidade ====
{{desactualizado}}
No [[século XXI]] comezaron a construírse novas liñas de ferrocarril en Galicia para poder acadar velocidades máis altas. As principais obras foron a construción da [[liña de alta velocidade Olmedo-Zamora-Galicia|liña de alta velocidade Madrid-Galicia]], aínda sen rematar, e o [[eixe atlántico de alta velocidade|eixe atlántico]].

O 10 de decembro de [[2011]] inaugurouse a liña de alta velocidade entre [[Ourense]] e [[A Coruña]], aínda que en [[ancho ibérico]] para facilitar a circulación dos trens ata a inauguración do treito entre [[Zamora]] e [[Ourense]], que conectará Galicia co resto da rede de alta velocidade. En [[2015]] quedou inaugurado o treito do [[eixe atlántico de alta velocidade|eixe atlántico]] entre [[Santiago de Compostela|Santiago]] e [[Vigo]], tamén en ancho ibérico de xeito provisional.

== Cultura ==
{{Artigo principal|Cultura de Galicia}}
Galicia conta cunha rica historia na que diferentes pobos, xunto coa poboación nativa, deixaron a súa marca na cultura.

=== Literatura ===
{{Artigo principal|Literatura galega}}
[[Ficheiro:Cantares Gallegos 1863 Rosalía Castro de Murguía.pdf|miniatura|Os ''[[Cantares gallegos]]'' de [[Rosalía de Castro|Rosalía]] marcan o comezo do [[Rexurdimento]].]]
Como acontece coa maior parte das [[lingua romance|linguas romances]], as primeiras manifestacións literarias en galego (algunhas veces denominado actualmente [[lingua galaico-portuguesa|galego-portugués]]) datan da [[Idade Media]]. Logo desta etapa medieval (na que resulta especialmente relevante a [[Literatura galego-portuguesa medieval|produción poética]]), tivo lugar un longo período de algo máis de tres séculos de seca [[literatura|literaria]], denominados ''[[séculos escuros]]'', no que se produciu un case total abandono da [[lingua galega]] como lingua literaria. Co [[Rexurdimento]], fundamentalmente na segunda metade do [[século XIX]], a literatura en galego volve a cultivarse xurdindo nomes fundamentais como [[Rosalía de Castro]].

Xa no [[século XX]], antes da [[Guerra civil española|guerra civil]] teñen especial importancia grupos de intelectuais como a [[Grupo Nós|Xeración Nós]] e as ''[[Irmandades da Fala]]'', nos que se atopan escritores como [[Vicente Risco]], [[Ramón Cabanillas]] e [[Castelao]]. Pódense observar, logo, dous períodos máis que coincidirían, aproximadamente, un co [[franquismo]] e o outro co período de tempo que chega ata a actualidade, dende o instauración da democracia en [[España]]. Autores de sona da literatura galega contemporánea son [[Xosé Luís Méndez Ferrín]], [[Manuel Rivas]] ou [[Suso de Toro]].

=== Música ===
[[Ficheiro:Gaiteiros em romaria galega.jpg|250px|esquerda|miniatura|Gaiteiros nunha romaría]]
{{Artigo principal|Música tradicional galega}}
Galicia é un país cunha ampla e fonda tradición musical. A súa riqueza musical reside na variedade de ritmos musicais así como de instrumentos.

Os instrumentos empregados na música galega viran fundamentalmente ao redor dos de vento e percusión. De entre todos eles, destaca a [[Gaita galega|gaita]] como o máis estendido e coñecido, aínda que ultimamente estase prestando especial atención á recuperación daqueles instrumentos que foron caendo no esquecemento, principalmente os diferentes tipos de [[Frauta doce|frautas]] galegas e a [[zanfona]]. En canto aos de percusión, hai unha gran variedade, podendo citarse o [[tamboril]], o [[bombo]] e a [[pandeireta]], entre outros. Algunhas das agrupacións tradicionais galegas teñen máis de cen anos de historia como o [[Real Coro Toxos e Froles]] de Ferrol ou o coro [[Cántigas da Terra]] da Coruña.

En canto a ritmos musicais destacan as [[muiñeira]]s, danzas folclóricas tradicionais que teñen orixe nos muíños onde se moían o trigo e o millo; e [[alalá]]s. O grupo galego de música tradicional máis coñecido tanto no país como fóra é [[Milladoiro (grupo musical)|Milladoiro]],<ref>[http://www.terraetempo.gal/artigo.php?artigo=3118&seccion=5 Milladoiro: a dignificación da música tradicional] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305051442/http://www.terraetempo.gal/artigo.php?artigo=3118&seccion=5 |date=05 de marzo de 2016 }} ''[[Terra e Tempo]]'', 20/06/2013.</ref> mestura da música tradicional con ritmos e sons doutras culturas.

=== Festas populares ===
[[Ficheiro:Rapa das bestas sabucedo 1 jpereira.jpg|Aloitadores tentando suxeitar unha besta na [[rapa das bestas de Sabucedo]].|miniatura|250px]]
{{VT|Festas de interese turístico de Galicia}}
As seguintes son algunhas das festas de Galicia declaradas de [[Festas de interese turístico internacional de España|interese turístico internacional]] ou [[Festas de interese turístico nacional de España|nacional]]:<ref>[http://www.turgalicia.es/canle-institucional/normativa/outros-documentos?content=normativa_0049.html&langId=gl_ES Listaxe de Festas de Interese Turístico ano 2015] ''[[Turgalicia]]'', 21/05/2015.</ref>

* [[Festas do Apóstolo Santiago]]: son as festas en honra ao patrón de Galicia e celébranse durante medio mes en [[Santiago de Compostela]]. Nelas celébranse actos relixiosos e o [[24 de xullo]] lánzanse fogos artificiais dende a [[Catedral de Santiago de Compostela|catedral]]. Foron declaradas de Interese Turístico Internacional no [[2001]].
* [[Festa de San Froilán]]: son as festas dedicadas ao patrón da cidade de [[Lugo]], entre o [[4 de outubro|4]] e o [[12 de outubro]]. Estas festas de Interese Turístico Nacional reúnen todos os anos multitude de visitantes, chegando na súa edición de [[2015]] a reunir a 570.000 persoas.<ref>[http://lugo.gal/gl/novas/cheo-historico-dos-concertos-do-san-froilan-2015-que-deixou-uns-115-millons-de-euros-en-lugo-e Cheo histórico dos concertos do San Froilán 2015, que deixou uns 11,5 millóns de euros en Lugo e ata un 97% de ocupación hoteleira] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305022627/http://lugo.gal/gl/novas/cheo-historico-dos-concertos-do-san-froilan-2015-que-deixou-uns-115-millons-de-euros-en-lugo-e |date=05 de marzo de 2016 }} Páxina web do Concello de Lugo, 14/10/2015.</ref> Son famosas sobre todo polas tradicionais casetas onde se desgusta o [[polbo á feira]].
* [[Festa do marisco]]: vén celebrándose cada outubro dende [[1963]] no [[O Grove|Grove]]. Na década de 1980 foi declarada de Interese Turístico Nacional. A degustación de marisco fresco a prezos populares é, sen dúbida, o maior atractivo desta cita.

* [[Rapa das bestas de Sabucedo]]: celébrase a primeira fin de semana de xullo en [[Sabucedo, A Estrada|Sabucedo]] ([[A Estrada]]), é un acontecemento de tradición ancestral, declarado de Interese Turístico Nacional en [[1963]] e Internacional no [[2007]]. É a rapa máis famosa de Galicia, consiste en baixar do monte cabalos salvaxes e levalos a un recinto pechado denominado "fachendoso", onde se lles corta as crinas e márcase aos poldros. Unha diferenza respecto das demais [[Rapa das bestas|rapas]] de Galicia, é que na de Sabucedo os "aloitadores", encargados de inmobilizar aos animais para poder cortarlles as crinas e marcalos, non utilizan ningunha axuda.
* [[Festival de Ortigueira]]: celébrase na localidade de [[Ortigueira]] durante catro días. Primeiro celebrouse dende [[1978]] a [[1987]], e actualmente celébrase dende [[1995]]. O festival baséase na cultura celta, [[música folk]] e encontro con distintos pobos, o cal fai deste festival algo importante para o coñecemento doutras culturas ou pobos vidos de moitas partes de España e do mundo, cada mes de xullo nas datas sinaladas reúnense un número de persoas próximo ás 100.000 por edición. Está considerado ''Festa de Interese Turístico Internacional'' dende o ano [[2005]].
* [[Romaría Viquinga de Catoira]]: é unha festa profana que se celebra na localidade de [[Catoira]] o primeiro domingo de agosto. Celébrase dende [[1960]] e rememora feitos históricos na defensa de Galicia dos ataques de piratas normandos e sarracenos que buscaban o tesouro da Igrexa compostelá. En [[2002]] foi declarada Festa de Interese Turístico Internacional.
* [[Festa do Corpus Christi de Ponteareas]]: vénse celebrando dende [[1857]] en [[Ponteareas]]. Na fin de semana seguinte a [[Corpus Christi]] celébrase a festa máis representativa, as alfombras florais. Está considerada Festa de interese turístico dende [[1968]], de interese turístico nacional dende [[1980]] e internacional dende 2009.
* [[Noite de san Xoán|Fogueiras de san Xoán]] na Coruña: festa ancestral ligada ao [[solsticio]] de [[verán]], celebrada en toda Galicia na noite do 23 ao 24 de xuño e que no caso da cidade da Coruña está declarada de interese turístico internacional dende o ano 2015. Son tradicionais as sardiñadas e as grandes fogueiras polos barrios e as praias da cidade.

[[Ficheiro:Cigarrones.jpg|miniatura|dereita|[[Cigarrón]]s de [[Verín]].]]
* [[Entroido]]: é unha festa de carácter tradicional que se celebra antes da [[Coresma]], entre os meses de febreiro e marzo en toda Galiza con características particulares, disfraces e esmorgas moi diferenciadas entre diversas poboacións. Están declaradas festas de interese nacional tanto o [[entroido de Xinzo de Limia]] coma o de [[Entroido de Verín|Verín]].
* [[Semana Santa]]: festa relixiosa celebrada cada ano entre o [[Domingo de Ramos]] e o [[Domingo de Resurrección]], na que se recordan episodios da [[Viacrucis|paixón]], [[Crucifixión de Xesús|morte]] e [[Resurrección de Xesús|resurrección]] de [[Xesús de Nazaret]] a través de diversos actos e procesións. En Galicia están declaradas Festas de Interese Turístico Internacional a [[Semana Santa de Viveiro]] dende o ano 2013, e a [[Semana Santa de Ferrol]] dende o 2014.

=== Gastronomía ===
{{Artigo principal|Gastronomía de Galicia}}
[[Ficheiro:Polbo a feira.jpg|miniatura|esquerda|[[Polbo á feira]].]]
A gastronomía galega destaca pola súa variedade e pola calidade dos seus produtos, demostrada en moitos casos polos 30 produtos galegos con ''[[DOP|Denominación de Orixe Protexida]]''.<ref>{{Cita web |url=http://www.mapa.es/es/alimentacion/pags/Denominacion/resultado.asp |título=Ministerio de Agricultura, Pesca e Medio Ambiente DOP Galicia |data-acceso=31 de decembro de 2008 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100306171659/http://www.mapa.es/es/alimentacion/pags/Denominacion/resultado.asp |dataarquivo=06 de marzo de 2010 |urlmorta=yes }}</ref> A miúdo os produtos galegos son protagonistas de gran cantidade de feiras e festas patronais e gastronómicas referencia ineludible para o turista que visita Galicia.

[[Ficheiro:Queimada fuego.jpg|dereita|miniatura|[[Queimada]].]]

A cociña galega tanto nas zonas do interior como nas costeiras sempre foi moi sinxela, debido á escaseza de recursos dos que dispor. O [[O porco na cultura popular galega|porco]] formaba a base da alimentación nas terras do interior. Na zona costeira tamén se consumía este tipo de carne, pero a base da alimentación constituíaa o [[peixe]].

Os pratos máis tradicionais da cociña galega corresponden, entre outros, o [[caldo galego]], o [[polbo á feira]], o [[cocido]], a [[caldeirada]], o [[churrasco]], as [[marisco|mariscadas]], os [[callo]]s e a [[empanada]]. Entre as [[sobremesa]]s tradicionais atópanse a [[torta de Santiago]] ou a de [[torta de Mondoñedo|Mondoñedo]], as [[Orella (doce)|orellas]] (típicas do [[Entroido]]) ou as [[filloa]]s. Algúns produtos típicos da gastronomía galega son o [[grelo]], a [[pataca]], a [[castaña]], o [[pemento]], o [[mel]], o [[lacón]], os [[embutido]]s, o [[queixo]], o [[pan]] e os distintos tipos de [[marisco]]s.

Entre as bebidas destacan a [[queimada]], as [[augardente]]s e derivados ([[Bebida alcohólica|bebidas espirituosas]]), e os distintos tipos de [[viño]] dos que cabe destacar as cinco denominacións de orixe existentes en Galicia: [[Denominación de Orixe Ribeiro|Ribeiro]], [[Denominación de Orixe Rías Baixas|Rías Baixas]], [[Denominación de Orixe Monterrei|Monterrei]], [[Denominación de Orixe Valdeorras|Valdeorras]] e [[Denominación de Orixe Ribeira Sacra|Ribeira Sacra]].

=== Relixión ===
[[Ficheiro:Galicia - Quiroga Chi Rho.jpg|miniatura|dereita|[[Réplica]] do [[Crismón de Quiroga]] do século V, considerado unha das representacións máis antigas do [[cristianismo]] en Galicia.]]
Segundo o Barómetro Preelectoral publicado polo CIS ([[Centro de Investigacións Sociolóxicas]]) en xullo do 2020, a afiliación [[relixión|relixiosa]] en Galicia é:<ref>{{Cita web|url=http://www.cis.es/cis/export/sites/default/-Archivos/Marginales/3280_3299/3287/Es3287mar.pdf|páxina-web=[[Centro de Investigacións Sociolóxicas]]|título=PREELECTORAL DE GALICIA. ELECCIONESAUTONÓMICAS JULIO 2020|data-acceso=15 de setembro de 2020|lingua=es}}</ref>
{| style ="background:snow; float:left; border: 1px solid black;  font-size: 95%;  border-radius: 8px 8px 8px 8px; margin: 1em 1em 1em 1em;"
|-style ="background:silver;"
! Afiliación relixiosa !! Porcentaxes
|-
| [[Catolicismo|Católicos]] practicantes || align="center" | 24,5%
|-
| [[Catolicismo|Católicos]] non practicantes || align="center" |40,3%
|-
| Outras relixións || align="center" | 1,3%
|-
| [[agnosticismo|Agnósticos]] (non crentes)|| align="center" | 9,7%
|-
|[[ateísmo|Ateos]]|| align="center" | 13,6%
|}

De todos os que se definen como crentes, tanto no catolicismo como noutras relixións, o 27,9% nunca asiste a oficios relixiosos máis alá de cerimonias de tipo social como vodas, cabodanos, enterros, bautizos etc., o 23,2% non asiste case nunca, o 18,4% asiste varias veces ao ano a oficios relixiosos, o 10,6% asiste dúas ou tres veces ao mes, o 17,1% asiste todos os domingos e festivos e un 2,2% afirma que vai varias veces por semana.

=== Deportes ===
[[Ficheiro:Deportivodelacoruna2008.jpg|200px|miniatura|dereita|Xogadores do [[Deportivo da Coruña]] antes dun partido da [[Copa da UEFA]] en [[2008]].]]
No que se refire aos deportes de masas, existen equipos importantes de [[fútbol]] masculino, coma o [[Celta de Vigo]], actualmente o único representante do país na [[Primeira división española de fútbol|Primeira división]], o [[Deportivo da Coruña]] e o [[Racing Club de Ferrol|Racing de Ferrol]], na [[Segunda división española de fútbol|Segunda división]], e o [[Club Deportivo Lugo|Lugo]], o [[Club Deportivo Arenteiro|Arenteiro]], o [[Celta Fortuna]] e o [[Ourense Club de Fútbol|Ourense CF]], na [[Primeira División RFEF]]. O Deportivo da Coruña gañou unha liga, dúas [[Copa do Rei de fútbol|Copas do Rei]] e tres [[Supercopa de España de fútbol|Supercopas de España]]; e contou nas súas filas co único futbolista español galardoado co [[Balón de Ouro]], [[Luis Suárez Miramontes|Luis Suárez]].<ref>{{Cita novas|data=15 de febreiro de 2019|título=O Balón de Ouro de Luis Suárez e a mirada de Blanco Amor: 143 anos de fútbol galego|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/deportes/balon-ouro-luis-suarez-mirada-de-blanco-amor-143-anos-futbol-galego/20190215163926076145.html|data-acceso=15 de setembro de 2020|xornal=[[Nós Diario]]}}</ref> Mentres que os vigueses son o club galego con máis tempadas na máxima categoría. O [[Pontevedra Club de Fútbol|Pontevedra]] e o [[Sociedade Deportiva Compostela|Compostela]] son os restantes dous equipos que chegaron a militar en Primeira. No fútbol feminino cabe destacar o [[Deportivo da Coruña Feminino|Deportivo da Coruña]], que xoga na [[Primeira división española de fútbol feminino|Primeira división]]. Galicia acolleu varios partidos do [[Mundial de Fútbol España 1982|Mundial de Fútbol de 1982]] nos estadios de [[Estadio de Riazor|Riazor]] e [[Estadio de Balaídos|Balaídos]].<ref>{{Cita novas|data=19 de decembro de 2005|título=HEMEROTECA El estadio de Riazor se prepara para el Mundial de Fútbol de 1982|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/arousa/2005/12/19/hemeroteca-estadio-riazor-prepara-mundial-futbol-1982/0003_4356505.htm|data-acceso=15 de setembro de 2020|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref>

En [[baloncesto]] destacan equipos como o [[Club Baloncesto Breogán|Breogán]] e o [[Club Básquet Coruña|Basquet Coruña]], na [[Liga ACB]],<ref>{{Cita novas|data=23 de xuño de 2011|título=A Xunta intentará "axudar" ao Obradoiro "na medida das súas posibilidades"|url=https://www.europapress.es/galego/noticia-consello-xunta-intentara-axudar-ao-obradoiro-na-medida-das-suas-posibilidades-20110623194625.html|data-acceso=15 de setembro de 2020}}</ref> ou o [[Obradoiro Club de Amigos do Baloncesto|Obradoiro]] e o [[Club Ourense Baloncesto]], na segunda categoría do baloncesto español, a [[LEB Ouro]],<ref>{{Cita novas|data=4 de setembro de 2020|título=Ourense Baloncesto, Básquet Coruña e Breogán xa teñen calendario na LEB Ouro|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/deportes/ourense-baloncesto-basquet-coruna-breogan-xa-tenen-calendario-leb-ouro/20200904174552104386.html|data-acceso=15 de setembro de 2020|xornal=[[Nós Diario]]}}</ref> así como o desaparecido [[OAR Ferrol]], un dos fundadores da [[Asociación de Clubs de Baloncesto]] (ACB). A nivel individual destacan nomes como [[Fernando Romay]] (medallista nos [[Xogos Olímpicos de 1984]] e ex xogador, entre outros, do [[Real Madrid Baloncesto|Real Madrid]], club co que gañou numerosos títulos a nivel estatal e internacional), ou [[Fran Vázquez]], seleccionado polos [[Orlando Magic]] da [[NBA]] no posto 11 da primeira rolda do ''[[Draft da NBA|draft]]'' de [[2005]], amais de ser o máximo taponador histórico da [[Euroliga]].<ref>{{Cita web |url=http://www.euroleague.net/main/statistics?mode=Leaders&entity=Players&seasonmode=All&cat=BlocksFavour&agg=Accumulated |título=Statistics |editor=Euroleague.net |dataacceso=30 de decembro de 2014 |lingua=inglés}}</ref>

En [[balonmán]] destacan pola parte masculina o [[BM Cangas do Morrazo|BM Cangas]], que xoga na [[Liga ASOBAL]],<ref>{{Cita novas|data=11 de setembro de 2020|título=DERBI HISTÓRICO NO GATAÑAL: FRIGORÍFICOS DO MORRAZO BM CANGAS-DICSA MODULAR CISNE|url=https://fgbalonman.es/derbi-historico-no-gatanal-frigorificos-do-morrazo-bm-cangas-dicsa-modular-cisne/|data-acceso=15 de setembro de 2020}}</ref> e o [[BM Cisne]] e o [[Atlético Novás]], en [[División de Honra Prata de balonmán|División de Honra Prata]], así como a [[Sociedad Deportiva Teucro|SD Teucro]] e a desaparecida [[Sociedad Deportiva Octavio]]. Por outra banda, o [[CB Atlético Guardés]] e o [[BM Porriño]] son os representantes galegos na [[Liga española de balonmán feminina|División de Honra feminina]]. En [[hóckey a patíns]] destacan o [[H.C. Liceo]] (o equipo máis laureado de Galicia e un dos máis laureados de Europa, gañador en seis ocasións da [[Copa de Europa de hóckey a patíns|máxima competición europea]]), así como o [[A.A. Dominicos]] (único equipo galego xunto co Liceo en gañar un título estatal e que actualmente compite na [[Primeira División estatal de hóckey a patíns|Primeira División]]) e o desaparecido [[CP Cerceda]]. Os equipos masculinos de [[fútbol sala]] [[Noia FS]] e [[Club Deportivo Burela Fútbol Sala|Burela FS]] xogan na [[Primeira División da LNFS|Primeira División]], mentres que o [[O Parrulo FS|Parrulo]] faino na [[Segunda división española de fútbol sala|Segunda División]]. Destacou ademais o [[Prone Lugo Asociacion Deportiva|Prone Lugo]] e o [[Santiago Futsal|Autos Lobelle]]. En canto ao fútbol sala feminino, o [[Club Deportivo Burela Fútbol Sala Feminino|Burela FSF]] e o Ourense Club de Fútbol son os principais equipos galegos, disputando ambos con éxito a [[Primeira división de fútbol sala feminino|Primeira división]], sendo o Burela un dos equipos máis laureados da historia do fútbol sala español.<ref>{{Cita novas|data=22 de xuño de 2020|título=Burela y Ourense optan a la única liga femenina que se reanuda|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/amarina/burela/2020/06/22/burela-ourense-optan-unica-liga-femenina-reanuda/00031592811299319602749.htm|data-acceso=15 de setembro de 2020|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref> Dende a [[década de 2010]] sufriu un gran crecemento o [[fútbol gaélico]], coa aparición de numerosos equipos e a creación dunha [[Liga Galega de Fútbol Gaélico|liga galega]] con varias categorías.<ref>{{Cita web|url=https://gaelicogalego.gal/|páxina-web=gaelicogalego.gal|título=Asociación Galega de Fútbol Gaélico|data-acceso=15 de setembro de 2020}}</ref>

Existen tamén varias seleccións galegas, entre as que destacan a [[selección galega de fútbol]], a de [[selección galega de baloncesto|baloncesto]] a de [[selección galega de rugby|rugby]] ou a de [[Selección de fútbol gaélico de Galicia|fútbol gaélico]].<ref>{{Cita web|url=https://www.rugby.gal/convocatorias/|páxina-web=|título=Convocatorias da selección galega de rugby|data-acceso=15 de setembro de 2020|data-arquivo=20 de setembro de 2020|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20200920040315/https://www.rugby.gal/convocatorias/|url-morta=yes}}</ref>

Os deportes de motor, e especialmente os [[Rally|rallys]], gozan de gran popularidade en Galicia. Dende 1979 dispútase o [[Campionato de Galicia de Rally]], onde teñen destacado pilotos como [[Carlos Piñeiro Iglesias|Carlos Piñeiro]], [[Germán Castrillón]], [[Manuel Senra Caamaño|Manuel Senra]] ou [[Víctor Senra]]. Ademais o [[Campionato de España de Rallys]] acostuma a albergar varias probas en Galicia, sendo estas nos últimos anos o [[Rally de Ferrol]] e o [[Rally de Ourense]] e anteriormente o [[Rally do Cocido]] e o [[Rally Rías Baixas]] entre outras. Pilotos galegos como [[Beny Fernández]], [[Sergio Vallejo]] ou [[Iván Ares]] lograron numerosos éxitos no nacional de asfalto, mentres que [[Guillermo Barreras]] e [[Amador Vidal]] conquistaron o [[Campionato de España de Rallys de Terra]].<ref>{{Cita novas|data=5 de decembro de 1985|título=Barreras sucede a Zanini como campeón de España|url=|data-acceso=|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]|páxina=43|apelidos=Arévalo|nome=Fernando}}</ref><ref>{{Cita novas|data=4 de outubro de 2015|título=Amador Vidal, campeón de España de Rallyes de Tierra|url=https://www.hoy.es/deportes/motor/201510/04/amador-vidal-campeon-espana-20151004002759-v.html|data-acceso=15 de setembro de 2020|lingua=es}}</ref> Pola súa parte o copiloto [[Luís Moya]] proclamouse dúas veces [[Campionato do Mundo de Rally|campión do mundo de rally]]. Celébrase ademais o Campionato de Galicia de Autocross, onde destacan as probas disputadas no [[Circuíto de Autocross de Arteixo]], que xunto ao de [[Carballo]], alberga tamén probas do Campionato de España. No [[Campionato de Galicia de Montaña]] son de grande importancia as subidas a [[Almofrei, Cerdedo-Cotobade|Almofrei]], á Saleta, e sobre todo a [[Subida a Chantada]], que en varias edicións puntuou para o Campionato de España e o Campionato de Europa. Galicia conta tamén cun [[campión do mundo de motocrós]], o lucense [[Jorge Prado]], e alberga un Gran Premio do Campionato Mundial, o Gran Premio de Galicia, disputado no Circuíto Municipal Jorge Prado, en [[Lugo]].<ref>{{Cita novas|data=25 de agosto de 2019|título=Jorge Prado, bicampeón mundial de MX2|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deportes/2019/08/25/jorge-prado-vuelve-coronar-campeon-mx2/00031566734443487180923.htm|data-acceso=15 de setembro de 2020|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref>

Galicia é coñecida tamén pola súa tradición de deportes acuáticos, tanto no mar como nos ríos, como [[remo (deporte)|remo]], [[Navegación marítima|navegación deportiva]], [[piragüismo]] ou [[surf]], deportes nos que é unha asidua gañadora de metais nos [[Xogos Olímpicos]], sendo exemplos disto os deportistas [[David Cal]], [[Támara Echegoyen]], [[Sofía Toro]], [[Carlos Pérez Rial]], [[Antón Paz Blanco]] , [[Fernando Echavarri]] ou [[Teresa Portela]]. Na modalidade de [[piragüismo en maratón]] Galicia é toda unha potencia, acumulando ducias de medallas no [[Campionato Mundial de Piragüismo en Maratón|Campionato Mundial]] e no [[Campionato Europeo de Piragüismo en Maratón|Europeo]].<ref>{{Cita novas|data=21 de outubro de 2019|título=Galicia suma seis das dez medallas que gaña España no Munidal de piragüismo maratón|url=http://www.crtvg.es/informativos/galicia-suma-seis-das-dez-medallas-que-gana-espana-no-munidal-de-piragueismo-maraton-4200338|data-acceso=15 de setembro de 2020|xornal=[[CRTVG]]}}</ref> No eido acuático o deporte galego por excelencia son as [[traiñeira]]s, contando Galicia con representantes na [[Liga ACT]] de traiñeiras, e disputándose tamén unha [[Liga Galega de Traiñeiras]]. Dende o comezo do século XXI Galicia tamén ven de se converter en toda unha potencia en [[tríatlon]] da man de [[Xavier Gómez Noia]], medallista olímpico en [[Xogos Olímpicos de 2012|2012]], e [[Iván Raña]], os dous campións do mundo, e sendo Noia un dos mellores atletas da historia na especialidade.<ref>{{Cita novas|data=15 de xuño de 2016|título=Javier Gómez Noya, de una anomalía cardíaca a mejor triatleta de la historia|url=https://www.cmdsport.com/triatlon/actualidad-triatlon/javier-gomez-noya-anomalia-cardiaca-mejor-triatleta-historia/|data-acceso=15 de setembro de 2020|lingua=es|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20190507132637/https://www.cmdsport.com/triatlon/actualidad-triatlon/javier-gomez-noya-anomalia-cardiaca-mejor-triatleta-historia/|dataarquivo=07 de maio de 2019|urlmorta=yes}}</ref>

No ano [[2006]] o ciclista de [[Mos]] [[Óscar Pereiro]] gaña o [[Tour de Francia 2006|Tour de Francia]] trala descualificación do [[Estados Unidos de América|norteamericano]] [[Floyd Landis]], quen lle arrebatara o primeiro posto na penúltima xornada.<ref>{{Cita novas|data=22 de setembro de 2007|título=La UCI declara a Pereiro ganador del Tour 2006|url=https://as.com/masdeporte/2007/09/22/polideportivo/1190498697_850215.html|data-acceso=15 de setembro de 2020|lingua=es}}</ref> Tamén no alpinismo hai galegos destacados, como a [[Vigo|viguesa]] [[Chus Lago]], terceira muller en acadar o cumio do [[Everest]] sen axuda de osíxeno, e que conta tamén co título [[Premio Leopardo das Neves|Leopardo das neves]].<ref>{{Cita novas|data=22 de xaneiro de 2009|título=Chus Lago: "Deume a sensación de que chegaba un século tarde"|url=http://www.galiciahoxe.com/mare/gh/chus-lago-deume-sensacion-chegaba-un-seculo-tarde/idNoticia-387154|data-acceso=15 de setembro de 2020}}{{Ligazón morta|data=outubro de 2021 }}</ref> No mundo do [[atletismo]], destacaron a nivel internacional entre outros [[Javier Álvarez Salgado|Javier Álvarez]], [[Alejandro Gómez]], [[Andrés Díaz Díaz|Andrés Díaz]], [[Xulia Vaquero]], [[Alessandra Aguilar]] e [[María Abel Diéguez]], e máis recentemente [[Ana Peleteiro]] e [[Adrián Ben]].<ref>{{Cita novas|data=18 de xullo de 2020|título=Ana Peleteiro y Adrián Ben, mejores atletas españoles del 2019|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deportes/2020/07/18/ana-peleteiro-adrian-ben-mejores-atletas-espanoles-2019/00031595102164958667844.htm|data-acceso=15 de setembro de 2020|lingua=es|xornal=[[La Voz de Galicia]]}}</ref>

== Goberno e política ==
[[Ficheiro:Ayuntamiento de Santiago de Compostela.jpg|miniatura|400px|O [[Pazo de Raxoi]], sede oficial da presidencia da Xunta de Galicia.]]
[[Ficheiro:Nuñezfeijoo.jpg|miniatura|200px|[[Alberto Núñez Feijóo]], expresidente da Xunta.]]

No ano 1933 Galicia foi recoñecida como nación polo Congreso de Nacionalidades Europeas, organismo predecesor da ONU.<ref>{{Cita web|título=Setembro de 1933: Galiza, unha nación en Europa|url=https://www.vieiros.com/nova/69052/setembro-de-1933-galiza-unha-nacion-en-europa|páxina-web=www.vieiros.com|data-acceso=2021-02-10}}</ref> Os estudos sociolóxicos poñen de manifesto a consideración de Galicia como [[nación]] por unha parte{{clarificar}} dos seus cidadáns<ref>{{Cita web|url=http://www.cis.es/cis/export/sites/default/-Archivos/Marginales/3280_3299/3294/Es3294mar.pdf#page=28&zoom=page-width,-7,812|páxina-web=www.cis.es|título=Centro de Investigacións Sociolóxicas|data-acceso=16/02/2021|serie=Estudo 3294|data=08/09/2020|páxina=25 (Pregunta 29)}}</ref> e o seu desexo dun maior grao de autogoberno{{cómpre referencia}}<ref>{{Cita web|url=http://www.cis.es/cis/export/sites/default/-Archivos/Marginales/3280_3299/3294/Es3294mar.pdf#page=27|páxina-web=www.cis.es|título=Centro de Investigacións Sociolóxicas|data-acceso=10/02/2021|serie=Estudo 3294|data=08/09/2020|páxina=24 (Pregunta 27)}}</ref>. As tendencias nacionalistas, e mesmo as non-nacionalistas, en Galicia son, na súa meirande parte, de tipo federalista, isto é, a formación dunha federación co resto dos actuais territorios españois ou peninsulares. Ademais, tamén existen grupos independentistas.

=== Os poderes da comunidade ===
O [[Estatuto de autonomía de Galicia de 1981|Estatuto de autonomía de Galicia]] establece que os poderes da comunidade exércense pola vía do Parlamento, a Xunta e a Presidencia:<ref>{{Cita web|url=http://www.xunta.es/estatuto?lang=gl#T1|editor=Xunta de Galicia|data=2009-01-10|título=Estatuto de Autonomía. Título Preliminar|data-acceso=2016-10-23}}</ref>

* O [[Parlamento de Galicia]] é o representante máximo de Galicia, e sobre o cal recae a [[Poder lexislativo|potestade lexislativa]]. O Parlamento está integrado por 75 deputados elixidos por [[sufraxio universal]] pola vía da [[representación proporcional]] por un período de catro anos, e no que está garantida por lei a posibilidade do voto aos galegos que residen no estranxeiro. Ten a competencia para regular o [[Dereito civil galego]], pois Galicia é unha das comunidades autónomas con [[dereito foral]] propio.<ref>{{Cita publicación periódica |nome=Ramón P. |apelidos={{Versaleta|Rodríguez Montero}} |ano=2006 |título=Sobre el proceso de formalización legislativa de las peculiaridades jurídico-civiles de Galicia. Un repaso histórico hasta la reciente Ley de Derecho Civil de Galicia de 2006 |revista=Anuario da Facultade de Dereito da Universidade da Coruña |número=10 |páxinas=1011-1056 |lingua=es |issn=1138-039X |url=https://ruc.udc.es/dspace/bitstream/handle/2183/2409/AD-10-51.pdf |cita=dicho Derecho civil de Galicia vuelve a recuperar el protagonismo y el papel fundamental que, junto al idioma, siempre le ha correspondido en la estructura política de ésta Comunidad}}</ref>
* A [[Xunta de Galicia]] é o órgano colexiado sobre o cal recae a [[Poder executivo|potestade executiva]] e administrativa do goberno. Está integrada polo presidente, o [[Vicepresidencia da Xunta de Galicia|vicepresidente]], e outros nove [[Consellaría|conselleiros]]. A comunidade exerce as súas funcións administrativas pola vía da Xunta e dos seus entes e órganos dependentes. A Xunta tamén coordina as actividades das [[Deputación]]s Provinciais.
* O [[Presidente da Xunta|Presidente da Xunta de Galicia]] dirixe e coordina as accións da Xunta e ten a representación da comunidade autónoma e a ordinaria do [[Estado]] [[España|español]] en Galicia. É membro do Parlamento e é electo polos deputados e nomeado polo [[rei de España]].

=== Resultados electorais ===
{{Artigo principal|Lista de Presidentes de Galicia}}
{| class="wikitable"
| colspan="8" bgcolor="#BFCFFF"  style="text-align:center; height:2.5em" | '''[[Eleccións ao Parlamento de Galicia de 2020]]''' 
|- style="background:#BFCFFF; color:#000; font-size:100%"
! Partido
! Candidat/a
! Votos
! %
! Escanos
! +/-
|-----
| bgcolor="#1E90FF"|'''[[Partido Popular de Galicia]] (PPdeG)'''
| bgcolor="#FFFFFF"| [[Alberto Núñez Feijóo]]
| bgcolor="#FFFFFF" align=right| 627.762
| bgcolor="#FFFFFF" align=right| 47,96
| bgcolor="#1E90FF" align=right| '''42'''
| bgcolor="#FFFFFF" align=right| +1
|-----
| bgcolor="#87CEFA"|'''[[Bloque Nacionalista Galego]] (BNG)'''
| bgcolor="#FFFFFF"| [[Ana Pontón]]
| bgcolor="#FFFFFF" align=right| 311.340
| bgcolor="#FFFFFF" align=right| 23,79
| bgcolor="#87CEFA" align=right| '''19'''
| bgcolor="#FFFFFF" align=right| +13
|-----
| bgcolor="#FF6347"|'''[[Partido dos Socialistas de Galicia]] (PSdeG-PSOE)'''
| bgcolor="#FFFFFF"| [[Gonzalo Caballero]]
| bgcolor="#FFFFFF" align=right| 253.750
| bgcolor="#FFFFFF" align=right| 19,39
| bgcolor="#FF6347" align=right| '''14'''
| bgcolor="#FFFFFF" align=right| =
|-----
| bgcolor="#FFFFFF"| [[Galicia en Común|Galicia en Común–Anova–Mareas]] ([[Podemos]]–[[Esquerda Unida|EU]]–[[Anova-Irmandade Nacionalista|Anova]])
| bgcolor="#FFFFFF"| [[Antón Gómez-Reino]]
| bgcolor="#FFFFFF" align=right| 51.630
| bgcolor="#FFFFFF" align=right| 3,94
| bgcolor="#FFFFFF" align=right| '''0'''
| bgcolor="#FFFFFF" align=right| -14
|}

=== Partidos políticos ===
Forzas políticas máis votadas nas [[eleccións ao Parlamento de Galicia de 2020]].
* [[Partido Popular de Galicia]] (PPdeG).
* [[Bloque Nacionalista Galego]] (BNG).
* [[Partido dos Socialistas de Galicia]] (PSdeG-PSOE).
* [[En Común|Galicia en Común–Anova–Mareas]] (Podemos–EU–Anova).
* [[Vox]] (Vox).
* [[Cidadáns-Partido da Cidadanía]] (Cs).
* [[Partido Animalista co Medio Ambiente|Partido Animalista Contra o Maltrato Animal]] (PACMA).
* [[Marea Galeguista]] ([[En Marea]]–[[Compromiso por Galicia|CxG]]–[[Partido Galeguista Demócrata|Partido Galeguista]]).
* Recortes Cero–[[Espazo Común]]–Os Verdes–Municipalistas (RC–EsCo–OV–M)

== Seguridade ==
[[Ficheiro:Vehículo Policía Autonómica Galega.JPG|miniatura|Vehículo da Policía Autonómica.]]
A [[Policía Autonómica Galega]] depende organicamente da [[Dirección Xeral de Policía]] ([[Ministerio do Interior de España|Ministerio do Interior]]) e funcionalmente da [[Dirección Xeral de Emerxencias e Interior]] da [[Xunta de Galicia]], segundo as previsións do artigo 25.27 do [[Estatuto de autonomía de Galicia de 1981|Estatuto de autonomía de Galicia]].

Cando foi creada o [[19 de xuño]] de [[1991]], dispoñía de 157 axentes, destinados na capital de Galicia. En 1993 son 264 e ábrense as catro sedes provinciais e en 1997 a sede de Vigo. No ano 2000 son 407. No 2004, os plans da Xunta eran que o número de axentes chegase aos 1.500 en tres anos, a metade dos cales ocuparíanse de funcións de vixilancia do tráfico.<ref>{{cita novas|url=http://www.lavozdegalicia.es/hemeroteca/2004/05/17/2687225.shtml|título=La nueva policía autonómica asumirá el control y la vigilancia del tráfico|xornal=[[La Voz de Galicia]]|nome=Serafín|apelidos=Lorenzo|data=17 de maio de 2004|urlmorta=yes|urlarquivo=https://archive.today/20130701103847/http://www.lavozdegalicia.es/hemeroteca/2004/05/17/2687225.shtml|dataarquivo=01 de xullo de 2013|lingua=es|dataacceso=30 de marzo de 2013}}</ref> Mais no 2007 eran 420 os membros da unidade. A finais do ano 2013, o corpo dispuña de 462 membros.<ref>[http://cpapx.xunta.es/c/document_library/get_file?folderId=282039&name=DLFE-21522.pdf Memoria UPA 2013] Vicepresidencia e Consellería de Presidencia, Administracións Públicas e Xustiza. Consultado o 30/10/2015.</ref>

Por outra banda, os plans para a policía autonómica galega do goberno da Xunta, pretenden que asuma as mesmas competencias que outras policías autonómicas, sobre todo no referente a actividades de policía xudicial e de seguridade cidadá. Ademais, "a Xunta de Galicia garantirá o coñecemento da realidade sociopolítica, xurídica e cultural, e o coñecemento e uso da [[lingua galega]] de todos os funcionarios que se incorporen á policía autonómica".<ref>[http://www.avogacia.org/w3/article.php3?id_article=603 Aprobouse onte o Proxecto de lei para a creación da Policía autonómica de Galicia].</ref>

== Medios de comunicación ==
=== Televisión ===
[[Ficheiro:Televisión de Galicia Logo.svg|miniatura|A Televisión de Galicia realiza un papel normalizador da [[lingua galega|lingua]].]]
A [[Televisión de Galicia]] (TVG) é a cadea pública autonómica de televisión, que emite dende o [[24 de xullo]] de [[1985]] e forma parte da [[Corporación de Radio e Televisión de Galicia|Corporación de Radio-Televisión de Galicia]] (CRTVG). Televisión de Galicia emite en todo o territorio galego e ademais conta con dúas canles internacionais, [[Galicia Televisión Europa]] e [[Galicia Televisión América]], que emiten en toda a [[Unión Europea]] e en [[América]] grazas ao satélite [[Hispasat]]. A segunda canle [[tvG2]] emite dende o [[2 de febreiro]] de [[2009]].

O Centro Territorial de Galicia da [[Televisión Española|TVE]] comezou a emitir programación propia en [[1974]]. Por primeira vez a televisión contaba con programación regular en lingua galega.

Tamén existiu unha televisión privada de ámbito galego, con programación en galego e castelán [[V Televisión|VTelevisión]] que deixou de emitir o 1 de xaneiro do 2018. Durante uns anos existiu tamén [[Popular Televisión Galicia|Popular TV de Galicia]].

A primeira experiencia de televisión local en Galicia data de 1984 en Narón. A mediados dos anos noventa xeneralízanse e en 2006 existían 36 emisoras locais no país. Coa chegada da TDT establecéronse demarcacións supramunicipais para as televisións locais, outorgando o goberno galego as concesións para a televisión local no ano 2006.

=== Radio ===
A [[Radio Galega]] (RG) é a radio pública de Galicia. Forma parte da [[Compañía de Radio-Televisión de Galicia|CRTVG]] do mesmo xeito que a [[Televisión de Galicia]]. Radio Galega comezou a emitir en fase de probas o [[24 de febreiro]] de [[1985]], e iniciou a súa programación regular o [[29 de marzo]] do mesmo ano. Conta con dúas cadeas que emiten de forma convencional, sendo [[Radio Galega]], que emite programación xeneralista, e [[Radio Galega Música]], que emite música. Hai tamén un bo número de emisoras locais asociadas na [[EMUGA]].

=== Xornais ===
O xornal galego con maior difusión é ''[[La Voz de Galicia]]'', que conta con 13 edicións locais<ref>[http://galego.lavozdegalicia.es/localidades/ Edicións] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160114142316/http://galego.lavozdegalicia.es/localidades/ |date=14 de xaneiro de 2016 }} La Voz de Galicia. Consultado o 30/10/2015.</ref> e unha a nivel estatal. Outros xornais relevantes son ''[[El Correo Gallego]]'', ''[[El Progreso (xornal)|El Progreso]]'', ''[[Faro de Vigo]]'' e o [[Provincia de Ourense|ourensán]] ''[[La Región]]''. Entre outros xornais de menor difusión cómpre destacar o ''[[Atlántico Diario]]'', da área metropolitana de [[Vigo]], o xornal deportivo ''[[DxT Campeón]]'', os xornais ''[[El Ideal Gallego]]'' e ''[[La Opinión A Coruña|La Opinión de A Coruña]]'' da [[A Coruña|Coruña]], o ''[[Heraldo de Vivero]]'', o ''[[Diario de Ferrol]]'' e o ''[[Diario de Pontevedra]]''. Entre os xornais electrónicos destacan ''[[Galicia Confidencial]]'', ''[[Praza.gal|Praza Pública]]'', ''[[Novas do Eixo Atlántico]]'', ''[[Sermos Galiza]]'' e ''[[Galicia Hoxe]]'', que na súa extinta edición en papel fora o primeiro que se publicou unicamente en [[lingua galega|galego]].

== Notas ==
{{Listaref|group=lower-alpha}}
;Referencias
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{commonscat}}
{{Portal|Galicia}}
=== Bibliografía ===
{{Refempeza}}
* [https://web.archive.org/web/20110930013701/http://www.egu.es/egu/Html/index.php?op=ver&id=62970 ''Galicia''], [[Enciclopedia Galega Universal]].
* {{Cita libro |nome-editor1=Xosé Ramón |apelidos-editor1=Barreiro Fernández |ligazón-editor1=Xosé Ramón Barreiro |nome-editor2=Ramón |apelidos-editor2=Villares |ligazón-editor2=Ramón Villares |título=Os Símbolos de Galicia |url=http://consellodacultura.gal/mediateca/extras/CCG_2007_Os-simbolos-de-Galicia.pdf |ano=2007 |editorial=Santiago de Compostela: [[Consello da Cultura Galega]]; A Coruña: [[Real Academia Galega]] |isbn=978-84-96530-46-1 |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome1=Ramón |apelidos1={{Versaleta|Yzquierdo Peiró}} |nome2=Anselmo |apelidos2={{Versaleta|López Carreira}} |ligazón-autor2=Anselmo López Carreira |nome3=Manuel |apelidos3={{Versaleta|Vilar Álvarez}} |título=O panteón real |editorial=Concello de Santiago |ano=2019 |ref=harv}}
{{Reftermina}}

;Historia
{{Refempeza}}
* {{Cita libro |autor=AA.VV. |título=[[A gran historia de Galicia]] |ano=2007 |editorial=''[[La Voz de Galicia]]'' |isbn=978-84-96931-00-8 |ref=harv }}
* {{Cita libro |nome=José Manuel |apelidos={{versaleta|Barbosa Álvares}} |nome2=José Manuel |apelidos2={{versaleta|Gonçales Ribeira}} |título=Atlas histórico da Galiza |ano=2008 |editorial=Edições da Galiza |isbn=978-84-936218-1-0 |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome=J. |apelidos={{Versaleta|Beramendi}} |ligazón-autor=Xusto Beramendi |título=De provincia a nación: historia do galeguismo político |ano=2008 |editorial=[[Edicións Xerais de Galicia|Xerais]] |isbn=978-84-9782-640-2 |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome=Pablo C. |apelidos={{Versaleta|Díaz Martínez}} |título=El reino suevo (411-585) |ano=2011 |editorial=[[Akal]] |lingua=es |isbn=978-84-460-2850-5 |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome=Anselmo |apelidos={{Versaleta|López Carreira}} |ligazón-autor=Anselmo López Carreira |título=Martiño de Dumio: a creación dun reino |ano=1996 |editorial=[[Edicións do Cumio]] |lugar=Vigo |isbn=84-8289-044-1 |ref=harv}}
* {{Cita libro |máscara-autor=4 |nome=Anselmo |apelidos={{Versaleta|López Carreira}} |ligazón-autor=Anselmo López Carreira |título=O Reino de Galiza |ano=1998 |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |isbn=84-89976-43-0 |ref=harv}}
* {{Cita libro |máscara-autor=4 |nome=Anselmo |apelidos={{versaleta|López Carreira}} |ligazón-autor=Anselmo López Carreira |ano=2003 |título=Os reis de Galicia |localización=Vigo |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |isbn=84-96203-27-1 |ref=harv}}
* {{Cita libro |máscara-autor=4 |nome=Anselmo |apelidos={{Versaleta|López Carreira}} |ligazón-autor=Anselmo López Carreira |título=O reino medieval de Galicia |ano=2005 |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |lugar=Vigo |isbn=84-96403-54-8 |ref=harv}}
* {{Cita libro |máscara-autor=4 |nome=Anselmo |apelidos={{Versaleta|López Carreira}} |ligazón-autor=Anselmo López Carreira |ano=2013 |título=Historia de Galicia |editorial=[[Edicións Xerais de Galicia|Xerais]] |isbn=978-84-9914-532-7 |ref=harv}}
* {{Cita libro |máscara-autor=4 |nome=Anselmo |apelidos={{Versaleta|López Carreira}} |ligazón-autor=Anselmo López Carreira |título=Arte e escritura na Galicia medieval |ano=2019 |editorial=[[Edicións Xerais de Galicia|Xerais]] |isbn=978-84-9121-561-5 |ref=harv}}
* {{Cita libro |máscara-autor=4 |nome1=Anselmo |apelidos1={{Versaleta|López Carreira}} |ligazón-autor1=Anselmo López Carreira |nome2=Xosé Miguel |apelidos2={{Versaleta|Andrade Cernadas}} |ligazón-autor2=José Miguel Andrade |título=O Reino medieval de Galicia: Crónica dunha desmemoria |ano=2020 |editorial=[[Edicións Xerais de Galicia|Xerais]] |isbn=978-84-9121-689-6 |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome=Xosé Antonio |apelidos={{Versaleta|López Teixeira}} |ligazón-autor=Xosé Antonio López Teixeira |título=A formación do reino de Galiza (711-910) |serie=Trivium |ano=2010 |ano-orixinal=2003 |editorial=[[Editorial Toxosoutos|Toxosoutos]] |isbn=978-84-92792-76-4 |ref=harv}}
* {{Cita libro |máscara-autor=4 |nome=Xosé Antonio |apelidos={{Versaleta|López Teixeira}} |ligazón-autor=Xosé Antonio López Teixeira |outros=XIII premio de historia medieval de Galiza e Portugal 2013 |título=Rex et Regina. Urraca, Afonso Raimúndez e a monarquía galega |serie=Trivium |ano=2013 |editorial=[[Editorial Toxosoutos|Toxosoutos]] |isbn=978-84-15400-78-3 |ref=harv}}
{{Reftermina}}

;Xeografía
{{Refempeza}}
* {{Cita enciclopedia |autor=AA.VV. |outros=Dirixido por [[Francisco Río Barxa]] |título=Dicionario Xeográfico Ilustrado de Galicia |ano=2009 |editorial=Xeogal |isbn=978-84-613-5808-3 |ref=harv}}
* {{Cita libro |autor=AA.VV. |título=A costa de Galiza |ano=2007 |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |lugar=Vigo |isbn=978-84-8341-163-6 |ref=harv}}
* {{Cita libro |autor=AA.VV. |título=Os ríos de Galiza |ano=2007 |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |lugar=Vigo |isbn=978-84-8341-136-0 |ref=harv}}
* {{Cita libro |autor=AA.VV. |título=As montañas de Galiza |ano=2006 |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |lugar=Vigo |isbn=978-84-8341-126-1 |ref=harv}}
* {{Cita libro |autor=AA.VV. |título=Augas caídas: fervenzas de Galiza |ano=2005 |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |lugar=Vigo |isbn=978-84-96403-82-6 |ref=harv}}
* {{Cita libro |nome=Estanislao |apelidos={{Versaleta|Fernández de la Cigoña}} |ligazón-autor=Estanislao Fernández de la Cigoña |título=Illas de Galicia |ano=1991 |editorial=[[Edicións Xerais de Galicia|Xerais]] |lugar=Vigo |isbn=84-7507-582-7 |ref=harv}}
* {{Cita libro |máscara-autor=4 |nome=Estanislao |apelidos={{Versaleta|Fernández de la Cigoña}} |ligazón-autor=Estanislao Fernández de la Cigoña |título=As covas de Galicia |ano=1995 |editorial=[[Edicións Xerais de Galicia|Xerais]] |lugar=Vigo |isbn=84-7507-897-4 |ref=harv}}
* {{Cita libro |máscara-autor=4 |nome1=Estanislao |apelidos1={{Versaleta|Fernández de la Cigoña}} |ligazón-autor1=Estanislao Fernández de la Cigoña |nome2=Félix |apelidos2={{Versaleta|Loira de Tresaldeas}} |título=Excursión polas furnas e covas de Galicia |ano=1998 |editorial=Asociación galega para a cultura e a ecoloxía (AGCE); Instituto Galego de Estudios Mariños (IGEM) |lugar=Vigo |isbn=84-87904-11-4 |ref=harv}}
{{Reftermina}}

=== Outros artigos ===
* [[Estatuto de autonomía de Galicia de 1981]].
* [[Galería de imaxes de Galicia]].

=== Ligazóns externas ===
* [http://www.xunta.gal/ Xunta de Galicia]
* [https://web.archive.org/web/20160109235423/http://ige.eu/ Instituto Galego de Estatística]
* {{Wikiatlas}}
{{Comarcas}}
{{Provincias galegas}}
{{CCAA España}}
{{Zonas de fala galega}}
{{De Galicia}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Galicia| ]]
[[Categoría:Artigos destacados sobre Galicia]]
[[Categoría:Topónimos galegos con etimoloxía| ]]