کاربر:Armanjafari/هواکره زمین
جو[۱] زمین یا اتمسفر[۱] زمین (به انگلیسی: Atmosphere of Earth) بالاترین بخش تشکیل‌دهندهٔ کرهٔ زمین است که مخلوطی از گازهایی از جمله نیتروژن (۷۸%)، اکسیژن (۲۱%)، آرگون (۰٫۹%) و کربن دی‌اکسید (۰٫۰۳%) است. جو زمین از سطح زمین آغاز شده و تا ارتفاع ۱۰٫۰۰۰ کیلومتر (۶٫۲۰۰ مایل) ادامه می‌یابد و پنج لایهٔ اصلی تروپوسفر، استراتوسفر، مزوسفر، ترموسفر و اگزوسفر را در بر می‌گیرد. مولکول‌های ازون که لایهٔ ازون را تشکیل می‌دهند، در استراتوسفر قرار دارند و از ورود پرتوهای فرابنفش خورشیدی جلوگیری می‌کنند و موجب ادامهٔ زندگی بر سطح زمین می‌شوند. سردترین بخش جو زمین با دمای ۹۰- درجهٔ سانتی‌گراد در بالای مزوسفر قرار دارد. یونوسفر، مگنتوسفر و کمربند تابشی وان آلن بخش‌های جداگانه‌ای در جو با توجه به ویژگی‌های الکترومغناطیسی هستند.
فشار هوا را با دستگاهی به نام فشارسنج (بارومتر) اندازه‌گیری می‌کنند و واحدهای آن نیز جیوه، اتمسفر، کیلوپاسکال و میلی‌بار هستند. هرچه از سطح زمین به ارتفاعات می‌رویم، فشار هوا و چگالی کاهش می‌یابد. مجموع جرم جو زمین ۱۰۱۸×۵٫۵ کیلوگرم است. نور خورشید دارای طیف‌های الکترومغناطیسی مختلفی است که یکی از آن‌ها طیف مرئی است که انسان قادر به تشخیص آن است. ضریب شکست هوا ۱٫۰۰۰۲۹ است.
گردش اتمسفری موجب توزیع گرما در سطح زمین می‌شود. سه چرخش پایه در گردش عرضی به نام‌های سلول هادلی، سلول فرل و سلول قطبی وجود دارند. جو نخست زمین حدود ۴٫۵۷ میلیارد سال پیش شکل‌گرفت که شامل گازهای هیدروژن و هلیم بود. که پس از مدتی به‌دلیل سبک‌بودن، بر گرانش زمین غلبه‌کردند و به فضا گریختند. جو دوم حدود ۳٫۵ یا ۲٫۷ میلیارد سال پیش شکل‌گرفت و شامل گازهایی مانند بخار آب، کربن دی‌اکسید و آمونیاک بود. با فعالیت باکتری‌ها و انجام فرآیند فتوسنتز و عوامل دیگر، اکسیژن در جو آزاد شد و موجب شکل‌گیری جو سوم شد. در این زمان، ابردوران پیرازیستی شکل‌گرفت که طی آن جانوران با تنفس اکسیژن، زندگی‌های جانوری را تشکیل‌دادند.
ویژگی‌های شیمیایی[ویرایش]
جو مخلوطی از گازهاست. غلظت گروهی از گازها مانند نیتروژن، اکسیژن و آرگون ثابت و غلظت گروه دیگر گازها مانند بخار آب، کربن دی‌اکسید و ازون متغیر است. اگرچه مقادیر گازهای متغیر ناچیز است، اما این گازها برای ادامهٔ زندگی بر زمین ضروری هستند. برای نمونه، کربن دی‌اکسید علاوه بر درگیرشدن در فرآیند فتوسنتز، در جذب پرتو فروسرخ نقش دارد.[۲] همچنین اکسیژن و کربن دی‌اکسید در دو فرآیند فتوسنتز و تنفس نقش دارند.[۳]
انواع ذرات جامد و مایع در جو وجود دارند که به عنوان ذرات معلق در هوا شناخته می‌شوند و در جو بیش از اقیانوس‌ها، بیابان‌ها، کوه‌ها، جنگل‌ها، یخ و اکوسیستم یافت می‌شوند. بر خلاف اندازهٔ کوچک این ذرات، تأثیر مهمی بر آب‌وهوا و سلامتی دارند. ذرات مهم معلق در هوا شامل سولفات‌ها، کربن آلی، کربن سیاه، نیترات‌ها، گرد و غبارهای معدنی و نمک دریا می‌شوند. حدود ۹۰ درصد ذرات معلق در هوا منشأ طبیعی دارند. برای نمونه، آتشفشان‌ها خاکسترهای آتشفشانی را بیرون می‌رانند و آتش‌سوزی در جنگل‌ها موجب پراکنده‌شدن کربن آلی نیمه‌سوخته در جو می‌شود. ۱۰ درصد باقی‌ماندهٔ این ذرات یا ساختهٔ بشر هستند یا توسط انسان‌ها در جو معلق شده‌اند. خودروها، کارخانه‌های ذوب، نیروگاه‌های تولید برق، جنگل‌زدایی، چرای بی‌رویهٔ دام، کشیدن سیگار، پخت‌وپز، شومینه و شمع از منابع انسانی معلق‌کنندهٔ این مواد در جو هستند.[۴]
گاز گلخانه‌ای به گازی گفته می‌شود که پرتو فروسرخ را جذب می‌کند و موجب انجام‌گرفتن پدیده‌ای به نام اثر گلخانه‌ای می‌شود. مهم‌ترین این گازها کربن دی‌اکسید، متان و بخار آب هستند. ازون، اکسیدهای نیتروژن‌دار و گازهای فلوئوردار از اجزای دیگر این گازها هستند.[۵] انرژی خورشید از جو عبور می‌کند و به سطح زمین می‌رسد و آن را گرم می‌کند. بخشی از این انرژی به عنوان پرتو فروسرخ به فضا بازمی‌گردد. پرتوهای فروسرخ هنگام بازگشت به فضا توسط گازهای گلخانه‌ای جذب می‌شوند و در جو باقی می‌مانند و موجب گرمایش زمین می‌شوند که به این فرآیند، اثر گلخانه‌ای می‌گویند.[۶]
| گاز | نماد شیمیایی | درصد موجود |
|---|---|---|
| نیتروژن | N۲ | ۷۸٫۰۸۴ |
| اکسیژن | O۲ | ۲۰٫۹۴۷ |
| آرگون | Ar | ۰٫۹۳۴ |
| کربن دی‌اکسید | CO۲ | ۰٫۰۳۵۰ |
| نئون | Ne | ۰٫۰۰۱۸۱۸ |
| هلیم | He | ۰٫۰۰۰۵۲۴ |
| متان | CH۴ | ۰٫۰۰۰۱۷ |
| کریپتون | Kr | ۰٫۰۰۰۱۱۴ |
| هیدروژن | H۲ | ۰٫۰۰۰۰۵۳ |
| دی نیتروژن مونوکسید | N۲O | ۰٫۰۰۰۰۳۱ |
| زنون | Xe | ۰٫۰۰۰۰۰۸۷ |
| ازون | O۳ | تقریباً ۰٫۰۰۰۸ |
| کربن مونوکسید | CO | تقریباً ۰٫۰۰۰۰۲۵ |
| گوگرد دی‌اکسید | SO۲ | تقریباً ۰٫۰۰۰۰۱ |
| نیتروژن دی‌اکسید | NO۲ | تقریباً ۰٫۰۰۰۰۰۲ |
| آمونیاک | NH۳ | تقریباً ۰٫۰۰۰۰۰۰۳ |
بخش‌های مختلف[ویرایش]
بخش‌بندی بر پایهٔ دما[ویرایش]
تروپوسفر[ویرایش]
تروپوسفر پایین‌ترین لایهٔ جو و نزدیک‌ترین لایه به سطح زمین است و از سطح زمین آغاز شده و تا ارتفاع ۱۸–۱۰ کیلومتری (۱۱–۶ مایلی) ادامه می‌یابد. بسیاری از ابرها و سیستم‌های آب‌وهوایی در این لایه قرار دارند.[۸] ضخامت تروپوسفر در قطب حدود ۸–۷ کیلومتر (۵ مایل) و در استوا حدود ۱۸–۱۶ کیلومتر (۱۱–۱۰ مایل) است. علاوه بر این، ارتفاع این لایه به تغییر فصل‌ها نیز بستگی دارد. ۸۰ درصد کل جرم جو و ۹۹ درصد بخار آب جو در تروپوسفر قرار دارد. بخار آب موجود در تروپوسفر در مناطق گرم و به ویژه مناطق استوایی زیاد و در مناطق قطبی کم است.[۹] بخار آب با جذب انرژی تابشی گرمایی خورشید نقش مهمی در تنظیم آب‌وهوای زمین دارد.[۱۰]
با افزایش ارتفاع در تروپوسفر، چگالی گازها کاهش می‌یابد و هوا نازک‌تر می‌شود. بنابراین، دمای هوا با افزایش ارتفاع در این لایه نیز کاهش می‌یابد.[۱۱] همچنین با افزایش ارتفاع، فشار هوا نیز کاهش می‌یابد. دمای هوا در سطح زمین ۱۵ درجهٔ سانتی‌گراد و ارتفاع ۱۰ کیلومتر ۴۹٫۹- درجهٔ سانتی‌گراد است. فشار در سطح زمین ۱۰۱۳٫۲ بار و در ارتفاع ۱۰ کیلومتر ۲۶۵ بار است.[۱۲]
در این لایه، مولکول‌های ازون تروپوسفری وجود دارند که آلاینده هستند.[۱۳] مولکول‌های ازون موجود در تروپوسفر می‌توانند به راحتی با بافت‌های زیستی واکنش‌داده و آن‌ها را از بین ببرند. این مولکول‌ها موجب احساس سوزش در ششهای انسان می‌شوند. پژوهشگران دانش پزشکی دریافته‌اند که تنفس ازون بیش از چند ماه تا چند سال، یکی از عوامل برگشت‌ناپذیری است که به ششهای پستانداران آسیب می‌رساند. مولکول‌های ازون به ویژه برای کودکان، سالمندان و بزرگسالانی خطرناک هستند که در فصل تابستان به طور منظم برای ورزش بیرون از خانه می‌روند.[۱۴] تروپوفاز مرز میان تروپوسفر و استراتوسفر است.[۱۵]
استراتوسفر[ویرایش]
استراتوسفر دومین لایهٔ جو زمین است که از ارتفاع ۱۰ کیلومتری (۶٫۲ مایلی) آغاز شده و تا ارتفاع ۵۰ کیلومتری (۳۱ مایلی) ادامه می‌یابد. ارتفاع استراتوسفر به طول و عرض جغرافیایی و تغییر فصل‌ها بستگی دارد.[۱۶]
استراتوسفر از ارتفاع ۱۶ کیلومتری (۱۰ مایلی) بر فراز استوا و از ارتفاع ۱۰ کیلومتری (۶ مایلی) بر فراز قطب آغاز می‌گردد. بخار آب بسیار کمی در استراتوسفر وجود دارد و دلیلش این است که تقریباً همهٔ ابرها به استثنای ابرهای استراتوسفری قطبی در تروپوسفر قرار دارند. این ابرها در ارتفاع ۲۵–۱۵ کیلومتری (۱۵٫۵–۹٫۳ مایلی) یافت می‌شوند. هوا در این لایه تقریباً هزار برابر کوچک‌تر از هوا در سطح دریا است.[۱۷]
در این لایه با افزایش ارتفاع، دما نیز افزایش می‌یابد و دلیل آن وجود غلظت بالایی از مولکول‌های ازون است.[۱۸] دما در ارتفاع ۵۰ کیلومتری به حدود ۶- درجهٔ سانتی‌گراد می‌رسد.[۱۹] پرتوی فرابنفش تولید شده توسط تابش خورشید در صورت رسیدن به سطح زمین می‌تواند موجب سرطان پوست، آب‌مروارید چشم، آسیب‌رساندن به سیستم ایمنی بدن و تأثیر منفی بر رشد گیاهان شود.[۲۰] مولکول‌های ازون و اکسیژن که در استراتوسفر قراردارند، پرتوهای فرابنفش خورشید را جذب می‌کنند و مانند یک سپر مانع از ورود این پرتوها به سطح زمین می‌شوند. ازون و اکسیژن می‌تواند ۹۹٫۹–۹۵% پرتوهای فرابنفش به ویژه فرابنفش نوع C و B که پرانرژی‌ترین پرتوهای فرابنفش هستند و موجب آسیب زیست‌شناسی می‌شوند را جذب‌کند. نقش نگهبانی ازون به قدری حیاتی است که دانشمندان می‌گویند زندگی بر روی زمین بدون لایهٔ ازون امکان‌پذیر نبود.[۲۱] لایهٔ ازون پرتو فرابنفش را به پرتو فروسرخ تبدیل می‌کند و به سطح زمین می‌فرستد.[۲۲] لایهٔ ازون سالانه کوچک‌تر از پیش می‌شود. به طوری که آمار ناسا در ۱۳ سپتامبر ۲۰۰۷ نشان‌داد که حفره اُزون به اوج خود رسیده‌است و تنها می‌تواند ۹٫۷ میلیون مایل مربع (یعنی به قاره‌ای به اندازهٔ آمریکای شمالی) را پوشش‌دهد.[۲۳] سوراخ لایهٔ اُزون در قطب جنوب به حد اعلای خود رسیده‌است.[۲۴] دلیل این پدیده نیز ورود کلرهای موجود در مواد شیمیایی ساخته‌شده توسط انسان‌ها به استراتوسفر است.[۲۵] ناسا می‌گوید که دو سوم لایهٔ اُزون تا سال ۲۰۶۵ نه تنها بر فراز قطب جنوب، بلکه در همه جای زمین نابود خواهدشد.[۲۶] مرز میان استراتوسفر و مزوسفر، استراتوفاز نام دارد.[۲۷]
مزوسفر[ویرایش]
مزوسفر لایهٔ بعدی زمین است که میان استراتوسفر و ترموسفر قرار دارد. این لایه از ارتفاع ۵۰ کیلومتری (۳۱ مایلی) آغاز شده و تا ارتفاع ۸۵ کیلومتری (۵۳ مایلی) ادامه می‌یابد. با افزایش ارتفاع در مزوسفر، دما کاهش می‌یابد.[۲۸] سردترین بخش جو زمین با دمای ۹۰- درجهٔ سانتی‌گراد در بالای این لایه قرار دارد.[۲۹] فشار هوا در بخش‌های بالایی مزوسفر یک میلیونیم فشار هوا در سطح دریا است.[۳۰]
روزانه حدود ۵۰ تن شهاب‌سنگ وارد جو زمین می‌شود[۳۱] و بیشتر آن‌ها در مزوسفر تبخیر می‌شوند. این‌گونه مواد موجود در شهاب‌سنگ‌ها در مزوسفر پراکنده می‌شوند و این لایه هم‌اکنون دارای مقادیر آهن و فلزات دیگر است. بالون‌های هواشناسی و هواپیما نمی‌توانند به این لایه برسند. ابرهای شب‌تاب از دیگر ابرها بسیار بالاتر هستند و بالای مزوسفر قرار دارند. انواع مختلف امواج جزر و مد در این لایه قرار دارند هوا در این لایه بسیار نازک است.[۲۹] مرز میان مزوسفر و ترموسفر، مزوفاز نام دارد.[۳۲]
ترموسفر[ویرایش]
ترموسفر بالاترین لایهٔ جو زمین است که میان مزوسفر و اگزوسفر قرار دارد. این لایه از ارتفاع ۹۰ کیلومتری (۵۶ مایلی) آغاز شده و تا ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری (۳۱۱ مایلی) یا ۱٬۰۰۰ کیلومتری (۶۲۱ مایلی) ادامه می‌یابد. با افزایش ارتفاع در ترموسفر، دما در بخش‌های پایینی این لایه به شدت افزایش می‌یابد اما در بخش‌های بالایی دما نسبتاً ثابت می‌ماند. فعالیت‌های خورشیدی دما در این لایه را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. دمای ترموسفر معمولاً در طول روز ۲۰۰ درجهٔ سانتی‌گراد بیشتر از شب است و زمان‌هایی که خورشید بسیار فعال است، دما در این لایه از ۵۰۰ درجهٔ سانتی‌گراد به ۲٬۰۰۰ درجهٔ سانتی‌گراد افزایش می‌یابد.[۳۳][۳۴]
چگالی در ترموسفر بسیار کم است و برخی بر این باورند که فضای بیرونی از بخش‌های پایینی ترموسفر آغاز می‌گردد، اما این لایه بخشی از جو زمین به‌شمار می‌آید. شاتل‌های فضایی و ایستگاه‌های فضایی بین‌المللی در این لایه قرار دارند. در بخش‌های پایینی این لایه اکسیژن اتمی (O)، نیتروژن اتمی (N) و هلیم (He) اجزای اصلی هوا هستند. بخش عمده‌ای از پرتو ایکس و فرابنفش در این لایه جذب می‌شوند. یونوسفر زمین متشکل از ذرات یونیزه‌شده در جو است و با ترموسفر که از نظر الکتریکی خنثی است، هم‌پوشانی دارد. ذرات باردار یونوسفر با اتم‌ها و مولکول‌های ترموسفر برخورد می‌کنند و انرژی اضافی تولید می‌کنند. این انرژی اضافی توسط فوتون‌ها به‌شکل نور ساطع می‌شود و شفق‌های قطبی را رخ می‌دهد. شفق‌های قطبی عمدتاً در ترموسفر رخ می‌دهند. ترموفاز مرز میان ترموسفر و اگزوسفر است.[۳۳][۳۴]
اگزوسفر[ویرایش]
اگزوسفر بالاترین لایهٔ جو زمین است که جو پس از آن پایان می‌پذیرد و خلأ آغاز می‌گردد. هوا در این لایه بسیار نازک است و تفاوت چندانی با خلأ ندارد.[۳۵] اجزای اصلی این لایه هیدروژن و هلیم هستند که تراکم کمی دارند و بسیاری از ماهواره‌ها در این لایه قرار دارند.[۳۶]
اگزوسفر مرز میان جو و فضای بیرونی به‌شمار می‌رود و از ارتفاع حدود ۵۰۰ کیلومتر آغاز شده و تا ۱۰٬۰۰۰ کیلومتر (۶٬۲۰۰ مایل) ادامه می‌یابد.[۳۷] اتم‌ها و مولکول‌های هوا در این لایه به‌طور مداوم به فضا می‌گریزند و راه می‌یابند. این لایه شامل حرکات ذرات به درون و بیرون مغناطیس‌سپهر (مگنتوسفر) و باد خورشیدی است.[۳۸] به‌دلیل نازکی بسیار هوا در اگزوسفر، گرمای زیادی در هوا به اشیا منتقل نمی‌شود، حتی اگر هوا بسیار گرم باشد.[۳۹]
بخش‌بندی بر پایهٔ ویژگی‌های الکترومغناطیسی[ویرایش]
یونوسفر[ویرایش]
یونوسفر (یون‌کره) بخشی از بخش‌های بالایی جو است[۴۰] که توسط تابش‌های خورشیدی یونیزه شده‌است[۴۱] و در ارتفاع حدود ۸۰۰–۶۰ کیلومتر قرار دارد.[۴۲] بخش عمده‌ای از این یونیزه‌شدن توسط پرتو ایکس و فرابنفش خورشیدی و تابش گلبول‌های قرمز خورشید صورت می‌گیرد. اگرچه خورشید مهم‌ترین عامل یونیزه‌شدن است، اما پرتوهای کیهانی نیز در این عمل سهم کمی دارند و هرگونه اختلال در جو، در یونیزه‌شدن اثر می‌گذارد.[۴۰] به‌دلیل نازکی بسیار هوا در تروپوسفر، الکترون‌های آزاد در این لایه وجود دارند، اما امکان دارد الکترون‌ها توسط کاتیون‌ها (یون‌های مثبت) اسیر شوند. تعداد الکترون‌ها به اندازه‌ای است که می‌توانند بر انتشار فرکانس رادیویی تأثیر بگذارند. این بخش یونیزه‌شدهٔ جو را یونوسفر می‌نامند.[۴۱] تراکم پلاسما در یونوسفر در طول روز و شب و فصل‌ها تغییر می‌کند و به گرانش زمین نیز بستگی دارد. بیشترین چگالی پلاسما در یونوسفر در ارتفاع ۳۰۰–۲۵۰ کیلومتر است.[۴۲]
مگنتوسفر[ویرایش]
مگنتوسفر فضای پیرامون یک جسم فضایی است که توسط میدان مغناطیسی جسم کنترل می‌شود.[۴۳] مگنتوسفر منطقهٔ تعامل میان میدان مغناطیسی طبیعی سیاره و باد خورشیدی است. در این منطقه بسیاری از ذرات دارای بار الکتریکی نزدیک سیاره وجود دارند. بخش‌های اصلی مگنتوسفر زمین، باد خورشیدی و میدان مغناطیسی هستند.[۴۴] میدان مغناطیسی زمین تا ۳۶٬۰۰۰ مایل به درون فضا می‌رسد. مگنتوسفر این میدان مغناطیسی را پوشش داده‌است و از بسیاری از ذرات خورشید مانند باد خورشیدی که می‌تواند به زمین آسیب برساند، جلوگیری می‌کند. اما برخی از بادهای خورشیدی از مگنتوسفر هم می‌گذرند و شفق‌های قطبی می‌سازند.[۴۵]
مگنتوسفر زمین علاوه بر مزایای پنهان خود خطراتی نیز دارد که یکی از این خطرات توفان‌های مغناطیسی هستند. هنگامی که بادهای نیرومند خورشیدی با مگنتوسفر برخورد می‌کنند، می‌توانند به مدارهای الکتریکی آسیب‌بزنند و موجب قطع برق و خاموشی بشوند. خورشید و سیارات دیگر مگنتوسفر دارند، اما مگنتوسفر زمین نیرومندترین مگنتوسفر در میان سیارات سنگی است.[۴۴]
کمربند وان آلن[ویرایش]
کمربند تابشی وان آلن از دو لایهٔ هلالی‌شکل ساخته‌شده و دارای ذرات باردار انرژی (پلاسما) است و پیرامون زمین قرار دارد و میدان مغناطیسی زمین را در جای خود نگه می‌دارد. کمربند وان آلن از ارتفاع ۱٬۰۰۰ کیلومتر آغاز شده و تا ارتفاع ۶۰٬۰۰۰ کیلومتر گسترش می‌یابد.[۴۶]
این کمربند دارای دو منطقهٔ درونی و بیرونی است. منطقهٔ درونی در ارتفاع ۳٬۰۰۰ کیلومتر (۱٬۸۶۰ مایل) بالاتر از سطح زمین و منطقهٔ بیرونی آن که بیشترین چگالی را دارد، در فاصلهٔ ۱۵٬۰۰۰ تا ۲۰٬۰۰۰ کیلومتر (۹٬۳۰۰ تا ۱۲٬۴۰۰ مایل) بالاتر از سطح زمین واقع شده‌است. منطقهٔ درونی دارای پروتون‌های پرانرژی است که بیش از ۳۰٬۰۰۰٬۰۰۰ الکترون‌ولت انرژی دارند. منطقهٔ بیرونی دارای ذرات بارداری هستند که از جو و خورشید (برای نمونه، یون‌های هلیم که از باد خورشیدی سرچشمه گرفته‌اند) منشأ گرفته‌اند. این منطقه دارای پرتون‌های کم‌انرژی و الکترون‌های پرانرژی است که انرژی آن تا چند صد میلیون الکترون‌ولت می‌رسد.[۴۷]
ویژگی‌های فیزیکی[ویرایش]
فشار[ویرایش]
فشار هوا مقدار نیرویی است که توسط هوای جسم بالای سطح بر سطح وارد می‌شود. اگر وزن هوای جسم یا تعداد مولکول‌های آن افزایش‌یابد، فشار هوا افزایش و اگر وزن هوای جسم یا تعداد مولکول‌های آن کاهش‌یابد، فشار هوا کاهش می‌یابد. فشار هوا با دستگاهی به نام فشارسنج (بارومتر) اندازه‌گیری می‌شود.[۴۸] فشار هوای استاندارد ۷۶۰ میلی‌متر جیوه (mmHg) در سطح دریا[۴۹] است.[۵۰] واحدهای اندازه‌گیری فشار هوا عبارتند از: جیوه (Hg)، اتمسفر (atm)، کیلوپاسکال (kPa) و میلی‌بار (mb). در هوانوردی از واحد جیوه استفاده می‌شود، اما هواشناسان از واحد میلی‌بار بر روی نقشه‌های آب‌وهوایی استفاده می‌کنند. مقایسهٔ مقادیر واحدهای فشار هوا به شرح زیر است:[۴۸]
۲۹٫۹۲ Hg = ۱٫۰ atm = ۱۰۱٫۳۲۵ kPa = ۱۰۱۳٫۲۵ mb
چگالی و جرم[ویرایش]
چگالی هوا به معنی جرم گازهای جو و بر حجم آن‌ها است. چگالی هوای خشک در صفر درجهٔ سانتی‌گراد در سطح دریا با فشار استاندارد ۱٫۲۹ گرم در هر لیتر است. چگالی هوا در سطح دریا با دمای ۱۵ درجهٔ سانتی‌گراد ۱٫۲۷۵ kg/m۳ است که اتمسفر استاندارد بین‌المللی نام دارد.[۵۱] در دستگاه بین‌المللی یکاها (سیستم متریک) چگالی بر حسب کیلوگرم بر متر مکعب (kg/m۳) اندازه‌گیری می‌شود. چگالی هوا به دما، فشار و بخار آب موجود در هوا بستگی دارد. مولکول‌های تشکیل‌دهندهٔ جو به‌سرعت در حال حرکت‌اند و با یک‌دیگر و اشیاء دیگر برخورد می‌کنند. هرچه دما افزایش‌یابد، سرعت حرکت این مولکول‌ها افزایش و چگالی هوا کاهش می‌یابد. با افزایش فشار هوا، چگالی هوا نیز افزایش می‌یابد. هرچه ارتفاع از سطح زمین افزایش می‌یابد، فشار کاهش می‌یابد. در نتیجه چگالی نیز کاهش می‌یابد.[۵۲]
مجموع جرم جو زمین ۱۰۱۸×۵٫۵ کیلوگرم است[۵۳][۵۴] که حدود یک میلیونم جرم زمین است. هوا در سطح دریا سنگین‌تر است، چون مولکول‌های هوا به یک‌دیگر نزدیک‌اند و توسط وزن هوای بالای خود فشرده شده‌اند. با افزایش ارتفاع، فاصلهٔ مولکول‌های هوا از یک‌دیگر جداشده و هوا سبک‌تر می‌شود.[۵۳] توده هوا به حجم بزرگی از هوا می‌گویند که دما و رطوبت آن در سطح افقی برای صدها یا هزاران کیلومتر یکسان باشد. توده هوا معمولاً به چهار بخش قطبی (سرد)، قطب شمال (بسیار سرد)، استوایی (گرم و بسیار مرطوب) و گرمسیری (گرم) طبقه‌بندی می‌شود.[۵۵] مقدار جرم جو زمین در ارتفاعات به شرح زیر است:[۵۶]
- ۵۰ درصد زیر ارتفاع ۵٫۶ کیلومتر
- ۹۰ درصد زیر ارتفاع ۱۶ کیلومتر
- ۹۹٫۹۹۹۹۷ درصد زیر ارتفاع ۱۰۰ کیلومتر
وزن اتمی[ویرایش]
جو را با استفاده از ترکیبات تشکیل‌دهندهٔ آن می‌توان به دو منطقهٔ گسترده به نام‌های هتروسفر و هوموسفر طبقه‌بندی کرد. هتروسفر بخش بیرونی این طبقه‌بندی است که گازها در آن توسط گرانش و باتوجه به جرم اتمی نسبی (وزن اتمی) خود پراکنده شده‌اند. بنابراین، سبک‌ترین عناصر (هیدروژن و هلیم) در بخش‌های بیرونی هتروسفر و عناصر سنگین‌تر (نیتروژن و اکسیژن) در بخش‌های درونی هتروسفر قرار می‌گیرند. هوموسفر میان سطح زمین و هتروسفر است و گازها در این منطقه تقریباً یکسان پراکنده شده‌اند و پراکندگی آن‌ها ربطب به عواملی هم‌چون ارتفاع ندارد. موارد استثنا در پراکندگی آن‌ها لایهٔ ازون، بخار آب، کربن دی‌اکسید و آلاینده‌های هوا است.[۵۷]
ویژگی‌های نوری[ویرایش]
پراکندگی نور[ویرایش]
بخشی از نور خورشید در هوا پراکنده می‌شود.[۵۸] هنگامی که نور از یک ماده یا گاز می‌گذرد، بخشی از آن جذب ماده یا گاز می‌شود و بقیهٔ آن پراکنده می‌شود. مرحلهٔ اصلی پراکندگی نور، جذب نور توسط مولکول‌ها و بازتاب در جهات مختلف است.[۵۹] آبی بودن رنگ آسمان به دلیل پراکندگی نور خورشید میان مولکول‌های جو است. این پراکندگی نور، پراکندگی رایلی نام‌دارد و بر طول موج‌های کوتاه (انتهای رنگ آبی در طیف مرئی) اثر می‌گذارد.[۶۰]
جذب نور خورشید[ویرایش]
همهٔ جانوران و اشیاء بی‌جان قادر به جذب نور هستند. گیاهان جذب نور را در فرآیند فتوسنتز انجام می‌دهند. جذب نور به طیف الکترومغناطیسی (رنگ‌ها) و ماهیت اتم‌های جسم بستگی دارد.[۶۱] برای نمونه، مولکول‌های ازون، پرتوهای فرابنفش B و C را که طول موج آن‌ها ۲۰۰ تا ۳۲۰ نانومتر است، جذب می‌کند.[۶۲] آب خالص امواجی را که طول موج آن‌ها میان ۳۸۰ تا ۷۰۰ نانومتر است، جذب می‌کند.[۶۳]
در مناطقی از جو، نور می‌تواند نفوذ بسیاری داشته‌باشد که این بخش‌ها پنجره‌های جو نامیده می‌شوند. این پنجره‌ها اغلب در مناطق دارای طیف مرئی و فرکانس رادیویی دیده می‌شوند.[۶۴] در این مناطق میزان جذب پرتوها کم یا هیچ است و موجب می‌شود که پرتوها به آسانی به سطح زمین برسند.[۶۵]
طیف مرئی مخلوطی از رنگ‌ها است که دارای طول موج میان ۴۰۰ تا ۷۰۰ نانومتر است و توسط چشم انسان تشخیص داده می‌شود. اشیاء دارای رنگ‌های مختلفی هستند، چون هر شیء طول موج خاصی را جذب می‌کند.[۶۶]
| رنگ | طول موج |
|---|---|
| قرمز | ۷۷۰ نانومتر |
| نارنجی | ۶۶۷ نانومتر |
| زرد | ۶۲۵ نانومتر |
| سبز | ۵۵۶ نانومتر |
| نیلی | ۴۷۷ نانومتر |
| آبی | ۴۳۵ نانومتر |
| بنفش | ۴۰۰ نانومتر |
انتشار[ویرایش]
قانون تابش پلانک قانون اصلی حاکم بر تابش بر جسم سیاه است. این قانون رابطهٔ شدت تابش بر حسب بسامد (فرکانس) برای جسم سیاه است[۶۷] که توسط ماکس پلانک (فیزیک‌دان آلمانی) ارائه‌شد.[۶۸] قانون جابه‌جایی وین رابطهٔ میان دمای یک جسم سیاه و طول موج است که بیشترین نور را منتشر می‌کند. این قانون توسط ویلهلم وین (فیزیک‌دان آلمانی) ارائه‌شد. طبق این قانون، اشیاء گرم پرتو فروسرخ منتشر می‌کنند. دمای تنگستن لامپ ۲٬۵۰۰ درجهٔ کلوین و دمای سطح خورشید ۶٬۰۰۰ درجهٔ کلوین است.[۶۹]
ضریب شکست[ویرایش]
ضریب شکست یک محیط مقدار تغییر سرعت نور در آن محیط نسبت به خلأ است. هنگامی که پرتو نور با زاویهٔ قائم به سطح بین دو ماده یا محیط (مانند هوا و لیوان) بتابد، بدون شکست از محیطی به محیطی دیگر وارد می‌شود. اما اگر با زاویه‌ای دیگر بتابد، با شکست وارد محیط دیگر می‌شود. این انحراف به سرعت نور بستگی دارد.[۷۰] برای نمونه، اگر نور از آب وارد هوا شود، دچار انحراف می‌شود. زاویهٔ شکست نمی‌تواند بیش از ۹۰ درجه باشد و زاویه‌ای که شکست آن برابر با ۹۰ درجه باشد، زاویهٔ بحرانی نام دارد. اگر زاویهٔ شکست بیش از ۹۰ درجه باشد، نمی‌تواند از محیط عبور کند و بازتاب می‌شود که به این پدیده بازتاب کلی می‌گویند.[۷۱] ضریب شکست هوا ۱٫۰۰۰۲۹ است.[۷۲][۷۳]
گردش[ویرایش]
گردش جوی به‌طور کلی به گردش زمین و جنبش‌های منطقه‌ای هوا گفته می‌شود. به‌طور متوسط، این گردش مربوط به سیستم‌های وزش بادی بزرگ است که در چند کمربند شرقی-غربی، زمین را احاطه کرده‌اند.[۷۴] گردش جوی موجب توزیع گرما در سطح زمین می‌شود. سه چرخش پایه در گردش عرضی وجود دارد:[۷۵]
- سلول هادلی: سلول هادلی یک الگوی گردش جوی در مناطق گرمسیر است که بادهای بسامان تولید می‌کند. سلول هادلی ۳۰ درجهٔ شمالی تا ۳۰ درجهٔ جنوبی زمین (یعنی ۳۰ درجه بالاتر و پایین‌تر از استوا) را در بر می‌گیرد. دلیل رخ‌دادن این جریان هوا، گرم‌کردن هوا در سطح زمین نزدیک استوا توسط خورشید است. هوا به سمت بالا می‌رود و یک باند کم‌فشار در استوا ایجاد می‌کند. هنگامی که هوا به ارتفاع ۱۰–۱۵ کیلومتر (بخش‌های بالایی تروپوسفر) می‌رسد، جریان آن به سوی قطب شمال و قطب جنوب ادامه می‌یابد. در پایان، سلول هادلی هوا را به سطح زمین در نواحی استوایی نزدیک به ۳۰ درجه شمال یا جنوب عرضی بازمی‌گرداند.[۷۶]
- سلول فرل: در سلول فرل، جریان هوا به سمت قطب و شرق تا نزدیکی سطح زمین و به سمت استوا و غرب تا ارتفاعات بالاتر ادامه می‌یابد. این حرکت معکوس جریان هوا در سلول هادلی است[۷۷] و به‌طور متوسط در اواسط عرض‌های جغرافیایی (۳۰ تا ۶۰ درجه)[۷۸] حرکت می‌کند.[۷۹] به‌طور کلی، جریان غربی بر سلول فرل در سطح زمین و نقاط بالای زمین حکم‌فرماست. اعتقاد بر این است که سلول فرل یک پدیدهٔ اجباری ناشی از کنش میان دو سلول دیگر است. حرکت عمودی رو به پایین تا ۳۰ درجهٔ شمالی و حرکت عمودی رو به بالا تا ۶۰ درجهٔ شمالی موجب گردش سلول فرل می‌شود. این الگو تا حد زیادی موجب تبادل هوای قطبی در حال حرکت به جنوب و هوای گرمسیری در حال حرکت به شمال می‌شود.[۸۰]
- سلول قطبی: سلول قطبی یک منطقهٔ هوا و جریان قوی غرب به شرق است.[۸۱] این سلول شمالی‌ترین گردش جوی است و موقعیت متوسط آن میان ۶۰ درجهٔ شمالی و قطب شمال است. در قطب، هوا به سمت جنوب گسترش می‌یابد. از آن‌جا که اثر کوریولیس (نیروی کوریولیس) قوی در قطب وجود دارد، هوایی که به سمت جنوب در حال حرکت است، به‌شدت به سمت راست منحرف می‌شود. نزدیک به ۶۰ درجهٔ شمالی، جنوب شرقی هوای در حال حرکت با جریان ضعیف هوای شمال غربی که ناشی از گسترش هوا از ۳۰ درجهٔ شمالی است، برخورد می‌کند. با این برخورد، هوا دوباره بالا می‌رود.[۸۰]
تکامل جو[ویرایش]
جو نخست[ویرایش]
اعتقاد بر این است که کرهٔ زمین حدود ۵ میلیارد سال پیش شکل گرفته‌است. جو زمین در حدود ۴٫۵۷ میلیارد سال پیش شکل‌گرفت.[۸۲] نخستین جو زمین را به احتمال زیاد هیدروژن (H۲) و هلیم (He) تشکیل می‌دادند، زیرا این دو گازهای اصلی تشکیل‌دهندهٔ گرد و غبار بودند که به دور از خورشید، سیارات را تشکیل می‌دادند. در آن زمان، زمین و جو آن بسیار داغ بودند. مولکول‌های هیدروژن و هلیم به‌ویژه در دمای زیاد سریع حرکت می‌کردند. سرعت حرکت این مولکول‌ها آن‌قدر زیاد بود که سرانجام بر گرانش زمین غلبه‌کردند و به فضا گریختند.[۸۳][۸۴] هنوز هم مقادیر بسیاری از این دو عنصر بسیار سبک[۸۵] در سیارات بیرونی گازی وجود دارند.[۸۶]
جو دوم[ویرایش]
جو دوم حدود ۳٫۵[۸۲] یا ۲٫۷ میلیارد سال پیش شکل‌گرفت.[۸۷] پیدایش جو دوم احتمالاً با فعالیت‌های آتشفشانی مرتبط بوده‌است.[۸۸] آتشفشان‌ها با انتشار بخار آب (H۲۰)، کربن دی‌اکسید (CO۲) و آمونیاک (NH۳) جو دوم را پدید آوردند.[۸۳] همچنین، گازهایی مانند نیتروژن و کربن مونوکسید در جو دوم وجود داشتند.[۸۲] اکسیژن توسط باکتری‌های ساده[۸۳] و تابش پرتوهای فرابنفش (دارای طول موج کوتاه) بر بخار آب در جو دوم پدید آمد. به‌طوری که پرتوهای فرانبفش با انرژی بسیار خود بخار آب را شکستند و آن را به هیدروژن و اکسیژن تبدیل‌کردند که هیدروژن از جو گریخت و اکسیژن در جو باقی‌ماند. پس از آن، عمل فتوسنتز آغاز به فعالیت‌کرد. موجودات زنده مانند سیانوباکترها (جلبک‌های سبزآبی)، کربن دی‌اکسید و آب را دریافت کردند و آن‌ها را در فتوسنتز به کار بردند و کربوهیدرات (مواد قندی) تولید کردند و موجب آزادسازی اکسیژن شدند. کشف سیانوباکترها در سنگ‌های آهک ۳٫۵ میلیارد ساله نشان می‌دهد که سیانوباکترها در آن زمان وجود داشته‌اند.[۸۸]
جو سوم[ویرایش]
بسیاری از مولکول‌های کربن دی‌اکسید (CO۲) در اقیانوس‌ها حل‌شدند و باکتری‌های ساده‌ای پدید آمدند که اکسیژن تولید کردند. در همین زمان، مولکول‌های آمونیاک توسط تابش خورشید شکسته‌شدند و نیتروژن و هیدروژن‌های آن‌ها از هم جدا شد و هیدروژن‌ها به دلیل سبک‌بودن خود به از جو به فضا گریختند.[۸۳] در این زمان، ابردوران پیرازیستی (ابردورانی که جانوران در زمین فراوان شدند) شکل‌گرفت که طی آن جانوران با تنفس اکسیژن انواع مختلف زندگی جانوری را آغاز کردند.[۸۲] جو زمین زمانی تکامل یافت که دارای اکسیژن شد که این مولکول موجب پیدایش لایهٔ ازون شد که این لایه از زندگی بر روی زمین محافظت می‌کند و از ورود پرتوهای مضر فرابنفش به سطح زمین جلوگیری می‌کند.[۸۹]
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ "واژه‌های مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی، فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان: 1376 تا 1385، بخش دوم: به ترتیب الفبای لاتينی" (به انگلیسی). فرهنگستان زبان و ادب فارسی. Archived from the original on 3 April 2013. Retrieved 1 May 2013.
- ↑ "air (atmospheric gas)" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Retrieved 13 April 2013.
- ↑ "The Oxygen Cycle" (به انگلیسی). VCCS. Retrieved 13 April 2013.
- ↑ Adam Voiland (2 November 2010). "Aerosols: Tiny Particles, Big Impact" (به انگلیسی). NASA. Retrieved 14 April 2013.
- ↑ "greenhouse gas (atmospheric science)" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Retrieved 26 April 2013.
- ↑ "greenhouse effec (atmosphere science)" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Retrieved 26 April 2013.
- ↑ "Table of gaseous composition of dry air" (به انگلیسی). Columbia University. Retrieved 14 April 2013.
- ↑ "troposphere (atmospheric region)" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Retrieved 4 April 2013.
- ↑ "Weather Facts: Troposphere" (به انگلیسی). Weather Online. Retrieved 14 April 2013.
- ↑ "troposphere" (به انگلیسی). UCSB. Retrieved 14 April 2013.
- ↑ "Layers of the Atmosphere" (به انگلیسی). NOAA. Retrieved 14 April 2013.
- ↑ "Temperature and Pressure Patterns in the Troposphere" (PDF) (به انگلیسی). NOAA. Retrieved 14 April 2013.
- ↑ "Tropospheric Ozone, the Polluter" (به انگلیسی). UCAR. Archived from the original on 06 February 2013. Retrieved 30 January 2013.
{{cite web}}: Check date values in:|تاریخ بایگانی=(help) - ↑ "Watching our Ozone Weather" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 06 February 2013. Retrieved 6 February 2013.
{{cite web}}: Check date values in:|تاریخ بایگانی=(help) - ↑ "atmosphere (gaseous envelope)" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Retrieved 14 April 2012.
- ↑ "The Stratosphere - overview" (به انگلیسی). UCAR. Retrieved 14 April 2013.
- ↑ "The Stratosphere" (به انگلیسی). Windows2Universe. Retrieved 14 April 2013.
- ↑ "- Stratosphere" (به انگلیسی). Atmosphere. Retrieved 14 April 2013.
- ↑ "Why does the temperature of the atmosphere vary?" (به انگلیسی). Windows2Universe. Retrieved 15 April 2013.
- ↑ "UV radiation" (به انگلیسی). Eco-action. Archived from the original on 06 February 2013. Retrieved 29 January 2013.
{{cite web}}: Check date values in:|تاریخ بایگانی=(help) - ↑ "Introduction to Ozone" (به انگلیسی). UCAR. Archived from the original on 06 February 2013. Retrieved 1 February 2013.
{{cite web}}: Check date values in:|تاریخ بایگانی=(help) - ↑ "STRATOSPHERIC OZONE DEPLETION" (به انگلیسی). UNC. Archived from the original on 06 February 2013. Retrieved 6 February 2013.
{{cite web}}: Check date values in:|تاریخ بایگانی=(help) - ↑ "Ozone Resource Page" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 06 February 2013. Retrieved 29 January 2013.
{{cite web}}: Check date values in:|تاریخ بایگانی=(help) - ↑ "From Discovery, To Solution, To Evolution: Observing Earth's Ozone Layer" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 06 February 2013. Retrieved 29 January 2013.
{{cite web}}: Check date values in:|تاریخ بایگانی=(help) - ↑ "2012 Antarctic Ozone Hole Second Smallest in 20 Years" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 03 April 2013. Retrieved 12 March 2013.
{{cite web}}: Check date values in:|تاریخ بایگانی=(help) - ↑ (به انگلیسی). NASA http://www.webcitation.org/6EEkS3Mcj. Archived from the original on 06 February 2013. Retrieved 6 February 2013.
{{cite web}}: Check date values in:|تاریخ بایگانی=(help); Missing or empty|title=(help) - ↑ "ELEVATED STRATOPAUSE EVENTS" (به انگلیسی). UCAR. Retrieved 15 April 2013.
- ↑ Tega Jessa (25 March 2011). "Mesosphere" (به انگلیسی). Universe Today. Retrieved 15 April 2013.
- ↑ ۲۹٫۰ ۲۹٫۱ "The Mesosphere - overview" (به انگلیسی). UCAR. Retrieved 15 April 2013.
- ↑ "Mesosphere & Mesopause" (به انگلیسی). Atoptics. Retrieved 15 April 2013.
- ↑ "Dust in the mesosphere" (به آلمانی). IAP. Retrieved 15 April 2013.
{{cite web}}: More than one of|کد زبان=و|زبان=specified (help) - ↑ "Mesosphere - Layer of Earth's Atmosphere" (به انگلیسی). Windows2Universe. Retrieved 15 April 2013.
- ↑ ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ "Thermosphere - overview" (به انگلیسی). UCAR. Retrieved 15 April 2013.
- ↑ ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ "The Thermosphere" (به انگلیسی). Windows2Universe. Retrieved 15 April 2013.
- ↑ "Exosphere - overview" (به انگلیسی). UCAR. Retrieved 15 April 2013.
- ↑ "Exosphere" (به انگلیسی). Enviropedia. Retrieved 16 April 2013.
- ↑ Fraser Cain (16 September 2009). "Exosphere" (به انگلیسی). Univers Today. Retrieved 16 April 2013.
- ↑ "AIRS: atmosphere_layers" (به انگلیسی). NASA. Retrieved 16 April 2013.
- ↑ "Temperature in the Exosphere" (به انگلیسی). Windows2Universe. Retrieved 16 April 2013.
- ↑ ۴۰٫۰ ۴۰٫۱ "Introduction to the Ionosphere" (به انگلیسی). NOAA. Retrieved 16 April 2013.
- ↑ ۴۱٫۰ ۴۱٫۱ "Ionosphere" (به انگلیسی). Science Daily. Retrieved 16 April 2013.
- ↑ ۴۲٫۰ ۴۲٫۱ "Ionosphere" (به انگلیسی). SWRI University. Retrieved 16 April 2013.
- ↑ "Magnetosphere" (به انگلیسی). SWRI University. Retrieved 16 April 2013.
- ↑ ۴۴٫۰ ۴۴٫۱ Tega Jessa (6 Aprl 2010). "Magnetosphere" (به انگلیسی). Universe Today. Retrieved 16 April 2013.
{{cite web}}: Check date values in:|تاریخ=(help) - ↑ "Earth's Magnetosphere" (به انگلیسی). Windows2Universe. Retrieved 16 April 2013.
- ↑ Andy Soos (1 March 2013). "The Third Van Allen Belt" (به انگلیسی). ENN. Retrieved 18 April 2013.
- ↑ "Van Allen radiation belt (astrophysics)" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Retrieved 18 April 2013.
- ↑ ۴۸٫۰ ۴۸٫۱ "Atmospheric Pressure force exerted by the weight of the air" (به انگلیسی). UIUC. Retrieved 20 April 2013.
{{cite web}}: line feed character in|عنوان=at position 21 (help) - ↑ Jerry Coffey (12 September 2010). "What Is Atmospheric Pressure" (به انگلیسی). Universe Today. Retrieved 20 April 2013.
- ↑ "blood pressure and atmospheric pressure" (به انگلیسی). Physucs Forums. Retrieved 20 April 2013.
- ↑ Anne Marie Helmenstine, Ph.D. "Density of Air - What Is the Density of Air at STP?" (به انگلیسی). About.com. Retrieved 21 April 2013.
- ↑ Jack Williams. "Understanding air density and its effects" (به انگلیسی). USA Today. Retrieved 21 April 2013.
- ↑ ۵۳٫۰ ۵۳٫۱ "How Much Does Earth's Atmosphere Weigh?" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. 5 January 2012. Retrieved 22 April 2013.
- ↑ "Mass of the Atmosphere" (به انگلیسی). Hyper Text Book. Retrieved 22 April 2013.
- ↑ "air mass (meteorology)" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Retrieved 22 April 2013.
- ↑ "Earth's Atmosphere" (به انگلیسی). Nature Philosophie. 5 March 2013. Retrieved 22 April 2013.
- ↑ "Atmospheric Composition" (به انگلیسی). UWSP. Retrieved 22 April 2013.
- ↑ "Scattering of Light" (به انگلیسی). Uni-Hannover. Retrieved 27 April 2013.
- ↑ "Scattering of Light" (به انگلیسی). Tutor Vista. Retrieved 27 April 2013.
- ↑ "Blue Sky and Rayleigh Scattering" (به انگلیسی). GSU. Retrieved 27 April 2013.
- ↑ Matt Williams (4 July 2011). "Absorption of Light" (به انگلیسی). Universe Today. Retrieved 25 April 2013.
- ↑ "Ultraviolet (UV) / Ozone Frequently Asked Questions" (به انگلیسی). Australian Goverment Bureau of Meteorology. Retrieved 25 April 2013.
- ↑ "Absorption spectrum (380–700 nm) of pure water. II. Integrating cavity measurements" (به انگلیسی). Optics Info Base. Retrieved 25 April 2013.
- ↑ "Atmospheric Windows" (به انگلیسی). UTK. Retrieved 26 April 2013.
- ↑ "Absorption Bands and Atmospheric Windows" (به انگلیسی). NASA. Retrieved 26 April 2013.
- ↑ ۶۶٫۰ ۶۶٫۱ "Colour and Light" (به انگلیسی). USYD. Retrieved 25 April 2013.
- ↑ "Radiation Laws" (به انگلیسی). UTK. Retrieved 26 April 2013.
{{cite web}}: line feed character in|عنوان=at position 10 (help) - ↑ "Planck's radiation law (physics)" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Retrieved 26 April 2013.
- ↑ "Wien's law (physics)" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Retrieved 26 April 2013.
- ↑ "Higher Bitesize Physics - Refraction of light : Revision, Page2" (به انگلیسی). BBC. Retrieved 23 April 2013.
- ↑ "Higher Bitesize Physics - Refraction of light : Revision" (به انگلیسی). BBC. Retrieved 23 April 2013.
- ↑ "Index of Refraction" (به انگلیسی). GSU. Retrieved 23 April 2013.
- ↑ "refractive index (physics)" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Retrieved 23 April 2013.
- ↑ "atmospheric circulation (meteorology)" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Retrieved 23 April 2013.
- ↑ "Atmospheric circulation" (به انگلیسی). Scince Daily. Retrieved 28 April 2013.
- ↑ "Hadley Cell" (به انگلیسی). Windows2Universe. Retrieved 29 April 2013.
- ↑ "Ferrel cell (meteorology)" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Retrieved 29 April 2013.
- ↑ "Earth's Convection Cells" (به انگلیسی). Union. Retrieved 29 April 2013.
- ↑ "Ferrel Cells" (به انگلیسی). Cmmap. Retrieved 29 April 2013.
- ↑ ۸۰٫۰ ۸۰٫۱ "Air Circulation" (به انگلیسی). Ou. Retrieved 29 April 2013.
- ↑ "What is the Polar Vortex?" (به انگلیسی). Nasa. Retrieved 25 April 2013.
- ↑ ۸۲٫۰ ۸۲٫۱ ۸۲٫۲ ۸۲٫۳ "What is the History of the Earth's Atmosphere?" (به انگلیسی). Innovate Us. Retrieved 23 April 2013.
- ↑ ۸۳٫۰ ۸۳٫۱ ۸۳٫۲ ۸۳٫۳ "How did Earth's atmosphere form?" (به انگلیسی). NASA. Retrieved 23 April 2013.
- ↑ "The atmosphere - origin and structure" (به انگلیسی). EIU. Retrieved 23 April 2013.
- ↑ "The Composition of the Atmosphere" (به انگلیسی). University of Virginia. Retrieved 23 April 2013.
- ↑ "The composition of the Earth's atmosphere" (به انگلیسی). Science. Retrieved 23 April 2013.
- ↑ Jerry Coffey (7 February 2010). "What Is The Atmosphere?" (به انگلیسی). Universe Today. Retrieved 24 April 2013.
- ↑ ۸۸٫۰ ۸۸٫۱ "geologic history of Earth : Development of the atmosphere and oceans" (به انگلیسی). Encyclopedia Britannica. Retrieved 23 April 2013.
- ↑ "Earth's atmospheric air" (به انگلیسی). The Encyclopedia of Earth. 18 October 2011. Retrieved 24 April 2013.
پیوند به بیرون[ویرایش]
| لایه‌ها | تروپوسفر (وردسپهر) • استراتوسفر (پوشن‌سپهر) • مزوسفر (میان‌سپهر) • ترموسفر (دما‌سپهر) • اگزوسفر (برون‌سپهر) |  |
|---|---|---|
| مرزلایه‌ها | تروپوپاز (وردایست) • استراتوپاز (پوشن‌ایست) • مزوپاز (میان‌ایست) • ترموپاز (دماایست) / اگزوبیس (برون‌پایه) | |
| دیگر مفاهیم | ||
| موضوعات اصلی | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| موضوعات دیگر | |||||
