ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས།

ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་ཟེར་མི་འདི་ གཞན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལུ་ ཚོང་སྡེ་གཅིག་ཡང་ན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཚོང་ལས་གཅིག་ གཞི་བཙུགས་འབད་ནིའི་ལམ་ལུགས་ཅིག་ལུ་གོཝ་ཨིན། (Dheeraji Vaidya, CFA, FRM) གིས་ ཕྱི་དངུལ་་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་ཟེར་མི་འདི་ ཚོང་འབྲེལ་རྒྱ་སྐྱེད་གཏང་ནིའི་ཐབས་ལམ་ཅིག་ཨིནམ་དང་ དེ་ནང་ལུ་ རང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་མཚམས་ལས་བརྒལ་ཏེ་ གཞན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལུ་ རྒྱལ་སྤྱིའི་གཅིག་སྒྲིལ་དང་མཁོ་སྒྲུབ་ དེ་ལས་མཐུན་རྐྱེན་གསརཔ་ཚུ་ཡར་རྒྱས་གཏང་ནི་འདི་ཨིན་ཟེར་བཤད་ཅི།

ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་ཟེར་བའི་གནས་སྐབས་འདི་ འཛམ་གླིང་ནང་ལུ་དེང་སང་གི་དུས་མ་ཐོན་པའི་ཧེ་མ་ལས་ར་དར་ནུག། དེ་ཡང་ དེང་སང་གི་དུས་ (Pre-modern) མ་ཐོན་པའི་ཧེ་མ་ ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་འདི་ རྒྱུད་སྐུལ་གཙོ་བོ་གཅི་སྦེ་སྡོད་ནུག། དེ་ཡང་ དཔེར་ན་ ཧེ་མ་ ༡༥༠༠ (BC) ལུ་ ཕོ་ནི་ཤེན་ (phonicians) ཟེར་བའི་རྒྱལ་ཁབ་ ད་ལྟོ་ཨིསི་རེལ་ (Israel) དང་ པེ་ལེསི་ཊའེན་ (Palestine) གིས་ གིརིགསི་ (Greeks) དང་གཅིག་ཁར་ གྲུ་ལག་ལེན་འཐབ་སྟེ་ གིརིགསི་གི་ས་མཚམས་ (Eastern Mediterranean) ནང་ མཐའ་ཟུར་གྱི་ཁྲོམ་ཆུང་ཀུ་ཅིག་གཞི་བཙུགས་ཏེ་ རང་ཡུལ་ལས་ཤིང་དང་རས་ཆ་ཚུ་འབག་སྟེ་ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་སྟེ་སྡོད་ནུག། དེ་ལས་ ཨ་ནཱི་མཐའ་ཟུར་གྱི་ཁྲོམ་ཆུང་འདི་ ཕྱི་རྒྱལ་ནང་གཏན་འཇགས་སྦེ་གནས་ནིའི་ངོས་ལན་འབད་ནུག། (Emre Koluman, 2020) དུས་དེ་ལས་ཚུར་ ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་འདི་ རིམ་པ་བཞིན་དུ་འགོ་བཙུགས་ནུག།

དེ་བཟུམ་སྦེ་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལུ་ཡང་ ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་འདི་ ༢༠༠༢ ལས་ ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་བཟོ་སྟེ་འགོ་བཙུགས་གནང་ནུག། དེ་མ་ཚད་ ༢༠༡༠ དང་ ༢༠༡༩ ལུ་ དགོས་མཁོ་དང་གནས་སྟངས་བསྟུན་ཏེ་ ལོག་སྟེ་ཚར་གཉིས་བསྐྱར་བཟོ་འབད་ཡོདཔ་ཨིན་མས་(འབྲུག་རྒྱལ་གཞུང་གི་འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་གཏན་བཞུགས་སྐུ་ཚབ་ཡིག་ཚང་།) འབྲུག་གཞུང་གིས་ དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་དང་སྣ་ཁག་རྒྱ་སྐྱེད་གཏང་ནིའི་ནང་ ཐབས་ཤེས་གསར་བཏོན་ནང་ལུ་གཅིག་འདི་ ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་འདི་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་མངམ་སྦེ་བཀུག་ནིའི་ཐབས་ཤེས་རྩམ་ཨིན་མས། དེ་ག་ཅི་སྦེ་ཟེར་བ་ཅིན་ རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ལཱ་གཡོག་གི་དཀའ་ངལ་སེལ་ཐབས་ལུ་དང་། ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་ཐོག་ལས་ བཟོ་སྐྲུན་དང་ལཱ་གཡོག་ལས་སྡེ་ཚུ་གོང་འཕེལ་གཏང་དོ་ཡོདཔ་ལས་ ལཱ་གཡོག་གི་དཀའ་ངལ་བསལ་ནིའི་ཁས་ཕན་ཡོདཔ་ཨིན། དེ་སྦེ་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ལཱ་གཡོག་དཀའ་ངལ་མེདཔ་འགྱོཝ་ད་ར་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་འགྱོ་དོ་ཡོདཔ་ཨིན། ཞིབ་འཚོལ་དང་འཁྲིལཝ་ད་ ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་ཀྱིས་ འོང་འབབ་བཟོ་ནི་དང་གཡོག་སྤྲོད་ནི་ལུ་ཕན་ཐོགས་བྱུང་ཡོདཔ་མ་ཚད་ མི་ཚུ་གི་འཚོ་བའི་གནས་ཚད་ཡར་དྲག་སོང་ཡོདཔ་མ་ཚད་ དབུལ་ཕོངས་ཀྱི་དཀའ་ངལ་ཡང་མར་ཕབ་སོང་ནུག། (Dechen Wangdi & Pema Wangdi, 2021)། དེ་མ་ཚད་ ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་འབད་ཡོད་སའི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མི་ཚུ་ལུ་ རྒྱལ་ཁབ་གཞན་ལས་འཐོན་པའི་ ད་རིས་ནངས་པའི་འཕྲུལ་ཆས་གསརཔ་ཚུ་གི་ ལག་ལེན་སྦྱང་བ་དང་ ཤེས་ཡོན་ཚུ་འཐོབ་ཚུགས་པའི་ཁར་ འདི་གུར་ ལས་སྡེ་འདི་གིས་ ཅ་ཆས་བཟོ་སྐྲུན་འབད་དེ་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཕྱི་ཁར་བཙོངས་ཏེ་ཕྱིར་ཚོང་ཡར་རྒྱས་གཏངམ་མ་ཚད་ ཕྱི་དངུལ་མངམ་ཐོབ་སྟེ་ ཕྱི་དངུལ་མ་ལངས་པའི་དཀའ་ངལ་ཚུ་བསལ་ཚུགས་ནི་ཨིན་མས།

Rashid Latief and Lin Lefen, (2018) གིས་བཀོད་མི་ནང་ རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོང་འབྲེལ་འཐབ་པའི་སྐབས་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་དང་ནེ་པཱལ་ (བལ་ཡུལ) དེ་ལས་ མཱལ་དིབསི་གི་རྒྱལ་ཁབ་ཚུ་ལུ་ཁེ་ཕན་ཡོད་རུང་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་ལུ་གནོད་པ་འདུག་ཟེར་ཨིན་མས། དེ་འབདཝ་ལས་ ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་གིས་ ཁེ་ཕན་ལེ་ཤ་ཡོད་རུང་ གནོད་པ་ཡང་འབྱུང་དོ་ཡོདཔ་ཨིན་མས། དེ་ཡང་ ནང་འཁོད་ཀྱི་ཚོང་སྡེ་ཚུ་ནང་ མ་རྩ་བཙུགས་མི་མི་འཐོན་དོ་ཡོདཔ་ལས་ ནང་འཁོད་ཀྱི་ཚོང་སྡེ་ཆུང་ཀུ་ཚུ་ཡར་དྲག་གཏང་ནི་ལུ་ཐོ་ཕོགཔ་ཨིན་མས། དེ་མ་ཚད་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གནས་སྟངས་ཚུ་ རྟག་པ་བརྟན་པ་སྡོད་ནི་མེདཔ་ལས་ ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་འབད་མིའི་རྒྱལ་ཁབ་ལུ་རྐྱེན་ངན་བྱུང་པ་ཅིན་ མ་རྩ་བཙུགས་མི་ལུ་གྱོང་རྒུད་ཕོག་ནི་ཨིན་མས། སྤྱི་ལོ་ ༢༠༢༠ ལུ་ཀོ་ཝིཌ་ ༡༩ གིས་ འཛམ་གླིང་ནང་ལུ་ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་ ཌོ་ལར་དུང་ཕྱུར་ཁྲི་ $༡.༥ ལས་ ཐེར་འབུམ་ཌོ་ལར་ $༨༥༩ ལུ་མར་བབས་ཡར་སོཔ་ཨིན་མས། (Murry, 2022)

(Reenu Kumari and Anil Kumar Sharma, 2017)གིས་ཞིབ་འཚོལ་དང་འཁྲིལཝ་ད་ འབྲུག་དང་ཀམ་བོ་ཌེན་ (Combodian) རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་ཀྱི་ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་ དམའ་ཤོས་འཐོབ་མི་ཨིན་ཟེར་བཀོད་དེ་འདུག། དེ་སྦེ་ ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་འདི་ འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལུ་དམའ་ཤོས་སྦེ་ཡོད་མིའི་གནད་དོན་ངོ་མ་ར་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དམ་འཛིན་ཁྲིམས་ལུགས་སྒྲིང་སྒྲི་ཡོདཔ་ལས་དང་ བཟོ་གྲྭའི་ཆོག་ཐམ། ཚོང་འབྲེལ། ལཱ་འབད་ཐངས་དང་དངུལ་རྩིས་ཚུ་གི་གནད་ཚུ་ལུ་ ཚད་མེད་པའི་སྲིད་བྱུས་ཡོདཔ་ལས་ཨིན་མས། (LLOYDS BANK, 2022) དེ་གིས་སྦེ་ ང་བཅས་རའི་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལུ་ ཕྱི་དངུལ་མ་རྩ་གཞི་བཙུགས་མངམ་སྦེ་གཞི་བཙུགས་འབད་ནི་ལུ་ འབྲུག་གཞུང་དང་མི་སེར་ གཉིས་ཆ་ར་གིས་ལཱ་རྩ་འགེངས་དགོཔ་ཨིན་མས།

རྒྱབ་རྟེན།

Dheeraji Vaidya, CFA, FRM. (n.d.). Retrieved from WallStreetMojo.com.

Koluman, E. (2020, November 02). Koluman Law.

LLOYDS BANK. (2022, May). Retrieved from lloydsbanktrade.com

Murry, C. (2022, may 31). Investopedia.

Ra. (2018). The Effect of Exchange Rate Volatility on International Trade and Foreign Direct Investment (FDI) in Developing Countries along "One Belt and One Road". International Journal of Financial Studies .

Reenu Kumari and Anil Kumar Sharma. (2017). Determinants of foreign direct investment in developing countries: a panel data study. International Journal of Emerging Markets .

Researchfdi. (2021, march 11).

Wangdi, D. W. (2021). A Studay on Impact of Foreign Direct Investment (FDI) on Proverty Reduction in Bhutan. The Research Journal of Sherubtse College .

འབྲུག་རྒྱལ་གཞུང་གི་འཛམ་གླིང་སྤྱི་ཚོགས་གཏན་བཞུགས་སྐུ་ཚབ་ཡིག་ཚང་།. (n.d.). Investment opportunities in Bhutan, Geneva.