(Go: >> BACK << -|- >> HOME <<)

سرآغاز

فلسفه

دومین نشست «انسان، شهر، سینما» با حضور امیرعلی نجومیان: حرکت از نظم به سوی آشوب

گزارش از جواد قاسمي
دکتر امیر علی نجومیان

دومین نشست «انسان، شهر، سینما» روز سه‌شنبه پنجم شهریورماه در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد. در این نشست، پس از نمایش فیلم وقت بازی (ژاک تاتی، 1967) دکتر امیرعلی نجومیان به تحلیل آن پرداخت. وقت بازی چهارمین ساخته تاتی، یک کمدی آوانگارد است که ماجراهایش در پاریس می‌گذرد. این فیلم که ساختش سه سال زمان برد، در زمان خود مورد استقبال قرار نگرفت و در گیشه شکست خورد. اما امروز به عنوان

گفتگو با ناصر فکوهی: سینما، فلسفه و اسنوبیسم روشنفکرانه

خردنامه همشهری
images.jpg

کار ما چیزی شبیه  ادای سینمای هنری و تجاری جهان را درآوردن در یک سیستم اقتصادی است که عمدتا درآمدهای خود را از رانت های نفتی کسب می کند و نه از  فروش «صنعتی» یا «تجاری» فیلم و یا حمایت های  علاقمندان از نوعی سینمای «هنری». به این امر باید مجموعه  روابط سیاسی داخلی و بین المللی و تمام دستکاری های آنها، از جمله در زمینه جشنواره ها، جوایز، حاشیه ها و غیره را نیز اضافه کرد که نمونه هایی از

مفهوم انقلاب نزد آرنت (پاور پوینت)

پریسا سلگی
essayb1.jpg

آرنت انقلاب آمریکا را انقلابی برای آزادی می داند و از این انقلاب به عنوان نمونه ایده آل انقلاب یاد میکند؛انقلابی که بنیان آن حل فقر توده هااست که آرنت با عنوان مسأله اجتماعی از آن یاد میکند از نظر آرنت مردود است و به بهبودی حوزه عمومی و عرصه گفت و گو کمکی نمی کند و از دسترسی به بنیاد آزادی هم دور است.

«تفکر» آرنت در حیات ذهن

زهره روحی
Hannaarendt.jpg

تصویر: پوستر فیلم داستانی «هانا آرنت»  اثر مارگارت فون تروتا (محصول آلمان، 2012)
نقد و بررسی کتاب حیات ذهن، جلد اول (تفکر)؛ ترجمه مسعود علیا، انتشارات ققنوس، 1391
اولین جلد از مجموعه سه جلدی «حیات ذهن»، اثر هانا آرنت تحت عنوان «تفکر» ترجمه و منتشر شده است. کتاب شامل چهار فصل است: نمود؛ فعالیت های ذهنی در جهانی از نمودها؛ چه چیزی ما را به تفکر وامی‌دارد؛ هنگامی که تفکر می‌کنیم کجا هستیم؛

میراث فلاسفه(2): ارسطو و مغالطات

مریم نصراصفهانی
jpg.

اشاره: این یادداشت دومین شماره از مجموعه یادداشت‌هایی است که بنا دارد به بازخوانی ردپای برخی فلاسفه در حوزه‌های مختلف فکری-فرهنگی بپردازد، در دور اول مطالب نگاهمان متوجه گوشه‌هایی از نظریات برخی از برجسته ترین فلاسفه غربی است که اندیشیدن ما را روشمند کردند. در این یادداشت نگاه کوتاهی داشته ایم به زندگی ارسطو و منطق صوری او، سپس با تمرکز بر بحث مغالطات، که نخستین بار توسط او مدون شد، به

مارشال برمن، فیلسوف خیابان، درگذشت

محمد احمدی
Marshall Berman

" اگر  ندانیم چه طور می توان نشانه های درون خیابان را خواند، خواندن "سرمایه" کمکی به ما نمی کند." مارشال برمن
مارشال برمن، فیلسوف، نویسنده، نظریه پرداز سیاسی و استاد دانشگاه روز یازدهم سپتامبر2013 در سن 72 سالگی در نیویورک درگذشت. برمن شیفته دو چیز بود: مارکس و نیویورک؛ و سراسر زندگی روشنفکری اش متاثر از این دو بود.

آیا مجازیم از نسبت نژاد و هوش سخن بگوییم؟

پیتر سینگر ترجمه ی ابوالفضل رجبی
racep.jpg

محل تقاطع ژنتیک و هوش، دامگاهی فکری است. رییس سابق دانشگاه هاروارد ـ لاری سامرز ـ در سال 2005 جنجالی به پا کرد، زیرا، با لحنی احتیاط‌آمیز، اعلام داشت که می‌توان دشواری این دانشگاه را در استخدام استادان زن برای رشته‌های ریاضی و فیزیک، برحسب ژنتیک تبیین کرد. (سامرز نمی‌گفت که مردان در این حوزه‌ها به طور میانگین بااستعدادتر از زنانند. منظور وی آن بود که مردان بیش از زنان احتمال دارد که در این

میراث فلاسفه(1): روش سقراطی

مریم نصراصفهانی
Socrate.png

اشاره: این یادداشت نخستین شماره از مجموعه یادداشت‌هایی است که بنا دارد به بازخوانی ردپای برخی فلاسفه در حوزه‌های مختلف فکری-فرهنگی بپردازد، در دور اول مطالب نگاهمان متوجه گوشه‌هایی از نظریات برخی از برجسته ترین فلاسفه غربی است که اندیشیدن ما را روشمند کردند. در یادداشت پیش رو، ابتدا نگاه کوتاهی به زندگی و روش پرسش-محور سقراط در جستجوی معرفت داشته‌ایم؛ سپس به "روش سقراطی" به عنوان یکی

درنگ های فلسفی(4): آیا هنوز می‌توان امید داشت؟

محمدمهدی اردبیلی
 مونگ به روایت یسمپسونز.jpg

تصویر: «فریاد» مونک به روایت سیمپسونز
زمانی که همه چیز رو به تباهی و انسداد می‌رود، زمانی که دیگر هیچ چیزی باقی نمانده و تمام فعلیت‌های یک وضعیت نشان از سقوطی مرگبار و حتمی دارند، زمانی که هیچ راه برون‌رفتی پیشاروی ما وجود ندارد، زمانی که به لبۀ پرتگاه رسیده‌ایم، دقیقاً در همان لحظۀ آخر، شاید تنها چیزی که

معرفت‌شناسی فمینیستی (3): معرفت‌شناسی فمینیسیتی از نگاه سندرا هاردینگ

نسرین قوامی
سندرا هاردینگ

هاردینگ و برتری دیدگاه زنانه: سندرا هاردینگ (1935) فیلسوف آمریکایی علم است که به بحث در مورد توسعه شناخت‌شناسی فمینیستی می‌پردازد و تلاش او در جهت کشف این نکته است که ایده آل‌های مدرن دانش تا چه حد آرمان‌های به طور اخص مردانه را مجسم کرده و شکل‌های ممکن دانشی را که به طور سنتی زنانه توصیف شده است طرد کرده‌اند. کار هاردینگ روی نظریه عمل و علم و تأثیر علم بر تفکر

آرنت نظریه‌پرداز مقاومت مردمی است: گفتگوی اختصاصی انسان‌شناسی و فرهنگ با شیلا بن‌حبیب

عباس شهرابی فراهانی
Benhabib-thumbnail.jpg

مقدمه: پروفسورشیلا بن‌حبیب، استاد علوم سیاسی و فلسفه در دانشگاه ییل آمریکاست. او در 9 سپتامبر 1950 در استانبول ترکیه به دنیا آمد. در سال 1970، مدرک لیسانس خود را از کالج آمریکایی دختران استانبول دریافت. در همین سال، ترکیه را به قصد آمریکا ترک کرد. در سال 1972، از دانش براندیس مدرک لیسانس و در 1977 از دانشگاه ییل دکترا گرفت. حوزه‌های پژوهشی مورد علاقه او عبارتند از اندیشه سیاسی هانا آرنت و یورگن

دریدا در حیرتِ امر بخشش

زهره روحی
derrida-top.jpg

«پاسخ به پرسش های نشریه  Le Monde des debas (دسامبر 1999)»، ترجمه امیر هوشنگ افتخاری راد
معمولاً «حیرت» زمانی پدیدار می‌شود که ساختارهای معمول و متعارف اندیشه، از عهده‌ی درک امر تناقض‌آمیز برنیاید؛ به بیانی آن هنگام که «پرسش» به معنای واقعی آدمی را درگیر خود کند: بی‌طاقت و درمانده در برابر یک ساحتی بودن روش به کار گرفته‌ی اندیشه. در چنین لحظاتی

زندگی‌نامه هانا آرنت

الیزابت یانگ برول ترجمه بهنام ذوقی
Hannah_Arendt_497x497.jpg

اشاره: الیزابت یانگ برول (1946-2011)، روانکاو و تحلیلگر سیاسی آمریکایی و از شاگردان هانا آرنت و یکی از برجسته‌ترین شارحین و مفسرین اندیشه او بوده است. او، همان‌طور که خود می‌گوید، این مقاله را در برای یک کتاب درسی آلمانی‌زبان درباره هانا آرنت نگاشته است. این مقاله چکیده‌ای است از کتاب جامع یانگ برول درباره زندگی و اندیشه هانا آرنت با عنوان «هانا آرنت: برای عشق به دنیا».

معرفت‌شناسی فمینیستی (2)

نسرین قوامی
اولین فاکس کلر

فمینیسم به عنوان جنبشی اجتماعی – فلسفی بر مبانی معرفت‌شناسی خاصی تکیه زده و طرف‌دارن این جنبش، اصول معرفت‌شناسی خاصی را پذیرفته‌اند و بر پایه این اصول، دیدگاه‌های خاصی درباره مسائل اجتماعی – سیاسی و علوم تجربی اتخاذ کرده‌اند. از این نظر بررسی معرفت‌شناسی فمینیستی، برای فهم دیدگاه‌های طرف‌دارن فمینیسم، اهمیت بنیادی دارد و نگاهی به مبانی معرفت‌شناختی آن‌ها، مدل خوبی برای آشنایی با

مقالات قدیمی: لودویک ویتکنشتاین شوریده سر منطقی

نویسنده: داریوش آشوری/ آماده سازی برای انتشار: ترکان عینی زاده
عکس: 

نام لودویک ویتکنشتاین در ایران چندان شناخته نیست و شاید جز معدودی از آشنایان فلسفه، این نام را نشنیده باشند؛ اما آنهایی که کتابهای فلسفی حوزه ی آنگلوساکسون را در بیست سال اخیر ورق زده اند، می دانند که این نام چه پر آوازه است. و حتی در کتابهایی که درباره ی فیلسوفان کنونی اروپای قاره ای منتشر می شود، کمتر کتابی ست که در آنها مقایسه ای بین آنها و ویتکنشتاین نشده باشد.

درنگ های فلسفی(3): در باب انتقاد

محمدمهدی اردبیلی
professional-critiques-faq-300x199.jpg

یکی از مسائلی که هر جامعه‌ای با آن درگیر است، مسالۀ انتقاد، چگونگی بیان و محدودیت‌های اخلاقیِ آن است و همین امر به رویکردهای مختلف و بعضاً متضادی (هم افراطی و هم تفریطی) در قبال آن دامن زده است. تحلیل و واکاوی جایگاه این مفهوم یکی از رسالت‌های هرگونه درنگ فلسفی است.

گفتگو با ناصر فکوهی: محیط آشوب زده و فاسد اندیشه تأثیرگذار تولید نمی‌کند/ نسبت فرهنگ و رشد تفکر فلسفی

مهر
IMG10335747.jpg

فلسفه به معنای تامل بر خود و بر محیط انسان، درباره جهان و کیهان، دلایل وجود، منشاء و غایت آن ، از دوران اندیشه های باستانی  دینی در آسیا و بین النهرین گرفته، تا دوران طلایی آن در  یونان باستان و قرون وسطای اسلامی و سرانجام در اوج آن از پس از دوره رنسانس تا امروز، همواره به مثابه پایه و اساس  اندیشه انسانی به حساب می آمده است و آنچه ما دانش یا شناخت می نامیم به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از فلسفه در معنای

بازنگری دریافت آرنت از سیاست (4)

یی‌هوا ژیانگ ترجمه ی عباس شهرابی فراهانی
Hannah Arendt 05.jpg

... سنت هرگز این نکته را درک نکرد که سیاست با آزادی یکسان است، نه این‌که وسیله‌ای باشد برای آزادی؛ این را درک نکرد که عمل، ماهیتِ انسان است، و نه نظرورزی، سازندگی یا زحمت؛ و این را درک نکرد که سیاست دقیقاً از این رو ممکن می‌شود که انسان‌ها از یکدیگر متمایزند و هر اقدام و کوششی برای الغا یا کنترل گوناگونیِ آنان به فاجعه می‌انجامد. بزرگترین تراژدی قرن بیستم – ظهور جنبش‌های توتالیتر و اختراع

معرفت‌شناسی فمینیستی (1): انتقادات فمینیسم بر معرفت‌شناسی معاصر

نسرین قوامی
سوزان بوردو

شناخت‌شناسی یا معرفت‌شناسی شاخه‌ای است از فلسفه که به مطالعه منشأ، طبیعت، قلمرو و ابعاد گوناگون دانش می‌پردازد. نظریه معرفت، از قدیم به بررسی سرشت معرفت، اقسام معرفت، منابع معرفت و ...  پرداخته است. علمی که به صحت و بطلان و به عبارت دیگر ارزش و اعتبار انواع معرفت‌های انسان می‌پردازد و موضوع آن، «معرفت و علم» به عام‌ترین معنای آن یعنی مطلق درک و معرفت است.

"نظریه اجتماعی اسلامی" همان "جامعه‌شناسی اسلامی" است

حمید نادری نور عینی
quran111-640x480.jpg

مقاله‌ی "تمایز نظریه‌ی اجتماعی و نظریه‌ی جامعه‌شناختی" نوشته دکتر حسن محدثی، به ویژه از آن حیث که به دنبال حل مشکل اسلامی سازی علوم اجتماعی است، نه تنها گامی به پیش برنمی‌دارد، بلکه گره‌ای دیگر بر این کلاف سردرگم می‌افزاید. زیرا علاوه بر آن که در نهایت چیزی بیش از همان جامعه‌شناسی اسلامی و مشکلات حل نشده‌ی آن ارائه نمی‌کند، مشکل آشفتگی زبان را نیز بر آن می‌افزاید. به بیان بهتر آنچه محدثی از

مفهوم دیالکتیک در فلسفه سیاسی اسلاوی ژیژک

سید محمد صدرالغروی
ZizekPhoto.jpg

روش تفکر ژیژک، دیالکتیکی است. در خوانش ژیژک، دیالکتیک، تضاد از وضعیت های درونی هر هویتی است. از نظر ژیژک حقیقت همواره در تضاد یافت می شود، نه در پاک کردنِ یک دستِ تفاوت ها. آثار ژیژک، سرشار از ترکیب های متضاد اند و بیان گر آن رویکردی به تفکر اند که ژیژک آن را دیالکتیکی می نامد.

کار بدنی چیست؟ مروری بر آثار (1)

دبرا جیملین ترجمه ی آرمان شهرکی
Old_timer_structural_worker.jpg

چکیده: لیون{Lyion} و باربالت{Barbalet} (1994)، کانگ{Kang} (2003)، وولکوویتز{Wolkowitz} (2006، 2002)، و دیگران، مفهوم "کار بدنی" (body work) را به مثابه ی ابزاری برای بسط بیشتر جامعه شناسی بدن پیشنهاد داده اند. این نوشتار، نظری اجمالی است بر اشکال متفاوتی ( اگرچه غالبا هم پوشان) از کار بدنی که در ادبیات جامعه شناختی مورد ملاحظه قرار گرفته.

سینما و نگاه خیره"امر تصویری"

امین حامی‌خواه
ژاک لکان

تصویر: لاکان
هنگامی که بر پرده سینما خیره می‌نگریم احساس می‌کنیم که بر روند دگرگونی تصاویر (از جامپ‌کات گرفته تا پلان‌ـ‌ سکانس) تسلط داریم. اما مساله اینجاست که سینما به واسطه "امر تصویری" خود به ابژه‌ای مبدل می‌شود که خیره در چشمان‌مان می‌نگرد آن هم از موضع و جایگاهی که ما نمی‌توانیم آن را ببینیم. سینما در این زمینه شباهت هراس‌آوری با "مرحله آینه‌ای" ژاک لاکان دارد.

فوتبال و فلسفه در گفتگو با رضا داوری اردکانی

منیره پنج تنی
فوتبال و فلسفه، فوتبال، ورزش، فلسفه

نمی­دانم و فکر نکرده­ام که آیا شطرنج را می­توان در ذیل عنوان کلی ورزش آورد یا نه ولی آن را چندان مهم می­دانم که نمی­خواهم دچار خانه بدوشی شود. پس بهتر است در همین خانه­ای که هست بماند. ورزش دانستن شطرنج حتی اگر درست نباشد، زیانی از آن به ورزش و هیچ چیز دیگر نمی­رسد شاید ورزشکاران هم خوش داشته باشند که شطرنج ورزش به حساب آید. اما در بعضی تلویزیونهای غربی دیده­ام که پوکر را در شبکه­های ورزش پخش می­کنند. اگر قرار است دایره در این سمت و سوها وسعت یابد، بهتر است که ورزش به تربیت بدنی محدود باشد.

آلبر کامو و فلسفه (5)

دانشنامه اینترنتی فلسفه ،ترجمه امیر غریب عشقی
camus1-249x300.jpg

اندیشه گناه و بی گناهی در آثار کامو اصول، ارتباط خاصی با دیگر افکار و دیدگاههای وی دارد: " مخالفت با اندیشه الهیات مسیحی و همچنین الحاد و تاثیرات و عواقب آنها ".کامو به عنوان کسی که قلباً ستایشگر طبیعت و از دیدگاه ذهنی فردی شکاک و غیر معتقد بود، هرگز در طول زندگی خود نتوانست به الهیات مسیحی و ادبیات مرتبط با این ایده اعتقاد پیدا کند.

ویژه چهره ماه: انقلاب یا اصلاح

لیلا صادقی تبار
marcuse.jpg

انقلاب یا اصلاح،گفتگو با هربرت مارکوزه و کارل پوپر،ترجمه ی هوشنگ وزیری،انتشارات خوارزمی،چاپ اول سال 1351
کتاب انقلاب یا اصلاح حاصل دو گفتگوی جداگانه با مارکوزه و پوپر است که به صورت کتاب کوچکی منتشر شده است  و دیدگاه های این دو متفکر برجسته درباره ی جامعه ی مطلوب و راه های رسیدن به آن

ویژه چهره ماه: درباره «چپ نو»

هربرت مارکوزه ترجمه ی مهرداد امامی
images1.jpg

من مسئول نامی که نیویورک تایمز به من می­دهد نیستم (1). هرگز ادعا نکرده­ام که رهبر ایدئولوژیک چپ هستم و فکر نمی­کنم که چپ نیازی به یک رهبر ایدئولوژیک داشته باشد. و یک چیز وجود دارد که چپ به آن نیاز ندارد، و آن تصویری دیگر از یک پدر است، از یک بابایی (daddy). و من مطمئناً نمی­خواهم که یک «پدر» باشم.

ویژه چهره ماه: پایان آرمانشهر

هربرت مارکوزه ترجمه ی امیر غریب عشقی
685FUBerlin450pxh.jpg

- امروزه در هر شکلی از جهان پیوسته امروزی، تغییر و دستکاری زندگی انسان هم از جنبه تکنیکی هم از نظر محیطی عملی ممکن می­باشد و جایگاه این امکان نیز تاریخی می­باشد.اکنون ما در جهان این قدرت و توانایی را داریم که جهان را به یک جهنم تبدیل کنیم و شاید بتوان گفت بخوبی در این مسیر گام برمی­داریم. همزمان این توانایی را نیز داریم که آن را به یک بهشت نیز تبدیل کنیم و

ویژه چهره ماه: از بعد زیبایی شناختی

هربرت مارکوزه ترجمه ی ملیحه درگاهی
 مارکوزه.jpg

در شرایطی که واقعیت تیره بخت تنها از طریق کنش سیاسی رادیکال تغییر می پذیرد، دغدغه ی زیبایی شناختی در پی توجیه است. انکار عنصر ذاتی ناامیدی در این مورد بیمعنی به نظر می رسد: عزلت گزیدن در جهانی خیالین، جایی که شرایط موجود دگرگون شده و فقط در قلمرو خیال مستولی می شود. هر چند این تصور ایدئولوژیکی محض از هنر با شدت فزاینده ای مورد تردید واقع شده است.

ویژه چهره ماه: مکاتبات مارکوزه و فروم با رایا دونایفسکایا: دریچه‌ای نوین به نظریة انتقادی

کوین اندرسن ترجمة مهرداد امامی
images.jpg

تصویر: دونایافسکایا
در طول سال های 1954 تا 1978، رایا دونایفسکایا مارکسیست-اومانیست و فیلسوف فمینیست، به طور جداگانه اما با کوشش فراوانی با دو چهرة نامدار مکتب فرانکفورت یعنی هربرت مارکوزه و اریش فروم مکاتبه کرد. مکاتبات موضوعاتی از قبیل نظریة اجتماعی دیالکتیکی، اومانیسم

تمامی حقوق این پایگاه برای «انسان شناسی و فرهنگ» محفوظ است.