معرفی کار: بررسی فرهنگ سیاسی و نظام طایفه ای شهر دلفان (با تاکید بر مردان)، مرتضی جعفریان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، استاد راهنما: ناصر فکوهی، 1384، 270 صفحه.

مقدمه و طرح مساله
این رساله شامل پنج فصل است: در فصل اول محقق به کلیات تحقیق پرداخته است و طرح مسئله، ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق، سؤالات تحقیق، روش شناسی تحقیق، جامعه آماری و تعریف مفاهیم را آورده است. فصل دوم شاملادبیات تحقیق است که در دو بخش مطالب را ارائه می دهد. بخش اول پیشینه تجربی تحقیق و بخش دوم مبانی نظری که به توضیح تمامی مفاهیم مورد نظر در تحقیق پرداخته است. فصل سوم پیشینه تاریخی ـ جغرافیایی لرها و لک های دلفان و طوایف شهر را ارائه می دهد. فصل چهارم به تحلیل یافته های تحقیق اختصاص دارد و بر موضوع امر سیاسی و خویشاوند گرائی و ارتباط آنها با دیگر مسائل از جمله مذهب، اقتصاد، مشارکت مدنی و سیاسی و ... تاکید می کند. فصل پنجم، فصل پایانی کار است یک نتیجه گیری کلی و عنوان مأخذ و منابع ارائه شده است.

در بخش مفاهیم، مفاهیم ارائه شده در پژوهش مورد نظر تعریف شده. که این مفاهیم عبارتند از فرهنگ سیاسی، رفتار سیاسی، مشارکت سیاسی و طایفه. در این تحقیق از روش کیفی استفاده شده همچنان که اصولا روش شناسی انسان شناسی بر پایه آن استوار است .تکنیک های خاص این روش که در این کار مورد استفاده واقع شده اند عبارتند از: 1)مشاهده مشارکتی، 2)مشاهده مستقیم، 3)مصاحبه.(از مصاحبه های متمرکز جمعی استفاده شده به این صورت که گروه هائی از جمعیت نمونه انتخاب کرده و سوالات را در جمع مطرح کرده)، 4)بررسی اسناد و مدارک .(از طریق گفتگو با ریش سفیدان و بزرگان اطلاع رسان ها و نیز اداره جات و مراکز دولتی). جامعه آماری در تحقیق مورد نظر مردان بالای 18 سال هستند که به دلیل دخالت و حضور گسترده شان در سیاست انتخاب شده اند .این افراد در قالب طایفه ها به دو بخش سنتی و مدرن دسته بندی می شوند، معیار این تقسیم بندی میزان تحصیلات بوده است. هدف عمده شناخت عمیق و مفیدی از فرهنگ سیاسی شکل گرفته در شهر دلفان است واز طرفی از آنجا که تجربیات نشان می دهد در ارتباط با طایفه و عناصر بنیادی آن مثل تعلقات خویشاوندی ،تعصبات طایفه ای ،پدر سالاری و....فرهنگ سیاسی این شهر شکل گرفته است عوامل موثر در شکل گیری آن نیز مورد بررسی قرار می گیرد.
به عبارت دیگر ما می خواهیم بررسی کنیم که چگونه نظام طایفه ای در ساختار سیاسی این منطقه ریشه دوانده است. الگوی مسلط فرهنگ سیاسی در شهر دلفان، نقش نظام طایفه ای در فرهنگ سیاسی ، زمینه و عوامل شکل گیری این نوع فرهنگ سیاسی ، عناصر مدرن سیاسی مثل انتخابات در مواجهه با نظام طایفه ای ،آیا تعلقات طایفه ای در حال کمرنگ شدن است یا باز تولید می شود.....
این تحقیق بررسی انسان شناسانه فرهنگ سیاسی است که در ارتباط با نظام طایفه ای موجود در شهر دلفان شکل گرفته است و در قالب آن به بررسی منابع قدرت نیز پرداخته می شود.از مهمترین عواملی که تعیین کننده فرهنگ سیاسی در یک جامعه به حساب می آید شرایط تاریخی ،خصوصیات جغرافیایی،ساختار اجتماعی _اقتصادی و آداب و رسوم وسنت های آن جوامع هستند .شهر دلفان یک نمونه از شهرهای جدیدی ست که عناصر سنتی خود را از دست نداده و روابط اجتماعی ،اقتصادی ،فرهنگی و سیاسی مردم آن بر همان سنت های دیرین استوار است ،به نوعی از آن به عنوان شهر عشایری نام می بریم.
این رساله عوارض مخربی را که فرهنگ عشیره ای در فرهنگ سیاسی به جای گذاشته را بررسی می کند. مسئله ی اصلی در این رساله شناخت نوع فرهنگ سیاسی مردم است که در ارتباط با نظام طایفه ای شکل گرفته و اینکه آیا ما با باز تولید این نوع فرهنگ سیاسی در نسل جدید روبرو هستیم؟
در واقع با بررسی رفتار افراد در جریان انتخابات به مطالعه ی تعصبات قومی، فرهنگ سیاسی و مشارکت اجتماعی آنها پرداخته شده است،به نحوی که افراد در یک بستر سیاسی با طایفه هاشان خود را تعریف می کنندو در این مشارکت عمدتا حضور مردان را شاهد هستیم که نه در قالب یک مشارکت مدنی بلکه در چهارچوب یک کشمکش طایفه ای سعی در به کرسی نشاندن اعضای کاندید از طایفه خود هستند.
در مطالعه ی مباحث توسعه ،توسعه سیاسی را می توان نسبت به ابعاد دیگر توسعه پدیده ای نو دانست که نظریه پردازان از زوایای مختلف به بررسی آن پرداخته اند.وجود تعاریف و شاخص های زیادی که جهت مطالعه توسعه سیاسی تعیین شده است نشان میدهد که پدیده توسعه سیاسی کاملا جدید و متاخر است.
تعاریف بسیاری از توسعه سیاسی وجود دارد که وجه مشترک آنها را توجه شان به دیگر شدگی یا تغییر از حالتی به حالت دیگر باید دانست.به عبارت دیگر در حوزه سیاست ،وضعیت و شرایطی وجود دارد که آن را نا متناسب دانسته و در جهت دگرگونی آن بر می آیند این فرآیند را ما توسعه سیاسی می دانیم.مطالعات گسترده در حوزه سیاسی نشان می دهد که توسعه سیاسی را نمی توان خارج از زمینه های شکل گیری آن در نظر گرفت.
علوم اجتماعی یک پدیده را به عنوان یک امر اجتماعی تام در نظر گرفته و در ارتباط با تمام ابعادآن مورد،بررسی می کند.مطالعه در مقوله ی فرهنگ سیاسی به عنوان یکی از مهم ترین زمینه های شکل گیری توسعه سیاسی است.به عبارت دیگر امروزه کاملا مشخص است برای ایجاد و تسریع توسعه سیاسی در منطقه ای ابتدا شناخت فرهنگ سیاسی آن لازم و ضروری ست.
انسان شناسان و جامعه شناسان بسیاری در تطور جوامع بشری نظریه پردازی نموده اند. در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران گذار از جامعه سنتی به مدرن کاملا رخ نداده و همزمان هر دو فرهنگ سنت و مدرنیته در کنار یکدیگر وجود دارند.به عبارت دیگر در ایران با وجود پذیرش فرهنگ سیاسی مدرن هنوز عناصری از فرهنگ سیاسی سنتی حفظ شده از جمله این عناصر به نظام طایفه ای و قبیله ای ست که مشخصا در استان های غربی کشور رواج داردو در لایه های زیرین نهادهای مدنی پنهان شده اند.بخش عظیمی از تاریخ تمدن ایران را کشمکش های ایلی _قبیله ای فرا گرفته است.استمرار فرهنگ سیاسی ویژه ای ساختارهای عشایری به نوعی فاصله ی جامعه را با توسعه سیاسی زیاد کرده.در قالب این فرهنگ سیاسی ست که روند توسعه سیاسی را می توان پیش بینی کرد.فرهنگ سیاسی به طور خاص جهت دهنده ی رفتار سیاسی افراد است.فرهنگ سیاسی نشان می دهد که افراد در مواجهه با عناصر سیاسی چه واکنش هایی از خود نشان می دهند.در کنار بررسی فرهنگ سیاسی شناخت منابع قدرت نیز از اهمیت بالایی بر خوردار است،در ارتباط با نظام عشایری و عناصر بنیادی آن ،فرهنگ سیاسی خاصی شکل گرفته که بر همه ی ابعاد رفتاری افراد شهرحاکم می باشد.
نظام طایفه ای با داشتن عنصر پدر سالاری افراطی درون خود مانع ورود زنان به عرصه ی سیاسی به عنوان نیمی از نیروی های فکری می شود .عامل خویشاوندی به عنوان یکی از منابع قدرت مانعی بر سر راه شایسته سالاری گردیده و تعصبات طایفه ای مانع از وفاق اجتماعی و مشارکت های اجتماعی و سیاسی است.

یافته های پژوهش
دلفان اگر چه وارد مرحله شهرنشینی شده است اما بسیاری عناصر سنتی مثل طایفه گری نیز همراه مهاجران وارد شهر شده ،در این بیش از 6 طایفه وجود دارد.
جمعیت مردم دلفان را قوم لک تشکیل می دهد که به زبان لکی تکلم می کنند.مردم شهر دلفان از لحاظ مذهبی مقید به دین اسلام بوده و دارای مذهب تشیع هستندواقلیت مذهبی در کل شهر وجود ندارد.سازمان اجتماعی عشایر این منطقه از شش بخش تشکیل شده که به ترتیب :ایل، طایفه، تیره، اولاد، هوز و مال است.مشارکت های سیاسی مردم اینگونه شهر ها کاملا صوری و در جهت نشان دادن هویت های طایفه ای بوده است. این خاص گرایی های طایفه ای مانعی می شوند برای اینکه افراد در حوزه های عام نیز دلبستگی های خویشاوندی شان را تجدید و تقویت کنند لذا محتملا هویت های ملی در مقابل هویت های نخستین مثل طایفه کمرنگ می شوند. انسان شناسی سیاسی فارغ از بینش خویشاوندی، تجزیه و تحلیل خود را براساس مطالعه میدانی پایه ریزی کرده است.
در شهر دلفان در بخشی که از امر سیاسی صحبت می شود به اهمیت خویشاوندی به عنوان منبع و عامل تولید قدرت و در مراحل بعدی به توزیع قدرت پی می بریم، افراد در فضای شهری مفاهیم " خود و دیگری" را در قالب تیره ها و طایفه ها تعریف و با آن زندگی
می کنند.
در این تحقیق در مطالعه عناصر فرهنگ عشیره ای در ارتباط با امر سیاسی به بررسی مطالب زیر پرداخته شده ست.
1)خویشاوند گرایی:
تعیین نوعی وظیفه برای هر فرد نسبت به طایفه اش و در مقابل ،عدم حضور در هر گونه مشارکت مدنی.
2)خشونت گرایی:
یکی از خصوصیات بارز جامعه ی عشایری، برای حفظ خویش در میان طوایف دیگر، به عنوان نمونه ای در این پژوهش انتخابات بستر رشد و تداوم بسیاری از اختلافات است .
3) بسط و بقای طایفه ای از طریق غارت:
فرهنگ غارت در کل مناطق دلفان وجود دارد و مهمترین منبع تغذیه افراد است.

نتیجه گیری:
در این پژوهش تلاش شده است ابعاد فرهنگ سیاسی مردم شهر لفان را مورد بررسی قرار دهند، از آنجا که افراد یک جامعه در چارچوب فرهنگ سیاسی همان جامعه شکل می گیرند لذا با شناخت فرهنگ سیاسی می توان واکنش ها و عکس العمل های افراد را پیش بینی کرد. مؤلفه های چون خویشاوندگرایی شدید، خشونت گرایی و غارت، به شکل گیری فرهنگ سیاسی خاص انجامیده که مانع جدی و مهمی بر سر راه توسعه سیاسی محسوب می شود. در این فرهنگ سیاسی رقابت های طایفه ای چنانچه در این پژوهش مورد توجه واقع شده است بیشترین تأثیر را بر رفتارهای غیرقانونی در زمان انتخابات دارند.
شهر دلفان را یک شهر عشایری باید در نظر گرفت که عناصر عشیره ای در فضای مدرن باز تولید شده است. در این فضا فردیت افراد در هاله ای از ابهام است و سنت ها و رسوم جهت دهنده رفتار سیاسی هستند. بنابراین تصمیم گیری در چارچوب یک ساختار، تعیین می شود.
یافته های تحقیق، وجود ساختارهای سنتی مستحکمی را نشان می دهد که در مقابل ساختار های جدید و مدرن مقاومت می کنند. این ساختارهای سنتی بازیگران اصلی فضاهای سیاسی شهر دلفان می باشند و از طرفی تعلقات طایفه ای به هیچ وجه در حال کمرنگ شدن نیستندو بعد در نسل جدید نیز باز تولید می شوند که این روند مانعی ست در مقابل توسعه ی سیاسی.

این خلاصه به وسیله خانم منصوره بلخاری تهیه شده است.

تاریخ ورود به پایگاه: 24 دی 1385