Turin

Turin
Torino
Lidnanznam;	Flag;
Valdkund	Italii
Eläjiden lugu (2023)	843,514 ristitud
Pind	130,17 km²
Pämez'	Stefano Lo Russo; (reduku 2021—)
Telefonkod	+39-(0)11
Aigvö	tal'vel UTC+1,; kezal UTC+2

Turin (ital.: Torino [toˈriːno], sijaline virkand: [tyˈriŋ]) om Italijan lidn valdkundan lodehes. Se om Pjemont-agjan (regionan) administrativine keskuz, valdkundan nellänz' lidn eläjiden lugun mödhe.

Lidn vastsi Tal'veližid Olimpižid vändoid vl 2006.

Istorii[vajehta | vajehtada tekst]

Eländpunktan aluz om pandud Rimalaižen imperijan aigan vl 28 edel meiden erad kuti rimalaižiden Kastra Turinorum-sodalager' (latin.: Castra Taurinorum).

Turin šingotase nenil sarakoil: FIAT-konglomeratan edheotandad (avtosauvomine, metallurgii, vagonad, traktorad, laivlikutimed), pörutügiden pästand, mašinansauvomine, himine, farmaceftine, omblendtegimišt, sömtegimišt, mugažo Iveco-jüguavtoiden kompanijan päfater om saudud lidnas.

Geografijan andmused[vajehta | vajehtada tekst]

Lidn sijadase tazangištol, Po-jogen randal, Päivlaskmaižiden Al'piden pautkidenno, 240 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Al'piden ezimägišt sijadase lidnan suvipäivnouzmas. Matkad Rimhasai om 520 km suvipäivnouzmha orhal, 690 km avtotedme vai raudtel. Lähembaine järed lidn om Milan 140 km päivnouzmha-pohjoižpäivnouzmha avtotedme vai raudtedme.

Klimat om subtropine nell'sezonine, päivoikaz kezal. Voden keskmäine lämuz om +13,1 C°, kezakun-elokun +21,0..+23,2 C°, tal'vkun-uhokun +3,3..+4,9 C°. Ekstremumad oma −21,8 C° (uhoku) i +37,1 C° (eloku). Kezaaigan minimum om +4,3 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +26,6 C° (uhoku). Ei voi panda halad kezakus-sügüz'kus. Paneb sadegid 981 mm vodes, enamba sulakus-kezakus (104..145 mm kus) i redukus (106 mm), vähemba tal'vkus-uhokus (45..48 mm kus). Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 72..80 % röunoiš päiči keväz'kus, konz se om 67 %.

Tobmuz[vajehta | vajehtada tekst]

Turin jagase kahesaks nomeruidud ümbrikoks (üks'lugu ital.: circoscrizione), ned alajagasoiš 34 nimitadud fartalaks (üks'lugu quartiere).

Turinan lidnannevondkund kogoneb 40 ezitajaspäi. Kaik rahvaz valičeb lidnan pämest (ital.: sindaco di Torino) kerdan vides vodes, ühten kahtenden strokun voimuz om olmas. Edeline lidnan pämez' om Kjara Appendino (Chiara Appendino, kezaku 2016 — reduku 2021).

Eläjad[vajehta | vajehtada tekst]

Vl 2012 lidnan eläjiden lugu oli 911 823 ristitud, vl 2016 — 882 523 ristitud. Turin oli millionnikaks vll 1961−1990, kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 1 167 968 eläjad vl 1971. Ristitišt ližadub möst vspäi 2011 immigracijan tagut. Läz 1,7 mln eläjid om ezilidnoidenke (2017).

Transport[vajehta | vajehtada tekst]

Avtobusad, tramvaid (lidnan keskuses), metropoliten (vspäi 2006, üks'jäine jono 23 stancijanke, 15,1 km raudted), ezilidnelektrojonused i velosipedad oma kundaližeks transportaks lidnas. Turistižed laivad ujudas Po-jogedme. Kiruhjonused ühtenzoittas Milananke.

Rahvahidenkeskeine civiline Turin-lendimport^[1] (TRN / LIMF, 4,2 mln passažiroid vl 2022) sijadase Kazelle-Torineze-kundas 16 km pohjoižhe-lodeheze lidnan keskuzpalaspäi. Tehtas reisid Evropan surihe lidnoihe, Marokho (Kasablank), mugažo Italijan suven lidnoihe.