ผลต่างระหว่างรุ่นของ "เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตร"

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
เรียกดูประวัติแบบโต้ตอบ
← การแก้ไขก่อนหน้า
เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
เห็นภาพข้อความวิกิ
เพิ่มหลักฐานฝ่ายพม่า
สี่ขีด (คุย | ส่วนร่วม)
การแก้ไข 195 ครั้ง
ล จัดรูปแบบอ้างอิง
 
(ไม่แสดง 5 รุ่นระหว่างกลางโดยผู้ใช้ 2 คน)
บรรทัด 1: บรรทัด 1:
{{กล่องข้อมูล เชื้อพระวงศ์
{{กล่องข้อมูล เชื้อพระวงศ์
| สีพิเศษ = #ffcc00
| สีพิเศษ = #ffcc00
| สีอักษร = #8f5f12
| สีอักษร = #8f5f12
⚫
| ประสูติ = {{เทาเล็ก|ไม่ปรากฏ}}
|ภาพ =
| พระอิสริยยศ = เจ้าฟ้าเชียงแสน สมัยที่ 1
|พระนาม = พญาหลวงทิพเนตร
| ราชวงศ์ = หลวงทิพเนตร
|พระปรมาภิไธย =
⚫
| ทรงราชย์ = พ.ศ. 2171 ไทยสากล - พ.ศ. 2171 ไทยสากล
⚫
|ประสูติ = {{เทาเล็ก|ไม่ปรากฏ}}
| รัชกาลก่อนหน้า = [[นางฟ้ากาเผือก]]
|วันพิราลัย= [[พ.ศ. 2193]]
⚫
| รัชกาลถัดมา = [[พระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการ]]
|พระอิสริยยศ = ผู้ครองแคว้นล้านนา
| succession1 = เจ้าฟ้าเชียงแสน สมัยที่ 2
|พระบิดา =
| reign1 = พ.ศ. 2175 ไทยสากล - พ.ศ. 2193/2194 ไทยสากล
|พระมารดา=
| predecessor1 = [[พระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการ]]
|พระมเหสี =
| successor1 = [[เจ้าฟ้าหมวกคำ]]
|พระโอรส/ธิดา = [[พระแสนเมือง]]<ref>[http://amulet9.wordpress.com/ ประวัติคาถาชินบัญชร] จากเว็บไซต์ amulet9 สืบค้นเมื่อ 05-06-57.</ref>
| วันสิ้นพระชนม์ = พ.ศ. 2193/2194 ไทยสากล
<br>เจ้าหน่อคำ
| พระราชโอรส/ธิดา = [[เจ้าฟ้าหมวกคำ]]<br>นายมอง
|ราชวงศ์ =
| pre-type1 = ก่อนหน้า
⚫
|ทรงราชย์ = [[พ.ศ. 2174]] - [[พ.ศ. 2193]]
| suc-type1 = รัชกาลถัดไป
|พิธีบรมราชาภิเษก =
| suc-type = ถัดไป
|ระยะเวลาครองราชย์ = 20 ปี
⚫
}}
|รัชกาลก่อนหน้า = [[พระเจ้าศรีสองเมือง|เจ้าศรีสองเมือง]]
'''เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตร<ref name=":7">{{Cite book|last=อ๋องสกุล|first=สรัสวดี|title=พื้นเมืองเชียงแสน|publisher=อมรินทร์|year=2003|isbn=9742726612|editor-last=เอียวศรีวงศ์|editor-first=นิธิ|location=กรุงเทพฯ|pages=113-117, 121}}</ref><ref name=":12">{{Citation|last=|first=|title=ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๑|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%8A%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B8%9E%E0%B8%87%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A3_(%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%84_%E0%B9%96%E0%B9%91)_-_%E0%B9%92%E0%B9%94%E0%B9%97%E0%B9%99.pdf|volume=|publication-date=19 April 1936|editor-last=กรมศิลปากร|trans-title=Collection of Historical Archives|trans-chapter=Phongsawadan Mueang Ngoen Yang Chiang Saen|chapter=พงศาวดารเมืองเงินยางเชียงแสน|publication-place=พระนคร|publisher=โรงพิมพ์อักษรโสภณ|language=ไทย|access-date=2024-05-01|editor-link=กรมศิลปากร}}</ref>''' หรือพระยาหลวงทิพเนตร<ref name=":4">{{Citation|last=|first=|title=ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%E0%B8%9E%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%8A%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%87%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B9%88_-_%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B8%A3_-_%E0%B9%92%E0%B9%95%E0%B9%91%E0%B9%94.pdf|pages=81|publication-date=1971|editor-last=สำนักนายกรัฐมนตรี|editor-first=คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์|trans-title=Tamnan Phuen Mueang Chiang Mai|publication-place=พระนคร|publisher=สำนักนายกรัฐมนตรี|language=ไทย|access-date=2024-05-01|translator-last=โชติสุขรัตน์|translator-first=สงวน}}</ref><ref name=":02">{{Cite book|last=ประชากิจกรจักร|first=พระยา|url=https://www.finearts.go.th/chiangmailibrary/view/7187-%E0%B8%9E%E0%B8%87%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%82%E0%B8%A2%E0%B8%99%E0%B8%81|title=พงศาวดารโยนก|publisher=บุรินทร์การพิมพ์|year=1973|edition=7th|location=กรุงเทพฯ|pages=408-410|author-link=พระยาประชากิจกรจักร์ (แช่ม บุนนาค)|access-date=2024-05-01}}</ref> ทรงเป็นเจ้าฟ้าเชียงแสนภายใต้การปกครองของ[[ราชวงศ์ตองอู|พม่า]]ระหว่างปี พ.ศ. 2171 ไทยสากล<ref group="note">เทียบตามปฏิทินสุริยคติไทย โดยยึดวันปีใหม่คือ 1 มกราคม</ref> และ พ.ศ. 2175 ไทยสากล - พ.ศ. 2193/2194 ไทยสากล (จ.ศ. 1012)
⚫
|รัชกาลถัดมา = [[พระแสนเมือง]]
|}}
'''พญาหลวงทิพเนตร''' (''ไม่ปรากฏ'' - [[พ.ศ. 2193]]) เป็นผู้ปกครอง[[แคว้นล้านนา]]องค์ที่ 7 ตั้งแต่พม่าครอบครองล้านนา


== พระราชประวัติ ==
แต่เดิมพระองค์ทรงมีตำแหน่งเป็นแสนหลวงเมือง[[อำเภอเชียงแสน|เชียงแสน]] นามว่าแสนหลวงเรือดอน ในปี พ.ศ. 2169 [[พระเจ้าอะเนาะเพะลูน]] ทรงให้พระอนุชาทั้งสองคือ '''สุทโธธรรมราชา''' ([[พระเจ้าตาลูน]]) และ'''มังรากะยอชวา''' ยกทัพไปตีเมือง[[เชียงรุ่ง]] เจ้าทั้งสองได้เกิดวิวาทกันที่เมืองเชียงแสนเมื่อปี พ.ศ. 2171 แสนหลวงเรือดอนมีความชอบในการระงับเหตุวิวาทดังกล่าว [[พงศาวดารโยนก]]<ref name=":0">{{Cite book|last=ประชากิจกรจักร|first=พระยา|url=https://www.finearts.go.th/chiangmailibrary/view/7187-%E0%B8%9E%E0%B8%87%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%82%E0%B8%A2%E0%B8%99%E0%B8%81|title=พงศาวดารโยนก|publisher=บุรินทร์การพิมพ์|year=2516|location=กรุงเทพฯ}}</ref>ระบุว่าสุทโธธรรมราชาทรงตั้งให้เป็นพญาหลวงทิพเนตรเจ้าเมืองฝาง และให้เจ้าหน่อคำผู้เป็นพระโอรสเป็นเจ้าเมืองเชียงแสน พงศาวดารเมืองเงินยางเชียงแสน<ref name=":1">{{Cite web|title=ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๑ - วิกิซอร์ซ|url=https://th.wikisource.org/wiki/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%8A%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B8%9E%E0%B8%87%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A3_%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88_%E0%B9%96%E0%B9%91|website=th.wikisource.org|language=th}}</ref>ระบุว่าทรงตั้งให้เป็นเจ้าเมืองเชียงแสน และให้เจ้าหน่อคำเป็นเจ้าเมืองฝาง


=== เจ้าฟ้าเชียงแสนสมัยที่ 1 ===
ต่อมาเกิดการแย่งชิงบัลลังก์ภายในพม่าระหว่าง[[พระเจ้ามีนเยเดะบะ]]และสุทโธธรรมราชา [[เจ้าพลศึกซ้ายไชยสงคราม]]คิดแข็งเมืองต่อพม่าจึงจับตัวเจ้าเมืองเชียงแสนมาขังไว้ที่เชียงใหม่ ฝ่าย[[พระเจ้าตาลูน]]หลังจากที่ทรงจัดการบ้านเมืองเสร็จเรียบร้อย ทรงทราบว่าหัวเมืองในล้านนาแข็งเมืองกระด้างกระเดื่องต่อพระองค์ ก็ทรงยกกองทัพใหญ่มาปราบปราม ในปี พ.ศ. 2174 ปีมะแมตรีศก จุลศักราช 993 ทรงตีเมืองเชียงใหม่แตกและจับตัวเจ้าพลศึกซ้ายไชยสงครามได้จึงให้คุมตัวไปกักขังไว้ที่กรุง[[พะโค|หงสาวดี]]จนถึงสิ้นพระชนม์ แล้วตั้งให้พญาหลวงทิพเนตรมาครองแคว้นล้านนาโดยมีขุนนางพม่ากำกับอย่างใกล้ชิด<ref>บันทึกประวัติศาสตร์-เล่าเรื่องถิ่นเหนือ ''[http://historicallanna01.blogspot.com/2011/04/blog-post_24.html พระเจ้าศรีสองเมือง วีรบุรุษแห่งเมืองนันทบุรี]'' จากเว็บไซต์ blogspot.com สืบค้นเมื่อ 05-06-57.</ref> พงศาวดารโยนกระบุว่าพญาหลวงทิพเนตรขึ้นครองเมืองเชียงใหม่ และเจ้าหน่อคำกลับไปครองเมืองเชียงแสน พงศาวดารเมืองเงินยางเชียงแสนระบุว่า พญาหลวงทิพเนตรกลับไปครองเมืองเชียงแสน ส่วนเมืองเชียงใหม่ถูกพระเจ้าตาลูนกวาดต้อนผู้คนไปกรุงหงสาวดีจนกลายเป็นเมืองร้าง ภายหลังขุนนางตำแหน่งแสนหลวงและสามล้านนำคนหลบหนีกลับมาตั้งถิ่นฐานตามเดิม พงศาวดารพม่า<ref name=":2">{{Cite web|last=THIEN|first=NAI|date=29 กุมภาพันธ์ 1912|title=INTERCOURSE BETWEEN BURMA AND SIAM AS RECORDED IN HMANNAN YAZAWINDAWGYI|url=https://thesiamsociety.org/wp-content/uploads/2020/02/JSS_008_2b_NaiThien_IntercourseBetweenBurmaAndSiam.pdf|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210602220307/https://thesiamsociety.org/wp-content/uploads/2020/02/JSS_008_2b_NaiThien_IntercourseBetweenBurmaAndSiam.pdf|archive-date=2 มิถุนายน 2021|access-date=8 ธันวาคม 2023|website=สยามสมาคมในพระบรมราชูปถัมภ์|page=88}}</ref>ระบุว่าพระเจ้าตาลูนยกทัพมาตีเมืองเชียงใหม่ในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2173 และได้เมืองเชียงใหม่ในเดือนเมษายน พ.ศ. 2175
แต่เดิมเจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรทรงเป็นขุนนางเมืองเชียงแสน นามว่าแสนหลวงเรือดอน<ref group="note">แสนหลวงเรือดอนอาจเป็นตำแหน่ง ดังปรากฏในข้อความในพื้นเมืองเชียงแสนว่า ''หื้อแสนหลวงเถิง (เทิง) กินท้องช้างแล เรือดอน เรือทวาย ท่าทั้งมวลแล'' สรัสวดี อ๋องสกุล อธิบายว่า กินท้องช้าง หมายถึง เก็บภาษีเรือท้องช้าง ซึ่งเป็นเรือบรรทุกสินค้า</ref> ในปี พ.ศ. 2169/2170 ไทยสากล (จ.ศ. 988) เจ้าฟ้าแห่ง[[เชียงรุ่ง]]แข็งเมืองต่อพม่า [[พระเจ้าอะเนาะเพะลูน]]ทรงให้พระราชอนุชาทั้งสองคือ สุทโธธรรมราชา ([[พระเจ้าตาลูน]]) และ[[มังรายกะยอฉะวาแห่งซะกุ๊]]ยกทัพไปปราบปราม ต่อมาพระเจ้าอะเนาะเพะลูนทรงถูกปลงพระชนม์โดย[[พระเจ้ามีนเยเดะบะ]]ในวันที่ 8 มิถุนายน พ.ศ. 2171 ไทยสากล ในขณะนั้นสุทโธธรรมราชาและมังรายกะยอฉะวากำลังเสด็จกลับจากการศึกที่เชียงรุ่งและประทับอยู่ที่เมืองเชียงแสน พระเจ้ามีนเยเดะบะทรงออกอุบายทำให้เจ้าทั้งสองเกิดวิวาทกัน<ref name=":5">{{Cite book|last=U Kala|title=The Great Chronicle, 1597-1711|publisher=MKS Publishing|year=2016|isbn=9789997102201|location=Yangon|pages=98-99, 103-105, 119, 167|translator-last=Tun Aung Chain}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|last=THIEN|first=NAI|date=29 February 1912|title=INTERCOURSE BETWEEN BURMA AND SIAM AS RECORDED IN HMANNAN YAZAWINDAWGYI|url=https://thesiamsociety.org/wp-content/uploads/2020/02/JSS_008_2b_NaiThien_IntercourseBetweenBurmaAndSiam.pdf|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210602220307/https://thesiamsociety.org/wp-content/uploads/2020/02/JSS_008_2b_NaiThien_IntercourseBetweenBurmaAndSiam.pdf|archive-date=2021-06-02|access-date=2023-12-08|website=สยามสมาคมในพระบรมราชูปถัมภ์|page=86-88}}</ref> แสนหลวงเรือดอนมีความชอบในการระงับเหตุวิวาทดังกล่าว สุทโธธรรมราชาจึงทรงตั้งให้เป็นเจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรครองเมืองเชียงแสน'''<ref name=":7" /><ref name=":12" />'''


เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรโดยเสด็จไปส่งสุทโธธรรมราชาและมังรายกะยอฉะวาถึงฝั่ง[[แม่น้ำสาละวิน]] เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นทำให้[[เจ้าพลศึกซ้ายไชยสงคราม]]แห่ง[[จังหวัดเชียงใหม่|เชียงใหม่]]ทรงคิดแข็งเมืองต่อพม่าจึงทรงให้เจ้าเมือง[[จังหวัดลำปาง|ลำปาง]]จับตัวเจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรมาขังไว้ที่เชียงใหม่ จากนั้นจึงทรงแต่งตั้งให้เจ้าเมืองลำปางเป็น[[พระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการ]]ปกครองเมืองเชียงแสนแทน'''<ref name=":7" /><ref name=":12" />'''
พ.ศ. 2175 [[เยเรเมียส ฟาน ฟลีต]]ระบุว่า [[สมเด็จพระเจ้าปราสาททอง]]ทรงยกทัพขึ้นมารุกรานเชียงใหม่ ทำให้เจ้าเมืองเชียงใหม่ต้องทิ้งเมืองหนีไป<ref>[https://www.finearts.go.th/nakhonsithammaratlibrary/view/27742-%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%8A%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B8%9E%E0%B8%87%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A3-%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88-79-%E0%B8%88%E0%B8%94%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B8%95%E0%B8%B8%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%A7%E0%B8%A5%E0%B8%B4%E0%B8%95 ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ 79 จดหมายเหตุวันวลิต]. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2515</ref> ในปีเดียวกัน พระเจ้าตาลูนทรงยกทัพไปปราบเมืองฝางที่แข็งเมือง การตีเมืองฝางในครั้งนี้ถูกอ้างถึงในตำนานพระนางสามผิวของ[[อำเภอฝาง]]<ref>{{Cite web|date=6 มีนาคม 2012|title=อนุสาวรีย์ พระเจ้าฝางอุดมสิน – พระนางสามผิว (บ่อน้ำซาววา)|url=http://cmi.nfe.go.th/lib/Lib_Fang/index.php?name=knowledge1&file=readknowledge&id=40|url-status=live|access-date=7 ธันวาคม 2023|website=ห้องสมุดประชาชนอำเภอฝาง}}</ref> หลังจากได้เมืองฝางแล้วพระเจ้าตาลูนจึงเสด็จกลับกรุงหงสาวดี พระเจ้าตาลูนประทับอยู่ในแคว้นล้านนารวม 2 ปี<ref>{{Cite book|last=นราธิปประพันธ์พงศ์|first=พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ|url=https://finearts.go.th/storage/contents/2022/07/file/zep73mQQqNmponPm2Ft3wza14fick34gR5MEUlTg.pdf|title=พระราชพงศาวดารพม่า เล่ม 2|publisher=ศึกษาภัณฑ์พาณิชย์|year=2505|location=พระนคร|pages=7}}</ref> พงศาวดารพม่า<ref name=":2" />ระบุว่าพระเจ้าตาลูนทรงให้มังรากะยอชวายกทัพไปตีเมืองฝาง กองทัพพม่าล้อมเมืองฝางอยู่ 8 เดือนจึงเข้ายึดสำเร็จ มังรากะยอชวาเสด็จกลับไปรวมพลกับพระเจ้าตาลูนที่เมืองเชียงใหม่ จากนั้นทั้งสองพระองค์จึงเสด็จออกจากเมืองเชียงใหม่ในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2176 และถึงกรุงหงสาวดีในเดือนเมษายน
[[ไฟล์:วัดเชตวัน(วัดกาเผือก).JPG|thumb|โบราณสถานวัดเชตวัน]]
พ.ศ. 2179 พระเจ้าตาลูนมีพระราชโองการให้สร้างวัดเชตวันขึ้นที่เมืองเชียงแสน ปัจจุบันคือโบราณสถานในอำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย<ref>{{Cite web|date=13 กรกฎาคม 2020|title=วัดเชตวัน|url=https://archaeology.sac.or.th/archaeology/523|url-status=live|access-date=7 ธันวาคม 2023|website=ฐานข้อมูลแหล่งโบราณคดีที่สำคัญในประเทศไทย|publisher=ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)}}</ref>


=== เจ้าฟ้าเชียงแสนสมัยที่ 2 ===
พญาหลวงทิพเนตรถึงแก่พิราลัยเมื่อ [[พ.ศ. 2193]]<ref name=":0" /><ref name=":1" /> [[ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่]]ไม่ได้กล่าวถึงเหตุการณ์นี้ แต่บันทึกไว้เพียงว่าเป็นปีที่เจ้าเมืองเชียงแสนถึงแก่พิราลัย<ref>{{Cite book|url=https://ia801304.us.archive.org/17/items/anupongchaiwong_gmail_700/ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ฉบับเชียงใหม่700ปี.pdf|title=ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ฉบับเชียงใหม่ 700 ปี|publisher=ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดเชียงใหม่ สถาบันราชภัฏเชียงใหม่|year=2538|isbn=974-8150-62-3|location=เชียงใหม่|pages=99}}</ref> พงศาวดารโยนกระบุว่า[[พระแสนเมือง]]ผู้เป็นพระโอรสได้เป็นเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่พระองค์ต่อมา พงศาวดารเมืองเงินยางเชียงแสนระบุว่า เจ้าหน่อคำขึ้นครองเมืองเชียงแสนต่อมาเป็นเวลา 5 ปีจึงถึงแก่พิราลัยในปี [[พ.ศ. 2198]] จากนั้นพระแสนเมืองซึ่งเป็นพระโอรสของเจ้าหน่อคำจึงขึ้นครองเมืองเชียงแสน ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ระบุว่า [[พระแสนเมือง]]ได้เป็นเจ้าเมืองเชียงแสนในปี พ.ศ. 2198 โดยไม่ได้ระบุความสัมพันธ์กับพญาหลวงทิพเนตร
หลังจาก[[พระเจ้าตาลูน]]ทรงตีเมืองเชียงใหม่แตกในเดือนเมษายน พ.ศ. 2175 ไทยสากล<ref name=":5" /><ref name=":2" /> พระองค์ทรงให้เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรกลับไปครองเมืองเชียงแสนดังเดิม'''<ref name=":7" /><ref name=":12" />''' [[ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่]]<ref name=":4" /><ref name=":02" />ระบุว่า พระเจ้าตาลูนทรงตั้งให้เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรครองเมืองเชียงใหม่ซึ่งขัดแย้งกับ[[พญาแสนหลวง|ข้อมูลจากหลักฐานอื่น]]

เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรสิ้นพระชนม์ในปี พ.ศ. 2193/2194 ไทยสากล (จ.ศ. 1012)'''<ref name=":7" /><ref name=":12" />'''<ref name=":4" /><ref name=":02" /> [[เจ้าฟ้าหมวกคำ]]พระราชโอรสจึงขึ้นครองเมืองเชียงแสนต่อมา

เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรอาจมีพระราชธิดาอีก 1 พระองค์ ซึ่งถูกกล่าวถึงโดย[[มหาราชวงศ์]]<ref name=":5" /> มีพระนามว่า นายมอง<ref name=":03" group="note">ทับศัพท์ตาม[[วิกิพีเดีย:คู่มือการเขียน/การทับศัพท์ภาษาพม่า|การทับศัพท์ภาษาพม่า]]</ref> ({{Lang-en|Nai Maung}}) พระองค์ทรงเป็นธิดาเจ้าเมืองเชียงแสนและหลานสาว (niece) ของบาญายาซา<ref name=":03" group="note" /> ({{Lang-en|Banyayaza}}) และทรงเป็นหนึ่งในพระสนมของพระเจ้าตาลูน และได้ประสูติพระราชธิดาในปี พ.ศ. 2181/2182 ไทยสากล (จ.ศ. 1000) มีพระนามว่า ซิตะระนานเลาะ<ref name=":03" group="note" /> ({{Lang-en|Sittara Nan Lawk}}) ต่อมาซิตะระนานเลาะทรงได้รับพระราชทาน[[ราชทินนาม]] ตูซา<ref name=":03" group="note" /> ({{Lang-en|Thuza}}) หรือตูยาซา<ref name=":03" group="note" /> ({{Lang-en|Thuyaza}})

== หมายเหตุ ==
<references group="note" />


== อ้างอิง ==
== อ้างอิง ==
บรรทัด 37: บรรทัด 42:
{{เริ่มกล่อง}}
{{เริ่มกล่อง}}
{{สืบตำแหน่ง
{{สืบตำแหน่ง
|ก่อนหน้า=[[พระเจ้าศรีสองเมือง]]
|ก่อนหน้า=[[นางฟ้ากาเผือก]]
|ตำแหน่ง=เจ้าผู้ครองแคว้นล้านนา
|ตำแหน่ง=เจ้าฟ้าเชียงแสน
|ปี= พ.ศ. 2171 ไทยสากล - พ.ศ. 2171 ไทยสากล
|ราชวงศ์=
|ถัดไป=[[พระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการ]]
|ปี= [[พ.ศ. 2174]] - [[พ.ศ. 2198]]
|สมัยที่=1}}{{สืบตำแหน่ง|ก่อนหน้า=[[พระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการ]]|ตำแหน่ง=เจ้าฟ้าเชียงแสน|ปี=พ.ศ. 2175 ไทยสากล - พ.ศ. 2193/2194 ไทยสากล|ถัดไป=[[เจ้าฟ้าหมวกคำ]]|สมัยที่=2}}
|ถัดไป=[[พระแสนเมือง]]
⚫
}}
{{จบกล่อง}}
{{จบกล่อง}}


{{เจ้าเชียงใหม่สมัยพม่า}}
{{เจ้าเชียงแสนสมัยพม่า}}


{{เกิดปี|}}
{{เกิดปี|}}
{{ตายปี|2198}}
{{ตายปี|2193}}
[[หมวดหมู่:พระมหากษัตริย์ล้านนา]]
[[หมวดหมู่:พระมหากษัตริย์ล้านนา]]

รุ่นแก้ไขปัจจุบันเมื่อ 02:43, 2 พฤษภาคม 2567

เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตร
เจ้าฟ้าเชียงแสน สมัยที่ 1
ครองราชย์พ.ศ. 2171 ไทยสากล - พ.ศ. 2171 ไทยสากล
รัชกาลก่อนหน้านางฟ้ากาเผือก
ถัดไปพระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการ
เจ้าฟ้าเชียงแสน สมัยที่ 2
ครองราชย์พ.ศ. 2175 ไทยสากล - พ.ศ. 2193/2194 ไทยสากล
ก่อนหน้าพระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการ
รัชกาลถัดไปเจ้าฟ้าหมวกคำ
ประสูติไม่ปรากฏ
สิ้นพระชนม์พ.ศ. 2193/2194 ไทยสากล
พระราชบุตรเจ้าฟ้าหมวกคำ
นายมอง
ราชวงศ์หลวงทิพเนตร

เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตร[1][2] หรือพระยาหลวงทิพเนตร[3][4] ทรงเป็นเจ้าฟ้าเชียงแสนภายใต้การปกครองของพม่าระหว่างปี พ.ศ. 2171 ไทยสากล[note 1] และ พ.ศ. 2175 ไทยสากล - พ.ศ. 2193/2194 ไทยสากล (จ.ศ. 1012)

พระราชประวัติ[แก้]

เจ้าฟ้าเชียงแสนสมัยที่ 1[แก้]

แต่เดิมเจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรทรงเป็นขุนนางเมืองเชียงแสน นามว่าแสนหลวงเรือดอน[note 2] ในปี พ.ศ. 2169/2170 ไทยสากล (จ.ศ. 988) เจ้าฟ้าแห่งเชียงรุ่งแข็งเมืองต่อพม่า พระเจ้าอะเนาะเพะลูนทรงให้พระราชอนุชาทั้งสองคือ สุทโธธรรมราชา (พระเจ้าตาลูน) และมังรายกะยอฉะวาแห่งซะกุ๊ยกทัพไปปราบปราม ต่อมาพระเจ้าอะเนาะเพะลูนทรงถูกปลงพระชนม์โดยพระเจ้ามีนเยเดะบะในวันที่ 8 มิถุนายน พ.ศ. 2171 ไทยสากล ในขณะนั้นสุทโธธรรมราชาและมังรายกะยอฉะวากำลังเสด็จกลับจากการศึกที่เชียงรุ่งและประทับอยู่ที่เมืองเชียงแสน พระเจ้ามีนเยเดะบะทรงออกอุบายทำให้เจ้าทั้งสองเกิดวิวาทกัน[5][6] แสนหลวงเรือดอนมีความชอบในการระงับเหตุวิวาทดังกล่าว สุทโธธรรมราชาจึงทรงตั้งให้เป็นเจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรครองเมืองเชียงแสน[1][2]

เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรโดยเสด็จไปส่งสุทโธธรรมราชาและมังรายกะยอฉะวาถึงฝั่งแม่น้ำสาละวิน เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นทำให้เจ้าพลศึกซ้ายไชยสงครามแห่งเชียงใหม่ทรงคิดแข็งเมืองต่อพม่าจึงทรงให้เจ้าเมืองลำปางจับตัวเจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรมาขังไว้ที่เชียงใหม่ จากนั้นจึงทรงแต่งตั้งให้เจ้าเมืองลำปางเป็นพระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการปกครองเมืองเชียงแสนแทน[1][2]

เจ้าฟ้าเชียงแสนสมัยที่ 2[แก้]

หลังจากพระเจ้าตาลูนทรงตีเมืองเชียงใหม่แตกในเดือนเมษายน พ.ศ. 2175 ไทยสากล[5][6] พระองค์ทรงให้เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรกลับไปครองเมืองเชียงแสนดังเดิม[1][2] ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่[3][4]ระบุว่า พระเจ้าตาลูนทรงตั้งให้เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรครองเมืองเชียงใหม่ซึ่งขัดแย้งกับข้อมูลจากหลักฐานอื่น

เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรสิ้นพระชนม์ในปี พ.ศ. 2193/2194 ไทยสากล (จ.ศ. 1012)[1][2][3][4] เจ้าฟ้าหมวกคำพระราชโอรสจึงขึ้นครองเมืองเชียงแสนต่อมา

เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรอาจมีพระราชธิดาอีก 1 พระองค์ ซึ่งถูกกล่าวถึงโดยมหาราชวงศ์[5] มีพระนามว่า นายมอง[note 3] (อังกฤษ: Nai Maung) พระองค์ทรงเป็นธิดาเจ้าเมืองเชียงแสนและหลานสาว (niece) ของบาญายาซา[note 3] (อังกฤษ: Banyayaza) และทรงเป็นหนึ่งในพระสนมของพระเจ้าตาลูน และได้ประสูติพระราชธิดาในปี พ.ศ. 2181/2182 ไทยสากล (จ.ศ. 1000) มีพระนามว่า ซิตะระนานเลาะ[note 3] (อังกฤษ: Sittara Nan Lawk) ต่อมาซิตะระนานเลาะทรงได้รับพระราชทานราชทินนาม ตูซา[note 3] (อังกฤษ: Thuza) หรือตูยาซา[note 3] (อังกฤษ: Thuyaza)

หมายเหตุ[แก้]

  1. ↑ เทียบตามปฏิทินสุริยคติไทย โดยยึดวันปีใหม่คือ 1 มกราคม
  2. ↑ แสนหลวงเรือดอนอาจเป็นตำแหน่ง ดังปรากฏในข้อความในพื้นเมืองเชียงแสนว่า หื้อแสนหลวงเถิง (เทิง) กินท้องช้างแล เรือดอน เรือทวาย ท่าทั้งมวลแล สรัสวดี อ๋องสกุล อธิบายว่า กินท้องช้าง หมายถึง เก็บภาษีเรือท้องช้าง ซึ่งเป็นเรือบรรทุกสินค้า
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 ทับศัพท์ตามการทับศัพท์ภาษาพม่า

อ้างอิง[แก้]

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 อ๋องสกุล, สรัสวดี (2003). เอียวศรีวงศ์, นิธิ (บ.ก.). พื้นเมืองเชียงแสน. กรุงเทพฯ: อมรินทร์. pp. 113–117, 121. ISBN 9742726612.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 กรมศิลปากร, บ.ก. (19 April 1936), "พงศาวดารเมืองเงินยางเชียงแสน" [Phongsawadan Mueang Ngoen Yang Chiang Saen], ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๑ [Collection of Historical Archives] (PDF), พระนคร: โรงพิมพ์อักษรโสภณ, สืบค้นเมื่อ 2024-05-01
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 สำนักนายกรัฐมนตรี, คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์, บ.ก. (1971), ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ [Tamnan Phuen Mueang Chiang Mai] (PDF), แปลโดย โชติสุขรัตน์, สงวน, พระนคร: สำนักนายกรัฐมนตรี, p. 81, สืบค้นเมื่อ 2024-05-01
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 ประชากิจกรจักร, พระยา (1973). พงศาวดารโยนก (7th ed.). กรุงเทพฯ: บุรินทร์การพิมพ์. pp. 408–410. สืบค้นเมื่อ 2024-05-01.
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 U Kala (2016). The Great Chronicle, 1597-1711. แปลโดย Tun Aung Chain. Yangon: MKS Publishing. pp. 98–99, 103–105, 119, 167. ISBN 9789997102201.
  6. ↑ 6.0 6.1 THIEN, NAI (29 February 1912). "INTERCOURSE BETWEEN BURMA AND SIAM AS RECORDED IN HMANNAN YAZAWINDAWGYI" (PDF). สยามสมาคมในพระบรมราชูปถัมภ์. p. 86-88. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-06-02. สืบค้นเมื่อ 2023-12-08.
ก่อนหน้า เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตร ถัดไป
นางฟ้ากาเผือก เจ้าฟ้าเชียงแสน สมัยที่ 1
(พ.ศ. 2171 ไทยสากล - พ.ศ. 2171 ไทยสากล) 		พระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการ
พระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการ เจ้าฟ้าเชียงแสน สมัยที่ 2
(พ.ศ. 2175 ไทยสากล - พ.ศ. 2193/2194 ไทยสากล) 		เจ้าฟ้าหมวกคำ
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตร&oldid=11474326"