ผลต่างระหว่างรุ่นของ "เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตร"
จัดรูปแบบอ้างอิง, ระบุประเภทศักราชตามวิกิพีเดีย:โครงการวันเดือนปี เพื่อป้องกันความสับสนจากการแก้ไขในอนาคตจึงเพิ่ม "ไทยสากล" ในทุกจุดที่กล่าวถึง พ.ศ. |
ล จัดรูปแบบอ้างอิง |
||
บรรทัด 18: | บรรทัด 18: | ||
| suc-type = ถัดไป |
| suc-type = ถัดไป |
||
}} |
}} |
||
'''เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตร<ref name=":7">{{Cite book|last=อ๋องสกุล|first=สรัสวดี|title=พื้นเมืองเชียงแสน|publisher=อมรินทร์|year=2003|isbn=9742726612|editor-last=เอียวศรีวงศ์|editor-first=นิธิ|location=กรุงเทพฯ|pages=113-117, 121}}</ref><ref name=":12">{{Citation|last= |
'''เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตร<ref name=":7">{{Cite book|last=อ๋องสกุล|first=สรัสวดี|title=พื้นเมืองเชียงแสน|publisher=อมรินทร์|year=2003|isbn=9742726612|editor-last=เอียวศรีวงศ์|editor-first=นิธิ|location=กรุงเทพฯ|pages=113-117, 121}}</ref><ref name=":12">{{Citation|last=|first=|title=ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๑|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%8A%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B8%9E%E0%B8%87%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A3_(%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%84_%E0%B9%96%E0%B9%91)_-_%E0%B9%92%E0%B9%94%E0%B9%97%E0%B9%99.pdf|volume=|publication-date=19 April 1936|editor-last=กรมศิลปากร|trans-title=Collection of Historical Archives|trans-chapter=Phongsawadan Mueang Ngoen Yang Chiang Saen|chapter=พงศาวดารเมืองเงินยางเชียงแสน|publication-place=พระนคร|publisher=โรงพิมพ์อักษรโสภณ|language=ไทย|access-date=2024-05-01|editor-link=กรมศิลปากร}}</ref>''' หรือพระยาหลวงทิพเนตร<ref name=":4">{{Citation|last=|first=|title=ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%E0%B8%9E%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%8A%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%87%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B9%88_-_%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B8%A3_-_%E0%B9%92%E0%B9%95%E0%B9%91%E0%B9%94.pdf|pages=81|publication-date=1971|editor-last=สำนักนายกรัฐมนตรี|editor-first=คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์|trans-title=Tamnan Phuen Mueang Chiang Mai|publication-place=พระนคร|publisher=สำนักนายกรัฐมนตรี|language=ไทย|access-date=2024-05-01|translator-last=โชติสุขรัตน์|translator-first=สงวน}}</ref><ref name=":02">{{Cite book|last=ประชากิจกรจักร|first=พระยา|url=https://www.finearts.go.th/chiangmailibrary/view/7187-%E0%B8%9E%E0%B8%87%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%82%E0%B8%A2%E0%B8%99%E0%B8%81|title=พงศาวดารโยนก|publisher=บุรินทร์การพิมพ์|year=1973|edition=7th|location=กรุงเทพฯ|pages=408-410|author-link=พระยาประชากิจกรจักร์ (แช่ม บุนนาค)|access-date=2024-05-01}}</ref> ทรงเป็นเจ้าฟ้าเชียงแสนภายใต้การปกครองของ[[ราชวงศ์ตองอู|พม่า]]ระหว่างปี พ.ศ. 2171 ไทยสากล<ref group="note">เทียบตามปฏิทินสุริยคติไทย โดยยึดวันปีใหม่คือ 1 มกราคม</ref> และ พ.ศ. 2175 ไทยสากล - พ.ศ. 2193/2194 ไทยสากล (จ.ศ. 1012) |
||
== พระราชประวัติ == |
== พระราชประวัติ == |
||
=== เจ้าฟ้าเชียงแสนสมัยที่ 1 === |
=== เจ้าฟ้าเชียงแสนสมัยที่ 1 === |
||
แต่เดิมเจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรทรงเป็นขุนนางเมืองเชียงแสน นามว่าแสนหลวงเรือดอน<ref group="note">แสนหลวงเรือดอนอาจเป็นตำแหน่ง ดังปรากฏในข้อความในพื้นเมืองเชียงแสนว่า ''หื้อแสนหลวงเถิง (เทิง) กินท้องช้างแล เรือดอน เรือทวาย ท่าทั้งมวลแล'' สรัสวดี อ๋องสกุล อธิบายว่า กินท้องช้าง หมายถึง เก็บภาษีเรือท้องช้าง ซึ่งเป็นเรือบรรทุกสินค้า</ref> ในปี พ.ศ. 2169/2170 ไทยสากล (จ.ศ. 988) เจ้าฟ้าแห่ง[[เชียงรุ่ง]]แข็งเมืองต่อพม่า [[พระเจ้าอะเนาะเพะลูน]]ทรงให้พระราชอนุชาทั้งสองคือ สุทโธธรรมราชา ([[พระเจ้าตาลูน]]) และ[[มังรายกะยอฉะวาแห่งซะกุ๊]]ยกทัพไปปราบปราม ต่อมาพระเจ้าอะเนาะเพะลูนทรงถูกปลงพระชนม์โดย[[พระเจ้ามีนเยเดะบะ]]ในวันที่ 8 มิถุนายน พ.ศ. 2171 ไทยสากล ในขณะนั้นสุทโธธรรมราชาและมังรายกะยอฉะวากำลังเสด็จกลับจากการศึกที่เชียงรุ่งและประทับอยู่ที่เมืองเชียงแสน พระเจ้ามีนเยเดะบะทรงออกอุบายทำให้เจ้าทั้งสองเกิดวิวาทกัน<ref name=":5">{{Cite book|last=U Kala|title=The Great Chronicle, 1597-1711|publisher=MKS Publishing|year=2016|isbn=9789997102201|location=Yangon|pages=98-99, 103-105, 119, 167|translator-last=Tun Aung Chain}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|last=THIEN|first=NAI|date= |
แต่เดิมเจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรทรงเป็นขุนนางเมืองเชียงแสน นามว่าแสนหลวงเรือดอน<ref group="note">แสนหลวงเรือดอนอาจเป็นตำแหน่ง ดังปรากฏในข้อความในพื้นเมืองเชียงแสนว่า ''หื้อแสนหลวงเถิง (เทิง) กินท้องช้างแล เรือดอน เรือทวาย ท่าทั้งมวลแล'' สรัสวดี อ๋องสกุล อธิบายว่า กินท้องช้าง หมายถึง เก็บภาษีเรือท้องช้าง ซึ่งเป็นเรือบรรทุกสินค้า</ref> ในปี พ.ศ. 2169/2170 ไทยสากล (จ.ศ. 988) เจ้าฟ้าแห่ง[[เชียงรุ่ง]]แข็งเมืองต่อพม่า [[พระเจ้าอะเนาะเพะลูน]]ทรงให้พระราชอนุชาทั้งสองคือ สุทโธธรรมราชา ([[พระเจ้าตาลูน]]) และ[[มังรายกะยอฉะวาแห่งซะกุ๊]]ยกทัพไปปราบปราม ต่อมาพระเจ้าอะเนาะเพะลูนทรงถูกปลงพระชนม์โดย[[พระเจ้ามีนเยเดะบะ]]ในวันที่ 8 มิถุนายน พ.ศ. 2171 ไทยสากล ในขณะนั้นสุทโธธรรมราชาและมังรายกะยอฉะวากำลังเสด็จกลับจากการศึกที่เชียงรุ่งและประทับอยู่ที่เมืองเชียงแสน พระเจ้ามีนเยเดะบะทรงออกอุบายทำให้เจ้าทั้งสองเกิดวิวาทกัน<ref name=":5">{{Cite book|last=U Kala|title=The Great Chronicle, 1597-1711|publisher=MKS Publishing|year=2016|isbn=9789997102201|location=Yangon|pages=98-99, 103-105, 119, 167|translator-last=Tun Aung Chain}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|last=THIEN|first=NAI|date=29 February 1912|title=INTERCOURSE BETWEEN BURMA AND SIAM AS RECORDED IN HMANNAN YAZAWINDAWGYI|url=https://thesiamsociety.org/wp-content/uploads/2020/02/JSS_008_2b_NaiThien_IntercourseBetweenBurmaAndSiam.pdf|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210602220307/https://thesiamsociety.org/wp-content/uploads/2020/02/JSS_008_2b_NaiThien_IntercourseBetweenBurmaAndSiam.pdf|archive-date=2021-06-02|access-date=2023-12-08|website=สยามสมาคมในพระบรมราชูปถัมภ์|page=86-88}}</ref> แสนหลวงเรือดอนมีความชอบในการระงับเหตุวิวาทดังกล่าว สุทโธธรรมราชาจึงทรงตั้งให้เป็นเจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรครองเมืองเชียงแสน'''<ref name=":7" /><ref name=":12" />''' |
||
เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรโดยเสด็จไปส่งสุทโธธรรมราชาและมังรายกะยอฉะวาถึงฝั่ง[[แม่น้ำสาละวิน]] เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นทำให้[[เจ้าพลศึกซ้ายไชยสงคราม]]แห่ง[[จังหวัดเชียงใหม่|เชียงใหม่]]ทรงคิดแข็งเมืองต่อพม่าจึงทรงให้เจ้าเมือง[[จังหวัดลำปาง|ลำปาง]]จับตัวเจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรมาขังไว้ที่เชียงใหม่ จากนั้นจึงทรงแต่งตั้งให้เจ้าเมืองลำปางเป็น[[พระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการ]]ปกครองเมืองเชียงแสนแทน'''<ref name=":7" /><ref name=":12" />''' |
เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรโดยเสด็จไปส่งสุทโธธรรมราชาและมังรายกะยอฉะวาถึงฝั่ง[[แม่น้ำสาละวิน]] เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นทำให้[[เจ้าพลศึกซ้ายไชยสงคราม]]แห่ง[[จังหวัดเชียงใหม่|เชียงใหม่]]ทรงคิดแข็งเมืองต่อพม่าจึงทรงให้เจ้าเมือง[[จังหวัดลำปาง|ลำปาง]]จับตัวเจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรมาขังไว้ที่เชียงใหม่ จากนั้นจึงทรงแต่งตั้งให้เจ้าเมืองลำปางเป็น[[พระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการ]]ปกครองเมืองเชียงแสนแทน'''<ref name=":7" /><ref name=":12" />''' |
รุ่นแก้ไขปัจจุบันเมื่อ 02:43, 2 พฤษภาคม 2567
เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตร | |
---|---|
เจ้าฟ้าเชียงแสน สมัยที่ 1 | |
ครองราชย์ | พ.ศ. 2171 ไทยสากล - พ.ศ. 2171 ไทยสากล |
รัชกาลก่อนหน้า | นางฟ้ากาเผือก |
ถัดไป | พระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการ |
เจ้าฟ้าเชียงแสน สมัยที่ 2 | |
ครองราชย์ | พ.ศ. 2175 ไทยสากล - พ.ศ. 2193/2194 ไทยสากล |
ก่อนหน้า | พระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการ |
รัชกาลถัดไป | เจ้าฟ้าหมวกคำ |
ประสูติ | ไม่ปรากฏ |
สิ้นพระชนม์ | พ.ศ. 2193/2194 ไทยสากล |
พระราชบุตร | เจ้าฟ้าหมวกคำ นายมอง |
ราชวงศ์ | หลวงทิพเนตร |
เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตร[1][2] หรือพระยาหลวงทิพเนตร[3][4] ทรงเป็นเจ้าฟ้าเชียงแสนภายใต้การปกครองของพม่าระหว่างปี พ.ศ. 2171 ไทยสากล[note 1] และ พ.ศ. 2175 ไทยสากล - พ.ศ. 2193/2194 ไทยสากล (จ.ศ. 1012)
พระราชประวัติ[แก้]
เจ้าฟ้าเชียงแสนสมัยที่ 1[แก้]
แต่เดิมเจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรทรงเป็นขุนนางเมืองเชียงแสน นามว่าแสนหลวงเรือดอน[note 2] ในปี พ.ศ. 2169/2170 ไทยสากล (จ.ศ. 988) เจ้าฟ้าแห่งเชียงรุ่งแข็งเมืองต่อพม่า พระเจ้าอะเนาะเพะลูนทรงให้พระราชอนุชาทั้งสองคือ สุทโธธรรมราชา (พระเจ้าตาลูน) และมังรายกะยอฉะวาแห่งซะกุ๊ยกทัพไปปราบปราม ต่อมาพระเจ้าอะเนาะเพะลูนทรงถูกปลงพระชนม์โดยพระเจ้ามีนเยเดะบะในวันที่ 8 มิถุนายน พ.ศ. 2171 ไทยสากล ในขณะนั้นสุทโธธรรมราชาและมังรายกะยอฉะวากำลังเสด็จกลับจากการศึกที่เชียงรุ่งและประทับอยู่ที่เมืองเชียงแสน พระเจ้ามีนเยเดะบะทรงออกอุบายทำให้เจ้าทั้งสองเกิดวิวาทกัน[5][6] แสนหลวงเรือดอนมีความชอบในการระงับเหตุวิวาทดังกล่าว สุทโธธรรมราชาจึงทรงตั้งให้เป็นเจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรครองเมืองเชียงแสน[1][2]
เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรโดยเสด็จไปส่งสุทโธธรรมราชาและมังรายกะยอฉะวาถึงฝั่งแม่น้ำสาละวิน เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นทำให้เจ้าพลศึกซ้ายไชยสงครามแห่งเชียงใหม่ทรงคิดแข็งเมืองต่อพม่าจึงทรงให้เจ้าเมืองลำปางจับตัวเจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรมาขังไว้ที่เชียงใหม่ จากนั้นจึงทรงแต่งตั้งให้เจ้าเมืองลำปางเป็นพระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการปกครองเมืองเชียงแสนแทน[1][2]
เจ้าฟ้าเชียงแสนสมัยที่ 2[แก้]
หลังจากพระเจ้าตาลูนทรงตีเมืองเชียงใหม่แตกในเดือนเมษายน พ.ศ. 2175 ไทยสากล[5][6] พระองค์ทรงให้เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรกลับไปครองเมืองเชียงแสนดังเดิม[1][2] ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่[3][4]ระบุว่า พระเจ้าตาลูนทรงตั้งให้เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรครองเมืองเชียงใหม่ซึ่งขัดแย้งกับข้อมูลจากหลักฐานอื่น
เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรสิ้นพระชนม์ในปี พ.ศ. 2193/2194 ไทยสากล (จ.ศ. 1012)[1][2][3][4] เจ้าฟ้าหมวกคำพระราชโอรสจึงขึ้นครองเมืองเชียงแสนต่อมา
เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรอาจมีพระราชธิดาอีก 1 พระองค์ ซึ่งถูกกล่าวถึงโดยมหาราชวงศ์[5] มีพระนามว่า นายมอง[note 3] (อังกฤษ: Nai Maung) พระองค์ทรงเป็นธิดาเจ้าเมืองเชียงแสนและหลานสาว (niece) ของบาญายาซา[note 3] (อังกฤษ: Banyayaza) และทรงเป็นหนึ่งในพระสนมของพระเจ้าตาลูน และได้ประสูติพระราชธิดาในปี พ.ศ. 2181/2182 ไทยสากล (จ.ศ. 1000) มีพระนามว่า ซิตะระนานเลาะ[note 3] (อังกฤษ: Sittara Nan Lawk) ต่อมาซิตะระนานเลาะทรงได้รับพระราชทานราชทินนาม ตูซา[note 3] (อังกฤษ: Thuza) หรือตูยาซา[note 3] (อังกฤษ: Thuyaza)
หมายเหตุ[แก้]
- ↑ เทียบตามปฏิทินสุริยคติไทย โดยยึดวันปีใหม่คือ 1 มกราคม
- ↑ แสนหลวงเรือดอนอาจเป็นตำแหน่ง ดังปรากฏในข้อความในพื้นเมืองเชียงแสนว่า หื้อแสนหลวงเถิง (เทิง) กินท้องช้างแล เรือดอน เรือทวาย ท่าทั้งมวลแล สรัสวดี อ๋องสกุล อธิบายว่า กินท้องช้าง หมายถึง เก็บภาษีเรือท้องช้าง ซึ่งเป็นเรือบรรทุกสินค้า
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 ทับศัพท์ตามการทับศัพท์ภาษาพม่า
อ้างอิง[แก้]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 อ๋องสกุล, สรัสวดี (2003). เอียวศรีวงศ์, นิธิ (บ.ก.). พื้นเมืองเชียงแสน. กรุงเทพฯ: อมรินทร์. pp. 113–117, 121. ISBN 9742726612.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 กรมศิลปากร, บ.ก. (19 April 1936), "พงศาวดารเมืองเงินยางเชียงแสน" [Phongsawadan Mueang Ngoen Yang Chiang Saen], ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๑ [Collection of Historical Archives] (PDF), พระนคร: โรงพิมพ์อักษรโสภณ, สืบค้นเมื่อ 2024-05-01
- ↑ 3.0 3.1 3.2 สำนักนายกรัฐมนตรี, คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์, บ.ก. (1971), ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ [Tamnan Phuen Mueang Chiang Mai] (PDF), แปลโดย โชติสุขรัตน์, สงวน, พระนคร: สำนักนายกรัฐมนตรี, p. 81, สืบค้นเมื่อ 2024-05-01
- ↑ 4.0 4.1 4.2 ประชากิจกรจักร, พระยา (1973). พงศาวดารโยนก (7th ed.). กรุงเทพฯ: บุรินทร์การพิมพ์. pp. 408–410. สืบค้นเมื่อ 2024-05-01.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 U Kala (2016). The Great Chronicle, 1597-1711. แปลโดย Tun Aung Chain. Yangon: MKS Publishing. pp. 98–99, 103–105, 119, 167. ISBN 9789997102201.
- ↑ 6.0 6.1 THIEN, NAI (29 February 1912). "INTERCOURSE BETWEEN BURMA AND SIAM AS RECORDED IN HMANNAN YAZAWINDAWGYI" (PDF). สยามสมาคมในพระบรมราชูปถัมภ์. p. 86-88. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-06-02. สืบค้นเมื่อ 2023-12-08.
ก่อนหน้า | เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตร | ถัดไป | ||
---|---|---|---|---|
นางฟ้ากาเผือก | เจ้าฟ้าเชียงแสน สมัยที่ 1 (พ.ศ. 2171 ไทยสากล - พ.ศ. 2171 ไทยสากล) |
พระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการ | ||
พระยาศรีสองเมืองวิชัยปราการ | เจ้าฟ้าเชียงแสน สมัยที่ 2 (พ.ศ. 2175 ไทยสากล - พ.ศ. 2193/2194 ไทยสากล) |
เจ้าฟ้าหมวกคำ |