(Go: >> BACK << -|- >> HOME <<)
Wikipedia

Afganistani

(Përcjellë nga Afganistan)

Afganistani, zyrtarisht Emirati Islamik i Afganistanit, është një shtet pa dalje në det i vendosur në kryqëzimin e Azisë Qendrore dhe Azisë Jugore. E referuar si Zemra e Azisë,[15] kufizohet me Pakistanin në lindje dhe jug,[a] Iranin në perëndim, Turkmenistanin në veriperëndim, Uzbekistanin në veri, Taxhikistanin në verilindje dhe Kinën në verilindje. dhe lindje. Duke zënë 652,864 kilometra katrorë tokë, vendi është kryesisht malor me fusha në veri dhe jugperëndim, të cilat ndahen nga vargmalet malore Hindu Kush. Kabuli është qyteti më i madh i vendit dhe shërben si kryeqyteti i tij. Sipas rishikimit të Popullsisë Botërore, që nga viti 2023, popullsia e Afganistanit është 43 milionë.[4]

Emirati Islamik i Afganistanit
د افغانستان اسلامي امارت (Pashtoisht)
Də Afġānistān Islāmī Imārat
امارت اسلامی افغانستان (Darisht)
Imārat-i Islāmī-yi Afghānistān
Himni: دا د باتورانو کور
Dā Də Bātorāno Kor
"Kjo është Shtëpia e Trimave"[1]
GjendjaShtet anëtar i OKB-së nën një qeveri të panjohur[2]
Kryeqyteti
dhe qyteti më i madh
Kabul
34°31′N 69°11′E / 34.517°N 69.183°E / 34.517; 69.183
Gjuhët kryesore
Grupet etnike
(Regjistrimi jozyrtar 2019)[3][4][5]
Besimi
NofkaAfgan[7]
Qeveria
Lloji i qeverisjesEmirati unitare provizore teokratike islame[8][9][10]
Hibatullah Akhundzada
Hasan Akhund (Në detyrë)
Abdul Hakim Ishaqzai
KuvendiKëshilli Drejtues (organ konsultativ)[11]
Themelimi
1709–1738
1747–1823
• Emirati
1823–1839
1839–1842
1842–1926
27 maj 1863
26 maj 1879
19 gusht 1919
9 qershor 1926
17 korrik 1973
27–28 prill 1978
28 prill 1992
27 shtatpr 1996
26 janar 2004
15 gusht 2021
Sipërfaqja
• Gjithsej
652,867[12] km2 (252,073 sq mi) (40th)
• Ujë (%)
i papërfillshëm
Popullsia
• Përllogaritje 2021
40,218,234[4] (37-ta)
• Dendësia
48.08/km2 (124.5/sq mi) (174-ta)
Ekonomia
PBB (PFB)Përllogaritje 2018 
• Gjithsej
$72.911 billion[13] (96-ta)
• Për kokë banori
$2,024[13] (169-ta)
PBB (zyrtare)Përllogaritje 2018 
• Gjithsej
$21.657 miliardë[13] (111-ta)
• Për kokë banori
$493[13] (177-ta)
MonedhaAfgani (افغانی) (AFN)
Të dhëna të tjera
IZHNJ (2019)Increase 0.511[14]
i ulët · 169-ta
Zona kohoreUTC+4:30
Kalendari diellor (D†)
Ana e drejtimit të makinësright
Prefiksi telefonik+93
Kodi i internetit TLD.af
افغانستان.

Banimi i njeriut në Afganistan daton në epokën e Paleolitit të Mesëm. Afganistani ka qenë historikisht shtëpi e popujve të ndryshëm dhe ka qenë dëshmitare e fushatave të shumta ushtarake, duke përfshirë ato nga persët, Aleksandri i Madh, Perandoria Maurya, muslimanët arabë, mongolët, britanikët, Bashkimin Sovjetik dhe një koalicion të udhëhequr nga SHBA. Afganistani shërbeu gjithashtu si burimi nga i cili greko-baktrianët dhe mogulët, ndër të tjera, u ngritën për të formuar perandori të mëdha.[17]

Shteti modern i Afganistanit filloi me Perandorinë Afgane Durrani në shekullin e 18-të,[18] edhe pse Dost Mohammad Khan nganjëherë konsiderohet të jetë themeluesi i shtetit të parë modern afgan.[19] Dost Mohammad vdiq më 1863, disa ditë pas fushatës së tij të fundit për të bashkuar Afganistanin, dhe si pasojë Afganistani u kthye në luftë civile. Gjatë kësaj kohe, Afganistani u bë një shtet bufer në Lojën e Madhe midis Perandorisë Britanike dhe Perandorisë Ruse. Nga India, britanikët u përpoqën të nënshtronin Afganistanin, por u zmbrapsën në Luftën e Parë Anglo-Afgane. Megjithatë, Lufta e Dytë Anglo-Afgane pa një fitore britanike dhe vendosjen e suksesshme të ndikimit politik britanik. Pas Luftës së Tretë Anglo-Afgane më 1919, Afganistani u çlirua nga hegjemonia e jashtme politike dhe doli si Mbretëria e Afganistanit në qershor 1926 nën Amanullah Khan. Kjo monarki zgjati gati gjysmë shekulli, derisa Zahir Shah u rrëzua në vitin 1973, pas së cilës u krijua Republika e Afganistanit.

Që nga fundi i viteve 1970, historia e Afganistanit ka qenë e dominuar nga luftëra të gjera, duke përfshirë grushtet e shtetit, pushtimet, kryengritjet dhe luftërat civile. Konflikti filloi në vitin 1978 kur një revolucion komunist krijoi një shtet socialist dhe luftimet pasuese e shtynë Bashkimin Sovjetik të pushtonte Afganistanin në vitin 1979. Muxhahedin luftuan kundër sovjetikëve në Luftën Sovjetike-Afgane dhe vazhduan të luftonin mes tyre pas tërheqjes së sovjetikëve në vitin 1989. Talibanët kontrolluan pjesën më të madhe të vendit deri në vitin 1996, por Emiratet e tyre Islamike të Afganistanit morën pak njohje ndërkombëtare përpara përmbysjes së tij në pushtimin amerikan të Afganistanit në vitin 2001. Talibanët u kthyen në pushtet në vitin 2021 pasi pushtuan Kabulin dhe përmbysën qeverinë e Republikës Islamike të Afganistanit, duke i dhënë fund luftës 2001–2021.[20] Në shtator 2021, Talebanët rithemeluan Emiratin Islamik të Afganistanit.[21] Qeveria talebane mbetet e panjohur ndërkombëtarisht.[22]

Historia

Redakto
Artikulli kryesor: Historia e Afganistanit


Ahmad Shah Durrani bashkoi fiset Pashtun dhe themeloi Afganistanin më 1747. Vendi shërbeu si një amortizator mes Perandorive Ruse dhe Britanike derisa fitoi pavarësinë nga kontrolli joreal britanik më 1919. Një përjetim i shkurtër i demokracisë mbaroi me grushtin e shtetit të vitit 1973 dhe me një kundër-grusht komunist më 1978. Bashkimi Sovjetik u përpoq ta pushtonte më 1979 për të mbështetur regjimin në shkatërrim afgan komunist, duke u hedhur në një luftë të gjatë dhe shkatërruese. BRSS u tërhoq më 1989 pas një presioni të papërkulshëm prej rebelëve anti-komunistë muxhahedinë që mbështeteshin ndërkombëtarisht. Një seri luftërash civile që erdhën më pas bënë që Kabuli më në fund të binte në duart e talebanëve (një lëvizje e vijës së ashpër e mbështetur nga Pakistani që u krijua për t'i dhënë fund luftës civile dhe anarkisë në vend) më 1996. Pas sulmeve terroriste të 11 shtator 2001 në Nju Jork Siti dhe Uashington D.C., një aleancë ushtarake e SHBA me Aleancën Veriore rrëzoi regjimin taleban për shak të strehimit të Osama Bin Ladenit. Konferenca e Bonit e OKB-së, në 2001 krijoi dhe vendosi një program për rindërtimin politik që përfshinte adaptimin e një kushtetute të re, zgjedhjet presidenciale të vitit 2004 dhe zgjedhjet e Asamblesë Kombëtare të vitit 2005. Në dhjetor 2004, Hamid Karzai u bë presidenti i parë i zgjedhur në mënyrë demokratike në Afganistan dhe Asambleja Kombëtare u inaugurua dhjetorin e ardhshmëm. Karzai u rizgjodh për një mandat të dytë në nëntor 2009. Pavarësisht nga përforcimi i një qeverie të qëndrueshme qendrore, talebanët e rigjallëruar dhe paqëndrueshmëria e vazhdueshme në zonat rurale - sidomos në jug dhe lindje - mbeten sfida serioze për Qeverinë Afgane.

Gjeografia

Redakto
Artikulli kryesor: Gjeografia e Afganistanit


Afganistani gjendet në Azinë Jugore dhe Qendrore. Rajoni me qendër në Afganistan konsiderohet si "udhëkryqi i Azisë"[23] dhe vendi ka pasur pseudonimin Zemra e Azisë.[24]

Ka një sipërfaqe gjithsej prej 652,230 km katror, pak më i vogël se Teksasi, duke e bërë vendin e 41-të më të madh në botë. Afganistani nuk ka vijë bregdetare, pasi është pa dalje në det. Afganistani ndan kufirin e tij më të gjatë tokësor (Linjën Durand) me Pakistanin në lindje dhe jug, i ndjekur nga kufijtë me Taxhikistanin në verilindje, Iranin në perëndim, Turkmenistanin në veriperëndim, Uzbekistanin në veri dhe Kinën në verilindje të largët; India njeh një kufi me Afganistanin përmes Kashmirit të administruar nga Pakistani.[25]

Pika më e ulët është Amu Darya, 258 m, ndërsa pika më e lartë Noshak 7,485m.

Zotëron shumë burime natyrore. Ndër to shquhen: gazi natyror, nafta, qymyri, bakri, kromi talku, squfuri, plumbi, zinku, hekuri xeheror, kripa dhe gurët gjysmë të çmueshëm.

  • Përdorimi i tokës:
  • tokë e lërueshme: 12.13%
  • të korra të përhershme: 0.21%
  • të tjera: 87.66%
  • Tokë e ujitur:
  • 27,200 km katror
  • Burimet totale ujore të ripërtëritshme:
  • 65 km kubikë
  • Shpërndarja e ujit të pastër (shtëpiake/industriale/bujqësore):
  • gjithsej: 23.26 km kubikë për vit (2%/0%/98%)
  • për banor: 779 m kubik për vit

Klima

Redakto

Klima e Afganistanit është kryesisht e thatë, pasi që pjesa më e madhe e vendit ndodhet në një rripë të thatësisë që shtrihet në Azinë qendrore. Karakteristikë e kësaj klime kontinentale është ndryshimi i madh i temperaturave në mes të natës dhe ditës si dhe të stinëve të vitit. Erërat perëndimore në dimër sjellin reshje mesatare të shiut ndërsa në verë sjellin thatësira po thuajse në tërë vendin përpos në verilindje të Mosunit (int. Monsun) ku ka edhe reshje shiu. Klima e pjesës jugore e vendit është nxehtë ku kultivohet palma Date ( lat. Phoenix dactylifera). Po ashtu Afganistani pas Birmanisë (int. Myanmar) është prodhuesi më i madh i Opiumit në botë.

Politika

Redakto
Artikulli kryesor: Sistemi shtetëror në Afganistan
 
The Arg (pallati presidencial) në Kabul, fotografuar më 2020

Pas rënies efektive të Republikës Islamike të Afganistanit gjatë sulmeve të talebanëve të vitit 2021, talebanët e shpallën vendin një Emirat Islamik. Një qeveri e re e përkohshme u shpall më 7 shtator. Që nga 8 shtatori 2021, asnjë vend tjetër nuk e kishte njohur zyrtarisht Emiratin Islamik të Afganistanit si qeverinë de jure të Afganistanit.[26] Sipas indekseve të Demokracisë V-Dem, Afganistani në vitin 2023 ishte vendi i tretë më pak demokratik zgjedhor në Azi.[27]

Një instrument tradicional i qeverisjes në Afganistan është loya jirga (asambleja e madhe), një takim konsultativ pashtunë që u organizua kryesisht për zgjedhjen e një kreu të ri të shtetit, miratimin e një kushtetute të re ose për të zgjidhur çështje kombëtare ose rajonale si lufta.[28] Loya jirgat janë mbajtur të paktën që nga viti 1747, me atë më të fundit që ka ndodhur në gusht 2020.[29][30]

Ndarja administrative

Redakto
 
Afghanistani ndahet në 34 provinca dhe çdo provincë ndahet më tej në distrikte
Artikulli kryesor: Njësitë administrative të Afganistanit


Afganistani është i ndarë administrativisht në 34 provinca (wilayat).[31], ku çdo krahinë ka kryeqytetin e saj dhe një administratë provinciale. Vendi është i ndarë më tej në distrikte 400 distrikte provinciale, secila prej të cilave zakonisht mbulon një qytet ose disa fshatra. Çdo distrikt përfaqësohet nga një guvernator.

Guvernatorët provincial emërohet nga Kryeministri i Afganistanit dhe guvernatorët e distrikteve zgjidhen nga guvernatorët e provincave. Guvernatorët e provincave janë përfaqësues të qeverisë qendrore në Kabul dhe janë përgjegjës për të gjitha çështjet administrative dhe formale brenda provincave të tyre. Ka edhe këshilla krahinash që zgjidhen me zgjedhje të drejtpërdrejta dhe të përgjithshme për katër vjet.[302] Funksionet e këshillave krahinore janë të marrin pjesë në planifikimin e zhvillimit të krahinës dhe të marrin pjesë në monitorimin dhe vlerësimin e institucioneve të tjera të qeverisjes provinciale.

Sipas nenit 140 të kushtetutës dhe dekretit presidencial për ligjin zgjedhor, kryetarët e bashkive të qyteteve duhet të zgjidhen me zgjedhje të lira dhe të drejtpërdrejta për një mandat katërvjeçar. Megjithatë, në praktikë, kryetarët e bashkive emërohen nga qeveria.

Më poshtë është një listë e të gjitha 34 provincat në renditje alfabetike:

Ekonomia

Redakto
Artikulli kryesor Ekonomia e Afganistanit

Pas disa dhjetëvjeçarëve të luftës, ekonomia e këtij vendi zhvillohet po thuaj se në nivel të fshatrave. Si do që të merret partnerët kryesorë të Afganistanit janë Pakistani dhe Irani. Mbjellja e opiumit edhe pas rrëzimit të regjimit të Talibanëve ende vazhdon dhe është produkti më i eksportuar i Afganistanit në botë perëndimore.

Demografia

Redakto
Artikulli kryesor Demografia e Afganistanit

Afganistani është shtet me popullsi shumë kombësie dhe me pakica kombëtare. Historikisht populli i Pashtunëve ka qenë shpesh kombësi shtet formuese. Në vitin 2004 Afganistani kishte diku rreth 28,5 milionë banorë. Ndarja e përkatësisë etnike të popullsisë së Afganistanit është e vështirë, kështu ndarja sipas gjuhës, religjionit apo sipas veçorive të grafike të vizatuara në trupat e banorëve të disa popujve si të mongolëve (Hazara) mund të bëhet vetëm duke pasur parasysh që këto ndërthurën në mes veti. Të dhënat e më poshtme japin vetëm një parafytyrim për llogaritje të përafërt të strukturës së popullsisë

 
Grupet etnike
  • Pashtunët (Pashtun), - Afganët etnikë, janë themeluesit dhe paguesit e vendit. Përbëjnë 40% të popullsisë së Afganistanit
    • Në përbërjen e këtij populli hynë disa fise nomade, ndër të cilët më të dalluarit janë Kuçi (ang. Kuchi) me rreth 5 milion pjesëtarë. Ky fis është i mbrojtur dhe pajisur me privilegje në bazë të artikullit 14 të kushtetutës së Afganistanit të cilat i japin edhe drejtën në qeverisjen e shtetit. Edhe pse ky fis merret si pjesë e Pashtunëve nuk janë Pashtun.
  • Tagjikët (ang. Tajik) – janë banorët persë të regjionit. Përbëjnë 30% të popullsisë së përgjithshme të Afganistanit
    • Ndër grupet më të njohur të Tagjikëve janë Kiszibashët (ang. Qizilbash). Ky grup përbëhet nga pasardhësit e ushtarëve turko-persë nga koha e sundimit të Safirëve (ang. Safavids ) .
  • Hazarët (ang. Hazara) – janë pasardhësit e ushtrisë së Xhingis Kanit (ang. Genghs Khan) , flasin gjuhën perse dhe përbëjnë 20% të popullsisë së përgjithshme të Afganistanit.
  • Uzbekët (ang. Uzbek) – një ndër popujt e shumtë turk të Azisë qendrore dhe përbëjnë 5% të popullsisë së përgjithshme të Afganistanit
  • Po ashtu ka shumë grupe të popujve të ndryshëm si Amiakët, Nuristanët dhe Baloshët (ang.Baloch)

Popullsinë e Afganistanit e përbëjnë shumica fshatare me rreth 78%.

Kultura

Redakto
Artikulli kryesor : Kultura në Afganistan

Lloj-llojshmëria e popullsisë vetvetiu që ka sjellë një kulturë të begatshme. Mirëpo luftërat e shumta kanë shkaktuar që për një kultur të mirëfilltë për gjithë Afganet të mos ketë kultur.

Feja

  • Suni 77%
  • Shitë 22%

Marrëdhëniet mes Afganistanit dhe Shqipërisë

Redakto

Me datë 16 gusht 2006, në mbështetje të nenit 100 të Kushtetutës dhe të nenit 15, të Ligjit nr.9095, datë 3 korrik 2003, "Për shërbimin e jashtëm të Republikës së Shqipërisë", me propozimin e Ministrit të Punëve të Jashtme, Këshilli i Ministrave vendosi lidhjen e marrëdhënieve diplomatike me Republikën Islame të Afganistanit.

Ndërkaq, Forcat e Armatosura të Republikës së Shqipërisë janë të pranishme në Afganistan, si pjesë e operacionit "Liri e Përhershme" (Enduring Freedom), në kuadrin e misionit ISAF të Koalicionit Ndërkombëtar kundër terrorizmit që nga gushti 2002. Kontigjenti i 8të përbëhej nga një togë me 22 vetë nga Batalioni i Operacioneve Speciale dhe është ngarkuar me detyra patrullimi në rajonin e Kabulit. Me datë 16 gusht u dërgua kontigjenti i 9-të në Afganistan. Ky kontigjent përbëhet nga 22 vetë: 3 oficerë, 12 nënoficerë dhe 7 ushtarë profesionistë të Batalionit të 3-të të Këmbësorisë. Ai ishte në përbërje të Kontigjentit Turk. Ky është kontigjenti i tretë në Afganistan nga rradhët e Batalionit të 3-të të Këmbësorisë i dislotkuar në Poshnjë të Beratit. Në Dhjetor të vitit 2016, Forcat e Armatosura të Republikës së Shqipërisë, dërguan në Afganistan misionin e parë paqeruajtës RSM-1 Resolut Support Mission, pranë Komandës së Trajnimit Këshillimit dhe Ndihmës. Kontigjenti i drejtuar nga Kapiten Leonard Gjuta, përbëhej nga 40 ushtarak të batalionit të dytë të këmbsorisë. Detyra e tyre ishte ruajtja dhe siguria e bazës Force Protection.

Shënime

Redakto
  1. ^ Qeveria e Indisë e konsideron Afganistanin si një vend kufitar, pasi e konsideron të gjithë Kashmirin si pjesë të Indisë. Megjithatë, kjo është e diskutueshme dhe rajoni në kufi me Afganistanin administrohet nga Pakistani si Gilgit-Baltistan.[16]

Referime

Redakto
  1. ^ Tharoor, Ishaan (19 qershor 2013). "The Taliban's Qatar Office: Are Prospects for Peace Already Doomed?". Time (në anglisht). ISSN 0040-781X. Marrë më 19 gusht 2021.
  2. ^ "Taliban closer to international recognition, says foreign minister". Agence France-Presse (në anglisht). Kabul. France 24. 3 shkurt 2022. Marrë më 14 mars 2022.
  3. ^ timesofindia (23 gusht 2021). "Afghanistan's ethnic mosaic". The Times of India (në anglisht).
  4. ^ a b c World Population Review (19 shtator 2021). ""Afghanistan Population 2021"" (në anglisht).
  5. ^ statista.com (20 gusht 2021). "Distribution of Afghan population by ethnic group 2020" (në anglisht).
  6. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Factbook
  7. ^ "Constitution of Afghanistan" (në anglisht). 2004. Arkivuar nga origjinali më 20 shtator 2016. Marrë më 16 shkurt 2013.
  8. ^ Choi, Joseph (8 shtator 2021). "EU: Provisional Taliban government does not fulfill promises". The Hill (në anglisht). Marrë më 18 mars 2022.
  9. ^ Bezhan, Frud (7 shtator 2021). "Key Figures In The Taliban's New Theocratic Government". Radio Farda (në anglisht). Radio Free Europe/Radio Liberty. Marrë më 6 shkurt 2022.
  10. ^ Jones, Seth G. (dhjetor 2020). "Afghanistan's Future Emirate? The Taliban and the Struggle for Afghanistan". CTC Sentinel (në anglisht). Combating Terrorism Center. 13 (11). Arkivuar nga origjinali më 11 shkurt 2022. Marrë më 5 mars 2022.
  11. ^ Sofoglu, Murat (27 shtator 2021). "How the Taliban governs itself". TRT World (në anglisht). Marrë më 13 mars 2022.
  12. ^ Central Statistics Office Afghanistan
  13. ^ a b c d "Afghanistan" (në anglisht). International Monetary Fund. Marrë më 14 nëntor 2018.
  14. ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF) (në anglisht). United Nations Development Programme. 15 dhjetor 2020. fq. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Marrë më 16 dhjetor 2020.
  15. ^ "Securing Stability in Afghanistan, the 'Heart of Asia'". thediplomat.com (në anglishte amerikane). Arkivuar nga origjinali më 21 nëntor 2020. Marrë më 2022-02-25.
  16. ^ "Ministry of Home Affairs (Department of Border Management)" (PDF) (në anglisht). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 17 mars 2015. Marrë më 1 shtator 2008.
  17. ^ Griffin, Luke (14 janar 2002). "The Pre-Islamic Period". Afghanistan Country Study (në anglisht). Illinois Institute of Technology. Arkivuar nga origjinali më 3 nëntor 2001. Marrë më 14 tetor 2010.
  18. ^ "Afghanistan: the land that forgot time". The Guardian (në anglisht). 26 tetor 2001. Arkivuar nga origjinali më 14 dhjetor 2021. Marrë më 14 dhjetor 2021.
  19. ^ "DŌST MOḤAMMAD KHAN". Encyclopaedia Iranica (në anglisht). 1995. Arkivuar nga origjinali më 29 prill 2011. Marrë më 8 shkurt 2023.
  20. ^ Watkins, Andrew H. (nëntor 2021). Cruickshank, Paul; Hummel, Kristina (red.). "An Assessment of Taliban Rule at Three Months" (PDF). CTC Sentinel (në anglisht). West Point, New York: Combating Terrorism Center. 14 (9): 1–14. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 29 nëntor 2021. Marrë më 29 nëntor 2021.
  21. ^ "Who Will Run the Taliban Government?". crisisgroup.org (në anglisht). 2021-09-09. Arkivuar nga origjinali më 18 tetor 2022. Marrë më 2022-10-18.
  22. ^ "The Taliban: Unrecognized and unrepentant". Middle East Institute (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 18 tetor 2022. Marrë më 2022-10-18.
  23. ^ Neelis, Jason (19 nëntor 2010). Early Buddhist Transmission and Trade Networks: Mobility and Exchange Within and Beyond the Northwestern Borderlands of South Asia (në anglisht). BRILL. ISBN 978-9004181595.
  24. ^ "Afghanistan: Cultural Crossroad at the Heart of Asia" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 30 gusht 2020. Marrë më 17 qershor 2020.
  25. ^ "International Land Border." Arkivuar 8 mars 2021 tek Wayback Machine India Ministry of Home Affairs. Retrieved 13 November 2021.
  26. ^ "Afghanistan: Taliban increasingly violent against protesters – UN" (në anglisht). BBC News. 24 gusht 2021. Arkivuar nga origjinali më 20 gusht 2021. Marrë më 25 nëntor 2021.
  27. ^ V-Dem Institute (2023). "The V-Dem Dataset" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 8 dhjetor 2022. Marrë më 14 tetor 2023.
  28. ^ "Q&A: What is a loya jirga?" (në anglisht). BBC News. 1 korrik 2002. Arkivuar nga origjinali më 23 maj 2019. Marrë më 2 qershor 2019.
  29. ^ "Politicians Express Mixed Reactions to Loya Jirga" (në anglisht). TOLO News. 7 gusht 2020. Arkivuar nga origjinali më 10 gusht 2020. Marrë më 10 gusht 2020.
  30. ^ "Loya Jirga Approves Release of 400 Taliban Prisoners" (në anglisht). TOLO News. 9 gusht 2020. Arkivuar nga origjinali më 10 gusht 2020. Marrë më 10 gusht 2020.
  31. ^ "Afghanistan Provinces" (në anglisht). Ariana News. Arkivuar nga origjinali më 4 korrik 2019. Marrë më 4 korrik 2019.

Lidhje të jashtme

Redakto
  Commons: Afganistani – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Afganistani&oldid=2674647"