"लिट् लकारः" इत्यस्य संस्करणे भेदः
Content deleted Content added
(लघु)No edit summary |
(लघु)No edit summary |
||
पङ्क्तिः ७: | पङ्क्तिः ७: | ||
* यदा धातोः आरम्भः कवर्गं (क, ख, ग, घ, ङ) उत हकारं अभविष्यत्, तदा द्विर्वचनं चवर्गं (च, छ, ज, झ, ञ) अभविष्यत् (खाद् → चखाद, हु → जुहाव)। |
* यदा धातोः आरम्भः कवर्गं (क, ख, ग, घ, ङ) उत हकारं अभविष्यत्, तदा द्विर्वचनं चवर्गं (च, छ, ज, झ, ञ) अभविष्यत् (खाद् → चखाद, हु → जुहाव)। |
||
* यदा धातोः आरम्भः महाप्राणं (ख, झ, थ, भ …) अभविष्यत्, तदा द्विर्वचनं अल्पप्राणं (क, ज, त, ब …) अभविष्यत् (झर्झ् → जझर्झ, |
* यदा धातोः आरम्भः महाप्राणं (ख, झ, थ, भ …) अभविष्यत्, तदा द्विर्वचनं अल्पप्राणं (क, ज, त, ब …) अभविष्यत् (झर्झ् → जझर्झ, भाष् → बभाषे)। |
||
* यदा धातोः आरम्भः पिण्डाक्षरं (क्व, स्थ, भ्य …) अभविष्यत्, द्विर्वचनं तदा द्वितीयं व्यञ्जनं एव अभविष्यत् (स्था → तस्थौ, स्पर्ध → पस्पर्धे)। |
* यदा धातोः आरम्भः पिण्डाक्षरं (क्व, स्थ, भ्य …) अभविष्यत्, द्विर्वचनं तदा द्वितीयं व्यञ्जनं एव अभविष्यत् (स्था → तस्थौ, स्पर्ध → पस्पर्धे)। |
||
०८:३६, १९ मे २०२४ इत्यस्य संस्करणं
संस्कृतभाषायां कालविध्यादिक्रियाः निर्मातुं लकारः इति काचित् व्यवस्था अस्ति । तत्र लकाराः दश भवन्ति ते यथा-
१.लट् । २.लेट् । ३.लङ् । ४.लुङ् । ५.लिट् । ६.लिङ् (विधिलिङ् च आशिर्लिङ्) । ७.लोट् । ८.लुट् । ९.लृट् । १०.लृङ् ।
तत्र लिट् लकारः परोक्षभूतकालं बोधयति । लिट् लकारे धातोः आरम्भे एका द्विर्वचनप्रत्यया योजयाते (इति- नन्द् → ननन्द, वन्द् → ववन्दे)। तत्र त्रयः नियमाः सन्ति।
- यदा धातोः आरम्भः कवर्गं (क, ख, ग, घ, ङ) उत हकारं अभविष्यत्, तदा द्विर्वचनं चवर्गं (च, छ, ज, झ, ञ) अभविष्यत् (खाद् → चखाद, हु → जुहाव)।
- यदा धातोः आरम्भः महाप्राणं (ख, झ, थ, भ …) अभविष्यत्, तदा द्विर्वचनं अल्पप्राणं (क, ज, त, ब …) अभविष्यत् (झर्झ् → जझर्झ, भाष् → बभाषे)।
- यदा धातोः आरम्भः पिण्डाक्षरं (क्व, स्थ, भ्य …) अभविष्यत्, द्विर्वचनं तदा द्वितीयं व्यञ्जनं एव अभविष्यत् (स्था → तस्थौ, स्पर्ध → पस्पर्धे)।
लिट् लकारः(परस्मैपदम्) | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
---|---|---|---|
प्रथमपुरुषः | ननन्द | ननन्दतुः | ननन्दुः |
मध्यमपुरुषः | ननदिथ | ननन्दथु | ननन्द |
उत्तमपुरुषः | ननन्द | ननन्दिव | ननन्दिम |
लिट् लकारः(परस्मैपदम्) | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
---|---|---|---|
प्रथमपुरुषः | अ | अतुः | उः |
मध्यमपुरुषः | इथ | अथुः | अ |
उत्तमपुरुषः | अ | इव | इम |
लिट् लकारः(आत्मनेपदम्) | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
---|---|---|---|
प्रथमपुरुषः | बभाषे | बभाषाते | बभाषिरे |
मध्यमपुरुषः | बभाषषे | बभाषाथे | बभाषिध्वे |
उत्तमपुरुषः | बभाषे | बभाषिवहे | बभाषिमहे |
लट् लकारः(आत्मनेपदम्) | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
---|---|---|---|
प्रथमपुरुषः | ए | आते | इरे |
मध्यमपुरुषः | इषे | आथे | इध्वे |
उत्तमपुरुषः | ए | इवहे | इमहे |
टिप्पणी
- संस्कृतशब्दचन्द्रिका Vidvan S.Ranganatha Sharma, Sri Surasaraswathi Sabha, Bangalore, India,1994.
- अनुवादप्रदीपः Sri Surasaraswathi Sabha, Bangalore, India,1997.