|
[[Plik:LotusAPX.jpg|thumb|ZAP X]]
'''ZAP''' – dawny[[Stany Zjednoczone|amerykański]] producent [[samochód elektryczny|elektrycznych]] rowerów, samochodów osobowych i dostawczych z siedzibą w [[Santa Rosa (Kalifornia)|Santa Rosa]] działający w latach 1994–2017.
== Historia ==
=== Początki ===
Przedsiębiorstwo założone zostało pod nazwą ZAP Power Systems zostało założone w 1994 roku przez Jima McGreena i Gary'ego Starra w amerykańskim mieście [[Sebastopol (Kalifornia)|Sebastopol]] w [[Kalifornia|Kalifornii]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://edgar.secdatabase.com/702/107261302001472/filing-main.htm | tytuł = ZAP | język = en | data dostępu = 2021-11-03}}</ref> przez dwójkę przedsiębiorców, Jima McGreena i Gary'ego Starra, za cel obierając rozwój elektrycznych pojazdów. Początkowo firma specjalizowała się w elektrycznych rowerach, by następnie rozszerzyć zakres swojej działalności także o skutery<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.sfgate.com/business/article/Sebastopol-s-Zap-Power-Systems-is-banking-on-3067718.php | tytuł = Sebastopol's Zap Power Systems is banking on battery-powered bikes | język = en | data dostępu = 2021-11-03}}</ref>. W 1997 roku przedsiębiorstwo stale rozwijające zakres swoich usług na polu elektrycznych rowerów uzyskało pierwszego dużego klienta poza Stanami Zjednoczonymi, podpisując umowę na dostarczenie floty elektrycznych rowerów do [[Chiny|chińskiego]] [[Szanghaj]]u we współpracy z tamtejszym lokalnym partnerem<ref>{{Cytuj stronę | url = https://web.archive.org/web/20121104143256/http://www.highbeam.com/doc/1G1-47351503.html | tytuł = ELECTRIC BIKE FIRM GETS EPA GRANT TO MARKET IN CHINA | język = en | data dostępu = 2021-11-03}}</ref>.
Pod koniec lat 90. XX wieku ZAP nawiązał liczne współprace na polu wymiany technologicznej z innymi amerykańskimi przedsiębiorstwami<ref>{{Cytuj stronę | url = https://eepower.com/news/zap-signs-marketing-agreement-with-smith-wesson/# | tytuł = ZAP Signs Marketing Agreement with Smith & Wesson | język = en | data dostępu = 2021-11-03}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = https://eepower.com/news/zap-reaches-distribution-agreement-with-electric-motorbike/ | tytuł = ZAP Reaches Distribution Agreement with Electric Motorbike | język = en | data dostępu = 2021-11-03}}</ref>, z kolei w pierwszych latach XXI wieku poszerzyło swoje portfolio o nowe odmiany pojazdów jak m.in. skutery wodne. Taktyka poszerzania swojego portfolio o kolejne rodzaje pojazdów o elektrycznym napędzie skierowało przedsiębiorstwo do przemysłu motoryzacyjnego.
=== Samochody ===
W 2006 roku firma przedstawiłazaprezentowała swójmodel wyniksamochodu współpracy[[ZAP z niewielkim chińskim przedsiębiorstwem Shandong Jindalu Vehicle specjalizującym się w produkcji trójkołowych elektryznych samochodówXebra]]<ref name=":3">{{Cytuj stronę | url = httphttps://luxurycars-imageswww.blogspothotcars.com/2009/06/the-zap-xebra-factoryis-shandonga-jindalu.html pitiful-electric-car/| tytuł =The ZAP Xebra FactoryIs ShandongA JindaluPitiful Plants 1000 TreesElectric Car| język = en | data dostępu = 2021-11-03}}</ref>, prezentującbędący modelefektem [[ZAPwspółpracy z niewielkim chińskim przedsiębiorstwem Shandong Jindalu Vehicle specjalizującym się w Xebra]]produkcji trójkołowych elektrycznych samochodów<ref name=":3">{{Cytuj stronę | url = httpshttp://wwwluxurycars-images.hotcarsblogspot.com/the-2009/06/zap-xebra-isfactory-ashandong-pitiful-electric-car/jindalu.html | tytuł = The ZAP Xebra IsFactory AShandong PitifulJindalu ElectricPlants Car1000 Trees | język = en | data dostępu = 2021-11-03}}</ref>. Pięciodrzwiowy [[hatchback]] importowany był z chińskiej fabryki partnera i sprzedawany na terenie wybranych stanów USA za kwotę 12 tysięcy dolarów<ref name=":3" />. Przez kolejne 3 lata ZAP był w stanie sprzedać ok. 700 sztuk pojazdów na terenie całego kraju<ref name=":3" />. Rok przed zakończeniem produkcji, w 2008 roku, firma była zmuszona zorganizować akcję przywoławczą z powodu usterki układu hamulcowego, która powróciła w 2012 roku. Rok później amerykańska agencja bezpieczeństwa drogowego NHTSA nakazała firmie ZAP odkupienie wszystkich modeli Xebr i zniszczenie ich, uznając pojazdy za stwarzające niebezpieczeństwo na drogach<ref name=":3" /><ref>{{Cytuj stronę | url = https://archive.ph/20130411174619/http://www.pressdemocrat.com/article/20130222/BUSINESS/130229813/1339/business?Title=Zap-fights-safety-recall-and-attempted-coup | tytuł = Zap fights safety recall and attempted coup | język = en | data dostępu = 2021-11-03}}</ref>.
W 2007 roku w oparciu o japońską niewielką furgonetkę [[Daihatsu Zebra]] zbudowano elektryczny model [[ZAP Truck XL|Truck XL]], który trafił do użytku m.in. w amerykańskiej armii<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.worktruckonline.com/65690/u-s-military-reorders-zap-electric-truck | tytuł = U.S. Military Reorders ZAP Electric Truck | język = en | data dostępu = 2021-11-03}}</ref>. W tym samym roku ZAP nawiązał współpracę z brytyjskim [[Lotus Cars]], kooperując na polu ostatecznie niezrealizowanego projektu trójkołowego hybrydowego samochodu sportowego [[ZAP Alias]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://web.archive.org/web/20080208111142/http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=%2Fnews%2F2008%2F02%2F05%2Fncar105.xml | tytuł = Three-wheeled ZAP Alias can beat a Porsche | język = en | data dostępu = 2021-11-03}}</ref>. W 2008 roku z kolei ZAP ogłosił plan wdrożenia do seryjnej produkcji prototypu Lotus APX w postaci samochodu w pełni elektrycznego<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.auto-swiat.pl/wiadomosci/aktualnosci/zap-x-crossover-electric-studium-ze-studium/dszchx6 | tytuł = ZAP-X Crossover Electric: studium ze studium | język = pl | data dostępu = 2021-11-03}}</ref>, który również nie doczekał się realizacji.
W 2009 roku ZAP przedstawił niewielką elektryczną furgonetkę [[ZAP Shuttle Van|Shuttle Van]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.motor1.com/news/13393/pre-production-zap-alias-ev-previewed-to-dealers-new-shuttle-van-unveiled/ | tytuł = Pre-Production ZAP Alias EV Previewed to Dealers - New Shuttle Van Unveiled | język = en | data dostępu = 2021-11-03}}</ref> powstałą w kooperacji z chińskim [[Wuling Motors|Wulingiem]]. W styczniu 2011 roku ZAP kontynuował swoją taktykę zaangażowania we współpracę biznesową z chińskimi przedsiębiorstwami, kupująckupił większościowy pakiet akcji w niewielkim przedsiębiorstwie [[Jonway Automobile]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.businesswire.com/news/home/20110125005891/en/ZAP-Completes-51-Acquisition-of-China’s-Jonway-Automobile-Cathaya-Capital-Funds-Total-of-US36-Million | tytuł = ZAP Completes 51% Acquisition of China’s Jonway Automobile, Cathaya Capital Funds Total of US$36 Million | język = en | data dostępu = 2021-11-03}}</ref>. To na podstawie modelu tej firmy, niewielkiego [[SUV]]-a [[Jonway Ufo]], opracowany został ostatni, niezrealizowany projekt elektrycznej taksówki marki ZAP w postaci modelu [[ZAP Electric Taxi|Electric Taxi]]<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.autoevolution.com/news/zap-electric-taxi-unveiled-in-beijing-19510.html | tytuł = ZAP Electric Taxi Unveiled in Beijing | język = en | data dostępu = 2021-11-03}}</ref>.
=== Kontrowersje i likwidacja ===
W sierpniu 2008 roku ZAP ogłosił plany budowy fabryki samochodów elektrycznych w miasteczku [[Franklin (Kentucky)|Franklin]] w stanie [[Kentucky]], planującktóra wytwarzaćmiała tam swoje samochody elektryczne po ukończeniu budowy prowadzącej do utworzeniastworzyć 4 tysięcytysiące nowych miejsc pracy<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.bizjournals.com/louisville/stories/2008/08/25/daily3.html | tytuł = Integrity to make ZAP electric cars in Simpson County | język = en | data dostępu = 2021-11-03}}</ref>. TaPlany niete doszłanie jednakdoszły do skutku z powodu [[Kryzys finansowy (2007–2009)|kryzysu finansowego]], a sprawa niedoszłej budowy fabryki wywołała falę krytyki wobec władz stanu [[Kentucky]] z, powoduktóre wypłaceniawypłaciły dotacjidotację dla ZAP, choć te nie zrealizowało swoich planów<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.wired.com/2008/08/kentucky-throws/ | tytuł = Kentucky Throws Money At ZAP and EVs | język = en | data dostępu = 2021-11-03}}</ref>. Kontrowersje wywołał też niezrealizowany projekt elektrycznego crossovera ZAP X mającego powstać jako rozwinięcie prototypu [[Lotus Cars|Lotusa]] - magazyn Wired opisał zjawisko intensywnej fali inwestycji w ZAP po ambitnych założeniach w sprawie jej planowanego pojazdu, zarzucając firmie inwestycyjne oszustwo<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.wired.com/2008/03/ff-zapped/ | tytuł = Hype Machine: Searching for ZAP's Fleet of No-Show Green Cars | język = en | data dostępu = 2021-11-03}}</ref>.
ZAP w drugiej dekadzie XXI wieku po niezrealizowanych projektach pojazdów mających powstać dzięki współpracy z [[Lotus Cars|Lotusem]] i [[Jonway Automobile]] wygasił swoją działalność, nie podejmując się żadnych dalszych działań na polu rozwoju. Ostatnie zgłoszenie do kalifornijskiego rejestru podmiotów gospodarczych miało miejsce w 2016 roku, po czym firma zniknęła z baz, a także nie przedłużyła swojej domeny internetowej.
|