Naharijja: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
jęz. |
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) m Poprawa linkowań i typografii |
||
(Nie pokazano 2 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
Linia 22:
|współrzędne = 33°00′13″N 35°05′33″E
|commons = Category:Nahariyya
|kod mapy = Dystrykt Północny (Izrael)
|www = http://www.nahariya.muni.il/
}}
Linia 27 ⟶ 28:
== Położenie ==
Naharijja (przy [[współrzędne geograficzne|współrzędnych]] {{Współrzędne|33°00′13″N 35°05′33″E|umieść=w tekście}}) leży na [[równina przybrzeżna Izraela|równinie przybrzeżnej Izraela]] nad [[Morze Śródziemne|Morzem Śródziemnym]]. W odległości 20 km na południe znajduje się miasto portowe [[Hajfa]], a 4 km na północy przebiega granica z [[Liban]]em. W otoczeniu Naharijji znajduje się miejscowość [[
=== Podział administracyjny ===
Linia 131 ⟶ 132:
Historia współczesnej osady Naharijja jest związana z dojściem w 1933 roku [[narodowy socjalizm|nazistów]] do władzy w [[III Rzesza|Niemczech]]. Głoszona ideologia [[rasizm]]u, a zwłaszcza [[antysemityzm]]u, doprowadziła do fali prześladowań i [[pogrom]]y ludności żydowskiej w Niemczech. Naturalną tego konsekwencją była [[migracja ludności|emigracja]] [[historia Żydów w Niemczech|niemieckich Żydów]]. Problem niemieckich Żydów dostrzegł [[Arthur Ruppin]], pełniący w latach 1933–1935 funkcję dyrektora [[Agencja Żydowska|Agencji Żydowskiej]]. Z jego inicjatywy powstało w 1933 roku ''Centralne Biuro dla Niemieckich Żydów'' (hebr.המשרד המרכזי לטיפול ביהדות גרמניה), zwane w skrócie ''Niemiecką Firmą'' (hebr. המשרד הגרמני). Ruppin próbował zmotywować żydowską klasę średnią, finansistów i przedsiębiorców do opuszczenia Niemiec i wyjechania do [[Palestyna (mandat)|Brytyjskiego Mandatu Palestyny]]. Część z nich dała się namówić i dołączyła do [[piąta alija|piątej aliji]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Immigration/Fifth_Aliyah.html |tytuł = The Fifth Aliyah |autor = |opublikowany = |praca = [[Jewish Virtual Library]] |data = |język = en |data dostępu = 2013-02-11}}</ref>. Ta fala żydowskich imigrantów charakteryzowała się dużą liczbą przedsiębiorców pracujących na własny rachunek, obok których znajdowali się urzędnicy i sędziowie poszukujący zatrudnienia. Osobną grupę stanowili lekarze i specjaliści wybranych branż zawodowych, którzy w miarę szybko odnajdywali się w nowej rzeczywistości. Dla potrzeb nowo przybyłych utworzono w 1933 roku moszaw [[Ramot ha-Szawim]], a rok później moszaw [[Kefar Bialik]]. Dla potrzeb rozwijającego się [[osadnictwo żydowskie w Palestynie|osadnictwa żydowskiego]] w 1934 roku nabyto 2400 hektarów ziemi położonej na północ od miasta [[Akka]], w pobliżu ujścia rzeki Mfsoh (później przemianowanej na Gaton). Ziemię kupiono za 34 tys. funtów palestyńskich od arabskiego mieszkańca [[Bejrut]]u, Toaini. Pieniądze wyłożyli inżynier Josef Levi, bankier Henry Cohen, agronom dr Selig Eugen Soskin oraz Pauline Ngrobr-Salkind. Celem było założenie nowoczesnej osady rolniczej, której mieszkańcy wybudowaliby nad brzegami rzeki Gaton dzielnice przypominające [[Europa|europejskie]] miasta. Jej projekt został oparty na [[utopia|utopijnym]] modelu przygotowanym przez dr Seliga Soskina. Podczas jednej ze swoich wielu podróży po świecie, odkrył on w południowej [[Hiszpania|Hiszpanii]] małą kolonię rolniczą Monte Algaida. Jej mieszkańcy intensywnie uprawiali niewielkie pola uprawne położone przy wydmach. Uprawiali ziemniaki, melony i inne warzywa, używając podziemnej wody do podlewania i naturalnego nawozu z odchodów swoich zwierząt i kompostu. Każda rodzina produkowała wystarczającą ilość żywności, aby zaspokoić własne potrzeby – bez żadnej nadwyżki do handlu. Wszyscy mieszkańcy byli członkami spółdzielni dostarczającej wszystkich usług społecznych, niezbędną infrastrukturę itp. Kolonia Monte Algaida istniała na zachodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego, a dr Soskin zapragnął utworzenia podobnej osady na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego – w [[Ziemia Izraela|Ziemi Izraela]]. Inżynier miejski z Hajfy, dr Schiffrin, zasugerował, aby osada nazywała się Naharijja (pol. ''Rzeka''), od potoku Gaton który przepływał przez jej środek. Naharijja miała być lustrzanym odbiciem Monte Algaida<ref name="history">{{cytuj stronę |url = http://museum.rutkin.info/en/node/27 |tytuł = Nahariya’s Early Years 1934-1949 |autor = |opublikowany = |praca = Lieberman House – Museum of the history of Nahariya |data = |język = en |data dostępu = 2013-02-14 |archiwum = https://web.archive.org/web/20130115132930/http://museum.rutkin.info/en/node/27 |zarchiwizowano = 2013-01-15 }}</ref>.
W dniu 10 lutego 1935 roku w Naharijji osiedliły się dwie pierwsze żydowskie rodziny: Hanny i Waltera Deutsch oraz Ruty i Jakuba Pauker. Bardzo szybko dołączyli do nich: Willi Adler, Willi David, Hermann Friede, Herbert Haliczer,
[[Plik:PikiWiki Israel 14638 Nahariya beach immigration monument.JPG|thumb|240px|Pomnik nielegalnej imigracji na plaży w Naharijji]]
Gdy na wiosnę 1936 roku wybuchło [[Arabskie powstanie w Palestynie (1936–1939)|arabskie powstanie w Palestynie]], kwestia zapewnienia bezpieczeństwa Naharijji stała się palącym problemem. Dzięki wsparciu Agencji Żydowskiej, Zvi Nissanow uzyskał odpowiednie zezwolenia brytyjskich władz mandatowych i utworzył w osadzie jednostkę ''Policji Żydowskich Osiedli'' (hebr. משטרת היישובים העבריים, ''Mishteret HaYishuvim HaIvriyim''; ang. ''Jewish Settlement Police''). Składała się ona z sześciu mężczyzn uzbrojonych w strzelby i stare brytyjskie karabiny. Po 1937 roku prawie wszyscy ludzie nadający się do służby wojskowej, zostali przeszkoleni przez członków żydowskiej [[Hagana|Hagany]] w ramach szkoleń ''Specjalnych Jednostek Nocnych'' (hebr. פלוגות הלילה המיוחדות, ''Plugot Ha’Layla Ha’Meyukhadot''; ang. ''Special Night Squads''). W 1938 roku agronom Agencji Żydowskiej, Dawid Sztern, przeprowadził ocenę sytuacji gospodarczej Naharijji. Stwierdził on, że koloniści posiadają zbyt małe działki ziemi uprawnej. Ponadto, imigrantom z [[Europa Środkowa|Europy Środkowej]] brakowało doświadczenia rolniczego i byli nieprzygotowani do ciężkiej pracy fizycznej na roli. Stern wskazał na wyczerpanie środków finansowych i ostrzegł, że „katastrofa” jest nieunikniona. W takiej sytuacji cały ciężar utrzymania i pomocy kolonistom spadłby na Agencję Żydowską. W tym czasie Agencja Żydowska spodziewała się szybkiego wdrożenia [[Komisja Peela|Planu Komisji Peela]], który przewidywał podział Palestyny na część arabską i żydowską. [[Dawid Ben Gurion]] usiłował utrzymać przy społeczności żydowskiej jak największą część terytorium Palestyny, jednak w Zachodniej Galilei w tamtym czasie Naharijja była jedyną żydowską osadą położoną na północ od Akki. Podjęto więc wysiłek wzmocnienia żydowskiej obecności w Zachodniej Galilei. W kwietniu 1938 roku mieszkańcy Naharijji pomogli w utworzeniu położonego na południu moszawu [[Szawe Cijjon|Szawei Syjon]]. Następnie utworzono bardziej na północy kibuce [[Chanita]], [[Maccuwa]] i [[Elon (Izrael)|Chirbeh Zemach]]. W 1939 roku Fritz David utworzył pierwszy oddział Hagany w Naharijji, który objął ochroną okoliczne osady rolnicze. Naharijja zaczęła w ten sposób odgrywać coraz ważniejszą rolę. Równolegle przebiegały procesy przekształcające kolonię Naharijja w nadmorski kurort wypoczynkowy. W 1940 roku powstał drugi pensjonat, a zaraz potem pierwsza restauracja. W następnych latach powstały kolejne pensjonaty, hotele i restauracje, a liczba gości wzrosła ze stu w 1938 roku, do dwudziestu tysięcy w 1947 roku. Równocześnie z rozwojem branży turystycznej, w osadzie rozwijał się przemysł spożywczy oraz handel<ref name="britannica" />. W maju 1939 roku władze brytyjskie opublikowały drugą [[Biała księga
Najgorsze miesiące dla mieszkańców Naharijji rozpoczęły się po przyjęciu w dniu 29 listopada 1947 roku [[Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181|rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181]]. Przyjęty plan podziału Palestyny przewidywał, że cała Zachodnia Galilea (z Naharijją i okolicznymi osadami żydowskimi) zostanie włączona do państwa arabskiego. Natychmiast została przerwana wszelka działalność budowlana, większość zakładów przestała płacić pensje, a ich pracownicy z rodzinami zaczęli opuszczać teren. Kryzys ekonomiczny pogłębił się wraz z wybuchem [[Wojna domowa w Palestynie|wojny domowej w Mandacie Palestyny]]. Siły [[Arabska Armia Wyzwoleńcza|Arabskiej Armii Wyzwoleńczej]] wspierane przez lokalne arabskie [[milicja|milicje]] sparaliżowały żydowską komunikację w całej Zachodniej Galilei. Naharijja przeżyła swój pierwszy „czarny dzień” 23 marca 1948 roku, kiedy to został rozbity żydowski konwój usiłujący przedrzeć się z zaopatrzeniem do kibucu [[Jechi’am]]. W zasadzce zginęło wówczas 47 młodych ludzi, z których czterech było mieszkańcami Naharijji<ref>{{cytuj książkę |autor = Meron Benvenisti |tytuł = Sacred Landscape: Buried History of the Holy Land Since 1948 |url = http://books.google.pl/books?id=7itq6zYtSJwC&lpg=PP1&pg=PA138&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false |wydawca = University of California Press |miejsce = |rok = 2000 |strony = 138–139 |isbn = 0-520-21154-5 |język = en |data dostępu = 2013-02-14}}</ref>. Blokada Nahariji została przerwana w dniu 14 maja 1948 roku, kiedy to do miejscowości dotarł konwój około 25 wojskowych ciężarówek Hagany, eskortowanych przez pojazdy opancerzone. Popołudniem mieszkańcy świętowali z żołnierzami [[proklamacja niepodległości Izraela|proklamację niepodległości Izraela]]. Gdy następnego dnia rozpoczęła się [[I wojna izraelsko-arabska]], mieszkańcy rozpoczęli budowę fortyfikacji obronnych. Drugim „czarnym dniem” Naharijji był 26 maja 1948 roku. Wybuch bomby zrzuconej przez [[irak|iracki]] samolot spowodował śmierć pięciu osób. Dwa dni później irackie samoloty zrzuciły nad miejscowością ulotki w języku niemieckim, hebrajskim i arabskim. Wzywały one mieszkańców do przyłączenia się do Arabów w walce o jednolitą władzę administracyjną Palestyny. Władze izraelskie miały jednak zupełnie inny cel i planowały, że cała Galilea stanie się częścią państwa Izrael. Cel ten osiągnięto w październiku 1948 roku w wyniku sukcesu [[operacja Hiram|operacji Hiram]]. Po zakończeniu wojny Naharijja znalazła się na terytorium izraelskim. Wojna przyniosła jednak poważne zmiany demograficzne i gospodarcze całej okolicy. Między innymi zniszczona została linia kolejowa biegnąca na północ do Libanu<ref name="history" />.
Linia 175 ⟶ 176:
== Kultura ==
[[Plik:Lieberman house.jpg|thumb|[[Dom Liebermana|Muzeum Naharijji – Dom Liebermana]]]]
Najważniejszym ośrodkiem kultury w Naharijji jest ''Miejskie Centrum Kultury''. Posiada ono sieć mniejszych ośrodków kultury położonych w osiedlach mieszkaniowych<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.nahariya.muni.il/noar/Pages/markaz_tzairim.aspx |tytuł = Kluby młodzieżowe |autor = |opublikowany = |praca = Municipality Nahariya |data = |język = he |data dostępu = 2013-02-16 |archiwum = https://web.archive.org/web/20120712020510/http://www.nahariya.muni.il/noar/pages/markaz_tzairim.aspx |zarchiwizowano = 2012-07-12 }}</ref>. Przy centrum znajduje się biblioteka miejska, która także dysponuje siecią małych bibliotek rozrzuconych po całym mieście. ''Miejskie Centrum Kultury'' jest nowoczesnym ośrodkiem służącym lokalnej społeczności i oferującym różnorodne zajęcia kulturalne. Przed tym nowoczesnym budynkiem urządzono ogród rzeźb<ref name="nahariya.muni.il">{{cytuj stronę |url = http://www.nahariya.muni.il/Lists/List2/DispForm.aspx?ID=60 |tytuł = Miejskie Centrum Kultury – Medatech Naharijja |autor = |opublikowany = |praca = Municipality Nahariya |data = |język = he |data dostępu = 2013-02-16 |archiwum = https://web.archive.org/web/20130720074145/http://www.nahariya.muni.il/Lists/List2/DispForm.aspx?ID=60 |zarchiwizowano = 2013-07-20 }}</ref>. Przy centrum kultury od 1973 roku działa orkiestra młodzieżowa, która koncertowała w swojej historii w Niemczech, [[Austria|Austrii]], [[Włochy|Włoszech]], [[Hiszpania|Hiszpanii]], [[Kanada|Kanadzie]] i Stanach Zjednoczonych<ref name="nahariya.muni.il" />. Przy ulicy Irit od 2000 roku znajduje się [[Dom Liebermana|Muzeum Naharijji – Dom Liebermana]]. Poza miejskim muzeum znajduje się tu także archiwum miasta. Miejska galeria sztuki mieści się w będącej symbolem miasta wieży ciśnień. Odbywają się tutaj czasowe wystawy, wykłady, warsztaty oraz przedstawienia teatralne i muzyczne<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.nahariya.muni.il/TARBUT/Pages/meusems.aspx |tytuł = Muzea |autor = |opublikowany = |praca = Municipality Nahariya |data = |język = he |data dostępu = 2013-02-16 |archiwum = https://web.archive.org/web/20130724055348/http://www.nahariya.muni.il/tarbut/Pages/meusems.aspx |zarchiwizowano = 2013-07-24 }}</ref>. Dodatkowo w
== Oświata i nauka ==
|