Naharijja: Różnice pomiędzy wersjami

Naharijja (przy [[współrzędne geograficzne|współrzędnych]] {{Współrzędne|33°00′13″N 35°05′33″E|umieść=w tekście}}) leży na [[równina przybrzeżna Izraela|równinie przybrzeżnej Izraela]] nad [[Morze Śródziemne|Morzem Śródziemnym]]. W odległości 20 km na południe znajduje się miasto portowe [[Hajfa]], a 4 km na północy przebiega granica z [[Liban]]em. W otoczeniu Naharijji znajduje się miejscowość [[Mazra'aMazra’a]], kibuce [[Kefar Rosz ha-Nikra]], [[Geszer ha-Ziw]], [[Sa’ar]], [[Kabri]] i [[Ewron]], moszawy [[Liman (Izrael)|Liman]], [[Ben Ammi]], [[Netiw ha-Szajjara]], [[Regba]] i [[Szawe Cijjon]].

Historia współczesnej osady Naharijja jest związana z dojściem w 1933 roku [[narodowy socjalizm|nazistów]] do władzy w [[III Rzesza|Niemczech]]. Głoszona ideologia [[rasizm]]u, a zwłaszcza [[antysemityzm]]u, doprowadziła do fali prześladowań i [[pogrom]]y ludności żydowskiej w Niemczech. Naturalną tego konsekwencją była [[migracja ludności|emigracja]] [[historia Żydów w Niemczech|niemieckich Żydów]]. Problem niemieckich Żydów dostrzegł [[Arthur Ruppin]], pełniący w latach 1933–1935 funkcję dyrektora [[Agencja Żydowska|Agencji Żydowskiej]]. Z jego inicjatywy powstało w 1933 roku ''Centralne Biuro dla Niemieckich Żydów'' (hebr.המשרד המרכזי לטיפול ביהדות גרמניה), zwane w skrócie ''Niemiecką Firmą'' (hebr. המשרד הגרמני). Ruppin próbował zmotywować żydowską klasę średnią, finansistów i przedsiębiorców do opuszczenia Niemiec i wyjechania do [[Palestyna (mandat)|Brytyjskiego Mandatu Palestyny]]. Część z nich dała się namówić i dołączyła do [[piąta alija|piątej aliji]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Immigration/Fifth_Aliyah.html |tytuł = The Fifth Aliyah |autor = |opublikowany = |praca = [[Jewish Virtual Library]] |data = |język = en |data dostępu = 2013-02-11}}</ref>. Ta fala żydowskich imigrantów charakteryzowała się dużą ilościąliczbą przedsiębiorców pracujących na własny rachunek, obok których znajdowali się urzędnicy i sędziowie poszukujący zatrudnienia. Osobną grupę stanowili lekarze i specjaliści wybranych branż zawodowych, którzy w miarę szybko odnajdywali się w nowej rzeczywistości. Dla potrzeb nowo przybyłych utworzono w 1933 roku moszaw [[Ramot ha-Szawim]], a rok później moszaw [[Kefar Bialik]]. Dla potrzeb rozwijającego się [[osadnictwo żydowskie w Palestynie|osadnictwa żydowskiego]] w 1934 roku nabyto 2400 hektarów ziemi położonej na północ od miasta [[Akka]], w pobliżu ujścia rzeki Mfsoh (później przemianowanej na Gaton). Ziemię kupiono za 34 tys. funtów palestyńskich od arabskiego mieszkańca [[Bejrut]]u, Toaini. Pieniądze wyłożyli inżynier Josef Levi, bankier Henry Cohen, agronom dr Selig Eugen Soskin oraz Pauline Ngrobr-Salkind. Celem było założenie nowoczesnej osady rolniczej, której mieszkańcy wybudowaliby nad brzegami rzeki Gaton dzielnice przypominające [[Europa|europejskie]] miasta. Jej projekt został oparty na [[utopia|utopijnym]] modelu przygotowanym przez dr Seliga Soskina. Podczas jednej ze swoich wielu podróży po świecie, odkrył on w południowej [[Hiszpania|Hiszpanii]] małą kolonię rolniczą Monte Algaida. Jej mieszkańcy intensywnie uprawiali niewielkie pola uprawne położone przy wydmach. Uprawiali ziemniaki, melony i inne warzywa, używając podziemnej wody do podlewania i naturalnego nawozu z odchodów swoich zwierząt i kompostu. Każda rodzina produkowała wystarczającą ilość żywności, aby zaspokoić własne potrzeby – bez żadnej nadwyżki do handlu. Wszyscy mieszkańcy byli członkami spółdzielni dostarczającej wszystkich usług społecznych, niezbędną infrastrukturę itp. Kolonia Monte Algaida istniała na zachodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego, a dr Soskin zapragnął utworzenia podobnej osady na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego – w [[Ziemia Izraela|Ziemi Izraela]]. Inżynier miejski z Hajfy, dr Schiffrin, zasugerował, aby osada nazywała się Naharijja (pol. ''Rzeka''), od potoku Gaton który przepływał przez jej środek. Naharijja miała być lustrzanym odbiciem Monte Algaida<ref name="history">{{cytuj stronę |url = http://museum.rutkin.info/en/node/27 |tytuł = Nahariya’s Early Years 1934-1949 |autor = |opublikowany = |praca = Lieberman House – Museum of the history of Nahariya |data = |język = en |data dostępu = 2013-02-14 |archiwum = https://web.archive.org/web/20130115132930/http://museum.rutkin.info/en/node/27 |zarchiwizowano = 2013-01-15 }}</ref>.

W dniu 10 lutego 1935 roku w Naharijji osiedliły się dwie pierwsze żydowskie rodziny: Hanny i Waltera Deutsch oraz Ruty i Jakuba Pauker. Bardzo szybko dołączyli do nich: Willi Adler, Willi David, Hermann Friede, Herbert Haliczer, Dr.dr Egon Hönigsberg, Dr.dr Walter Isaac, Dr.dr Rolf Jacobi, Alfred Rosenblatt, Max Sommerfeld, Dr.dr Walter Stiel, Dr.dr Hermann Tuchler i Dr.dr Edmund Weidenfeld. Osadnicy w momencie zakupu własnej ziemi otrzymywali akcje spółki ''Naharijja Ltd.'', przy czym w rzeczywistości płatność była odroczona na czas nieokreślony. Spółka ''Naharijja Ltd.'' starała się o utworzenie odpowiedniej infrastruktury: budowę sieci dróg, parcelację terenu na działki, budowę domów mieszkalnych, zabudowań gospodarczych i magazynów, dostawy wody i energii elektrycznej. Następnie wszystkie usługi społeczne zostały przejęte przez utworzoną w tym celu spółdzielnię. Skupiała ona wszystkich mieszkańców i regulowała zakupy, obroty, konsumpcję, a także działania kulturalne, społeczne i komunalne. Pierwszym przewodniczącym był Oskar Peter Mayer z [[Heidelberg]]u. W 1937 roku jego następcą został prawnik z [[Heilbronn]], dr Oskar Mayer-Wolf (został później pierwszym burmistrzem Naharijji). Spółdzielnia od samego początku swojego istnienia borykała się z dużymi problemami – zaniżono koszty utrzymania osady, przy jednoczesnym przeszacowaniu zysków, jakie można było osiągnąć z działalności rolniczej. W konsekwencji spółdzielnia notorycznie cierpiała na brak środków i popadała w coraz większe zadłużenie. Pomysł rozwijania upraw rolniczych okazał się nie trafiony, ponieważ produkcja arabska była dużo tańsza. Spowodowało to załamanie finansowe Naharijji, której mieszkańcy zaczęli szukać dodatkowych źródeł dochodu poza rolnictwem. W owym czasie, na wybrzeżu Palestyny bardzo często odpoczywali brytyjscy inżynierowie, oficerowie policji mandatowej oraz wojskowi. Fakt ten spowodował, że w 1936 roku rodzina Levi otworzyła w Naharijji pierwszy pensjonat z pokojami do wynajęcia. Stało się to zapowiedzią nadchodzących zmian i wytyczyło drogę rozwoju miejscowości. Tymczasem jednak problemy finansowe usiłowano rozwiązać sprzedażą gruntów nowym nabywcom<ref name="history" />.

Gdy na wiosnę 1936 roku wybuchło [[Arabskie powstanie w Palestynie (1936–1939)|arabskie powstanie w Palestynie]], kwestia zapewnienia bezpieczeństwa Naharijji stała się palącym problemem. Dzięki wsparciu Agencji Żydowskiej, Zvi Nissanow uzyskał odpowiednie zezwolenia brytyjskich władz mandatowych i utworzył w osadzie jednostkę ''Policji Żydowskich Osiedli'' (hebr. משטרת היישובים העבריים, ''Mishteret HaYishuvim HaIvriyim''; ang. ''Jewish Settlement Police''). Składała się ona z sześciu mężczyzn uzbrojonych w strzelby i stare brytyjskie karabiny. Po 1937 roku prawie wszyscy ludzie nadający się do służby wojskowej, zostali przeszkoleni przez członków żydowskiej [[Hagana|Hagany]] w ramach szkoleń ''Specjalnych Jednostek Nocnych'' (hebr. פלוגות הלילה המיוחדות, ''Plugot Ha’Layla Ha’Meyukhadot''; ang. ''Special Night Squads''). W 1938 roku agronom Agencji Żydowskiej, Dawid Sztern, przeprowadził ocenę sytuacji gospodarczej Naharijji. Stwierdził on, że koloniści posiadają zbyt małe działki ziemi uprawnej. Ponadto, imigrantom z [[Europa Środkowa|Europy Środkowej]] brakowało doświadczenia rolniczego i byli nieprzygotowani do ciężkiej pracy fizycznej na roli. Stern wskazał na wyczerpanie środków finansowych i ostrzegł, że „katastrofa” jest nieunikniona. W takiej sytuacji cały ciężar utrzymania i pomocy kolonistom spadłby na Agencję Żydowską. W tym czasie Agencja Żydowska spodziewała się szybkiego wdrożenia [[Komisja Peela|Planu Komisji Peela]], który przewidywał podział Palestyny na część arabską i żydowską. [[Dawid Ben Gurion]] usiłował utrzymać przy społeczności żydowskiej jak największą część terytorium Palestyny, jednak w Zachodniej Galilei w tamtym czasie Naharijja była jedyną żydowską osadą położoną na północ od Akki. Podjęto więc wysiłek wzmocnienia żydowskiej obecności w Zachodniej Galilei. W kwietniu 1938 roku mieszkańcy Naharijji pomogli w utworzeniu położonego na południu moszawu [[Szawe Cijjon|Szawei Syjon]]. Następnie utworzono bardziej na północy kibuce [[Chanita]], [[Maccuwa]] i [[Elon (Izrael)|Chirbeh Zemach]]. W 1939 roku Fritz David utworzył pierwszy oddział Hagany w Naharijji, który objął ochroną okoliczne osady rolnicze. Naharijja zaczęła w ten sposób odgrywać coraz ważniejszą rolę. Równolegle przebiegały procesy przekształcające kolonię Naharijja w nadmorski kurort wypoczynkowy. W 1940 roku powstał drugi pensjonat, a zaraz potem pierwsza restauracja. W następnych latach powstały kolejne pensjonaty, hotele i restauracje, a liczba gości wzrosła ze stu w 1938 roku, do dwudziestu tysięcy w 1947 roku. Równocześnie z rozwojem branży turystycznej, w osadzie rozwijał się przemysł spożywczy oraz handel<ref name="britannica" />. W maju 1939 roku władze brytyjskie opublikowały drugą [[Biała księga z (1939)|białą księgę]], drastycznie ograniczającą wielkość żydowskiej imigracji do Palestyny. W praktyce oznaczało to zamknięcie drogi ucieczki europejskim Żydom uciekającym przez nazizmem. Gdy we wrześniu 1939 roku wybuchła [[II wojna światowa]], Hagana rozpoczęła organizowanie nielegalnej imigracji. W planach tych Naharijja odgrywała ważną rolę. Kiedy do wybrzeży Palestyny dopływał statek z nielegalnymi imigrantami, nawiązywał on kontakt radiowy z Haganą. Jeden z nadajników radiowych znajdował się na [[wieża ciśnień|wieży ciśnień]] w Naharijji. Przy użyciu [[Kod Morse’a|kodu Morse’a]] utrzymywano łączność z Hajfą, przekazując informację o przybyciu statku. W trakcie brytyjskiej blokady w rejonie Naharijji wyładowano dziesięć do dwunastu statków (raporty są sprzeczne). Przed przybyciem brytyjskich żołnierzy zdołano skutecznie ukryć 537 imigrantów, a tylko 131 aresztowano i umieszczono w obozie dla internowanych. W następstwie tych wydarzeń na Naharijję została nałożona [[godzina policyjna]]. Okres wojny miał jednak także pozytywne aspekty dla miejscowości. Kilkanaście kilometrów dalej na północ przebiegała granica [[Syria i Liban|Francuskiego Mandatu Syrii]], który od 1940 roku należał do faszystowskiego rządu [[Francja Vichy|Vichy]] (sojusznik [[III Rzesza|III Rzeszy]]). Gdy na wiosnę 1941 roku niemiecki korpus ekspedycyjny [[Afrika Korps]] generała [[Erwin Rommel|Erwina Rommela]], prowadząc natarcie w [[Afryka Północna|Afryce Północnej]] zagroził [[Egipt]]owi i [[Kanał Sueski|Kanałowi Sueskiemu]], Brytyjczycy przystąpili do fortyfikowania granicy z Libanem. Firmy budowlane i rzemieślnicze z Naharijji realizowały zamówienia budowy pułapek czołgowych i bunkrów. Następnie żydowskie kampanie [[Palmach]] uczestniczyły w [[operacja Exporter|operacji Exporter]]. Po wojnie, w 1945 roku Brytyjczycy uruchomili linię kolejową łączącą Hajfę z [[Bejrut]]em. Wszystkie te działania w korzystny sposób wpływały na rozwój lokalnej gospodarki. W 1941 roku Naharijja otrzymała status [[samorząd lokalny (Izrael)|samorządu lokalnego]]<ref name="history" />.

Najważniejszym ośrodkiem kultury w Naharijji jest ''Miejskie Centrum Kultury''. Posiada ono sieć mniejszych ośrodków kultury położonych w osiedlach mieszkaniowych<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.nahariya.muni.il/noar/Pages/markaz_tzairim.aspx |tytuł = Kluby młodzieżowe |autor = |opublikowany = |praca = Municipality Nahariya |data = |język = he |data dostępu = 2013-02-16 |archiwum = https://web.archive.org/web/20120712020510/http://www.nahariya.muni.il/noar/pages/markaz_tzairim.aspx |zarchiwizowano = 2012-07-12 }}</ref>. Przy centrum znajduje się biblioteka miejska, która także dysponuje siecią małych bibliotek rozrzuconych po całym mieście. ''Miejskie Centrum Kultury'' jest nowoczesnym ośrodkiem służącym lokalnej społeczności i oferującym różnorodne zajęcia kulturalne. Przed tym nowoczesnym budynkiem urządzono ogród rzeźb<ref name="nahariya.muni.il">{{cytuj stronę |url = http://www.nahariya.muni.il/Lists/List2/DispForm.aspx?ID=60 |tytuł = Miejskie Centrum Kultury – Medatech Naharijja |autor = |opublikowany = |praca = Municipality Nahariya |data = |język = he |data dostępu = 2013-02-16 |archiwum = https://web.archive.org/web/20130720074145/http://www.nahariya.muni.il/Lists/List2/DispForm.aspx?ID=60 |zarchiwizowano = 2013-07-20 }}</ref>. Przy centrum kultury od 1973 roku działa orkiestra młodzieżowa, która koncertowała w swojej historii w Niemczech, [[Austria|Austrii]], [[Włochy|Włoszech]], [[Hiszpania|Hiszpanii]], [[Kanada|Kanadzie]] i Stanach Zjednoczonych<ref name="nahariya.muni.il" />. Przy ulicy Irit od 2000 roku znajduje się [[Dom Liebermana|Muzeum Naharijji – Dom Liebermana]]. Poza miejskim muzeum znajduje się tu także archiwum miasta. Miejska galeria sztuki mieści się w będącej symbolem miasta wieży ciśnień. Odbywają się tutaj czasowe wystawy, wykłady, warsztaty oraz przedstawienia teatralne i muzyczne<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.nahariya.muni.il/TARBUT/Pages/meusems.aspx |tytuł = Muzea |autor = |opublikowany = |praca = Municipality Nahariya |data = |język = he |data dostępu = 2013-02-16 |archiwum = https://web.archive.org/web/20130724055348/http://www.nahariya.muni.il/tarbut/Pages/meusems.aspx |zarchiwizowano = 2013-07-24 }}</ref>. Dodatkowo w mieścimieście znajduje się centrum sztuki ''Russell House''. Od 1997 roku działa tutaj zespół tańca nowoczesnego, który z powodzeniem reprezentował Naharijję na występach w [[Polska|Polsce]], Węgrzech, Francji, Niemczech i Stanach Zjednoczonych. Trzykrotnie występował także na [[Festiwal w Akce|Festiwalu w Akce]]<ref>{{cytuj stronę |url = http://www.nahariya.muni.il/TARBUT/Pages/miktzvim_2.aspx |tytuł = Zespół taneczny |autor = |opublikowany = |praca = Municipality Nahariya |data = |język = he |data dostępu = 2013-02-16 |archiwum = https://web.archive.org/web/20130723065605/http://www.nahariya.muni.il/tarbut/pages/miktzvim_2.aspx |zarchiwizowano = 2013-07-23 }}</ref>.