Manipulacja (psychologia): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne redakcyjne |
m Wycofanie edycji użytkownika 91.192.88.197 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Wikipek. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
(Nie pokazano 43 wersji utworzonych przez 37 użytkowników) | |||
Linia 1:
[[Plik:Boston Massacre high-res.jpg|mały|Sensacyjny portret [[Masakra bostońska|masakry w Bostonie]] (5 marca 1770 r.): Takie obrazy zostały wykorzystane do wywołania niezadowolenia i wspierania jedności amerykańskich kolonistów przeciwko brytyjskiej koronie przed [[Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych|amerykańską wojną o niepodległość]].]]
'''Manipulacja''' ({{łac.|manipulatio}} – manewr, fortel, podstęp; ''manus'' - ręka, ''manipulus'' - dłoń) – forma wywierania wpływu na osobę lub grupę w taki sposób, by nieświadomie i z własnej [[wolna wola|woli]] realizowała cele manipulatora<ref group="uwaga">Wychowanie nie jest manipulacją.</ref>. Umiejętność rządzenia innymi, znajomość zasad dowodzenia, prowadzenia negocjacji, aby skłonić partnera do zmiany zdania<ref>Cialdini, Robert. "Wywieranie wpływu na ludzi." ''Teoria i praktyka'' (2004): 186-195..</ref>.
Inspirowana [[interakcja społeczna]] mająca na celu skłonienie osoby lub grupy ludzi do działania sprzecznego z ich dobrze pojętym interesem. Zazwyczaj osoba lub grupa ludzi poddana manipulacji nie jest świadoma środków, przy użyciu których wywierany jest na nią wpływ. Autor manipulacji dąży zwykle do osiągnięcia korzyści osobistych, ekonomicznych lub politycznych kosztem poddawanych niej osób.
Linia 5 ⟶ 6:
Manipulować można treścią i sposobem przekazywania informacji. Manipulację językową często stosuje się w [[propaganda|propagandzie]] i podczas tzw. [[pranie mózgu|prania mózgu]].
Mimo tego, że manipulacja postrzegana jest jako zachowanie [[etyka|nieetyczne]], często używana jest w kontaktach handlowych i [[negocjacja]]ch.
== Manipulacja w państwach totalitarnych i demokratycznych ==
Linia 12 ⟶ 13:
W społeczeństwie [[demokracja|demokratycznym]] manipulacja jest bardziej wyrafinowana i mniej widoczna, używana jest przez polityków, np. w kampaniach [[głosowanie|wyborczych]] oraz w gospodarce [[wolny rynek|wolnorynkowej]] w różnych często ukrytych formach w [[reklama|reklamie]]. Choć w systemach demokratycznych przekraczanie pewnych (zresztą niezbyt dobrze określonych) barier w manipulowaniu ludźmi jest niezgodne z prawem. Przykładem mogą być tutaj ograniczenia prawne narzucane [[reklama|reklamom]].
Istotnym narzędziem manipulacji [[opinia publiczna|opinią publiczną]] są [[środki masowego przekazu]] i jawna bądź niejawna cenzura, oraz działania operacyjne tajnych służb<ref>{{Cytuj|autor=Wilford, Hugh|tytuł=How the CIA Played America. Cambridge|data=2008|isbn=978-0-674-02681-0|wydawca=Harvard University Press}}</ref>.
== Podejście socjo-kognitywistyczne ==
W podejściu [[kognitywistyka|socjo-kognitywistycznym]] (według modelu IPK<ref>
* ''[[informacja]]'' – najpowszechniejsza, polega na fałszowaniu, deformacji i filtracji faktów ([[cenzura]]);
* ''[[wiedza]]'' – stosowana w szkolnictwie i nauce, dotyczy wyboru, popierania rozwoju i ukrywania pewnej wiedzy;
* ''[[preferencja|preferencje]]'' – polega na indoktrynacji poprzez podkreślanie ważności korzystnych dla manipulatora wartości
Nie zawsze obiekt manipulacji jest ostatecznym celem manipulatora. Na przykład podburzanie opinii publicznej przeciw cudzoziemcom może umożliwić demokratyczne uchwalenie praw ograniczających [[prawa człowieka|wolności obywatelskie]] zwiększając władzę aparatu państwa.
Linia 32 ⟶ 33:
* wyszukanie słabych punktów osobnika i wywarcie wpływu na nie;
* wykorzystanie nieuwagi i podsunięcie gotowych rozwiązań, nie przedstawiając pełnego obrazu (np. umowy);
* system aktywnego wywarcia wpływu na manipulowanego poprzez niepozostawienie mu możliwości wyboru (np. w [[Sekta|sektach]] destrukcyjnych);
* zdobycie sympatii manipulowanego<ref name="ŚN240">{{cytuj pismo|nazwisko=Mirsky|imię=Steve|tytuł=Reguły gry|czasopismo=Świat Nauki|wydawca=Prószyński Media|wolumin=nr. 8 (240)|issn=0867-6380|data=sierpień 2011|strony=73}}</ref>;
* sprawianie wrażenia niedostępności dobra reklamowanego<ref name="ŚN240"/>;
* podkreślanie wyświadczonej (faktycznie bądź pozornie) przysługi<ref name="ŚN240"/>;
* odwoływanie się do [[autorytet]]ów<ref name="ŚN240"/>.
==
Autor książki
# <strong>[[Społeczny dowód słuszności]]</strong>
# <strong>Reguła lubienia i sympatii</strong>
# <strong>Reguła wzajemności</strong>
# <strong>Reguła zaangażowania i konsekwencji</strong>
# <strong>Wpływ autorytetu</strong>
# <strong>Reguła niedostępności</strong>
W praktyce [[Synergia|synergię]] wykazuje stosowanie kilku wymienionych technik jednocześnie.
Linia 51 ⟶ 52:
{{wikibooks|Techniki manipulacji psychologicznej}}
{{Wikicytaty|na temat manipulacji|Manipulacja}}
* [[komunikacja perswazyjna]]▼
*
* [[szantaż]]▼
*[[Operacja Mockingbird|operacja mockingbird]]
*
▲* [[dezinformacja]]
*[[pranie mózgu]]
*[[szantaż emocjonalny]]
*[[zaufanie]]
== Uwagi ==
{{Przypisy|2}}▼
{{Uwagi}}
== Przypisy ==
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę|imię=Arthur|nazwisko=Schopenhauer|autor link= Arthur Schopenhauer|tytuł=Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów|isbn=83-7020-229-2|miejsce=Warszawa|rok=2002}}
* {{cytuj książkę
* {{cytuj książkę |nazwisko = Rogaliński| imię = Paweł| tytuł = Jak politycy nami manipulują? Cz. 1: Zakazane techniki| miejsce = Łódź| rok = 2012| isbn = 978-83-272-3732-3}}
== Linki zewnętrzne ==
* Kamil Kaczmarek: [https://repozytorium.amu.edu.pl/jspui/bitstream/10593/6490/1/Kaczmarek%20Sekty%20jako%20problem%20socjotechniczny.pdf Sekty jako problem socjotechniczny], Instytut
{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Techniki manipulacji| ]]
|