(Go: >> BACK << -|- >> HOME <<)
Wikipedia

Manipulacja (psychologia): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Wycofanie edycji użytkownika 91.192.88.197 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Wikipek.
Znacznik: Wycofanie zmian
 
(Nie pokazano 52 wersji utworzonych przez 43 użytkowników)
Linia 1:
[[Plik:Boston Massacre high-res.jpg|mały|Sensacyjny portret [[Masakra bostońska|masakry w Bostonie]] (5 marca 1770 r.): Takie obrazy zostały wykorzystane do wywołania niezadowolenia i wspierania jedności amerykańskich kolonistów przeciwko brytyjskiej koronie przed [[Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych|amerykańską wojną o niepodległość]].]]
'''Manipulacja''' ([[Łacina|łac]]. ''manipulatio'' – manewr, fortel, podstęp) – w [[psychologia|psychologii]] oraz [[socjologia|socjologii]] forma wywierania wpływu na osobę lub grupę w taki sposób, by nieświadomie i z własnej [[wolna wola|woli]] realizowała cele manipulatora.
'''Manipulacja''' ({{łac.|manipulatio}} – manewr, fortel, podstęp; ''manus'' - ręka, ''manipulus'' - dłoń) – forma wywierania wpływu na osobę lub grupę w taki sposób, by nieświadomie i z własnej [[wolna wola|woli]] realizowała cele manipulatora<ref group="uwaga">Wychowanie nie jest manipulacją.</ref>. Umiejętność rządzenia innymi, znajomość zasad dowodzenia, prowadzenia negocjacji, aby skłonić partnera do zmiany zdania<ref>Cialdini, Robert. "Wywieranie wpływu na ludzi." ''Teoria i praktyka'' (2004): 186-195..</ref>.
 
Inspirowana [[interakcja społeczna]] mająca na celu skłonienie osoby lub grupy ludzi do działania sprzecznego z ich dobrze pojętym interesem. Zazwyczaj osoba lub grupa ludzi poddana manipulacji nie jest świadoma środków, przy użyciu których wywierany jest na nią wpływ. Autor manipulacji dąży zwykle do osiągnięcia korzyści osobistych, ekonomicznych lub politycznych kosztem poddawanych niej osób.
Linia 5 ⟶ 6:
Manipulować można treścią i sposobem przekazywania informacji. Manipulację językową często stosuje się w [[propaganda|propagandzie]] i podczas tzw. [[pranie mózgu|prania mózgu]].
 
Mimo tego, że manipulacja postrzegana jest jako jako zachowanie [[etyka|nieetyczne]], często używana jest w kontaktach handlowych i [[negocjacja]]ch.
 
== Manipulacja w państwach totalitarnych i demokratycznych ==
W państwach [[totalitaryzm|totalitarnych]] manipulacja jest jednym z podstawowych narzędzi sprawowania władzy nie mniej ważnym niż aparat [[terror]]u. Ograniczając [[Prawa człowieka#b) prawa i wolności polityczne:|wolność zrzeszania się]], stosując [[cenzura|cenzurę]] mediów itp. władze kontrolują interakcje społeczne.
 
W społeczeństwie [[demokracja|demokratycznym]] manipulacja jest bardziej wyrafinowana i mniej widoczna, używana jest przez polityków, np. w kampaniach [[głosowanie|wyborczych]] oraz w gospodarce [[wolny rynek|wolnorynkowej]] w różnych często ukrytych formach w [[reklama|reklamie]]. Choć w systemach demokratycznych przekraczanie pewnych (zresztą niezbyt dobrze określonych) barier w manipulowaniu ludźmi jest niezgodne z prawem. Przykładem mogą być tutaj ograniczenia prawne narzucane [[reklama|reklamom]].
 
Istotnym narzędziem manipulacji [[opinia publiczna|opinią publiczną]] są [[środki masowego przekazu]] i jawna bądź niejawna cenzura, oraz działania operacyjne tajnych służb<ref>{{Cytuj|autor=Wilford, Hugh|tytuł=How the CIA Played America. Cambridge|data=2008|isbn=978-0-674-02681-0|wydawca=Harvard University Press}}</ref>.▼
 
▲Istotnym narzędziem manipulacji [[opinia publiczna|opinią publiczną]] są [[środki masowego przekazu]] i jawna bądź niejawna cenzura.
== Podejście socjo-kognitywistyczne ==
W podejściu [[kognitywistyka|socjo-kognitywistycznym]] (według modelu IPK<ref>[{{Cytuj stronę |url=http://erg4146.casaccia.enea.it/wwwerg26701/gad-dict.htm |tytuł=Adam Maria Gadomski,ang. ''Information, Preferences and Knowledge -– universal interrelations''] |data dostępu=2007-02-20 |archiwum=https://web.archive.org/web/20070220174421/http://erg4146.casaccia.enea.it/wwwerg26701/gad-dict.htm |zarchiwizowano=2007-02-20 }}</ref>), manipulacja może dotyczyć podstawowych czynników, które wpływają na nasze decyzje, takich jak:
* ''[[informacja]]'' -– najpowszechniejsza, polega na fałszowaniu, deformacji i filtracji faktów ([[cenzura]]);
* ''[[wiedza]]'' -– stosowana w szkolnictwie i nauce, dotyczy wyboru, popierania rozwoju i ukrywania pewnej wiedzy;
* ''[[preferencja|preferencje]]'' -– polega na indoktrynacji poprzez podkreślanie ważności korzystnych dla manipulatora wartości, np. rozbudzania nacjonalizmów i fanatyzmów religijnych, wzmacnianie wybranych interesów grup lokalnych czy klas społecznych.
 
Nie zawsze obiekt manipulacji jest ostatecznym celem manipulatora. Na przykład podburzanie opinii publicznej przeciw cudzoziemcom może umożliwić demokratyczne uchwalenie praw ograniczających [[prawa człowieka|wolności obywatelskie]] zwiększając władzę aparatu państwa.
Linia 23 ⟶ 26:
 
Środkami manipulacji mogą być:
* aktywne techniki psychologiczne -– np. tworzenie nastroju chwili;
* użycie sygnałów dźwiękowych wpływających na [[świadomość]] i system decyzyjny;
* odurzenie ([[lek|środkami farmakologicznymi]], [[alkohol etylowy|alkoholalkoholem]]em);
* obietnice bez pokrycia;
* manipulacja pozycji;
* wyszukanie słabych punktów osobnika i wywarcie wpływu na nie;
* wykorzystanie nieuwagi i podsunięcie gotowych rozwiązań, nie przedstawiając pełnego obrazu (np. umowy);
* system aktywnego wywarcia wpływu na manipulowanego poprzez niepozostawienie mu możliwości wyboru (np. w [[Sekta|sektach]] destrukcyjnych);
* zdobycie sympatii manipulowanego<ref name="ŚN240">{{cytuj pismo|nazwisko=Mirsky|imię=StaveSteve|tytuł=Reguły gry|czasopismo=Świat Nauki|wydawca=Prószyński Media|wolumin=nr. 8 (240)|issn=0867-6380|data=sierpień 2011|strony=73}}</ref>;
* sprawianie wrażenia niedostępności dobra reklamowanego<ref name="ŚN240"/>;
* podkreślanie wyświadczonej (faktycznie bądź pozornie) przysługi<ref name="ŚN240"/>;
* odwoływanie się do [[autorytet|autorytetów]]ów<ref name="ŚN240"/>;.
 
== Techniki manipulacji według [[Robert Cialdini|Roberta Cialdiniego]] ==
== Szantaż moralny ==
Autor książki ''Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka'' do podstawowych technik wywierania wpływu zalicza:
:{{ikona|stub}} ''Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz,'' <span class="plainlinks"> [{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=edit}} ''rozbuduj ją]''. </span><includeonly>{{#if:{{NAMESPACE}}||[[Kategoria:Zalążki sekcji artykułów]]}}</includeonly>
# <strong>[[Społeczny dowód słuszności]]</strong> – jeśli inni ludzie postępują w pewien sposób, to oznacza to, że ten sposób postępowania jest prawidłowy.
# <strong>Reguła lubienia i sympatii</strong> – skłonność do ulegania wpływom osób nam podobnych i lubianych przez nas.
# <strong>Reguła wzajemności</strong> – wynika z tzw. ''prawa odwzajemniania'', czyli wewnętrznego przymusu odwzajemnienia się za coś, co dla nas zrobiono.
# <strong>Reguła zaangażowania i konsekwencji</strong> – podążanie za działaniami, w które się już zaangażowaliśmy.
# <strong>Wpływ autorytetu</strong> – uleganie wpływom autorytetów i insygniów, np. munduru.
# <strong>Reguła niedostępności</strong> – większa atrakcyjność rzeczy, nawet tylko pozornie trudno dostępnych.
W praktyce [[Synergia|synergię]] wykazuje stosowanie kilku wymienionych technik jednocześnie.
 
== Zobacz też ==
{{wikibooks|Techniki manipulacji psychologicznej}}
{{wikiquoteWikicytaty|na temat manipulacji|Manipulacja}}
* [[dezinformacja]]▼
* [[komunikacja perswazyjna]]▼
* [[zaufanieindoktrynacja]]
▲* [[komunikacja perswazyjna]]
* [[szantaż]]▼
*[[Operacja Mockingbird|operacja mockingbird]]
* [[Łapownictwo|przekupstwo]]
▲* [[dezinformacja]]
*[[pranie mózgu]]
▲* [[szantaż]]
*[[szantaż emocjonalny]]
*[[zaufanie]]
 
== Uwagi ==
{{Przypisy|2}}▼
{{Uwagi}}
 
== Przypisy ==
▲{{Przypisy|2}}
 
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę|imię=Arthur|nazwisko=Schopenhauer|autor link= Arthur Schopenhauer|tytuł=Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów|isbn=83-7020-229-2|miejsce=Warszawa|rok=2002}}
* {{cytuj książkę |nazwisko = GalosCialdini| imię =Robert KrzysztofB.| autor link = Wikipedysta:Pedros.lolRobert Cialdini| tytuł =Wywieranie [http://pedros-design.blogspot.com/2013/02/mentalizm-kompendium-wiedzy.htmlwpływu Mentalizmna -ludzi. kompendiumTeoria wiedzy]|i wydawca = WikiBookspraktyka| miejsce rok= 2007| rok wydawca=Gdańskie 2013| strony =Wydawnictwo Psychologiczne| isbn = 978-83-2727489-3963101-1|inni=Bogdan Wojciszke (tłum.)}}
* {{cytuj książkę|nazwisko=Cialdini|imię=Robert B.| autor link = Robert Cialdini|tytuł=Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka|tłumacz=Bogdan Wojciszke|isbn=978-83-7489-101-1|rok=2007|wydawca=Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne}}
* {{cytuj książkę |nazwisko = Rogaliński| imię = Paweł| tytuł = Jak politycy nami manipulują? Cz. 1: Zakazane techniki| miejsce = Łódź| rok = 2012| isbn = 978-83-272-3732-3}}
 
== Linki zewnętrzne ==
* Kamil Kaczmarek: [https://repozytorium.amu.edu.pl/jspui/bitstream/10593/6490/1/Kaczmarek%20Sekty%20jako%20problem%20socjotechniczny.pdf Sekty jako problem socjotechniczny], Instytut Socjologii i UAM
 
{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Techniki manipulacji| ]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Manipulacja_(psychologia)”