Słowińcy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Historia: Dodałem wątek o konflikcie z grupą repatriantów ze wspomnień Tadeusza Bolduana, artykułu Trojanowskiej i pracy ybickiego |
→Zobacz też: dr. tech. |
||
| Linia 34: | Linia 34: | ||
* [[Ruth Kötsch]] |
* [[Ruth Kötsch]] |
||
* [[Kabatkowie]] |
* [[Kabatkowie]] |
||
{{Przypisy}} |
|||
== Linki zewnętrzne == |
== Linki zewnętrzne == |
||
Wersja z 23:55, 21 maj 2012
Słowińcy - nazwa nadana reliktowej grupie ludności pomorskiej, zamieszkujących niegdyś tereny nad jeziorami Gardno i Łebsko (północno-zachodnia część województwa pomorskiego).
Posługiwali się oni gwarą słowińską wchodzącą w skład dialektu północnokaszubskiego języka kaszubskiego (pomorskiego), a więc językiem podobnym do tego jakim jeszcze dzisiaj posługują się mieszkańcy powiatów puckiego, lęborskiego i wejherowskiego.
Nazwa
Nazwa "Słowińcy" nie była używana przez samych Słowińców, została im nadana przez rosyjskiego etnografa Aleksandra Hilferdinga. Sami siebie nazywali Kaszubami nadłebskimi (Lebakaschuben)[potrzebny przypis].
Historia
Od XVIII wieku, Słowińcy ulegali naciskom germanizacyjnym np. stopniowo, w kolejnych wsiach obowiązywał nakaz prowadzenia mszy w języku niemieckim.
Po roku 1945 Słowińcy, traktowani jako Niemcy - zamieszkujący przed wojną ziemie niemieckie i posługujący się językiem niemieckim, byli szykanowani i wysiedlani. Wielu z nich zmuszono do emigracji do Niemiec. Znaczna liczba znalazła się w obozie przesiedleńczym w dzielnicy Hamburga, Finkenwerder; osiedlając się później w kilku sąsiadujących ze sobą dzielnicach miasta i pobliskich wsiach. Nie wszyscy jednak zostali wysiedleni; dzięki różnym zabiegom udało się zatrzymać migrację ludności ze wsi Kluki - około 100 osób, jednak w większości wyemigrowali oni do Niemiec w latach 1970.
Jednym z głównych powodów emigracji Słowińców z Kluk, po początkowym wysiedleniu części niezweryfikowanych mieszkańców w latach 40-tych, był ustawiczny konflikt z grupą przesiedleńców, której przewodzili członkowie ORMO: Antoni Korczyński (kierownik punktu połowowego) oraz Michał, Alfred i Kazimierz Woronko [1] [2] [3]. Grupa ta ciesząc się poparciem komendanta lokalnego posterunku MO w Gardnie Wielkiej oraz kierownika działu społeczno-administracyjnego powiatowej Rady Narodowej w Słupsku, Koguta, regularnie szykanowała autochtonicznych mieszkańców Kluk dopuszczając się rozbojów i kradzieży.[4][5][6]. W związku ze skargami mieszkańców, w 1953 roku grupa warszawskich redaktorów zainteresowanych problemem Słowińców skierowała do kancelarii prezydenta Bolesława Bieruta oraz na ręce sekretarza KC PZPR Edwarda Ochaba petycję z prośbą o usunięcie z Kluk Korczyńskiego i Woronki jako głównych sprawców zajść we wsi na skutek których ludność słowińska występowała o zezwolenie na wyjazd do Niemiec[7]. Petycja ta, jak i następne skierowane do Ministerstwa Państwowych Gospodarstw Rolnych, Premiera Józefa Cyrankiewicza oraz Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, nie odniosły żadnego skutku. Jedynie na skutek interwencji Tadeusza Bolduana oraz Stanisława Rzeżuchowskiego u szefa Wydziału Śledczego w Komendzie Głównej Milicji Obywatelskiej udało się tymczasowo usunąć Korczyńskiego z ORMO z odebraniem broni włącznie[8]. Komendant powiatowy MO w Słupsku w raporcie do Komendy Głównej informował o łamaniu prawa w Klukach i skierowaniu przezeń spraw o znamionach przestępstw do prokuratury, w której były one blokowane.[9]
Kolejne interwencje i skargi Związku Kaszubskiego i Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich kierowane w latach 1957-60 do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Komitetu Centralnego PZPR nie przyniosły rozwiązania problemu[10][11]. W 1958 zmarł Michał Woronko, a w latach 60-tych większość autochtonicznych mieszkańców Kluk wyemigrowała do RFN. W 1974 pozostało tylko 5 osób. Do Niemiec wyemigrował wówczas także Antoni Korczyński żonaty ze Słowinką oraz Kazimierz Woronko żonaty z Irmą z domu Barnow[12].
Badania językoznawcze Friedhelma Hinze nad nazewnictwem rybackim słowińskiego dialektu języka pomorskiego, przeprowadzone w Meklemburgii, dokumentują obecność Słowińców po przesiedleniu, posługujących się na pewno szczątkowo swoim językiem, na terenie dawnego NRD. W Polsce pozostało niewielu z nich. Materialne ślady ich istnienia (architektura ludowa, wyposażenie wnętrz, sztuka ludowa itp.) zostały zgromadzone w skansenie Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach położonym na terenie Słowińskiego Parku Narodowego.
Literatura
- Tadeusz Bolduan, Losy społeczne i polityczne Słowińców w Klukach w latach 1945-1975. Próba oceny., w: Studia kaszubsko-słowińskie, Łeba 1992
- Friedrich Lorentz Slovinzisches Wörterbuch, I-II, St.Petersburg 1908-1912
- Dr. Nadmorski (Józef Łęgowski), Słowniczek gwary słowińskiej; w: Połabianie i Słowińcy, Wisła, XVI, z.II, marzec-kwiecień 1902
- Friedhelm Hinze, Slovinzische Fischzugnamen von Garder See in Hinterpommern. Nachleben und Ethymologie slovinzische Namen., w: Zeitschrift für Slavistik XV 1970, Heft 3.
- Hanna Popowska-Taborska, Przysięgi słowińskie z Wierzchocina, Wrocław-Warszawa-Kraków 1961, w: Słowińcy, ich język i folklor
- Hanna Popowska-Taborska, Uwagi o języku Perykop smołdzińskich, Kraków 1968, w: Język Polski, Kraków, XLVIII 1968, Nr 1
- Leon Roppel, Nazwy terenowe słowińskiej wsi Kluki na podstawie mapy F. Pallasa z 1926 r., RG XXI 1962
- Słownik gwarowy tzw. Słowińców kaszubskich, pod. red. Zenona Sobierajskiego, Warszawa 1997, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, ISBN 83-86619-17-1
- Franz Tetzner, Die Slovinzen und Lebakaschuben. Land und Leute, Haus und Hof, Sitten und Gebräche, Sprache und Literatur im östlichen Hinterpommern, Berlin 1899
- Aleksander Hilferding, Остатки славян на южном берегу Балтийского Моря, Sankt-Petersburg 1862 (wyd. polskie Resztki Słowian na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego, tłum. Nina Perczyńska, oprac. Jerzy Treder, Gdańsk 1989, ISBN 83-85011-57-9)
Zobacz też
- ↑ Tadeusz Bolduan, "Losy polityczne i społeczne Słowińców w Klukach w latach 1945-1975. Próba oceny." w: Studia Kaszubsko-Słowińskie pod red. Jerzego Tredera, Łeba 2001
- ↑ Herman Koetsch, "Ostatnie Ślady", Pomerania 1988 nr 7-8
- ↑ Hieronim Rybicki, Kluki. Zarys dziejów, Grawitpol, Słupsk 2003
- ↑ Tadeusz Bolduan, "Losy polityczne i społeczne Słowińców w Klukach w latach 1945-1975. Próba oceny." w: Studia Kaszubsko-Słowińskie pod red. Jerzego Tredera, Łeba 2001
- ↑ Herman Koetsch, "Ostatnie Ślady", Pomerania 1988 nr 7-8
- ↑ Izabella Trojanowska, "Szkice łowińskie", Pomerania 1986 nr 9-10
- ↑ Tadeusz Bolduan, "Losy polityczne i społeczne Słowińców w Klukach w latach 1945-1975. Próba oceny." w: Studia Kaszubsko-Słowińskie pod red. Jerzego Tredera, Łeba 2001
- ↑ Tadeusz Bolduan, "Losy polityczne i społeczne Słowińców w Klukach w latach 1945-1975. Próba oceny." w: Studia Kaszubsko-Słowińskie pod red. Jerzego Tredera, Łeba 2001, s. 19
- ↑ Tadeusz Bolduan, "Losy polityczne i społeczne Słowińców w Klukach w latach 1945-1975. Próba oceny." w: Studia Kaszubsko-Słowińskie pod red. Jerzego Tredera, Łeba 2001, s. 19
- ↑ Tadeusz Bolduan, "Losy polityczne i społeczne Słowińców w Klukach w latach 1945-1975. Próba oceny." w: Studia Kaszubsko-Słowińskie pod red. Jerzego Tredera, Łeba 2001, s. 19-24
- ↑ M. Warneńska, Zamarły las, "Sztandar Młodych", 1959, nr 196,198,202
- ↑ Tadeusz Bolduan, "Losy polityczne i społeczne Słowińców w Klukach w latach 1945-1975. Próba oceny." w: Studia Kaszubsko-Słowińskie pod red. Jerzego Tredera, Łeba 2001