Pismo jawi: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Luckas-bot (dyskusja | edycje) m robot dodaje: jv:Aksara Jawi |
rękopis to raczej coś obszerniejszego niż list |
||
(Nie pokazano 41 wersji utworzonych przez 31 użytkowników) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik: |
[[Plik:AbdullahbinAbdulKadir-HikayatAbdullah-1849.jpg|thumb|Strona w piśmie jawi]] |
||
'''Pismo jawi''' (جاوي), '''yawi''' – wariant [[alfabet arabski|pisma arabskiego]] używany historycznie do zapisu [[język malajski|języka malajskiego]] i innych języków w regionie [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]]{{odn|Tadmor|2005|s=646}}. Służył do zapisywania takich języków jak: [[język aceh|aceh]], [[język minangkabau|minangkabau]], [[język banjar|bandżar]]<ref name="filologi"/>, [[język ternate|ternate]]<ref name="filologi">{{Cytuj książkę |imię = Oman |nazwisko = Fathurahman |tytuł = Filologi Indonesia: Teori dan Metode |rok = 2015 |data dostępu = 2022-09-07 |miejsce = Jakarta |isbn = 978-623-218-153-3 |oclc = 1001307264 |strony = 128 |wydawca = Prenada Media |url = https://books.google.pl/books?id=8GMCEAAAQBAJ&pg=PA128 |język = id}}</ref>{{odn|Voorhoeve|1994|s=659|loc=przyp. 10}}, [[język tausug|tausug]]{{odn|Adelaar|Prentice|Grijns|Steinhauer|1996|s=688}} i [[język maguindanao|maguindanao]]<ref>{{Cytuj pismo |autor = Annabel Teh Gallop |tytuł = Two letters in Maguindanao |data = 2014-06-26 |zarchiwizowano = 2022-09-10 |data dostępu = 2022-09-10 |archiwum = http://archive.vn/2022.09.10-172336/https://blogs.bl.uk/asian-and-african/2014/06/two-letters-in-maguindanao.html |wydawca = The British Library Board |czasopismo = Asian and African studies blog |url = https://blogs.bl.uk/asian-and-african/2014/06/two-letters-in-maguindanao.html |język = en}}</ref>. |
|||
[[Plik:AbdullahbinAbdulKadir-HikayatAbdullah-1849.jpg|thumb|300px|Strona w piśmie jawi]] |
|||
'''Pismo jawi''' ('''جاوي''') ''Jăwi'', '''Yawi''' - zmodyfikowany [[alfabet arabski]] używany w przeszłości do zapisywania [[język malajski|języka malajskiego]] i innych spokrewnionych języków w Azji Południowo-Wschodniej. Obecnie jest jednych z dwóch oficjalnych systemów pisma w sułtanacie [[Brunei]] i w [[Malezja|Malezji]]. Pozostaje również w użyciu w regionie [[Pattani]] w Tajlandii oraz w [[Kelantan]] w Malezji. |
|||
Ukształtowało się wraz z nadejściem islamu (XIV–XV w.)<ref name=Quinn>{{Cytuj książkę | nazwisko = Quinn | imię = George | tytuł = The Learner’s Dictionary of Today’s Indonesian | data = 2020 | oclc = 1176298356 | doi = 10.4324/9781003118046 | isbn = 978-1-86448-543-1 | id = {{ISBN|978-1-003-11804-6}}, {{ISBN|978-1-000-25184-5}} | wydawca = Routledge | miejsce = Abingdon–New York | strony = xii | język = en }}</ref>. Pismo jawi zostało w dużej mierze wyparte przez [[alfabet łaciński]], zyskujący na znaczeniu od XVII wieku. W pewnym zakresie zachowało się w sułtanacie [[Brunei]] i w [[Malezja|Malezji]], lecz nie ma charakteru prymarnego{{odn|Tadmor|2005|s=646}}. Bywa wykorzystywane w niektórych publikacjach<ref name=Quinn/>. W Brunei pismo jawi uchodzi za element tożsamości narodowej i jego użycie obowiązuje w przestrzeni publicznej (na znakach drogowych, billboardach i szyldach){{odn|Saxena|2016|s=53, 56}}. Dodatkowo ma stosunkowo silną pozycję wśród ludności malajskiej w południowej [[Tajlandia|Tajlandii]]{{odn|Tadmor|2009|s=795}}. |
|||
Najwcześniejszym przykładem użycia pisma jawi jest XIV-wieczna [[inskrypcja]] z [[Terengganu]]. Najstarsze dokumenty w piśmie jawi to dwa listy sułtana [[Sułtanat Ternate|Ternate]], zaadresowane do króla Portugalii (1520–1521){{odn|Tadmor|2005|s=646}}{{odn|Tadmor|2009|s=794}}. |
|||
Obecnie jest jednych z dwóch oficjalnych systemów pisma w Brunei i Malezji. Pozostaje również w użyciu w regionie [[Prowincja Pattani|Pattani]] w Tajlandii oraz w stanie [[Kelantan]] w Malezji. |
|||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy}} |
|||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* H.S. Paterson (& C.O. Blagden) |
* {{Cytuj pismo | autor = H.S. Paterson (& C.O. Blagden) | tytuł = An early Malay Inscription from 14th-century Terengganu | czasopismo = Journ. Mal. Br.R.A.S. | wolumin = II | rok = 1924 | strony = 258–263 | język = en }} |
||
* R.O. Winstedt |
* {{Cytuj książkę | imię = R.O. | nazwisko = Winstedt | tytuł = A History of Malaya | wydanie = popr. | rok = 1962 | strony = 40 | język = en }} |
||
* J.G. de Casparis |
* {{Cytuj książkę | imię = J.G. | nazwisko = de Casparis | tytuł = Indonesian Paleography | rok = 1975 | strony = 70–71 | język = en }} |
||
* {{Cytuj książkę |odn = {{odn/id|Adelaar|Prentice|Grijns|Steinhauer|1996}} |autor = Stephen A. Wurm, Peter Mühlhäusler, Darrell T. Tryon (red.) |autor r = K. Alexander Adelaar, David J. Prentice, Cornells D. Grijns, Hein Steinhauer, Aone van Engelenhoven |rozdział = Malay: its history, role and spread |tytuł = Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas: Vol I: Maps. Vol II: Texts |rok = 1996 <!-- |wydanie = e-book (2011) --> |miejsce = Berlin–New York |data dostępu = 2022-09-08 |adres rozdziału = https://books.google.com/books?id=lFW1BwAAQBAJ&pg=PA688 |url = https://books.google.com/books?id=lFW1BwAAQBAJ |oclc = 1013949454 |isbn = 978-3-11-081972-4 |seria = Trends in Linguistics. Documentation 13 |wydawca = Walter de Gruyter |strony = 673–693 |doi = 10.1515/9783110819724.2.673 |cytat = |język = en}} |
|||
* {{Cytuj książkę |odn = tak |imię r = Mukul |nazwisko r = Saxena |rozdział = Lifestyle Diglossia and Mobile: Ethnography of Multilingual Interaction |autor = Xu Xiaoge (red.) |tytuł = Handbook of Research on Human Social Interaction in the Age of Mobile Devices |data = 2016 |isbn = 978-1-5225-0470-2 |id = {{ISBN|978-1-5225-0469-6}} |miejsce = Hershey |wydawca = IGI Global |strony = 49–60 |seria = Advances in Human and Social Aspects of Technology |doi = 10.4018/978-1-5225-0469-6.ch003 |oclc = 952185211 |język = en}} |
|||
* {{Cytuj książkę |odn = tak |imię r = Uri |nazwisko r = Tadmor |rozdział = Malay-Indonesian and Malayic languages |autor = Philipp Strazny (red.) |tytuł = Encyclopedia of Linguistics |data = 2005 |tom = 2 |tytuł tomu = M–Z |isbn = 978-1-57958-451-1 |doi = 10.4324/9780203319208 |miejsce = New York |wydawca = Fitzroy Dearborn |oclc = 55679645 |strony = 644–647 <!-- |data dostępu = 2022-09-07 |url = https://books.google.pl/books?id=UIcUAQAAIAAJ --> |język = en}} |
|||
* {{Cytuj książkę |odn = tak |imię r = Uri |nazwisko r = Tadmor |autor = Bernard Comrie (red.) |rozdział = Malay-Indonesian |tytuł = The World’s Major Languages |rok = 2009 |doi = 10.4324/9780203301524 |wydanie = 2 |oclc = 282550660 |miejsce = Abingdon–New York |isbn = 9781134261567 |wydawca = Routledge |strony = 791–818 |url = https://books.google.com/books?id=4DR-AgAAQBAJ |adres rozdziału = https://books.google.com/books?id=4DR-AgAAQBAJ&pg=PA794 |język = en}} |
|||
* {{Cytuj książkę |odn = tak |imię r = Clemens L. |nazwisko r = Voorhoeve |rozdział = Contact-induced change in the non-Austronesian languages in the north Moluccas, Indonesia |autor = Tom Dutton, Darrell T. Tryon (red.) |tytuł = Language Contact and Change in the Austronesian World |data = 1994 |strony = 649–674 |isbn = 978-3-11-088309-1 |doi = 10.1515/9783110883091.649 |oclc = 853258768 |miejsce = Berlin–New York |seria = Trends in Linguistics: Studies and Monographs 77 |url = |adres rozdziału = |wydawca = Walter de Gruyter |język = en}} |
|||
== Linki zewnętrzne == |
== Linki zewnętrzne == |
||
* [http://www.omniglot.com/writing/malay.htm Pisma malajskie na portalu Omniglot] |
* [http://www.omniglot.com/writing/malay.htm Pisma malajskie na portalu Omniglot] {{Lang|en}} |
||
* [http://www.ejawi.net eJawi.net] |
|||
{{Pisma świata}} |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
[[ar:خط جاوي]] |
|||
[[zh-min-nan:Jawi]] |
|||
⚫ | |||
[[ca:Jawi]] |
|||
⚫ | |||
[[de:Jawi]] |
|||
⚫ | |||
[[en:Jawi script]] |
|||
⚫ | |||
[[es:Jawi]] |
|||
[[eu:Jawi]] |
|||
[[fa:خط جاوی]] |
|||
[[fr:Jawi]] |
|||
[[ko:자위 문자]] |
|||
[[id:Huruf Jawi]] |
|||
[[os:Джави]] |
|||
[[it:Jawi]] |
|||
[[he:ג'אווי]] |
|||
[[jv:Aksara Jawi]] |
|||
[[ka:ჯავი]] |
|||
[[la:Scriptura Iavica]] |
|||
[[ms:Tulisan Jawi]] |
|||
[[ja:ジャウィ文字]] |
|||
[[pt:Jawi]] |
|||
[[ro:Jawi]] |
|||
[[ru:Джави]] |
|||
[[scn:Jawi]] |
|||
[[su:Aksara Pegon]] |
|||
[[fi:Jawi]] |
|||
[[sv:Jawi]] |
|||
[[ta:ஜாவி எழுத்துமுறை]] |
|||
[[th:อักษรยาวี]] |
|||
[[uk:Джаві]] |
|||
[[zh:爪夷文]] |
Aktualna wersja na dzień 17:30, 1 lip 2024
Pismo jawi (جاوي), yawi – wariant pisma arabskiego używany historycznie do zapisu języka malajskiego i innych języków w regionie Azji Południowo-Wschodniej[1]. Służył do zapisywania takich języków jak: aceh, minangkabau, bandżar[2], ternate[2][3], tausug[4] i maguindanao[5].
Ukształtowało się wraz z nadejściem islamu (XIV–XV w.)[6]. Pismo jawi zostało w dużej mierze wyparte przez alfabet łaciński, zyskujący na znaczeniu od XVII wieku. W pewnym zakresie zachowało się w sułtanacie Brunei i w Malezji, lecz nie ma charakteru prymarnego[1]. Bywa wykorzystywane w niektórych publikacjach[6]. W Brunei pismo jawi uchodzi za element tożsamości narodowej i jego użycie obowiązuje w przestrzeni publicznej (na znakach drogowych, billboardach i szyldach)[7]. Dodatkowo ma stosunkowo silną pozycję wśród ludności malajskiej w południowej Tajlandii[8].
Najwcześniejszym przykładem użycia pisma jawi jest XIV-wieczna inskrypcja z Terengganu. Najstarsze dokumenty w piśmie jawi to dwa listy sułtana Ternate, zaadresowane do króla Portugalii (1520–1521)[1][9].
Obecnie jest jednych z dwóch oficjalnych systemów pisma w Brunei i Malezji. Pozostaje również w użyciu w regionie Pattani w Tajlandii oraz w stanie Kelantan w Malezji.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Tadmor 2005 ↓, s. 646.
- ↑ a b Oman Fathurahman: Filologi Indonesia: Teori dan Metode. Jakarta: Prenada Media, 2015, s. 128. ISBN 978-623-218-153-3. OCLC 1001307264. [dostęp 2022-09-07]. (indonez.).
- ↑ Voorhoeve 1994 ↓, przyp. 10, s. 659.
- ↑ Adelaar i in. 1996 ↓, s. 688.
- ↑ Annabel Teh Gallop. Two letters in Maguindanao. „Asian and African studies blog”, 2014-06-26. The British Library Board. [dostęp 2022-09-10]. [zarchiwizowane z adresu 2022-09-10]. (ang.).
- ↑ a b George Quinn: The Learner’s Dictionary of Today’s Indonesian. Abingdon–New York: Routledge, 2020, s. xii. DOI: 10.4324/9781003118046. ISBN 978-1-003-11804-6, ISBN 978-1-000-25184-5. ISBN 978-1-86448-543-1. OCLC 1176298356. (ang.).
- ↑ Saxena 2016 ↓, s. 53, 56.
- ↑ Tadmor 2009 ↓, s. 795.
- ↑ Tadmor 2009 ↓, s. 794.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- H.S. Paterson (& C.O. Blagden). An early Malay Inscription from 14th-century Terengganu. „Journ. Mal. Br.R.A.S.”. II, s. 258–263, 1924. (ang.).
- R.O. Winstedt: A History of Malaya. Wyd. popr. 1962, s. 40. (ang.).
- J.G. de Casparis: Indonesian Paleography. 1975, s. 70–71. (ang.).
- K. Alexander Adelaar, David J. Prentice, Cornells D. Grijns, Hein Steinhauer, Aone van Engelenhoven: Malay: its history, role and spread. W: Stephen A. Wurm, Peter Mühlhäusler, Darrell T. Tryon (red.): Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas: Vol I: Maps. Vol II: Texts. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1996, s. 673–693, seria: Trends in Linguistics. Documentation 13. DOI: 10.1515/9783110819724.2.673. ISBN 978-3-11-081972-4. OCLC 1013949454. [dostęp 2022-09-08]. (ang.).
- Mukul Saxena: Lifestyle Diglossia and Mobile: Ethnography of Multilingual Interaction. W: Xu Xiaoge (red.): Handbook of Research on Human Social Interaction in the Age of Mobile Devices. Hershey: IGI Global, 2016, s. 49–60, seria: Advances in Human and Social Aspects of Technology. DOI: 10.4018/978-1-5225-0469-6.ch003. ISBN 978-1-5225-0469-6. ISBN 978-1-5225-0470-2. OCLC 952185211. (ang.).
- Uri Tadmor: Malay-Indonesian and Malayic languages. W: Philipp Strazny (red.): Encyclopedia of Linguistics. T. 2: M–Z. New York: Fitzroy Dearborn, 2005, s. 644–647. DOI: 10.4324/9780203319208. ISBN 978-1-57958-451-1. OCLC 55679645. (ang.).
- Uri Tadmor: Malay-Indonesian. W: Bernard Comrie (red.): The World’s Major Languages. Wyd. 2. Abingdon–New York: Routledge, 2009, s. 791–818. DOI: 10.4324/9780203301524. ISBN 978-1-134-26156-7. OCLC 282550660. (ang.).
- Clemens L. Voorhoeve: Contact-induced change in the non-Austronesian languages in the north Moluccas, Indonesia. W: Tom Dutton, Darrell T. Tryon (red.): Language Contact and Change in the Austronesian World. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1994, s. 649–674, seria: Trends in Linguistics: Studies and Monographs 77. DOI: 10.1515/9783110883091.649. ISBN 978-3-11-088309-1. OCLC 853258768. (ang.).