(Go: >> BACK << -|- >> HOME <<)

Zum Inhalt springen

Unnaschied vunde Gschischde vun "Lothringisch (Fränkisch)"

Vun Wikipedia
Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt
Waidere Iwwerarweidung
kKeine Bearbeitungszusammenfassung
Zail 21: Zail 21:
[[File:Dialectes de Moselle.svg|thumb|Dialegd im Debardmend Moselle]]
[[File:Dialectes de Moselle.svg|thumb|Dialegd im Debardmend Moselle]]


'''Lodringisch''' werd (hauptsächlich) in [[Lothringen|Lodringe]] g'schbroche un geheert zu de [[Westmitteldeutsch|weschdmiddldaidsche]] Dialegde. Es Lodringische is sproochwissenschaftlich net so ganz sauwer se definiere, weil's[[rhoifrängisch]]e un [[Moselfränggisch|moslfrängisch]]e [[Dialekt|Dialegd]]<nowiki/>e umfasst, zum Rhoifrängische geheert denewe a [[Pfälzisch|Pälzisch]] un [[Hessische Dialekte|Hessisch]] zum Moselfrängische unner annerem aa [[Luxemburgisch|Luxeburschisch]].
'''Lodringisch''' werd (hauptsächlich) in [[Lothringen|Lodringe]] g'schbroche un geheert zu de [[Westmitteldeutsch|weschdmiddldaidsche]] Dialegde. Es Lodringische is sproochwissenschaftlich nit so ganz sauwer se definiere, weil's[[rhoifrängisch]]e un [[Moselfränggisch|moslfrängisch]]e [[Dialekt|Dialegd]]<nowiki/>e umfasst, zum Rhoifrängische geheert denewe a [[Pfälzisch|Pälzisch]] un [[Hessische Dialekte|Hessisch]] zum Moselfrängische unner annerem aa [[Luxemburgisch|Luxeburschisch]].


S'werd im nordesdlische Deel vum [[Frankreich|fronzesische]] Debardmend [[Moselle]] g'babeld un heesd doad „Bladd“, „Lodringa Platt“, „Lodringa Bladd“ oda a „Lodringa Daidsch“. Uff [[Französisch|Fronzesisch]] saachdma „patois“ un said ug'fea 1980 a „francique“. Die daidsch-lodringischi Dialegd werden said 1945 imma mea durschs Fronzesische easedzd un weren haid haifisch nemme als Muddaschbroch sodan als Zwedsbroch g'babbeld.
S'werd im nordesdlische Deel vum [[Frankreich|fronzesische]] Debardmend [[Moselle]] g'babeld un heesd doad „Bladd“, „Lodringa Platt“, „Lodringa Bladd“ oda a „Lodringa Daidsch“. Uff [[Französisch|Fronzesisch]] saachdma „patois“ un said ug'fea 1980 a „francique“. Die daidsch-lodringischi Dialegd werden said 1945 imma mea durschs Fronzesische easedzd un weren haid haifisch nemme als Muddaschbroch sodan als Zwedsbroch g'babbeld.


Desweeche menne mònche Sproochwissenschaftla, dass des Lodringische numme "bolliddisch" oda "geographisch" is un zum Pälzische oda Moselfrängische mit dezu geheere duht. Mer kann des rhoifrängische Lodringische awwer a sproochlich vum Pälzische abgrenze. Des rhoifränngische Lodringische, oda a Saarlodringische genennt, kann ma nämlich dorch die Lienje Hus/Haus(Hous) oda aa Is/Ais(Äis) vom Rhoifrängische abgrenze. Während mer im Pälzische Ais und Haus (in de Vordapfalz un in de eschtliche Weschtpalz) bzw. ''Äis'' un ''Hous'' (in de weschtliche Weschtpalz un vor allem im Saarlònd) saht, saht ma in Lodringe dòdezu ''Is'' oda ''Iis'' un ''Hus(s)'' (zum Elsass hien a ''Hüss'').
Desweeche menne mònche Sproochwissenschaftla, dass des Lodringische numme "bolliddisch" oda "geographisch" isch un zum Pälzische oda Moselfrängische mit dezu geheere duht. Mer kann des rhoifrängische Lodringisch awwer a sproochlich vum Pälzische abgrenze. Des rhoifränngische Lodringische, oda a Saarlodringische genennt, kann ma nämlich dorch die Lienje Hus/Haus(Hous) oda aa Is/Ais(Äis) vom Rhoifrängische abgrenze. Während mer im Pälzische Ais und Haus (in de Vordapfalz un in de eschtliche Weschtpalz) bzw. ''Äis'' un ''Hous'' (in de weschtliche Weschtpalz un vor allem im Saarlònd) saht, saht ma in Lodringe dòdezu ''Is'' oda ''Iis'' un ''Hus(s)'' (zum Elsass hien a ''Hüss'').


Im Lodringische isch die neihochdeitsche [[Diphthongierung]] nit oda zumindescht nit vollständig oigetrede, sondan es isch bei de mittelhochdaitsche Lautstände gebliebe. Des hoißt de Wechsel vun ''î (/i:/)'' - uff gut daitsch gesaat, ä lòng gesprochesnes ''i'' - zu ''ei'', de Wechsel vun ''û (/u:/)'' - sowas wie ä lónges ''u'' - zu ''au'' un de Wechsel vun ''iu (/y:/)'' - des isch ä longes ''ü'' - zu ''eu'' oda ''äu''. Es sinn also die hochdaitsche Laute ''eu/äu'', ''ei'', un ''au'' betroffe. Wo ma uff schriftdaitsch ''deutsch'' saat, duht ma im Pälzische ''daitsch/däitsch saare, im rhoifrängische Lodringische awwer (oft) ''ditsch'', wo ma uff schriftdaitsch ''Rhein'' saat, duht ma im Pälzische ''Räin(n)/Rhai'' saare, im rhoifrängische Lodringische awwer ''Rhiin'', grad so duht ma anschdatt schriftdaitsch sausen'' bzw. pälzisch ''sause/souse'' ''suse'' saare.Des hääßt awwer nit, dass es im Lodringische koi Diphthonge oda Zwielaut gewwe duht, wo ma uff schriftdaitsch oda pälzisch welche hat, sondan, dass ma die im große un ganze nur hat, wann se schunn sellerzeit wie mer noch [[Mittelhochdeutsch|mittelhochdaitsch]] gebabbelt hat schun vorhande ware. Bei mònche Worde gebbts awwer a Abweichunge, grad wenn die Worde erscht später in de Wortschatz kumme sinn. Im Norde vun Lodringe hat mer mehr Diphtthonge wie im Siede.
Im Lodringische isch die neihochdeitsche [[Diphthongierung]] nit oda zumindescht nit vollständig oigetrede, sondan es isch bei de mittelhochdaitsche Lautstände gebliebe. Des hoißt de Wechsel vun ''î (/i:/)'' - uff gut daitsch gesaacht, ä lòng gesprochesnes ''i'' - zu ''ei'', de Wechsel vun ''û (/u:/)'' - sowas wie ä lónges ''u'' - zu ''au'' un de Wechsel vun ''iu (/y:/)'' - des isch ä longes ''ü'' - zu ''eu'' oda ''äu''isch nit bassiert. Es sinn also die hochdaitsche Laute ''eu/äu'', ''ei'', un ''au'' betroffe. Wo ma uff schriftdaitsch ''deutsch'' saacht, duht ma im Pälzische ''daitsch/däitsch saare, im rhoifrängische Lodringische awwer (oft) ''ditsch'', wo ma uff schriftdaitsch ''Rhein'' saacht, duht ma im Pälzische ''Räin(n)/Rhai'' saare, im rhoifrängische Lodringische awwer ''Rhiin'', grad so duht ma anschdatt schriftdaitsch sausen'' bzw. pälzisch ''sause/souse'' ''suse'' saare.Des hääßt awwer nit, dass es im Lodringische koi Diphthonge oda Zwielaut gewwe duht, wo ma uff schriftdaitsch oda pälzisch welche hat, sondan, dass ma die im große un ganze nur hat, wann se schunn sellerzeit wie mer noch [[Mittelhochdeutsch|mittelhochdaitsch]] gebabbelt hat schun vorhande ware. Bei mònche Worde gebbts awwer a Abweichunge, grad wenn die Worde erscht später in de Wortschatz kumme sinn. Im Norde vun Lodringe hat mer mehr Diphtthonge wie im Siede.





Iwwa'awaidung vun 05:48, 20. Mai 2020

Lodringisch (Frengisch)

G'babbeld in

Lothringe, Luxebursch, Daitschlond
Schbrescha 60.000 un 300.000 abnemmend
Schbroochlischi
Oideelung
Ofiziella Schdadus
Omdssbrooch vun Luxebursch (Luxeburscharisch)
Onakondi Mindahaideschbooch in: Frongraisch (Debadmend Mosell)
Dialegd im Debardmend Moselle

Lodringisch werd (hauptsächlich) in Lodringe g'schbroche un geheert zu de weschdmiddldaidsche Dialegde. Es Lodringische is sproochwissenschaftlich nit so ganz sauwer se definiere, weil'srhoifrängische un moslfrängische Dialegde umfasst, zum Rhoifrängische geheert denewe a Pälzisch un Hessisch zum Moselfrängische unner annerem aa Luxeburschisch.

S'werd im nordesdlische Deel vum fronzesische Debardmend Moselle g'babeld un heesd doad „Bladd“, „Lodringa Platt“, „Lodringa Bladd“ oda a „Lodringa Daidsch“. Uff Fronzesisch saachdma „patois“ un said ug'fea 1980 a „francique“. Die daidsch-lodringischi Dialegd werden said 1945 imma mea durschs Fronzesische easedzd un weren haid haifisch nemme als Muddaschbroch sodan als Zwedsbroch g'babbeld.

Desweeche menne mònche Sproochwissenschaftla, dass des Lodringische numme "bolliddisch" oda "geographisch" isch un zum Pälzische oda Moselfrängische mit dezu geheere duht. Mer kann des rhoifrängische Lodringisch awwer a sproochlich vum Pälzische abgrenze. Des rhoifränngische Lodringische, oda a Saarlodringische genennt, kann ma nämlich dorch die Lienje Hus/Haus(Hous) oda aa Is/Ais(Äis) vom Rhoifrängische abgrenze. Während mer im Pälzische Ais und Haus (in de Vordapfalz un in de eschtliche Weschtpalz) bzw. Äis un Hous (in de weschtliche Weschtpalz un vor allem im Saarlònd) saht, saht ma in Lodringe dòdezu Is oda Iis un Hus(s) (zum Elsass hien a Hüss).

Im Lodringische isch die neihochdeitsche Diphthongierung nit oda zumindescht nit vollständig oigetrede, sondan es isch bei de mittelhochdaitsche Lautstände gebliebe. Des hoißt de Wechsel vun î (/i:/) - uff gut daitsch gesaacht, ä lòng gesprochesnes i - zu ei, de Wechsel vun û (/u:/) - sowas wie ä lónges u - zu au un de Wechsel vun iu (/y:/) - des isch ä longes ü - zu eu oda äuisch nit bassiert. Es sinn also die hochdaitsche Laute eu/äu, ei, un au betroffe. Wo ma uff schriftdaitsch deutsch saacht, duht ma im Pälzische daitsch/däitsch saare, im rhoifrängische Lodringische awwer (oft) ditsch, wo ma uff schriftdaitsch Rhein saacht, duht ma im Pälzische Räin(n)/Rhai saare, im rhoifrängische Lodringische awwer Rhiin, grad so duht ma anschdatt schriftdaitsch sausen bzw. pälzisch sause/souse suse saare.Des hääßt awwer nit, dass es im Lodringische koi Diphthonge oda Zwielaut gewwe duht, wo ma uff schriftdaitsch oda pälzisch welche hat, sondan, dass ma die im große un ganze nur hat, wann se schunn sellerzeit wie mer noch mittelhochdaitsch gebabbelt hat schun vorhande ware. Bei mònche Worde gebbts awwer a Abweichunge, grad wenn die Worde erscht später in de Wortschatz kumme sinn. Im Norde vun Lodringe hat mer mehr Diphtthonge wie im Siede.


Die sproochliche Grenzlienje verläuft an viele Schdelle (fascht) parallel zu de haidiche boliddische Grenze zwische Daitschlond un Frònkraich, es gebbt awwer Ausnahme, in Dääle vum siedliche Saarlònd babbelt ma rhoifrängisches Lodringisch, also rhoifrängisch ohne Diphthongierung, oda hat des frieher mol geduh, oft redde awwer zumindescht die Junge do hait pälzische Dialekte, zum Baischbiel redd ma in Ensemm immer mehr e Dialekt wo dem vun Saarbrigge ähnlich is. Außerdem gebts umgekehrt aa ä paar weniche Orrde direkt hinner de daitsch-frònzeesische Grenz uff frònzeesischer Sait, wo ma sproochlich gesehe pälzisch babbelt, zum Baischbiel in Scheenecke oda Rolwinge. Waidahien gebbts in de Geechend siedweschtlich vun Bitsch ä Sproochinsel , wo mer sproochlich gesehe pälzisch redd. Im Elsass korz vor Waißeburch duht die Ais/Is- bzw. Hus-/Haus-Linie die Grenz daitlich nooch Siede iwwerschreide, so daß ma in oime greeßere Dääl vum närdliche Elsass pälzisch babbelt.

Lodringa Bladd Festival

In Forbach un Sarreguemines isch a Platt un regional Schbroch Festival. Do werd in „Lodringa Bladd“ g'schboche un gesunge.

Websaide