Nelson Mandela

Nelson Mandela

Nelson Rolihlahla Mandela (belegwe 18 July 1918) ebile presidente ya pele ya mmušô wa bantho wa Afrika Borwa.

Pele gage a eba mopresidente wa Afrika Borwa, Nelson Mandela o be a katane le mmušo wa kgatello wa Afrika Borwa ele moetalapele wa African National Congress. Nelson Mandela o dutše kgolegong mengwaga ye masome pedi šupa (27), bontšhi ba mengwaga a le Robben Island.

Nelson Mandela o tsebega bjalo ka tate wa setšhaba, moemedi wa tokologo, le tekano wa batho bohle.

Nelson Mandela o tšwele kgolegong ka 1990, moo a thomilego go rera tshwarelano lego thoma dipoledišano go fediša kgethollo Afrika Borwa.

Nelson Mandela o hweditše difoka tse fetago lekgolo mengwageng, se segolo elego Nobel Peace Prize ka 1993.

Mo pukung ya bana mo pukung ya bana ba mo hlalošeditšeng ka mokgwa wo:

Leina la ka ke Nelson Mandela. Ke dula Afrika-Borwa, lefase le lebotse le le lego kua tlase ntlheng ya Afrika. Nna le wena re dula Afrika-Borwa. Ke belegetšwe motsaneng wa Mvezo kua Kapabohlabela ka la 18, ka fao, ke mokgalabje lehono. Tate e be e le kgoši. O ile a mpha leina la Rolihlahla, leo tlhalošo ya lona ka Sethosa e lego “ramathaithai”. Ke be ke sa le yo monnyane, ke na le ngwaga o tee goba ye mebedi ge batswadi ba hudugela kua Qunu. Matšatši a ka kua Qunu a bile a mabose kudu. Ge ke gola ke be ke diša dinku le dipudi tša batswadi ba ka.

Ke be ke bapala le bagwera ba ka kua mašemong. Re be re thutha kua dinokeng gomme re eja todi ya mamepe ao re bego re a rafa diphagong tša dinose. Ke be ke hlokomela ka mehla gore dinose di se ke tša ntoma. Nkile ka leka go namela tonki. Tšohle di be di lokile gomme gwa senyega ge tonki e ntahlela ka ntšhuthung ya meetlwa!

Ge ke na le mengwaga ye 7, tate o ile a nthomela kua sekolong sa kereke. Ke nna motho wa mathomo ka lapeng la gešo wa go tsena sekolo. Tate ga se a tsena sekolo. Re be re swanetše go apara diaparo tše di bonalago kua sekolong, gomme batswadi ba ka ba be ba hloka sa bona kudu go ka nthekela diaparo tša sekolo. Tate o ile a tšea borokgo bja gagwe bja kgale a bo ripa mo matolong a nkapeša. Ke be ke se na lepanta, ka fao tate a tšea lenti a bofa borokgo ka lona mo dinokeng. Le ge go le bjalo, ke be ke thabile, ke thabetše go apara borokgo bjoo. Kua sekolong, morutiši a no mpha leina la Nelson. Nagana fela o fiwa leina le lefsa o šetše o na le mengwaga ye 7 Ke be ke dula ke thabile ge ke le kua sekolong le ge ke le kua gae. Mma o be a fela a nkanegela dinonwane, gomme ka ithuta dilo tše dintši mo dinonwaneng tša gagwe. O nthutile gore ke dule ke ikokobetša le go ba le tlhompho mo bathong. Tate yena o nthutile go ba bogale. Ke be ke nyaka go ba bogale bjalo ka yena. Ke be ke nyaka go swana le yena. Ke be ke itšhela ka melora mo hlogong gore moriri wa ka o be wo mopududu bjalo ka wa gagwe. Ke be ke rata tate.

Fela ka morago ga go ba le mengwaga ye 9, bophelo bja ka bo ile bja fetoga ka gobane tate o ile a hlokagala. Ke ile ka swanela go phutha dilo tša ka tše mmalwa gomme ka tloga le mma ra ya lagaeng le lefsa. Go be go le bohloko mo go nna go tloga Qunu. Ke ile ka retologa, ka lebelela morago go bona legae la gešo le lethabo leo ke bego ke le tlogela kua morago. Ke ile ka yo dula le Malome Jongi kua Mqhekezweni motseng wa kgauswi. O be a le mokgotse yo mogolo wa tate. Ke be ke hlologela Qunu le balapa bao ba šetšego, fela bophelo bja ka le Malome Jongi e be e le bjo bobose kudu. Ke be ke bapala le morwa wa gagwe, Justice, gomme re ipshina kudu. Re be re namela dipere, re šoma ka tšhengwaneng, re bapala ka mašemong a matalana ebile re thutha ka nokeng. Malome o be a ntshwere bjalo ka ngwana wa gagwe.

Ke ile ka tsena sekolo sa kgauswi. Ge ke le mengwaga ye 16 Malome Jongi o ile a nthomela kua Sekolong sa Clarkebury. Go no swana le tate, malome le yena o be a dumela gore thuto e bohlokwa. Ka morago ga mengwaga ye 16 ke ile ka ya kua Sekolong se se Phagamego sa Healdtown. Ke be ke šoma ka maatla kua sekolong. Ke itše go fetša sekolo ka ya Yunibesithing ya Fort Hare. Ka nako yeo ke be ke na le mengwaga ye 21.

Ge ke be ke na le mengwaga ye 16, Malome Jongi o ile a nthomela kua sekolong sa Clarkebury. Go no swana le tate, malome o be a dumela gore thuto e bohlokwa kudu. Clarkebury e be e le botsana e sa swane le Mqhekezweni. Sekolo sa gona se be se agilwe ka sehlopha sa meago ya sekoloneale ye masomepedinne.

Ka letšatši la mathomo la dithuto ke ile ka bona diputsu tša ka tše difsa. Ge ke tsena ka klaseng diputsu tša ka tša thelela mo lebatong le le phadimago la go dirwa ka kota, ka bona basetsana ba babedi ba ba dutšego ka pele ba bogetše mosepelo wa ka wa manyeme ba hwile ka disego. Ke ile ka napa ka tseba yo mongwe wa basetsana bao gomme a ba mogwera wa ka yo bohlokwa kua Clarkebury.

Ka pela ke ile ka tlwaela bophelo bja Clarkebury. Ke be ke raloka dipapadi tše dintšinyana, gomme bokgoni bja ka bo le magareng. Bontši bja baithutikanna ba be ba ntšhiya mo lepatlelong ba bile ba mphala ka klaseng. Ke be swanetše go ithuta ke babaletše gore ke fi hle mo ba lego gona.

Ka morago ga go thoma ka go fokola ke ile ka kgona go oketša tšwelopele ya ka, gomme ka tšwelela mo Fomong ya boraro (Mphato wa 10) ka mengwaga ye mebedi sebakeng sa ye meraro. Ke be ke swara ka pela: therešo ke gore ke be ke šoma ka maatla. Ge ke le bogolo bja mengwaga ye 21, ke ile ka yo ithuta kua Yunibesithikholetšheng ya Fort Hare. Fela tšeo ke ditaba tša nako ye nngwe.

Ge ke be ke sa le mošemanyana, ke be ke dula motseng wa Qunu. Re be re na le melatswana ye e hlwekilego le dithaba tše ditala. Dinku, dipudi le dikgomo di be di fula fela mo motseng. Go be go se na ditsela tša dikoloi. Go be go na le ditsejana tša maoto fela. Re be re dula ka mengwakong ya go bopša ka mobu. Re be re na le mengwakwana ye meraro. Wo mongwe e le wa go apeela, wo mongwe e le wa go robala gomme wo mongwe e le wa go bolokela dilo. Re be re ekga meetse kua nokeng. Mma o be a apea ka pitša ya maoto a mararo. Re be re eja setampa se se hlakantšwego le dinawa seo se bitšwago “umngqusho” ka Sethosa. Maswi e be e le a mantši kudu. E be e le a dipudi le a dikgomo 6

Ge ke be ke sa le mošemanyana, ke be ke dula motseng wa Qunu. Re be re na le melatswana ye e hlwekilego le dithaba tše ditala. Dinku, dipudi le dikgomo di be di fula fela mo motseng. Go be go se na ditsela tša dikoloi. Go be go na le ditsejana tša maoto fela. Re be re dula ka mengwakong ya go bopša ka mobu. Re be re na le mengwakwana ye meraro. Wo mongwe e le wa go apeela, wo mongwe e le wa go robala gomme wo mongwe e le wa go bolokela dilo. Re be re ekga meetse kua nokeng. Mma o be a apea ka pitša ya maoto a mararo. Re be re eja setampa se se hlakantšwego le dinawa seo se bitšwago “umngqusho” ka Sethosa. Maswi e be e le a mantši kudu. E be e le a dipudi le a dikgomo.

Ge ke le yo mogolwanyana ke ile ka hudugela kua Gauteng (Johannesburg). Gona kua ke ile ka dula Alekesanta (re be re e bitša Alex, ge re e khutsofatša). Ke ile ka makatšwa ke bogolo bja Johannesburg. Bophelo bja gona bo be bo sa swane le bja Kapabohlabela. Moya wa gona o be o tšhilafetše ka lebaka la muši. Go be go le kotsi kudu go sepela bošego. Batho ba be ba dula ka dintlong tše dinnyane tša khutlonne tša go swana le mapokisi a mankgwari. Re be re se na mohlagase goba meetse a pompo.

Gomme seo ke bego ke se rata ka Alex ke gore batho ba gona ba be ba etšwa mafelong a go fapana. Ka moka ba bolela maleme a go fapana. Bangwe ba be ba bolela Sezulu, Sesotho, Sepedi le Setsonga. Le ge Alex e be e fapana kudu le Qunu, ke be ke ipshina ka go dula gona.

Mo mafelelo a tsekišo ya gagwe Mandela o boletše ka mokgwa wo:

"Bophelong bja ka ke ikgafetše go katano ya batho ba gešo ba Maafrika. Ke lwele kgahlanong le kgatelelong ya Makgowa, gomme gape ke lwele kgahlanong le kgatelelong ya Bathobaso. Ke be ke fišegela kgopolo ya setšhaba sa temokrasi se se lokologilego, seo ka go sona batho ka moka ba phelago ka kwano gomme ba na le dibaka tša go lekana. Ke kgopolo yeo ke holofelago gore ke tla e phelela le go e fihlelela. Fela ge go nyakega, ke kgopolo yeo ke ikemišeditšego go e hwela." Leetotelele Go Ya Tokologong, Letlakala 325, Nelson Mandela.