Symbiose: verschil tussen versies

'''Je mama is een hele dikke lama Symbiose''' (uit het [[Oudgrieks|Griekse]]: {{Polytonic|συν}}:(ἠ) samen, {{Polytonic|βιοσις}}συμβίωσις: levend(het) samenleven) is in de [[biologie]] het langdurig samenleven van twee of meer [[organisme]]n van verschillende [[soort]]en, waarbij de samenleving voor ten minste een van de organismen gunstig, of zelfs noodzakelijk is. De verschillendesamenlevende partners heten symbionten. De grootste partner is de [[Gastheer (biologie)|gastheer]]. Als het met één symbiont niet goed gaat, dan is het goed mogelijk dat dat voor de andere symbiont schadelijk is.

SymbioseDe term 'symbiose' wordt in Europade vaakEuropese alleenbiologische wetenschap met name gebruikt in de betekenis van 'wederzijds voordelige co-existentie'. In de [[Anglo-Amerika]]anse literatuur wordt hiervoor ook de term [[mutualisme]] gebruikt, in plaats van symbiose.<ref name="def">{{en}} The Free Dictionary. [http://www.thefreedictionary.com/symbiosis symbiosis], 27 juli 2014.</ref> 'Symbiose' wordt voor alle vormen van samenleving als tegenstelling tot [[Parasiet|parasitisme]] gebruikt. [[Predatie]] is noch eengeen vorm van symbiose, noch van parasitisme.

[[Endosymbiose]] is een vorm van mutualistische symbiose, waarbij een organisme tussen de cellen, of zelfs in de cellen, (endocytobiose) van een gastheer leeft. Volgens de [[endosymbiontentheorie]] zijn [[eukaryoten]] in de [[evolutie (biologie)|evolutie]] ontstaan dooruit diteen verschijnselvorm van endosymbiose.

Symbiose in de meest bredebreedste betekenis omvat:

* Sommige plant- en diersoorten zijn gedurende de [[evolutie (biologie)|evolutie]] erg goed op elkaar ingespeeld geraakt. SommigeSoorten [[Acacia (plant)|acacia]]'s leven bijvoorbeeld in symbiose met [[mieren]]. De acacia heeft niet alleen grote, holle stekels[[stekel]]s die als behuizing gebruikt worden, maar scheidt zelfsook zoete stoffen af in de vorm van kleine suikerrijke 'broodjes'. Deze groeien aan de uiteinden van de geveerde bladeren, en worden door de mieren opgegeten. De mieren maken niet alleen gebruik van de acacia, maar beschermen de gastheer door venijnig in de tong van een [[herbivoor|planteneter]] te bijten als deze probeert ervan te eten. Ook insecten die van de bladeren van de acacia eten worden aangevallen.

* [[Entomopathogene rondwormrondwormen]]en zijn [[endoparasietEndoparasiet|endoparasitaire]] [[rondwormen]], die parasiteren op [[insectinsecten]]en en insectenlarven en waarvan de meeste bacteriën in zich dragen. BeideDe bacteriesoorten en de rondwormen zijn voor hun voedsel op elkaar aangewezen.

* [[Korstmos]]sen zijn een samenleving van een [[Schimmels|schimmel]] en één of soms twee soorten [[algen]]. Omdat meestal de schimmels voortplantingsorganen kunnen vormen maar de algen niet, worden de korstmossen systematisch gezien ingedeeld bij de schimmels. De schimmel levert aan de alg water en mineralen, en de alg levert aan de schimmel [[Koolhydraat|suikersglucose]] die hij met [[fotosynthese]] maakt. Ze kunnen meestal niet zonder elkaar leven, en zijn zelfs erg lang aangezien voor een aparte klasse organismen.

* IngewikkelderIngewikkelde vormensamenlevingsvormen kan menkomen ook bij korstmossen[[korstmos]]sen vindenvoor. Het korstmos ''Lecidea insidiosa'' is een voorbeeld van een parasitair korstmos, dat exclusief groeit op een ander korstmos: op ''[[Lecanora]] varia''.

* De [[driebandanemoonvis]] of harlekijnvis eet kleine [[Ongewervelden|ongewervelde dieren]] die de [[Zeeanemonen|zeeanemoon]] kunnen schaden, terwijl de uitwerpselen van de vis voedzaam zijn voor de anemoon. De anemoon beschermt de vis tegen roofdieren met zijn netelcellen[[netelcel]]len, waarvoor de vis immuun is. Bovendien maakt de vis een hoog geluid, waar [[vlindervis]]sen die anemonen kunnen eten, niet van houden.<ref>{{en}} A Miller. [http://www.asknature.org/strategy/fb410d8500af30a5daf5b647954b7fa5 Intricate relationship allows the other to flourish], 14 december 2015.</ref>

* [[stikstoffixatie|Stikstofbindende]] ''[[Rhizobium]]'' bacteriën met [[Vlinderbloemenfamilie|vlinderbloemigen]]. In de landbouw zijn klaversoorten, lupines, erwten en bonen met het oog op de [[bodemvruchtbaarheid]] daarom waardevolle [[gewas]]sen.

* Een minder in het oog springende, maar vrij algemene symbiose is die van de [[mycorrhiza]], waarbij bodemschimmels samen met planten levensamenleven. De schimmel voorziet de plant van voedingsstoffen (mineralen) terwijl de plant suikers geeft. Opvallende voorbeelden zijn [[vliegenzwam]]men onder [[berk]], [[Gewoon eekhoorntjesbrood|eekhoorntjesbrood]] onder [[eik]] en [[kastanjeboleet]] onder [[Den (geslacht)|den]]. Het meest voorkomenvoorkomend, maar slechts microscopisch waarneembaar is het [[Mycorrhiza#Vesiculaire arbusculaire mycorrhiza|''(vesiculair) arbusculair mycorrhiza'']], dat voorkomt bij grassen,zeer kruidenveel enplanten zeerzoals veelgrassen andereen plantenkruiden.

* [[Wortel (groente)|Wortels]] ondergaan een [[antibiose]] met de [[preivlieg]] (daarom worden wortels vaak bij/naast prei gezaaid.)