(Go: >> BACK << -|- >> HOME <<)
Naar inhoud springen

Gouden rijst: verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerking
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
k Bacteriele -> bacteriële n.a.v. Wikipedia:Wikiproject/SpellingCheck. Help mee!
k Invulling parameters sjabloon
 
(18 tussenliggende versies door 12 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
[[Bestand:Golden Rice.jpg|thumb|Gouden rijst (rechts), gewone rijst (links)]]
[[Bestand:Golden Rice.jpg|thumb|Gouden rijst (rechts), gewone rijst (links)]]
⚫
'''Gouden rijst''' is een rijstras dat in 1997 met behulp van [[Genetische technologie|genetische modificatie]] is gemaakt door [[Ingo Potrykus]] van het Instituut van Plantenwetenschappen aan het Zwitsers Instituut voor Technologie, samen met [[Peter Beyer]] van de [[Universiteit van Freiburg]].<ref>Burkhardt PK, '''et al'''. Transgenic rice (Oryza sativa) endosperm expressing daffodil (Narcissus pseudonarcissus) phytoene synthase accumulates phytoene, a key intermediate of provitamin A biosynthesis. Plant J. 1997 May;11(5):1071-8.</ref> Het onderzoek heeft acht jaar geduurd en werd betaald door de [[Rockefeller Foundation]]. Deze eerste variant bevatte weinig bèta-caroteen. In 2005 werd door [[Syngenta]] een nieuwe versie ontwikkeld, nu met een [[maïs]]gen in plaats van een [[narcis]]sengen.<ref> Paine JA '''et al.''' Improving the nutritional value of Golden Rice through increased pro-vitamin A content. Nat Biotechnol. 2005 Apr;23(4):429-30</ref> Deze zou wel voldoende bèta-caroteen bevatten (tot 23 x meer).


⚫
'''Gouden rijst''' is een rijstras dat in 1997 met behulp van [[Genetische technologie|genetische modificatie]] is gemaakt door [[Ingo Potrykus]] van het Instituut van Plantenwetenschappen aan het Zwitsers Instituut voor Technologie, samen met [[Peter Beyer]] van de [[Universiteit van Freiburg]].<ref>Burkhardt PK, '''et al'''. Transgenic rice (Oryza sativa) endosperm expressing daffodil (Narcissus pseudonarcissus) phytoene synthase accumulates phytoene, a key intermediate of provitamin A biosynthesis. Plant J. 1997 May;11(5):1071-8.</ref> Het onderzoek heeft acht jaar geduurd werd financieel ondersteund door de [[Rockefeller Foundation]].
== De werking ==
⚫
Gouden rijst is zo gemaakt dat [[bètacaroteen]] in het rijst[[endosperm]] aangemaakt wordt. Bèta-caroteen kleurt het endosperm geel vandaar de naam Gouden rijst. Bèta-caroteen is een [[precursor]] van [[vitamine A]]. Het aanmaken van bèta-caroteen in planten vereist de aanwezigheid van meerdere caroteen desaturases.
⚫
<br /> Biosynthese van bètacaroteen werd mogelijk na de ontdekking door [[Peter Bramley]] dat het inbouwen van een enkel phytoene synthase gen van bacteriële oorsprong gebruikt kan worden om phytoeen om te zetten in lycopeen in tomaat <ref>http://www.goldenrice.org/Content2-How/how1_sci.php</ref>. Daarom zijn in de eerste versie slechts drie genen in het rijstgenoom ingebouwd:
# ''psy'' (photoene synthase)
# ''lyc'' (lycopene cyclase)en
# ''ctr1'' afkomstig van de bodembacterie ''Erwinia uredovora''
(Later bleek dat ''lyc'' (lycopene cyclase) al aanwezig is in rijstendosperm.)


De aangemaakte hoeveelheden bètacaroteen waren bij de eerste mediacampagnes die rond 1999 begonnen niet hoog genoeg om in de volledige behoefte aan vitamine A te voorzien. Er wordt gehoopt dat dit bij de nieuwe variant wel het geval is.<ref>Al-Babili S, Beyer P. Golden Rice--five years on the road--five years to go? Trends Plant Sci. 2005 Dec;10(12):565-73. Epub 2005 Nov 15.</ref>
Het doel van de modificatie is om kinderen te helpen die lijden aan [[vitamine A]]-tekort. De eerste ontwikkelde variant bevatte nog te weinig [[bètacaroteen]], een precursor voor vitamine A. In 2005 werd door [[Syngenta]] vervolgens een nieuwe versie ontwikkeld, nu met een [[maïs]]gen in plaats van een [[narcis]]sengen.<ref>Paine JA '''et al.''' Improving the nutritional value of Golden Rice through increased pro-vitamin A content. Nat Biotechnol. 2005 Apr;23(4):429-30</ref> Deze zou wel voldoende bètacaroteen bevatten, tot 23 x meer.<ref>Al-Babili S, Beyer P. Golden Rice--five years on the road--five years to go? Trends Plant Sci. 2005 Dec;10(12):565-73. Epub 2005 Nov 15.</ref>


In 2018 werd gouden rijst goedgekeurd voor menselijke consumptie in de [[Verenigde Staten]] en [[Canada]], en door de gecombineerde [[voedselautoriteit]] van [[Australië (land)|Australië]] en [[Nieuw-Zeeland]].<ref>{{en}}[https://www.irri.org/news-and-events/news/golden-rice-meets-food-safety-standards-three-global-leading-regulatory-0 ''Golden Rice meets food safety standards in three global leading regulatory agencies''] www.irri.org, 25 mei 2018. [https://web.archive.org/web/20230629030214/https://www.irri.org/news-and-events/news/golden-rice-meets-food-safety-standards-three-global-leading-regulatory-0 Gearchiveerd] op 29 juni 2023.</ref>{{Bron?|Is deze rijst ook in de EU goedgekeurd?|2024|06|05}}
== Vitamine A-tekort ==

⚫
Het doel van het onderzoek was kinderen te helpen die leiden aan vitamine A-tekort. Door dit tekort stierven aan het begin van de 21ste eeuw 1 tot 2 miljoen en raakten er 500.000 blind ([[keratomalacie]]).<ref name="humphrey1992">Humphrey, J.H., West, K.P. Jr, and Sommer, A. 1992. Vitamin A deficiency and attributable mortality in under-5-year-olds. ''[http://whqlibdoc.who.int/bulletin/1992/Vol70-No2/bulletin_1992_70(2)_225-232.pdf WHO Bulletin]'' 70: 225-232 <br></ref> Daar de meeste van deze kinderen gevoed worden met rijst leek de verbouw van rijst met het provitamine A een uitkomst te bieden en minder kostbaar dan het verhogen van de consumptie van groenten of vlees. Interventies in voedselsamenstelling om de gezondheid te verbeteren gebeuren ook bij [[fluoridering]] en het gebruik van [[keukenzout#jodiumhoudend_zout|jodiumhoudend zout]].
== Doel van de modificatie ==
⚫
Door een tekort aan Vitamine A sterven aan het begin van de 21ste eeuw nog altijd 1 tot 2 miljoen kinderen, en raken er 500 duizend blind door [[keratomalacie|hoornvliesverweking]].<ref name="humphrey1992">Humphrey, J.H., West, K.P. Jr, and Sommer, A. 1992. Vitamin A deficiency and attributable mortality in under-5-year-olds. ''[https://web.archive.org/web/20110514011902/http://whqlibdoc.who.int/bulletin/1992/Vol70-No2/bulletin_1992_70(2)_225-232.pdf WHO Bulletin]'' 70: 225-232 <br></ref> Aangezien de meeste van deze kinderen gevoed worden met rijst, kan het ontwikkelen en verbouwen van rijst met extra provitamine A een uitkomst bieden, en is dit bovendien minder kostbaar dan het verhogen van de consumptie van groenten of vlees. Andere voorbeelden van interventies in voedselsamenstelling om gezondheid te verbeteren zijn [[fluoridering]] en het gebruik van [[keukenzout#jodiumhoudend zout|jodiumhoudend zout]].

== Werking ==
⚫
Gouden rijst is zo gemaakt dat [[bètacaroteen]] in het rijst [[endosperm]] aangemaakt wordt. Bètacaroteen kleurt het endosperm geel, vandaar de naam Gouden rijst.

⚫
Het aanmaken van bètacaroteen in planten vereist de aanwezigheid van meerdere caroteen desaturases. [[Biosynthese]] van bètacaroteen werd mogelijk na de ontdekking door [[Peter Bramley]] dat het inbouwen van een enkel phytoene synthase gen van bacteriële oorsprong gebruikt kan worden om phytoeen om te zetten in [[lycopeen]] in tomaat.<ref>http://www.goldenrice.org/Content2-How/how1_sci.php</ref> Daarom zijn in de eerste versie slechts drie genen in het rijstgenoom ingebouwd: ''psy'' (photoene synthase), ''lyc'' (lycopene cyclase), en ''ctr1'' afkomstig van de bodembacterie ''Erwinia uredovora''. Later bleek dat ''lyc'' (lycopene cyclase) al aanwezig is in rijstendosperm.


== Kritiek ==
== Kritiek ==
[[Greenpeace]] ziet gouden rijst als het [[paard van Troje]] voor [[genetische technologie|gentechnologie]].
[[Greenpeace]] ziet gouden rijst als het [[paard van Troje]] voor [[genetische technologie|gentechnologie]].


[[Vandana Shiva]], een Indiase anti-GMO activist, geeft aan dat niet het vitaminetekort in de gewassen het probleem is, maar het verlies aan biodiversiteit in de voedselgewassen, die nog versterkt worden door de controle van grote bedrijven over de productie van ggo-voedsel. Door alleen te letten op het probleem van vitamine A-tekort raakt het grotere probleem van tekort aan gevarieerd en voldoende hoogwaardig voedsel ondergesneeuwd.<ref>http://seedfreedom.in/golden-rice-myth-not-miracle</ref>
[[Vandana Shiva]], een Indiase activist, geeft aan dat niet het vitaminetekort in de gewassen het probleem is, maar het verlies aan [[biodiversiteit]] in de voedselgewassen, die nog versterkt worden door de controle van grote bedrijven over de productie van [[genetisch gemodificeerd organisme|ggo]]-voedsel. Door alleen te letten op het probleem van vitamine A-tekort raakt het grotere probleem van een tekort aan gevarieerd en voldoende hoogwaardig voedsel ondergesneeuwd.<ref>https://web.archive.org/web/20150403194756/http://seedfreedom.in/golden-rice-myth-not-miracle/</ref>

⚫
Een groep van 22 wetenschappers uitte bezwaren tegen een experiment, uitgevoerd in de [[Verenigde Staten]] en [[China]] door de [[National Institutes of Health]]. De voornaamste kritiek was dat jonge kinderen gouden rijst te eten kregen, zonder dat deze eerst was getest op dieren.<ref>[http://www.dailymail.co.uk/news/worldnews/article-1147635/British-scientists-condemn-using-children-GM-food-trials-unacceptable.html British scientists condemn using children in GM food trials as unacceptable], Daily Mail. 17 februari 2009. [https://web.archive.org/web/20110201125105/http://www.dailymail.co.uk/news/worldnews/article-1147635/British-scientists-condemn-using-children-GM-food-trials-unacceptable.html Gearchiveerd] op 1 februari 2011.</ref>

== Steun ==
De [[Bill & Melinda Gates Foundation]] steunt het gebruik van ggo's op het gebied van landbouwontwikkeling, waaronder Gouden rijst.<ref>{{en}}[https://web.archive.org/web/20160203145910/http://www.gatesfoundation.org/What-We-Do/Global-Development/Agricultural-Development/Golden-Rice ''Agricultural Development Golden Rice''] Bill and Melinda Gates Foundation, 2016</ref>


In 2016 deden 107 [[Nobelprijs|Nobelprijswinnaars]] een dringend beroep op [[Greenpeace]] om de campagne tegen ggo's te staken, en in het bijzonder de campagne tegen Gouden rijst.<ref>{{en}}[http://supportprecisionagriculture.org/nobel-laureate-gmo-letter_rjr.html ''Laureates Letter Supporting Precision Agriculture (GMOs)''] 5 juli 2016</ref><ref>{{Citeer nieuws |titel=107 Nobel laureates sign letter blasting Greenpeace over GMOs |url=https://www.washingtonpost.com/news/speaking-of-science/wp/2016/06/29/more-than-100-nobel-laureates-take-on-greenpeace-over-gmo-stance/ |werk=The Washington Post |datum=2016-06-30 |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230627024405/https://www.washingtonpost.com/news/speaking-of-science/wp/2016/06/29/more-than-100-nobel-laureates-take-on-greenpeace-over-gmo-stance/|archiefdatum=2023-06-27}}</ref>
⚫
Een aantal wetenschappers uitten bezwaren tegen een experiment in China met gouden rijst op jonge kinderen zonder dat dit eerst was getest op dieren.<ref>[http://www.dailymail.co.uk/news/worldnews/article-1147635/British-scientists-condemn-using-children-GM-food-trials-unacceptable.html British scientists condemn using children in GM food trials as unacceptable], Daily Mail. 17 februari 2009</ref>.


{{Appendix}}
{{Appendix}}

Huidige versie van 5 jun 2024 om 16:32

Gouden rijst (rechts), gewone rijst (links)

Gouden rijst is een rijstras dat in 1997 met behulp van genetische modificatie is gemaakt door Ingo Potrykus van het Instituut van Plantenwetenschappen aan het Zwitsers Instituut voor Technologie, samen met Peter Beyer van de Universiteit van Freiburg.[1] Het onderzoek heeft acht jaar geduurd werd financieel ondersteund door de Rockefeller Foundation.

Het doel van de modificatie is om kinderen te helpen die lijden aan vitamine A-tekort. De eerste ontwikkelde variant bevatte nog te weinig bètacaroteen, een precursor voor vitamine A. In 2005 werd door Syngenta vervolgens een nieuwe versie ontwikkeld, nu met een maïsgen in plaats van een narcissengen.[2] Deze zou wel voldoende bètacaroteen bevatten, tot 23 x meer.[3]

In 2018 werd gouden rijst goedgekeurd voor menselijke consumptie in de Verenigde Staten en Canada, en door de gecombineerde voedselautoriteit van Australië en Nieuw-Zeeland.[4][bron?]

Doel van de modificatie[bewerken | brontekst bewerken]

Door een tekort aan Vitamine A sterven aan het begin van de 21ste eeuw nog altijd 1 tot 2 miljoen kinderen, en raken er 500 duizend blind door hoornvliesverweking.[5] Aangezien de meeste van deze kinderen gevoed worden met rijst, kan het ontwikkelen en verbouwen van rijst met extra provitamine A een uitkomst bieden, en is dit bovendien minder kostbaar dan het verhogen van de consumptie van groenten of vlees. Andere voorbeelden van interventies in voedselsamenstelling om gezondheid te verbeteren zijn fluoridering en het gebruik van jodiumhoudend zout.

Werking[bewerken | brontekst bewerken]

Gouden rijst is zo gemaakt dat bètacaroteen in het rijst endosperm aangemaakt wordt. Bètacaroteen kleurt het endosperm geel, vandaar de naam Gouden rijst.

Het aanmaken van bètacaroteen in planten vereist de aanwezigheid van meerdere caroteen desaturases. Biosynthese van bètacaroteen werd mogelijk na de ontdekking door Peter Bramley dat het inbouwen van een enkel phytoene synthase gen van bacteriële oorsprong gebruikt kan worden om phytoeen om te zetten in lycopeen in tomaat.[6] Daarom zijn in de eerste versie slechts drie genen in het rijstgenoom ingebouwd: psy (photoene synthase), lyc (lycopene cyclase), en ctr1 afkomstig van de bodembacterie Erwinia uredovora. Later bleek dat lyc (lycopene cyclase) al aanwezig is in rijstendosperm.

Kritiek[bewerken | brontekst bewerken]

Greenpeace ziet gouden rijst als het paard van Troje voor gentechnologie.

Vandana Shiva, een Indiase activist, geeft aan dat niet het vitaminetekort in de gewassen het probleem is, maar het verlies aan biodiversiteit in de voedselgewassen, die nog versterkt worden door de controle van grote bedrijven over de productie van ggo-voedsel. Door alleen te letten op het probleem van vitamine A-tekort raakt het grotere probleem van een tekort aan gevarieerd en voldoende hoogwaardig voedsel ondergesneeuwd.[7]

Een groep van 22 wetenschappers uitte bezwaren tegen een experiment, uitgevoerd in de Verenigde Staten en China door de National Institutes of Health. De voornaamste kritiek was dat jonge kinderen gouden rijst te eten kregen, zonder dat deze eerst was getest op dieren.[8]

Steun[bewerken | brontekst bewerken]

De Bill & Melinda Gates Foundation steunt het gebruik van ggo's op het gebied van landbouwontwikkeling, waaronder Gouden rijst.[9]

In 2016 deden 107 Nobelprijswinnaars een dringend beroep op Greenpeace om de campagne tegen ggo's te staken, en in het bijzonder de campagne tegen Gouden rijst.[10][11]

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gouden_rijst&oldid=67630500"