Omnibus (vervoermiddel)

Omnibus in Antwerpen

Tekening van een hotel omnibus

Omnibus in Stockholm

Een omnibus (omnibus is Latijn voor: voor allen), ookwel: paardenbus, is een wagen voor openbaar vervoer binnen een stad of dorp. Hij rijdt op een gewoon wegdek, dus niet op rails, en wordt voortgetrokken door een of meer paarden. Hij volgt een vaste route en rijdt op vastgestelde tijden.

Paardenbus

De paardenbus was een transportmiddel dat in de 19de eeuw gebruikt werd. De eerste paardenbus reed in 1829 in Londen. In veel gevallen werd hij tegen het einde van de eeuw door een paardentram vervangen. Een paardentram, op rails, loopt lichter en kan dus met minder paarden toe dan een omnibus. Hiertegenover staat wel de dure aanleg van de rails.

De paardenbus werd tot in het begin van de 20e eeuw gebruikt, waarna hij werd vervangen door de door een motor aangedreven autobus, een samentrekking van auto en omnibus. Eigenlijk is een autobus ook een omnibus, maar deze wordt nu meestal autobus of bus genoemd.

De paardenbus werd meestal door twee paarden getrokken, tenzij het gehele traject vlak was. Als er een helling in het traject was van meer dan 7 graden, dan werd er een derde paard toegevoegd.

Het grote voordeel van de paardenbus was de flexibiliteit. Routes konden worden aangepast, en de bussen konden scherpere bochten maken dan de later ingevoerde trams. Later, toen ze gedeeltelijk door paardentrams werden vervangen, bleven ze in gebruik als taxi en als hoteltaxi. Tegenwoordig worden ze nog wel verhuurd voor speciale gebeurtenissen.

Naarmate er meer paardenbussen in de stad kwamen, kwamen er ook steeds meer stallen. Ruim de helft van het personeel van het vervoersbedrijf werd aangenomen ter verzorging van de paarden. Een paard werd om de 2 à 3 uur afgelost. De bussen droegen bij aan het probleem van de grote hoeveelheid mest die rij- en trekdieren op straat achterlieten.

Nederland

In 1864 werd de eerste twee lijnen van de Haagse paardentram geopend, zij liepen over de Scheveningseweg en de Raamweg naar Scheveningen, en vormden geen bedreiging voor de lijnen van de paardenbussen, die veelal door woonwijken reden. In 1872 werd de Amsterdamsche Omnibus Maatschappij opgericht om de exploitatie van een paardenbus omzetten in een paardentram. Andere steden volgden. Van 1899-1912 werd nog een lijn Noordwijk - Noordwijkerhout bediend met vier ritten per dag, en in 1924 onderhield een van de laatste paardenbussen een verbinding tussen Rotterdam en het Kralingseveer.

Trivia

• Londen had in 1900 zo'n 200.000 paarden, waarvan 50.000 voor het openbaar vervoer. Zij produceerden 5000 ton mest per dag.
• In Hannover reden paardenbussen van 1853-1918.
• Tot 8 januari 1914 was er een paardenbuslijn tussen Goes en het Wolfaartsdijkse veer. De paardenbus werd door een gewone bus vervangen, het werd tevens een van de oudste buslijnen van Nederland.

Zie ook

• Janplezier

Afbeelding:

• Lustrum in Londen: Bus met Colman's Mustard reclame, 1979

Mediabestanden

Zie de categorie Omnibuses van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.