प्राचीन मिस्र: Difference between revisions

Content deleted Content added

Inline

०१:१३, ११ मे २०२४तक्कया संस्करण

गिजाया पिरामिड प्राचीन मिस्रया दक्ले नांजाःगु दसुइ छगू ख।

प्राचीन मिस्रया मानकिपा। थ्व किपाय् दाइनेस्तिक युग (Dynastic period) क. ३१५० BC निसें ३० इपू)या मू नगर व थाय्‌ क्यनातःगु दु।

प्राचीन मिस्र पूर्वी उत्तर अफ्रिकाय् अवस्थित छगू प्राचीन सभ्यता ख। थ्व सभ्यता नाइल खुसिया सिथय् (थौं कन्हेया मिस्रदेय्‌य्)य् न्हापा दूगु ख। थ्व सभ्यताया पलिस्था करिब ३१५० इपूइ निसें जूगु खने दु। ^[१] थ्व सभ्यताया राजनैतिक एकिकरण थःने व क्वःने मिस्रया एकिकरण नापं न्हपांम्ह फारोया ईले जुल व ३गु सहस्राब्दी तक्क थ्व सभ्यताया विकास जुल।^[२] थ्व साम्राज्यया इतिहासय् स्थायी राजतन्त्र व थन्यागु स्थायी युगया झ्वले दधुइ छुं अवधिया आंशिक अस्थिरताया ई वा इन्टरमिदियत अवधि याना निगु मू प्रकारया खण्ड खने दु। प्राचीन मिस्रं थःगु उत्कर्ष विन्दू न्हुगु अधिराज्यया ईले थ्यंगु खने दु। थ्व युग धुंका थ्व सभ्यता बिस्तारं ह्रास जुया वंगु खने दु। थ्व उत्तरार्धया ह्रास जुयावंगु युगय् मिस्रयात यक्व विदेशी शक्तितयेसं थःगु अधीनय् लाकल व फारोया शासन अन्तःत आधिकारिक कथं ३१ इपूइ न्हापां रोमन साम्राज्यया मिस्र कब्जा नापं क्वचाल। थ्व धुंका मिस्र रोमन साम्राज्यया छगू प्रान्तया रुपय् जक्क दयाच्वन। ^[३]

प्राचीन मिस्रया लहनाया सफलता आंशिक रुपं नाइल खुसि स्वनिगःया परिस्थितितयेगु अनुकूल थ्व लहना धलेजुगुलिं जूगु ख। थ्व उब्जाउ स्वनिगले अपेक्षाकृत खुसिबाहा व नियन्त्रित ह्वज्याया कारणं माःगु स्वया अप्व खाद्यान्न उत्पादन जुल। अधिक खाद्यान्नं सामाजिक विकास व संस्कृतियात तेवा बिल। संसाधनतयेगु अधिकताया कारणं केन्द्रिकृत प्रशासनया विकास जुल। प्रशासनं स्वनिगः व नापंया मरुभूमिइ खनिज दोहन, स्वतन्त्र लेखन प्रणालीया पलिस्था, सामूहिक निर्माण व बुंज्या ज्याझ्वःया संगठन, आस-पासया क्षेत्रनाप बनेज्या, व विदेशी शत्रुततेत बुकिगु व मिस्रया प्रभुत्वयत क्वातुकिगु विचाःदूगु सेनायात प्रायोजित यात। थन्यागु ज्या प्रेरित यायेगु व कःघायेगु जिम्मा सम्भ्रान्त च्वमि, धार्मिक गुरु व प्रशासकतयेगु जुयाच्वन। थ्व सकल व्यवस्था छम्ह फारोया शासनया अधीनय् जुयाच्वन। फारोयात धार्मिक विश्वासया छगू विस्तृत प्रणाली नाप स्वाना मिस्रया मनुतयेगु एकता व ग्वहालि न्ह्याबिलें फारोयात दइगु प्रणालीया विकास जुल।^[४]^[५]

प्राचीन मिस्रया लहनाया यक्व उपलब्धिइ उत्खनन, सर्वेक्षण व विशालकाय पिरामिड, द्येगः व ओबिलिस्क थें न्याःगु संरचना दयेकिगु निर्माण प्रविधि ला। गणितया छगू प्रणाली, व्यावहारिक चिकित्सा व्यवस्था, ह्वज्या व्यवस्था व बुँज्या प्रविधि, न्हापांगु ज्ञात पोत,^[६] मिस्रया चाया भ्यगः व खा प्रौद्योगिकी, साहित्यया न्हुगु रूप, व आःतक्क स्युगुलि दक्ले न्हापांगु शान्ति सन्धि नं थ्व सभ्यताया हे देन ख। ^[७] थ्व कथं मिस्रं इतिहासय् छगू स्थायी छाप तःगु दु। थ्व लहनाया कला व स्थापत्ययात व्यापक रूपं छ्येलिगु व थ्व सभ्यताया प्राचीन वस्तुतयेत उत्कृष्ट लहनाया चिंया कथं हलिमया थी-थी थासय् यंकिगु ज्या नं जुल। थ्व लहनाया भगनावशेषतयेसं यात्री व च्वमितयेगु कल्पनायात शताब्दीयौं तक्क प्रेरित यानाच्वंगु दु। प्रारम्भिक आधुनिक कालय् प्राचीन वस्तु व उत्खनन प्रति छगू न्हुगु सम्मानं मिस्र व मिस्र सभ्यताया वैज्ञानिक शोध व थनया सांस्कृतिक धरोहरया अपेक्षाकृत अधिक प्रशंसायात प्रेरित यागु दु।^[८]

इतिहास

पेलियोलिथिक कालया उत्तरार्ध तक्क, उत्तरी अफ्रीकाया शुष्क जलवायु याकनं गरम व शुष्क जूवन। थुकिलिं थ्व लागाया जनसंख्यायात नील खुसि स्वनिगःया सिथय् बसोबास यायेत विवस यात। करीब १२० द्व दं न्ह्यः मध्य प्लीस्टोसीनया अन्तय् आधुनिक मानव शिकारीतयेसं थ्व थासय् स्थायी कथं च्वनिगु व्यवस्थाया पलिस्था यात। व अबिले निसें नील खुसि मिस्रया जीवन रेखाया कथं पलिस्था जुल। ^[९] नील खुसिया उबजाऊ खुसिबाहा ख्यःलं मनुतयेत छगू स्थापित बुँज्या अर्थव्यवस्था व अधिक परिष्कृत, केन्द्रीकृत समाजया विकासया मौका बिल। थ्व मानव सभ्यताया इतिहासया छगू आधार जूवन।^[१०]

थ्व तजिलजिया इतिहासयात थ्व कथं बायेछिं-

पूर्व-राजवंशीय अवधि: पूर्व-राजवंशीय व प्रारम्भिक राजवंशीय काल बिले मिस्रया जलवायु थौंया तुलनाय् कम सुक्खा जुयाच्वन। मिस्रया यक्व क्षेत्र सिमा व घाँय् ख्यलं भुनातल। थन्याःगु वातावरणय् थीथी स्तनधारी पेपांचूत म्वानाच्वन। सकल जलवायुइ स्वाँमा प्रचुर मात्राय् दयाच्वन व नाइल क्षेत्रया लखं झंगःतेगु यक्व जनसंख्या समर्थन यानातल। मिस्रवासितेसं शिकार यायेगु नापं थःगु ज्याया निंतिं पशुतेगु जवाःज्या शुरु यात।

५५०० दँ न्हापा तक, नाइल स्वनिगः क्षेत्रय् च्वंपिं जनजातितेसं झ्वलंकः तजिलजिया विकास यात। इमिसं बुँज्या व ओअशु जवाज्या विकसित यात। नापं, चाया थलः दयेकिगु व व्यक्तिगत वस्तु दसु तिसा, व बहुमुल्य वस्तुतेत (दसु: मोति) म्हसीकलः। बदरी, थः-मिस्रया दकलय् प्रारम्भिक लहनाय् छगू वृहत्तम थासय् चाःया थलः, ल्वहंया ज्याभः, व तामाया छ्यलाया दसू लूगु दु। उत्तरी मिस्रया बदरी धुंका अमरेशियन व गुर्जियन तजिलजिया विकास जुल। थ्व तजिलजितेसं यक्व प्राविधिक आविष्कार यात। क्यानान व बायब्लोस समुद्री सिथय् न्हापांगु स्वापू गुर्जियन युगय् खनेदु।

दक्षिणी मिस्रय् करिब ४००० दँ न्ह्यः नाइल खुसिया सिथय् बदरी थें न्याःगु लहनाया विकास जुल, गुकियात नकादा धकाः म्हसीकिगु या। नकादा-१ कालया पूर्व-वंशीय कालय् मिस्रवासीतेसं इथियोपियां अब्सिदियन आयात यात। थुकियात छ्येला शार्पनर व अन्य वस्तु दयेकीगु ज्याया विकास थ्व कालखण्डय् खनेदत। लगभग १,००० दँया अवधिइ नकादा लहना छुं बुंज्यामि पुचलं विकसित जुया छगू शक्तिशाली लहना जूवन। थ्व लहनाया नेतातेसं नाइल स्वनिगः क्षेत्रया मनू व संसाधनय् पूर्ण नियन्त्रण यात। नकादा-३ तजिलजिया नेतातेसं नाइल खुसिया उत्तरय् मिस्रया नियन्त्रण विस्तारित यातः। न्हापा, हायरकोनोपोलिस व लिपा एबिडोसय् सत्ताया केन्द्र स्थापित यात। इमिसं नूबियाया दक्षिण तक व पश्चिमी मरुभूमिया उबजाऊ क्षेत्रया पश्चिम तक व पूर्वी भूमध्य क्षेत्रं पश्चिम तकया लहना नाप व्यापार यात।

नकादा लहनां थीथी प्रकारया सामान उत्पादन यात। थुकिलिं थ्व समाजय् विशेष समुदायया शक्ति व धन दूगु खँ क्यनि। थ्व लहनां चाया थलय् किपा च्वयेगु, ल्वहँया भिंगु स्वां-थलः, लुं, माणिक व किसि-वां दयेकूगु तिसा व आभूषण दयेकीगु ज्या यात। इमिसं छगू सेरामिक खाया विकास नं यातः गुकियात फाइनेस धकाः म्हसीकिगु या। थुकिया छ्येला रोमन कालय् कप, व मूर्ति ब्वयेत जुल। पूर्व-वंशीय कालया उत्तरार्धय् नकादा लहनां च्वयेगु लिपि दयेकाहलः। थ्व लिपा वनाः प्राचीन मिस्रया च्वखँया निंतिं छ्येलीगु किपा आखः प्रणालीइ विकसित जुलः।

प्रारम्भिक राजवंशीय काल
प्राचीन साम्राज्य
प्रथम मध्यवर्ती काल
मध्य साम्राज्य
निक्वगु मध्यवर्ती काल व हिक्सोस
न्हूगु साम्राज्य
स्वक्वगु मध्यवर्ती काल
उत्तरार्ध काल
तलेमाइक राजवंश
रोमन प्रभुत्व

लिधंसा

↑ तिथिकथं धाःसा ६६४ इपू धुंका जक्कया पुरातात्विक दसू लुगु दु। Chronology. Digital Egypt for Universities, University College London. 2008-03-25 कथं।
↑ Dodson (2004) p. 46
↑ Clayton (1994) p. 217
↑ जेम्स (सन् २००५) पौ. ८
↑ मनुलियन (1998) पौ. ६-७
↑ AIA
↑ क्लेटन (1994) पृ. 153
↑ जेम्स (2005) पृ. 84
↑ शः (2002) पृ. 17
↑ शः (2002) पृ. 17, 67-69

स्वयादिसँ

मिस्र

प्राचीन मिस्र सम्पादन

विकिमिडिया मंका य् थ्व विषय नाप स्वापु दुगु मिडिया दु: Ancient Egypt

[1] तिथिकथं धाःसा ६६४ इपू धुंका जक्कया पुरातात्विक दसू लुगु दु। Chronology. Digital Egypt for Universities, University College London. 2008-03-25 कथं।

[2] Dodson (2004) p. 46

[3] Clayton (1994) p. 217

[4] जेम्स (सन् २००५) पौ. ८

[5] मनुलियन (1998) पौ. ६-७

[6] AIA

[7] क्लेटन (1994) पृ. 153

[8] जेम्स (2005) पृ. 84

[9] शः (2002) पृ. 17

[10] शः (2002) पृ. 17, 67-69

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]

[८]

[९]

[१०]

@@ Line ९: / Line ९: @@
 == इतिहास ==
-[[पेलियोलिथिक]] कालया उत्तरार्ध तक्क, उत्तरी अफ्रीकाया शुष्क जलवायु याकनं गरम व शुष्क जूवन। थुकिलिं थ्व लागाया जनसंख्यायात नील खुसि स्वनिगःया सिथय् बसोबास यायेत विवस यात। करीब १२० द्व दं न्ह्यः [[मध्य प्लीस्टोसीन]]या अन्तय् [[आधुनिक मानव शिकारी]]तयेसं थ्व थासय् स्थायी कथं च्वनिगु व्यवस्थाया पलिस्था यात। व अबिले निसें नील खुसि मिस्रया जीवन रेखाया कथं पलिस्था जुल। <ref> शः (2002) पृ. 17</ref> नील खुसिया उबजाऊ खुसिबाहा ख्यःलं मनुतयेत छगू स्थापित बुँज्या अर्थव्यवस्था व अधिक परिष्कृत, केन्द्रीकृत समाजया विकासया मौका बिल। थ्व मानव सभ्यताया इतिहासया छगू आधार जूवन।<ref> शः (2002) पृ. 17, 67-69</ref>
+[[ल्वहँ युग|पेलियोलिथिक]] कालया उत्तरार्ध तक्क, उत्तरी अफ्रीकाया शुष्क जलवायु याकनं गरम व शुष्क जूवन। थुकिलिं थ्व लागाया जनसंख्यायात नील खुसि स्वनिगःया सिथय् बसोबास यायेत विवस यात। करीब १२० द्व दं न्ह्यः [[मध्य प्लीस्टोसीन]]या अन्तय् [[आधुनिक मानव शिकारी]]तयेसं थ्व थासय् स्थायी कथं च्वनिगु व्यवस्थाया पलिस्था यात। व अबिले निसें नील खुसि मिस्रया जीवन रेखाया कथं पलिस्था जुल। <ref> शः (2002) पृ. 17</ref> नील खुसिया उबजाऊ खुसिबाहा ख्यःलं मनुतयेत छगू स्थापित बुँज्या अर्थव्यवस्था व अधिक परिष्कृत, केन्द्रीकृत समाजया विकासया मौका बिल। थ्व मानव सभ्यताया इतिहासया छगू आधार जूवन।<ref> शः (2002) पृ. 17, 67-69</ref>
+थ्व तजिलजिया इतिहासयात थ्व कथं बायेछिं-
+* '''पूर्व-राजवंशीय अवधि''': पूर्व-राजवंशीय व प्रारम्भिक राजवंशीय काल बिले मिस्रया जलवायु थौंया तुलनाय् कम सुक्खा जुयाच्वन। मिस्रया यक्व क्षेत्र सिमा व घाँय् ख्यलं भुनातल। थन्याःगु वातावरणय् थीथी स्तनधारी [[पेपांचू]]त म्वानाच्वन। सकल जलवायुइ स्वाँमा प्रचुर मात्राय् दयाच्वन व नाइल क्षेत्रया लखं झंगःतेगु यक्व जनसंख्या समर्थन यानातल। मिस्रवासितेसं शिकार यायेगु नापं थःगु ज्याया निंतिं पशुतेगु जवाःज्या शुरु यात।
+५५०० दँ न्हापा तक, नाइल स्वनिगः क्षेत्रय् च्वंपिं जनजातितेसं झ्वलंकः तजिलजिया विकास यात। इमिसं [[बुँज्या]] व ओअशु जवाज्या विकसित यात। नापं, चाया थलः दयेकिगु व व्यक्तिगत वस्तु दसु तिसा, व बहुमुल्य वस्तुतेत (दसु: मोति) म्हसीकलः। बदरी, थः-मिस्रया दकलय् प्रारम्भिक लहनाय् छगू वृहत्तम थासय् चाःया थलः, ल्वहंया ज्याभः, व तामाया छ्यलाया दसू लूगु दु।
+उत्तरी मिस्रया बदरी धुंका अमरेशियन व गुर्जियन तजिलजिया विकास जुल। थ्व तजिलजितेसं यक्व प्राविधिक आविष्कार यात। क्यानान व बायब्लोस समुद्री सिथय् न्हापांगु स्वापू  गुर्जियन युगय् खनेदु।
+दक्षिणी मिस्रय् करिब ४००० दँ न्ह्यः नाइल खुसिया सिथय् बदरी थें न्याःगु लहनाया विकास जुल, गुकियात नकादा धकाः म्हसीकिगु या। नकादा-१ कालया पूर्व-वंशीय कालय् मिस्रवासीतेसं इथियोपियां [[अब्सिदियन]] आयात यात। थुकियात छ्येला शार्पनर व अन्य वस्तु दयेकीगु ज्याया विकास थ्व कालखण्डय् खनेदत। लगभग १,००० दँया अवधिइ नकादा लहना छुं बुंज्यामि पुचलं विकसित जुया छगू शक्तिशाली लहना जूवन। थ्व लहनाया नेतातेसं नाइल स्वनिगः क्षेत्रया मनू व संसाधनय् पूर्ण नियन्त्रण यात। नकादा-३ तजिलजिया नेतातेसं नाइल खुसिया उत्तरय् मिस्रया नियन्त्रण विस्तारित यातः। न्हापा, हायरकोनोपोलिस व लिपा एबिडोसय् सत्ताया केन्द्र स्थापित यात। इमिसं नूबियाया दक्षिण तक व पश्चिमी मरुभूमिया उबजाऊ क्षेत्रया पश्चिम तक व पूर्वी भूमध्य क्षेत्रं पश्चिम तकया लहना नाप व्यापार यात।
+नकादा लहनां थीथी प्रकारया सामान उत्पादन यात। थुकिलिं थ्व समाजय् विशेष समुदायया शक्ति व धन दूगु खँ क्यनि। थ्व लहनां चाया थलय् किपा च्वयेगु, ल्वहँया भिंगु स्वां-थलः, लुं, माणिक व किसि-वां दयेकूगु [[तिसा]] व आभूषण दयेकीगु ज्या यात। इमिसं छगू सेरामिक खाया विकास नं यातः गुकियात फाइनेस धकाः म्हसीकिगु या। थुकिया छ्येला रोमन कालय् कप, व मूर्ति ब्वयेत जुल। पूर्व-वंशीय कालया उत्तरार्धय् नकादा लहनां च्वयेगु लिपि दयेकाहलः। थ्व लिपा वनाः प्राचीन मिस्रया च्वखँया निंतिं छ्येलीगु [[किपा आखः]] प्रणालीइ विकसित जुलः।
+* प्रारम्भिक राजवंशीय काल
+* प्राचीन साम्राज्य
+* प्रथम मध्यवर्ती काल
+* मध्य साम्राज्य
+* निक्वगु मध्यवर्ती काल व हिक्सोस
+* न्हूगु साम्राज्य
+* स्वक्वगु मध्यवर्ती काल
+* उत्तरार्ध काल
+* तलेमाइक राजवंश
+* रोमन प्रभुत्व
 == लिधंसा ==
@@ Line १७: / Line ३७: @@
 * [[मिस्र]]
+{{प्राचीन मिस्र}}
-[[पुचः:इतिहास]]
+{{Commonscat|Ancient Egypt}}
-[[af:Antieke Egipte]]
-[[als:Altes Ägypten]]
+[[पुचः:इतिहास]]
-[[an:Antigo Echipto]]
-[[ar:مصر القديمة]]
-[[arz:مصر القديمه]]
-[[ast:Antiguu Exiptu]]
-[[az:Qədim Misir]]
-[[bat-smg:Senuobės Egėpts]]
-[[be:Старажытны Егіпет]]
-[[be-x-old:Старажытны Эгіпет]]
-[[bg:Древен Египет]]
-[[bn:প্রাচীন মিশর]]
-[[br:Henegipt]]
-[[bs:Stari Egipat]]
-[[ca:Antic Egipte]]
-[[cdo:Gū Ăi-gĭk]]
-[[ceb:Karaang Ehipto]]
-[[ckb:میسری کۆن]]
-[[cs:Starověký Egypt]]
-[[cv:Авалхи Икĕпат]]
-[[cy:Yr Hen Aifft]]
-[[da:Det gamle Egypten]]
-[[de:Altes Ägypten]]
-[[diq:Mısıro Antik]]
-[[el:Αρχαία Αίγυπτος]]
-[[eml:Egétt antîg]]
-[[en:Ancient Egypt]]
-[[eo:Antikva Egiptio]]
-[[es:Antiguo Egipto]]
-[[et:Vana-Egiptus]]
-[[eu:Antzinako Egipto]]
-[[ext:Antíguu Egitu]]
-[[fa:مصر باستان]]
-[[fi:Muinainen Egypti]]
-[[fiu-vro:Vana-Egüptüs]]
-[[fr:Égypte antique]]
-[[fur:Antîc Egjit]]
-[[fy:Alde Egypte]]
-[[ga:Sean-Éigipt]]
-[[gan:古埃及]]
-[[gl:Antigo Exipto]]
-[[gu:પ્રાચીન ઇજિપ્ત]]
-[[gv:Yn Çhenn Egypt]]
-[[he:מצרים העתיקה]]
-[[hi:प्राचीन मिस्र]]
-[[hif:Purana Egypt]]
-[[hr:Drevni Egipat]]
-[[hu:Ókori Egyiptom]]
-[[hy:Հին Եգիպտոս]]
-[[ia:Egypto ancian]]
-[[id:Mesir Kuno]]
-[[ilo:Taga-ugma nga Ehipto]]
-[[is:Egyptaland hið forna]]
-[[it:Antico Egitto]]
-[[ja:古代エジプト]]
-[[jv:Mesir Kuna]]
-[[ka:ძველი ეგვიპტე]]
-[[kn:ಪ್ರಾಚೀನ ಈಜಿಪ್ಟ್‌]]
-[[ko:고대 이집트]]
-[[ku:Misira kevnare]]
-[[kv:Важ Египет]]
-[[la:Aegyptus antiqua]]
-[[lez:Дегь Мисри]]
-[[lt:Senovės Egiptas]]
-[[lv:Senā Ēģipte]]
-[[mk:Древен Египет]]
-[[ml:ഈജിപ്ഷ്യൻ സംസ്കാരം]]
-[[mn:Эртний Египет]]
-[[mr:प्राचीन इजिप्त संस्कृती]]
-[[ms:Mesir Purba]]
-[[mwl:Antigo Eigito]]
-[[my:ရှေးဟောင်းအီဂျစ်]]
-[[nap:Antìc Egittò]]
-[[nds:Oolt Ägypten]]
-[[nds-nl:Olle Egypte]]
-[[ne:प्राचीन मिस्र]]
-[[nl:Oude Egypte]]
-[[nn:Egypt i oldtida]]
-[[no:Oldtidens Egypt]]
-[[oc:Egipte antica]]
-[[pl:Starożytny Egipt]]
-[[pnb:پرانا مصر]]
-[[pt:Antigo Egito]]
-[[qu:Mawk'a Ihiptu]]
-[[ro:Egiptul Antic]]
-[[ru:Древний Египет]]
-[[rue:Старовікый Еґіпет]]
-[[scn:Eggittu anticu]]
-[[sh:Stari Egipat]]
-[[si:පුරාතන ඊජිප්තුව]]
-[[simple:Ancient Egypt]]
-[[sl:Stari Egipt]]
-[[sm:Le Malo o Aikupito]]
-[[sq:Egjipti i lashtë]]
-[[sr:Стари Египат]]
-[[sv:Forntida Egypten]]
-[[sw:Misri ya Kale]]
-[[ta:பண்டைய எகிப்து]]
-[[te:పురాతన ఈజిప్టు]]
-[[tg:Мисри Бостон]]
-[[th:อียิปต์โบราณ]]
-[[tk:Gadymy Müsür]]
-[[tl:Sinaunang Ehipto]]
-[[tr:Antik Mısır]]
-[[tt:Борынгы Мисыр]]
-[[uk:Стародавній Єгипет]]
-[[ur:قدیم مصر]]
-[[vec:Antico Egito]]
-[[vi:Ai Cập cổ đại]]
-[[war:Hadton Ehipto]]
-[[xmf:ჯვეში ეგვიპტე]]
-[[yi:אוראלט עגיפטן]]
-[[yo:Ẹ́gíptì Ayéijọ́un]]
-[[za:Guj Aigib]]
-[[zh:古埃及]]
-[[zh-classical:古埃及]]
-[[zh-min-nan:Kó͘-tāi Ai-ki̍p]]
-[[zh-yue:古埃及]]