Westfaolse expansie

De Westfaolse expansie is in de taalkunde de theorie det een diel van 't taallaandschop van 't hudige noordoost-Nederlaand in de hoge en late middelieuwen beïnvloed is deur een uutbreiding van taalinvloeden vanuut Westfaolen. Daordeur bint de Achterhoekse, Twèentse, Sallaandse, Veluwse en Zuud-Drèentse variaanten van 't Nedersaksisch Westfaols van aord. Ze wördt ok wal onder 't Westfaols in briede zin eschaard. Westfaolse kenmarken in 't Nedersaksisch van Nederlaand bint wieder oosterd uut (zoas in Twente) starker as wieder hen 't westen, en ze bint bezunder stark in 't conservatieve taaleilaand 't Vjenne (Vriezenvene).

Ontstaon van de theorie

De theorie van de Westfaolse expansie is uutewarkt deur taalkundige en hooglerer Nedersaksisch Klaas Hanzen Heeroma (1909-1972), mit op basis van onderzuuk deur G.G. Kloeke, die de Hollaandse expansie eformuleerd had, en Arnold Rakers, die 't Oostnederlaandse taallaandschop bestudeerd had in samenhang mit det van zien eigen Graofschop Benthem. Mit name Rakers zien proefschrift Die Mundarten der alten Grafschaft Bentheim und ihrer reichsdeutschen und niederländischen Umgebung (1944) hölp Heeroma op weg hen de theorie van de Westfaolse expansie. Meer recent hef taalkundige Harrie Scholtmeijer een butentalige anwiezing veur de Westfaolse expansie evunden in 't gegeven det in de Hanzetied kolonisten uut Westfaolen heur langs Vechte en Iesselt evestigd hebt in 't hudige Aoveriessel. Mit name beschrif e de vestiging van Keulse kolonisten in Kampen.

Ontwikkelings nao de Westfaolse expansie

Op de Westfaolse expansie volgde vanof de zeuventiende ieuw - de Hollaandse Golden Ieuw - een Hollaandse expansie, waorbij juust taalkenmarken uut 't economisch en cultureel opbluiende gewest Hollaand hen 't oosten reisden en de taal beïnvloedden in oost-Nederlaand en wat dielen van 't hudige Duutslaand (mit name de Graofschop Benthem en Oostfrieslaand). De hudige Nedersaksische streektaal van Aoveriessel en anslutende dielen van Gelderlaand en Drenthe muj dus zien as een oldere laoge Westfaols mit een jongere laoge Hollaands en een nog jongere laoge Standaardnederlaands der aoverhenne. Veural sinds de twintigste ieuw is 't Nedersaksisch in Nederlaand zwaor beïnvloed deur de Nederlaandse standaardtaal - niet as horizontale expansie vanuut een bepaolde wiendrichting, mar op alderhaande neie menieren zoas onderwies, massamedia en grootschaolige migratie.

Bronnen

• Arnold Rakers (1993), Mundartatlas der alten Grafschaft Bentheim, herausgegeben, bearbeitet und auf der Basis des Rakersschen Forschungsansatzes kommentiert von Hendrik Entjes und Hermann Niebaum, Sögel: Verlag der Emsländischen Landschaft
• Harrie Scholtmeijer (2021), 'Nieuwe evidentie voor de Westfaalse expansie', in Jaorboek Nedersaksisch 2 (2021), Oosterwoolde/Zwaag: Stichting Sasland i.s.m. boekenbestellen.nl

Dit artikel is eschreven in 't Zuudwest-Drèents.