Litwanja

Repubblika tal-Litwanja Lietuvos Respublika
Innu nazzjonali: Tautiška giesmė Innu Nazzjonali
Belt kapitali (u l-ikbar belt)		Vilnius 54°41′N 25°19′E
Lingwi uffiċjali		Litwan
Gvern		Repubblika parlamentari
-	President	Gitanas Nausėda
-	Prim Ministru	Ingrida Šimonytė
-	Kelliem tas-Seimas	Viktorija Čmilytė-Nielsen
Stabbiliment
-	L-ewwel menzjoni tal-Litwanja	9 ta' Marzu 1009
-	Inkurunazzjoni ta' Mindaugas	6 ta' Lulju 1253
-	Unjoni mal-Polonja	2 ta' Frar 1386
-	Commonwealth Litwana-Pollakka maħluqa	1 ta' Lulju 1569
-	Partizzjonijiet tal-Commonwealth	24 ta' Ottubru 1795
-	Indipendenza ddikjarata	16 ta' Frar 1918
-	l-1el Okkupazzjoni Sovjetika	15 ta' Ġunju 1940
-	Okkupazzjoni Ġermaniża Nażista	22 ta Ġunju 1941
-	it-2ni Okkupazzjoni Sovjetika	Lulju 1944
-	Indipendenza restawrata	11 ta' Marzu 1990
Sħubija fl-UE		1 ta' Mejju 2004
Erja
-	Total	65,300 km2 (123) 25,212 mil kwadru
-	Ilma (%)	1.35
Popolazzjoni
-	stima tal-2017	2,823,859 (140)
-	ċensiment tal-2011	3,043,429
-	Densità	50.3/km2 (120) 141.2/mili kwadri
PGD (PSX)		stima tal-2011
-	Total	$65.014 biljun
-	Per capita	$21,615
PGD (nominali)		stima tal-2012
-	Total	$42.164 biljun
-	Per capita	$14,018
IŻU (2013)		0.818 (għoli ħafna) (41)
Valuta		Ewro (€)
Żona tal-ħin		EET (UTC+2)
Kodiċi telefoniku		+370
TLD tal-internet		.lt1
1	Ukoll .eu, li hi maqsuma flimkien mal-istati membri l-oħra tal-Unjoni Ewropea

Organizzazzjoni territorjali

Mappa Topografika tal-Litwanja

Aukštojas Hill hija l-ogħla punt fil-Litwanja kollha; Hija tinsab fil-Medininkai Highlands, Migūnai Forest, madwar 24 kilometru fix-Xlokk tal-kapitali, Vilnius. L-elevazzjoni tagħha kienet imkejla fl-2004 b'riżultat ta '293.84 metru minn speċjalisti mill-Istitut tal-Ġeodesija tal-Università Teknika ta' Vilnius Gediminas, bl-użu tat-teknoloġija tal-GPS. Preċedentement, Juozapinė Hill, f'292.7 metru, kienet uffiċjalment meqjusa bħala l-ogħla punt fil-pajjiż. Fl-1985, tqajmu suspetti minn Rimantas Krupickas, ġeografu Litwan, li Juozapinė Hill fil-fatt ma kinitx l-ogħla punt fil-Litwanja. Aukštojas Hill tinsab madwar 500 metru fil-punent ta' Juozapinė.

Juozapinė Hill hija għoljiet li jinsabu ħdejn Vilnius, li qabel kienet meqjusa bħala l-ogħla punt fil-Litwanja. L-elevazzjoni tagħha hija 292.7 metri; Il-latitudni u l-lonġitudni tiegħu huma 54.4667/25.5667. L-istatus tal-ogħla punt fil-Litwanja issa huwa attribwit lil Aukštojas Hill (293.84 metru). Juozapinė Hill fil-fatt hija biss it-tielet elevazzjoni fil-Litwanja, it-tieni hija Kruopinė Hill (Žybartonys) (293.65 metru) li tinsab madwar 10 kilometri fil-punent ta 'Juozapinė Hill.

Muniċipalità Distrettwali ta' Vilkaviškis

Raġel bil-bandiera Litwana quddiem tank Sovjetiku, 13 ta' Jannar, 1991; (Avvenimenti ta' Jannar, Sausio įvykiai; 11–13 ta' Jannar, 1991)

Adolfas Ramanauskas ("Vanagas"), kmandant tal-Unjoni tal-Ġellieda tal-Libertà tal-Litwanja

Monument lil Kazys Veverskis, kmandant tal-Armata tal-Liberazzjoni Litwana (xi kultant imsejħa wkoll l-Armata tal-Libertà Litwana) (bil-Litwan: Lietuvos laisvės armija jew LLA), mibni fuq il-post tal-mewt tiegħu.

Trattat ta' Dovydiškės (1380)

Il-Litwanja (Litwan:Lietuva), uffiċjalment ir-Repubblika tal-Litwanja (Litwan:Lietuvos Respublika) hi pajjiż fl-Ewropa ta' Fuq, u l-akbar mit-tliet Stati Baltiċi. Hi tinsab tul ix-xatt tax-xlokk tal-Baħar Baltiku, lejn il-lvant tal-Iżvezja u d-Danimarka. Il-pajjiż huwa mdawwar mill-Latvja lejn it-tramuntana, il-Bjelorussja lejn il-lvant u n-nofsinhar, il-Polonja fin-nofsinhar, u l-Karaliaučius għall-Lbiċ. Il-Litwanja għandha popolazzjoni stmata ta' 3 miljuni (2012), u l-belt kapitali u l-akbar belt tagħha hija Vilnius. Il-Litwani huma Nies Baltiċi, u l-lingwa uffiċjali, il-lingwa Litwana, hija waħda minn żewġ lingwi ħajjin (flimkien mal-Latvjan) fil-fergħa Baltika tal-familji tal-lingwi Indo-Ewropej.

Total tal-fruntieri: 1,545 km, pajjiżi tal-fruntiera (4): Belarus 640 km; Latvja 544 km; Polonja 100 km; Ir-Russja (Kaliningrad) 261 km.

Is-sistema politika

Il-Litwanja hija repubblika parlamentari b’kap tal-gvern - il-prim ministru - u kap tal-istat - il-president - li jaħtar lill-prim ministru. Il-Parlament huwa korp leġiżlattiv unikamerali. Il-pajjiż huwa maqsum f’60 muniċipalità, b'sindki eletti direttament.

Il-kummerċ u l-ekonomija

L-aktar setturi importanti tal-ekonomija tal-Litwanja fl-2018 kienu l-kummerċ bl-ingrossa u bl-imnut, it-trasport, l-akkomodazzjoni u s-servizzi tal-ikel (32.2%), l-industrija (21.9%) u l-amministrazzjoni pubblika, id-difiża, l-edukazzjoni, is-saħħa tal-bniedem u l-attivitajiet ta' xogħol soċjali (14.3%).

Il-kummerċ fi ħdan l-UE jammonta għal 59% tal-esportazzjonijiet tal-Litwanja (il-Latvja 10%, il-Polonja 8% u l-Ġermanja 7%), filwaqt li barra mill-UE 14% jmorru u 5% fl-Stati Uniti.

F'termini ta' importazzjonijiet, 69% jiġu minn Stati Membri tal-UE (il-Ġermanja 12%, il-Polonja 11% u l-Latvja 7%), filwaqt li barra mill-UE 15% jiġu mir-Russja u 3% miċ-Ċina.

Il-Litwanja fl-UE

Hemm 11-il membru tal-Parlament Ewropew mil-Litwanja.

Fil-Kunsill tal-UE, il-ministri nazzjonali jiltaqgħu b'mod regolari biex jadottaw il-liġijiet tal-UE u jikkoordinaw il-politiki. Il-laqgħat tal-Kunsill jattendu għalihom regolarment rappreżentantiFittex it-traduzzjonijiet disponibbli tal-link preċedentiEN••• tal-gvern Litwan, skont il-qasam tal-politika li jkun qed jiġi indirizzat.

Il-Kunsill tal-UE m’għandux persuna waħda permanenti bħala president (bħal pereżempju, il-Kummissjoni jew il-Parlament). Minflok, ix-xogħol jitmexxa mill-pajjiż li jkollu l-Presidenza tal-Kunsill, li jinbidel kull sitt xhur.

Matul dawn is-6 xhur, il-ministri mill-gvern ta' dak il-pajjiż jippresiedu u jgħinu jiddeterminaw l-aġenda tal-laqgħat tal-Kunsill f'kull qasam ta' politika, u jiffaċilitaw id-djalogu ma' istituzzjonijiet oħra tal-UE. Dati tal-presidenzi Litwani: Lul-Diċ 2013

Il-Kummissarju nominat mil-Litwanja għall-Kummissjoni Ewropea hi Virginijus Sinkevičius, li hu responsabbli għall-Ambjent, l-Affarijiet Marittimi u s-Sajd.

Il-Kummissjoni hija rrappreżentata f'kull pajjiż tal-UE minn uffiċċju lokali, imsejjaħ “rappreżentanza”.

Il-Litwanja għandha 9 rappreżentanti fil-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew. Dan il-korp konsultattiv – li jirrappreżenta lil dawk li jħaddmu, il-ħaddiema u gruppi oħra ta’ interess – huwa kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex ikun hemm idea aħjar tal-bidliet possibbli tas-sitwazzjonijiet soċjali u tax-xogħol fil-pajjiżi membri.

Il-Litwanja għandha 7 rappreżentanti fil-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni, l-assemblea tal-UE tar-rappreżentanti reġjonali u lokali. Dan il-korp konsultattiv jiġi kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex jiżgura li dawn il-liġijiet iqisu l-perspettiva minn kull reġjun tal-UE.

Il-Litwanja tikkomunika wkoll mal-istituzzjonijiet tal-UE permezz tar-rappreżentanza permanenti tagħha fi Brussell. Bħala l-“ambaxxata għall-UE” tal-Litwanja, il-kompitu ewlieni tagħha hu li tiżgura li l-interessi u l-politiki tal-pajjiż huma segwiti b'mod effettiv kemm jista' jkun fl-UE.

L-ammont li jħallas kull pajjiż tal-UE fil-baġit tal-UE huwa kkalkulat b’mod ġust, skont il-mezzi. Aktar ma tkun kbira l-ekonomija tal-pajjiż, aktar iħallas – u viċi versa. L-għan tal-baġit tal-UE mhuwiex li jipprova jqassam mill-ġdid il-ġid, iżda pjuttost jiffoka fuq il-ħtiġijiet tal-Ewropej b’mod ġenerali.

Ċifri tal-2018 għal-Litwanja:

• Nefqa totali tal-UE fil-Litwanja – € 2.071 biljun (ekwivalenti għal 4.80% tal-ekonomija Litwana)
• Kontribuzzjoni totali għall-baġit tal-UE – € 0.356 biljun (ekwivalenti għal 0.83% tal-ekonomija Litwana)

Il-flus imħallsa fil-baġit tal-UE mil-Litwanja jgħinu biex jiġu ffinanzjati programmi u proġetti fil-pajjiżi kollha tal-UE – bħall-bini ta' toroq, is-sussidjar ta’ riċerkaturi u l-ħarsien tal-ambjent.

Organizzazzjoni territorjali

It-territorju tar-Repubblika huwa maqsum f'10 reġjuni. Id-distretti huma unitajiet amministrattivi aktar baxxi (l-ewwel livell) irregolati minn istituzzjonijiet muniċipali eletti mill-abitanti. Bħalissa, hemm 17-il belt u 43 distrett li għandhom id-dritt għall-amministrazzjoni lokali.

• 
  Katidral ta' Vilkaviskis
• 
  Klaipėda/Klaipieda
• 
  Università ta' Klaipėda
• 
  Klaipėda/Klaipieda
• 
  Klaipėda/Klaipieda
• 
  Klaipėda/Klaipieda
• 
  Parque Vingis Park, Vlnius/Vilna (Parkas Vingio).
• 
  Kaunas
• 
  Kastell ta' Kaunas
• 
  Dar ta' Perkunas, Kaunas
• 
  Ċentru Ċiviku tal-Kaunas/Kaunas Townhall
• 
  Knisja tal-St. Francis Xavier
• 
  Ġibjun ta' Kaunas/Kaunas Reservoir
• 
  Pažaislis Monastery, Kaunas
• 
  Jono Basanavičiaus Triq, Palanga
• 
  Bajja ta' Palanga
• 
  Knisja tal-Assunta ta' Marija Bambina
• 
  Sala tal-kunċerti ta' Palanga (Palangos Koncertu Sale)
• 
  Rota ġusta ta' Palanga (Na wesołym miasteczku)
• 
  Palanga Pier (Palangos tiltas)
• 
  Villa antika tal-injam (Palanga willa Morskie)
• 
  Birutės Hill (pittura tas-seklu 19) fejn Kęstutis iltaqa' ma' martu Birutė, omm il-ħakkiem u eroj nazzjonali Litwan Vytautas il-Kbir
• 
  Knisja Sjarista tat-Trinità Qaddisa (Trejybės bažnyčia), Ukmergė (qabel: Vilkmergė; Pollakk: Wiłkomierz) hija belt fil-Kontea ta' Vilnius
• 
  St. Knsja tal-Appostli Pietru u Pawlu (Sv. apastalu Petro ir Povilo baznycia), Ukmergė (qabel: Vilkmergė; Pollakk: Wiłkomierz) hija belt fil-Kontea ta' Vilnius
• 
  Abside tal-Knisja Piarista tat-Trinità Qaddisa (Trejybės bažnyčia, apsidė), Ukmergė (qabel: Vilkmergė; Pollakk: Wiłkomierz) hija belt fil-Kontea ta' Vilnius
• 
  Ukmergė (qabel: Vilkmergė; Pollakk: Wiłkomierz) hija belt fil-Kontea ta' Vilnius, il-Litwanja, li tinsab 78 km (48 mi) fil-majjistral ta' Vilnius
• 
  Ukmergė madwar l-1916 (Ukmergė issemma l-ewwel darba fl-1225, u ssemmiet bħala insedjament fl-1333.)
• Parata tal-1 Reġiment tal-Infanteria tal-armata Litwana f'Ukmergė, 1929
  Parata tal-1 Reġiment tal-Infanteria tal-armata Litwana f'Ukmergė, 1929
• 
  Užulėnis
• 
  Širvintos (Ġermaniż: Schirwindt). L-ismijiet alternattivi tagħha jinkludu Shirvintay, Shirvintos, Širvintai, Širvintar u Szyrwinty (il-Pollakk).
• 
  Jonava (Jiddish: יאָנאווא, romanizzat: Yonava; Pollakk: Janów; Ġermaniż: Janau)
• 
  Jonavos Sąjūdžio aikštė, Jonava (Jiddish: יאָנאווא, romanizzat: Yonava; Pollakk: Janów; Ġermaniż: Janau)
• 
  Pjazza ta' Kulvietis Jonava, Jonava (Jiddish: יאָנאווא, romanizzat: Yonava; Pollakk: Janów; Ġermaniż: Janau)
• 
  Centru ta' Kultura (kultūros centras), Jonava (Jiddish: יאָנאווא, romanizzat: Yonava; Pollakk: Janów; Ġermaniż: Janau)
• 
  Kavarskas (Pollakk: Kowarsk)
• 
  Knisja Anykščiai - L-ogħla knisja fil-Litwanja, Anykščiai (Ġermaniż: Onikschten), 32 kilometru (20 mi) fil-punent ta' Utena.
• 
  Zalavas (Pollakk: Zułowo, Belarussu: Зулаў, Zulaŭ) huwa raħal żgħir fil-Muniċipalità Distrettwali ta' Švenčionys. Fl-1920-1922, ir-raħal kien jinsab fir-Repubblika tal-Litwanja Ċentrali u mbagħad fil-Polonja sal-1939.
• 
  Utena (Ġermaniż: Utenen). Huwa ċ-ċentru amministrattiv tad-Distrett ta' Utena u l-Kontea ta' Utena.
• 
  Il-korsa t'isfel ta' Nevėžis fil-muniċipalità distrettwali ta' Kaunas
• 
  The Nevėžis hija s-sitt l-itwal xmara fil-Litwanja u waħda mit-tributarji ewlenin tan-Nemunas. In-Nevėžis twil 209 km (130 mi) jimxu kompletament fil-konfini ġeografiċi tal-Litwanja.
• 
  Kėdainiai
• 
  Panevėžys hija l-ħames belt fil-Litwanja u t-tmien belt l-aktar popolata fl-Stati Baltiċi.
• 
  BZN Sv Petro ir Povilo baznycia, Panevėžys
• Panevezio Sv. Petro ir Povilo baznycia, Panevėžys
  Panevezio Sv. Petro ir Povilo baznycia, Panevėžys
• 
  Veduta tal-għadira Senvagė u skultura minn Aleksandras Jogailaitis, Panevėžys
• Panevėžys
  Panevėžys
• 
  Pjazza ta' Laisves (Laisvės aikštė), Panevėžys
• 
  Żona ta' rikreazzjoni ħdejn l-għadira ta' Senvagė u Nevėžys f'Panevėžys
• 
  Tarka tal-Armi tal-Panevėžys Town Hall, 1801. Il-parti t'isfel (bit-torrijiet) hija eqdem.
• 
  Siġill tal-maġistrat tal-belt ta' Panevėžys, 1812.
• 
  Il-Palazz tal-Assemblea Kostitwenti, fejn iltaqgħu l-Assemblea Kostitwenti u l-ewwel tliet edizzjonijiet tas-Seimas, Kaunas
• Palazz tal-Ġustizzja u s-Seimas, imżejjen bit-tricolors Litwani f'Kaunas, Kaunas
  Palazz tal-Ġustizzja u s-Seimas, imżejjen bit-tricolors Litwani f'Kaunas, Kaunas
• 
  Kernavė, il-qalba tal-Litwanja fis-sekli 11-13
• 
  Monument lil Jonas Žemaitis quddiem il-Ministeru tad-Difiża Nazzjonali, Vilnius
• 
  Il-president ta' Litwanja ta' bejn il-gwerra (L-ewwel president tal-Litwanja fil-kariga mid-19 ta' Diċembru, 1926 sal-15 ta' Ġunju, 1940), Antanas Smetona, jivvjaġġa f'serje Lincoln K bin-numru ta' reġistrazzjoni K1 f'Ukmergė.
• 
  Bandiera tal-Ġeneral Jonas Žemaitis Akkademja Militari tal-Litwanja
• 
  Katina Baltika: il-katina umana li tgħaqqad it-tliet kapitali Baltiċi: Tallinn, Riga u Vilnius (Balti kett/Baltijas ceļš/Baltijos kelias)
• 
  Munita kommemorattiva għall-10 anniversarju tal-Katina Baltika (Munita Litwana tal-1999)
• 
  Il-pjazza ta' quddiem il-Katidral ta' Vilnius saret waħda mill-postijiet ewlenin tad-dimostrazzjoni. Iktar minn 40,000 ruħ inġabru hemmhekk (Vilnius/Wilno)
• 
  Ix-Xmara Širvinta ħdejn Upninkai, The Širvinta hija xmara fil-Litwanja. B'tul ta' 129 km, huwa l-itwal tributarju tas-Šventoji. L-oriġini tagħha tinsab fl-intern tad-distrett ta' Širvintos. Wara li għadda mill-belt ta' Širvintos
• 
  Il-Palazz Presidenzjali Storiku f'Kaunas
• 
  Dimostrazzjoni f'Vingis Park tfakkar u tikkundanna l-Patt Molotov-Ribbentrop fl-1988, organizzata minn Sąjūdis
• 
  Il-ġebla “STEBUKLAS” quddiem il-Katidral ta' Vilnius, fis-sit fejn, skont il-leġġenda, bdiet il-Katina Baltika (Vilnius/Wilno)
• 
  kienet Katina Umana u Protesta kontra r-Reġim Sovjetiku Oppressiv li bdiet fit-23 ta' Awwissu 1989 għall-50 anniversarju tal-Patt Ribbentrop-Molotov (patt bejn il-Ġermanja Nażista u l-Unjoni Sovjetika biex tinvadi: il-Polonja u l-Istati Baltiċi (l-Estonja, il-Latvja) u l-Litwanja)) kien hemm parteċipazzjoni ta' 2000000 ruħ u l-għan kien li tinkiseb il-Libertà u l-Indipendenza tal-Pajjiżi Baltiċi taħt l-Oppressjoni u l-Okkupazzjoni Sovjetika, l-Indipendenza ta' dawn it-3 Pajjiżi nkisbet fit-23 ta' Awwissu 1989.

Tarka

Pahonia (Arma tal-Gran Dukat tal-Litwanja; rut: Погоня) intużat bħala stemma uffiċjali f'diversi okkażjonijiet, l-ewwel intużat fl-1366 bħala l-arma tal-Gran Dukat tal-Litwanja u bħala l-arma personali ta' armi ta' Algirdas, il-Gran Duka tal-Litwanja. Il-Pahonia kompliet tintuża sakemm il-Belarus u l-Litwanja ġew annessi mar-Russja Imperjali fl-1795, għalkemm l-arma ġiet inkorporata fl-arma Imperjali. L-idea li terġa 'titqajjem is-simbolu nazzjonali storiku ġiet imfaħħra mill-poeta tal-Belarus Maxim Bagdanovich fil-poeżija tiegħu “Pahonia”.

Il-Pahonia tirreferi għall-istemma tal-Kunsill tar-Repubblika Popolari tal-Belarus fl-Eżilju.

L-arma reġgħet intużat fl-1918 meta r-Repubblika tal-Poplu tal-Belarus, għal żmien qasir, użat il-Pahonia bħala parti mill-emblema nazzjonali tagħha. Aktar reċentement, il-Pahonia kienet l-istemma uffiċjali li bdiet fl-1991, meta l-Belarus iddikjarat l-indipendenza tagħha wara x-xoljiment tal-Unjoni Sovjetika. Minn mindu ġiet adottata bħala l-emblema uffiċjali tal-Belarus, gruppi tal-oppożizzjoni bħall-Front Popolari tal-Belarus użaw il-Pahonia bħala parti mis-simboli tal-partit tagħhom stess jew bħala forma ta' protesta kontra id-dittatur tal-Belarus Aleksandr Lukashenko.

• 
  Bandiera tal-Gran Dukat tal-Litwanja (1764-1792)
• 
  Tarka tal-Gran Dukat tal-Litwanja (Погоня) fl-1614
• 
  Pahonia tal-Istatuti Litwani. Edizzjoni 1614
• 
  Pahonia tal-Istatuti Litwani. 1588
• 
  Pahonia. 1581
• 
  Pahonia. 1575
• 
  L-arma tar-Repubblika taż-Żewġ Nazzjonijiet wara l-Unjoni ta' Lublin, 1569
• 
  Pahonia 1555
• 
  Pahonia. seklu 16
• 
  Pahonia ta Vladislaus II tal-Polonja. 1434
• 
  Pahonia fil-Codex Bergshammar, madwar l-1435
• 
  Żiemel bis-siġill tal-Gran Duka tal-Litwanja Siġismund I Kęstutaitis, 1432
• 
  Pahonia ta' Vladislaus II tal-Polonja. 1395
• 
  Pahonia de Lengvenis. 1395
• 
  Siġill ta' Narimunt Gediminovich, Prinċep ta' Polotsk, 1338
• 
  Siġill ta' Dmitri Donskoi, seklu 14
• 
  Siġill ta' Alexander Nevsky. 1236
• 
  Siġill ta' Kasimir I ta' Opole, 1226
• 
  Siġill ta' Nikola, ko-ħakkiem tal-qawwi, 1189
• 
  Siġill ta' Bohuslav I, Prinċep ta' Luticios (Dukat tal-Pomerania), 1170

Ir-Repubblika tal-Litwanja (1918-1940)

• 
  Bandiera (1918-1940)
• 
  Tarka (1920-1940)
• 
  Mappa (1929-1938)
• 
  Il-Litwanja fl-1939-1940 u t-territorji f'tilwima ma' pajjiżi ġirien (1939-1940)

Il-Litwanja matul il-perjodu ta' bejn il-gwerra, uffiċjalment ir-Repubblika tal-Litwanja (Litwan: Lietuvos Respublika) kienet stat li jinsab fl-Ewropa ta' Fuq fuq ix-xatt tal-Baħar Baltiku wara t-telfa tal-Imperu Ġermaniż fl-Ewwel Gwerra Dinjija u r-Rivoluzzjoni Russa tal-1917 li ġabet magħha dwar ir-restawr ta' stat Litwan, għall-ewwel darba mill-1795 bil-waqgħa u l-qsim tal-Gran Dukat. Ir-Repubblika preżenti tal-Litwanja tqis lilha nnifisha bħala s-suċċessur tal-istat Litwan imwieled fl-1918, meta tqis il-perjodu bejn l-okkupazzjoni Sovjetika fl-1940 u r-Rivoluzzjoni tal-Kant bejn l-1989 u l-1990 bħala okkupazzjoni illegali u mhux bħala annessjoni.

Il-fruntieri tal-ewwel repubblika tal-Litwanja jvarjaw xi ftit mill-fruntieri attwali tal-Litwanja moderna, l-aktar fil-kontroll tal-kapitali, Vilnius. Għalkemm il-Litwanja pproklamat il-belt ta' Vilnius bħala l-kapitali tagħha fiż-żmien li ddikjarat l-indipendenza tagħha (li kienet il-kapitali tal-Gran Dukat, l-aħħar stat Litwan), il-belt tassew multi-etnika tpoġġiet taħt il-kontroll tat-Tieni Repubblika Pollakka, b'hekk li l-gvern Litwan installa l-kwartieri ġenerali tiegħu fil-belt ta’ Kaunas, għalkemm bl-istatus ta' “Kapitali Temporanju” u talab lill-Polonja r-ritorn tas-sovranità fuq Vilnius. Bejn l-1919 u l-1938, il-Litwanja rrifjutat li żżomm xi rabtiet diplomatiċi mal-Polonja sakemm il-gvern Pollakk għadda l-belt. Għalkemm fl-1938 il-Polonja ħarġet ultimatum li ġiegħel lil-Litwanja tistabbilixxi relazzjonijiet diplomatiċi, il-kostituzzjoni Litwana kompliet iżżomm it-talba tagħha għal Vilnius.

Politikament, bejn l-1918 u l-1926 il-gvern Litwan kien demokrazija parlamentari b'Seimas (Assemblea) elett u president ċerimonjali. B'differenza miż-żewġ stati Baltiċi l-oħra, l-akbar partit fil-pajjiż kien il-Partit Demokratiku Kristjan, filwaqt li fl-Estonja u l-Latvja fl-elezzjonijiet kollha ta’ bejn il-gwerra l-partit bl-aktar voti kien is-Soċjal Demokratiku. Fis-17 ta’ Diċembru 1926, wara debacle li sofriet id-Demokrazija Kristjana fl-elezzjonijiet parlamentari ta’ nofs is-sena, il-mexxej tagħha, Antanas Smetona, wettaq kolp ta’ stat kontra l-gvern taċ-ċentru-xellug li kien għadu kif ġie ffurmat u installa dittatorjat awtoritarju, bl-Unjoni Nazzjonali Litwana bħala l-uniku partit legali.

Bħaż-żewġ repubbliki Baltiċi l-oħra, matul it-tletinijiet is-sovranità Litwana kienet mhedda mill-ambizzjonijiet espansjonisti tal-Unjoni Sovjetika u l-Ġermanja Nażista, li lilhom kellha tagħti t-Territorju ta' Memel fit-23 ta' Marzu 1939. Il-Litwanja fl-istess ħin kellha tiffaċċja kunflitti territorjali mal-Polonja ġirien. Wara li faqqgħet it-Tieni Gwerra Dinjija fl-1939, skont il-Patt Ribbentrop-Molotov, il-Ġermanja u l-Unjoni Sovjetika qasmu l-Ewropa tal-Lvant fi sferi ta' influwenza, u ħallew ir-repubbliki Baltiċi taħt l-influwenza Sovjetika. Fl-14 ta' Ġunju, 1940, il-gvern Sovjetiku bagħat ultimatum lill-gvern Litwan, li kien l-ewwel pajjiż li ġie invadat. Truppi Sovjetiċi daħlu fil-Litwanja l-għada, u wasslu biex Smetona jaħarbu u l-installazzjoni ta' gvern pupazzi komunista, li pproklama l-annessjoni tal-Litwanja mal-Unjoni bħala r-Repubblika Soċjalista Sovjetika Litwana. Il-Litwanja tkun ukoll l-ewwel repubblika Sovjetika li terġa’ tikseb l-indipendenza tagħha, iddikjarata f'Marzu tal-1990.

Innu: Tautiška Giesmė (Litwan: "Innu Nazzjonali"); Kapitali: Kaunas (de facto); Lingwa Uffiċjali: Litwan; Lingwi Mitkellma: Pollakk; Żona storika (1923): 54,000 km²; Popolazzjoni storika stmata (1923) 2,028,971 abitant; Reliġjon: Kattoliċiżmu; Munita: Litas; Perjodu Storiku: Interwar, Tieni Gwerra Dinjija; 2 ta' Novembru tal-1918-Dikjarazzjoni, 17 ta' Diċembru tal-1926-Coup d'état, 17 ta' Ġunju, 1940-Invażjoni Sovjetika; Forma ta' Gvern: Repubblika Parlamentari (1918-1926), Dittatorjat ta' partit wieħed (1926-1940); Chairman: Antanas Smetona (1918-1920), Aleksandras Stulginskis (1920-1926), Kazys Grinius (1926), Antanas Smetona (1926-1940), Antanas Merkys (1940); Leġiżlatura: Seimas.

Renju tal-Litwanja (1918)

Duka William of Urach mal-familja tiegħu. William sar Mindaugas II, isem b'referenza għall-eks Re Mindaugas.

Ir-Renju tal-Litwanja (Lietuvos Karalystė) kien monarkija kostituzzjonali ta' ħajja qasira maħluqa lejn tmiem l-Ewwel Gwerra Dinjija meta l-Litwanja kienet taħt okkupazzjoni mill-Imperu Ġermaniż. Il-Kunsill tal-Litwanja ddikjara l-indipendenza tal-Litwanja fis-16 ta' Frar, 1918, iżda l-Kunsill ma setax jifforma gvern, pulizija, jew istituzzjonijiet statali oħra minħabba l-preżenza kontinwa tat-truppi Ġermaniżi. Il-Ġermaniżi ressqu diversi proposti biex il-Litwanja tiġi inkorporata fl-Imperu Ġermaniż, partikolarment il-Prussja. Il-Litwani rreżistu din l-idea u ttamaw li jżommu l-indipendenza tagħhom billi joħolqu monarkija kostituzzjonali separata. Fl-4 ta' Ġunju 1918, huma vvutaw biex joffru t-tron tal-Litwanja lin-nobbli Ġermaniż Wilhelm, it-2 Duka ta' Urach. Duka William aċċetta l-offerta f'Lulju 1918 u ħa l-isem Mindaugas II. Madankollu, qatt ma wasal iżur il-Litwanja. L-elezzjoni tiegħu qajmet kontroversja, qasmet lill-Kunsill, u ma kisbitx ir-riżultati mixtieqa. Minħabba li l-Ġermanja tilfet il-gwerra u kienet imdaħħla fir-Rivoluzzjoni ta' Novembru, il-Litwanja ssospendiet id-deċiżjoni tagħha li tistieden id-Duka Wilhelm fit-2 ta' Novembru, 1918, u b’hekk temmet ir-renju qasir tiegħu.

Sfond

Wara l-aħħar Qsim tal-Commonwealth Pollakk-Litwan fl-1795, il-Litwanja ġiet annessa mal-Imperu Russu. Fl-1915, matul l-Ewwel Gwerra Dinjija, il-Ġermanja okkupat partijiet tal-punent tal-Imperu Russu, inkluża l-Litwanja. Wara r-Rivoluzzjoni Russa tal-1917, il-Ġermanja ikkonċepita l-istrateġija ġeopolitika ta' Mitteleuropa, netwerk reġjonali ta’ stati satelliti li jservi bħala żona ta’ lqugħ. Il-Ġermaniżi ppermettew l-organizzazzjoni tal-Konferenza ta’ Vilnius, bit-tama li din tiddikjara x-xewqa tal-Litwanja li tissepara mir-Russja u tistabbilixxi “relazzjoni eqreb” mal-Ġermanja.

F'Settembru 1917, il-Konferenza eleġġet Kunsill tal-Litwanja b'20 membru u tah is-setgħa li jiftaħ negozjati dwar l-indipendenza tal-Litwanja mal-Ġermaniżi. Il-Ġermaniżi kienu qed iħejju n-negozjati li ġejjin għat-Trattat ta’ Brest-Litovsk u riedu dikjarazzjoni mil-Litwani li jaffermaw “alleanza soda u permanenti” mal-Ġermanja. Din id-dikjarazzjoni ġiet adottata mill-Kunsill tal-Litwanja fil-11 ta’ Diċembru 1917. Madankollu, dawn il-konċessjonijiet qasmu lill-Kunsill u xorta naqsu milli jirbħu rikonoxximent mill-Ġermanja.

Konsegwentement, il-kunsill adotta l-Att ta' Indipendenza tal-Litwanja fis-16 ta' Frar, 1918. L-Att ħalla barra kull referenza ta 'alleanza mal-Ġermanja u ddikjara t-"terminazzjoni tar-rabtiet kollha tal-istat li qabel kienu jgħaqqdu dan l-Istat ma' nazzjonijiet oħra." Fit-3 ta’ Marzu 1918, il-Ġermanja u r-Russja Bolxevika ffirmaw it-Trattat ta’ Brest-Litovsk, u ddikjaraw li n-nazzjonijiet Baltiċi kienu fiż-żona ta’ interess Ġermaniż u r-Russja rrinunzjat għal kull pretensjoni għalihom. Fit-23 ta 'Marzu, il-Ġermanja rrikonoxxiet formalment l-indipendenza tal-Litwanja fuq il-bażi tad-dikjarazzjoni ta' Diċembru 11. Madankollu, il-pajjiż kien għadu okkupat mit-truppi Ġermaniżi, il-Kunsill xorta ma kellu l-ebda setgħa reali u ġie ttrattat biss bħala kunsill konsultattiv mill-Ġermaniżi.

Repubblika Demokratika

Peress li l-Ġermanja kienet qed titlef il-gwerra, il-Litwani ngħataw aktar libertà ta' azzjoni. Fl-20 ta' Ottubru, 1918, il-Kanċillier Ġermaniż, il-Prinċep Maximilian ta' Baden, tenna r-rikonoxximent tiegħu tal-indipendenza tal-Litwanja, wiegħed li jibdel l-amministrazzjoni militari Ġermaniża f’gvern ċivili, u ħalla lill-Litwani jieħdu l-kontroll ladarba kellhom kapaċitajiet suffiċjenti. Wara li rċieva din l-aħbar, il-Kunsill tal-Litwanja qabel fit-28 ta’ Ottubru li jiddiskuti kostituzzjoni interim u l-formazzjoni tal-gvern. Billi l-ebda proġett jew abbozz ma kien jeżisti minn qabel, dawn id-deċiżjonijiet kellhom jittieħdu mill-Kunsill matul is-sessjoni tiegħu u dan il-proċess ħa diversi jiem.28 Is-sitwazzjoni politika li qed tinbidel iddettat ukoll li l-Kunsill kellu bżonn jirrevoka d-deċiżjoni tiegħu dwar l-elezzjoni ta’ Mindaugas II. Il-Litwanja, bit-tama li tirċievi rikonoxximent mill-Entente, ma setgħetx ikollha r-re tagħha bħala għadu tal-Entente.Duka William indika li xtaq iċedi t-tron. Konsegwentement, fit-2 ta’ Novembru, il-Kunsill irtira l-istedina tiegħu lid-Duka Wilhelm ħalli d-deċiżjoni finali f’idejn l-Assemblea Kostitwenti futura tal-Litwanja.Iktar tard fl-istess jum, il-Kunsill adotta l-ewwel kostituzzjoni interim, li ma tiddikjarax bejn monarkija u repubblika. Il-kostituzzjoni sempliċement organizzat il-gvern fuq bażi proviżorja sakemm id-deċiżjoni finali ttieħdet mill-Assemblea Kostitwenti. Kostituzzjonijiet ta' wara ma kkunsidrawx mill-ġdid monarkija.

Diviżjonijiet amministrattivi

Mappa amministrattiva tar-Renju tal-Litwanja (1918)

Peress li l-pajjiż kien okkupat mill-Ġermanja, qatt ma kien hemm tranżizzjoni għal amministrazzjoni ċivili. Il-kontej eżistenti (apsikritys) tad-distretti preċedenti tal-Litwanja tat-Tramuntana u tan-Nofsinhar tal-Litwanja ta' Ober Ost (żona ta' okkupazzjoni tal-Lvant) ikunu l-unitajiet amministrattivi de facto.

Gran Dukat tal-Litwanja (1236–1795)

Il-Gran Dukat tal-Litwanja (Rutenjan: Великоекнязство Литовъское, (Velíkoe knyázstvo Litóvskoe); Pollakk: Wielkie Księstwo Litewskie) kien stat fl-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant, li kien jeżisti bejn is-sekli 1128/13th. Imwaqqfa mil-Litwani, wieħed mit-tribujiet tal-Baltiċi pagani, li l-artijiet inizjali tagħhom kienu jkopru l-parti tal-Lvant tal-Litwanja, l-Artijiet Għolja.Iktar tard, huma espandew it-territorju tagħhom billi akkwistaw partijiet kbar ta’ dik li kienet ir-Rus ta’ Kiev. Il-Gran Dukat tal-Litwanja kopra t-territorju tal-pajjiżi tal-lum tal-Litwanja, il-Belarus, l-Ukrajna u l-Moldova (inkluża t-Transnistria); inklużi partijiet mill-Polonja (Podlachia, sal-1569) u r-Russja (artijiet ta’ Smolensk, Briansk u Kursk). L-itwal perjodu tiegħu kien is-seklu ħmistax, li kien l-akbar pajjiż fl-Ewropa.

It-titlu tal-Gran Dukat tal-Litwanja beda jiġi applikat regolarment mis-seklu 14, iżda l-istat multi-etniku u multi-reliġjuż ħareġ biss fl-aħħar snin tar-renju ta 'Gediminas.

L-arma tal-Gran Dukat tal-Litwanja kienet kavallier fuq iż-żiemel bis-Salib Doppju tad-dinastija Jagiellonian fuq it-tarka tiegħu, impinġi fuq għalqa ħamra.

Storja

L-ewwel kitbiet li fihom issir referenza għall-Litwanja huma l-Annali ta' Quedlinburg, li jmorru mis-sena 1009. Dan id-dokument ftit isemmi dwar dan l-istat jew l-istruttura soċjali tiegħu, ħlief li l-Litwanja kienet tmiss ma' Kyivan Rus' u li n-nies li kienu jgħixu fir-reġjun. kienu pagani.

Organizzazzjoni territorjali

Sal-1430 il-Gran Dukat tal-Litwanja laħaq l-estensjoni territorjali massima tiegħu, kien maqsum f'dukat, żewġ voivodeships, u diversi ziemias jew artijiet:

Voivodeship ta' Vilnius; Voivodeship ta' Trakai; Dukat tas-Samogitia; Art ta' Vitebsk; Art Polotsk; Smolensk art; Art ta' Chernihiv; Art ta' Kyiv; Art Volhynian; Art Padolian.

Riformi tas-seklu 15-16

Organizzazzjoni territorjali tal-Gran Dukat tal-Litwanja madwar l-1566. Sa dak iż-żmien il-Litwanja kienet diġà tilfet territorji lejn il-Lvant mir-Russja, qabel dan il-Lands jew Ziemias kienu saru voivodeships, fid-Dukat tas-Samogitia ma kien hemm l-ebda tibdil:

Dukat tas-Samogitia; Voivodeship ta' Vilnius; Voivodeship ta' Trakai; Voivodeship ta' Nowogródek; Voivodeship Podlaskie; Voivodeship Volhynian; Voivodeship ta' Vitebsk; Voivodeship ta' Polotsk; Voivodeship ta' Kiev

Voivodati ġodda maħluqa matul ir-Repubblika taż-żewġ Nazzjonijiet:

Voivodeship ta' Brest-Litovsk; Voivodeship ta' Smolensk; Voivodeship ta' Mścisław; Voivodeship ta' Minsk.

• 
  Bandiera
• 
  Tarka
• 
  Il-Gran Dukat tal-Litwanja fir-roża (1386-1434)
• 
  Il-Gran Dukat tal-Litwanja bħala parti mir-Repubblika taż-Żewġ Nazzjonijiet
• 
  Il-Gran Dukat tal-Litwanja madwar is-sena 1430.
• 
  Organizzazzjoni territorjali tal-Gran Dukat tal-Litwanja madwar l-1566.
• 
  Organizzazzjoni territorjali tal-Gran Dukat tal-Litwanja matul ir-Repubblika taż-żewġ Nazzjonijiet.
• 
  Baltiċi fis-seklu tnax.
• 
  Re Mindaugas
• 
  Il-magħmudija ta' Mindaugas.
• 
  Il-Litwanja, il-Polonja u t-territorji tal-Kavallieri Teuttoni fil-bidu tas-seklu 15.
• 
  Ir-Renju tal-Polonja u l-Gran Dukat tal-Litwanja fl-1648.
• 
  Magnus Ducatus Lithuania, Tobias Lotter, 1780
• 
  Il-Gran Dukat tal-Litwanja (bil-kulur roża) bħala parti mill-Commonwealth Pollakk-Litwan
• 
  Università ta' Vilnius.
• 
  Żoni tal-lingwa Litwana fis-seklu 16.
• 
  Re Gediminas (1316-1341)
• 
  Re Algirdas (1345-1377)
• 
  Re Jogaila (1377-1381), Bin Algirdas. Inkurunat Re tal-Polonja fl-1386. Fundatur tal-Unjoni Pollakka-Litwana u Fundatur tad-dinastija Jagellon.
• 
  Re Kęstutis (1381-1382), Bin Gediminas. Iddepożita Jogaila fl-1381 u ħataf il-kontroll tal-Litwanja, qabel ma nqabad u nqatel is-sena ta' wara.
• 
  Re Jogaila (1377-1381), Re tal-Polonja wkoll mill-1386 sal-1434. Il-gvern tal-Litwanja ġie fdat lil Skirgaila (1387-1392).
• 
  Vitautas Il-Kbir (1392-1430), Bin Kestutis. Ingħaqad ma' missieru kontra Jogaila, qabel ma biddel naħat biex isir Gran Duka tal-Litwanja fl-1392. Elett Re tal-Litwanja fl-1429. Il-Pollakki żammew l-inkurunazzjoni tiegħu.
• 
  Re Švitrigaila (1430-1432), Bin Algirdas, ħu Ġogaila. Depost minn Žygimantas, iben Kęstutis.
• 
  Re Žygimantas I Kęstutaitis (1432-1440), Bin Kęstutis, ħu Vytautas. Maqtul mill-partitarji ta' Švitrigaila.
• 
  Re Alejandro I (1492-1506), Bin Kasimiru IV. Elett u inkurunat Re tal-Polonja fl-1501 mal-mewt ta' Jean I
• 
  Re Žygimantas II (1506-1548), Bin Kasimiru IV.
• 
  Re Zygimantas III Augustas I (1548-1572), Bin Siġimund I. Sovran attwali mill-1529.