(Go: >> BACK << -|- >> HOME <<)
Википедий

Галютин, Юрий Иванович: версий-влак коклаште ойыртем

Интерактивная навигация по истории
← Ончычсо тӧрлатымаш-влак
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
ВизуальныйВики-текст
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
 
(3 ушнышын 15 кокла версийыштым ончыктымо огыл)
1 корно:
{{Палыме еҥ
|лӱм = Юрий Иванович Галютин
|оригинал лӱм = Юрий Галютин-Ялзак, Юрий ИвановичГалютин
|сӱрет = Галютин Ю. И..jpg
|сӱретын лопкытшо = 250px
|возымаш =
|шочмаш дене лӱм = Галютин Юрий Иванович Галютин
|тыршымаш алан = [[драматургсерызе]], [[журналистпочеламутчо]], [[почеламутчодраматург]], [[прозаикжурналист]]
|шочын = 1.05.1940
|шочмо вер = {{флагификаций|[[Марий Эл}}АССР]], [[Морко кундем]], [[Усола (Морко ола шотан илем)|Усола]] ял
|гражданство = {{флагификацийФлагификаций|Совет Ушем}}<br /> {{Флагификаций|Россий}}
|подданство =
|колен =
|колымо вер =
|ача =
|ава =
|пелаш =
|йоча-влак =
|чап пӧлек да премий = [[Марий Эл Республикын Калык серызыже]] (2010), [[М.А. Кастрен лӱмеш финнОбществе премий]] (2005), [[2005Марий Эл Республикын Кугыжаныш Погынжо|Марий Эл Республикын Кугыжаныш Погынын]]) ийЧапкагазше
|Commons =
}}
 
'''Юрий Галютин-Ялзак, Юрий Галютин''' (Галютин Юрий Иванович Галютин) ({{Шочын|1940|5|1}}, [[Марий АССР]], [[Морко кундем]], [[Усола (Морко ола шотан илем)|Усола]] ял) —– [[марий]] [[серызе]], [[почеламутчо]], [[прозаик]], [[драматург]], [[журналист]], [[Совет УшемСССР Журналист-влак ушем]]ын йыжъеҥже, [[Совет УшемСССР Серызе-влак ушем]]ын йыжъеҥже (1990), [[Марий Эл Республикын Калык серызыже]] (2010), [[М.А. Кастрен лӱмеш финнОбществе премий]]ын лауреатше (2005).
 
== Илыш корныжо ==
 
=== Йоча да тунемме жап ===
Юрий Галютин 1940 ийыште ага тылзын 1 кечыштыже Морко район Усола ялыште кресаньык  ешеш шочын.
 
Ачаже, Каля Йыван, пашам йоратышейӧратыше айдеме лийын. Чодыраште бригадым вуйлатен. Колхозыштат тыршен. Сар деч ончыч советско-польский границыште служитлен. Но тудо ачажым ужын огыл, сарыште колен.  Аваже, Кушакова Ольга Сергеевна, Зеленогорск гычын, школышто туныктышылан пашам ыштен. Ешыште шинчымашын, книган юзо вийжым акленыт. Ю. Галютин Арын кыдалаш школым тунем пытарен.
 
Школ тунемме жапыштак возаш тӱҥалын. Арын школышто «Рвезе вий» сылнымут кружокыш коштын. Визымше классыште тунеммыж годым икымше почеламутшым район газетыште савыктеныт.
41 ⟶ 47 корно:
 
== Сылнымут корныжо ==
 
[[Файл:Ит опкеле.jpg|мини|"Ит őпкеле"]]
Ю. Галютинын творчествыже шуко жанран.
 
Икымше книгаже – почеламут сборник «Ит őпкеле» – 1969 ийыште лектын.
 
Лирике  геройын мер шӱлышыжő «ЙőратемЙӧратем» тӱҥалтыш почеламутышто почылтеш.
 
<blockquote>Мый тиде мутыш пыштем уло шӱм-кылым,<br />
52 ⟶ 58 корно:
Илышын корныж дек ончыко ошкылмым<br />
Тиде мут ден эн ончыч кылдем.<br />
Мый йőратемйӧратем шке элемым чеверлыкшым,<br />
У ӱжара дек волгалтше мландем.<br />
Вийже, чолгалыкше витыш вӱршерышке,<br />
ШӱмыштőШӱмыштӧ муро-влак шочыт санден.</blockquote>
 
«Родина» вес мурсаскаште лирический геройынн шочмо мландым, пӱртӱсым алал кумылын йőратымашыжйӧратымашыж нерген ойлалтеш. Шӱмбел вел муро кумылым шочыкта, чон шижмашым порсынла.
 
<blockquote>Аваемын тамле шőршӧр ден витыш дыр<br />
Вӱрышкем пӱртӱсын чевержат.<br />
Шочмекет мемнан ден,<br />
65 ⟶ 71 корно:
Мурызо лийде, чытет ужат.</blockquote>
 
Писательын «Йылме» почеламутшат келге шонымаш дене шыҥдаралтын. ТӱрлőТӱрлӧ еҥын кутырымо ойыртемжым, кумыл сынжым почын пуымо. Автор шижтара: мутланыме йылме яндар, поро, кумылым савырыше лийшаш, чон яндарлыкым почын пуышаш, волгыдо кумылым ешарышаш.
 
Ю. Галютин пӱсőпӱсӧ умдан мыскараланат кумыллан, тудын кӱлешлыкшым кӱкшын акла. Теве Д. Орайын «Осып Ваня» ойлымашыжым шотыш налын, поэт «Кагаз тарзе» почеламутым возен. Автор илышыште вашлиялтше ситыдымашым тӱжваке луктеш. Сӱретлыме герой йӱштőйӱштӧ шӱман, кугешныше койышан. Еҥ-влакын йодын толмо кумылыштым вашке ок шукто, тӱрлőтӱрлӧ чаракым, кӱлдымő амалым гына кычалеш. Ялт келшыдымын, покшым гае йӱштőйӱштӧ кумыл дене гына вашешта:
 
<blockquote>Оласе контор гыч конторыш куржталмым<br />
86 ⟶ 92 корно:
Мланде тӱсым налше шырчык-влак.</blockquote>
 
Тыге, самырык мурызо «Ит őпкелеӧпкеле» поэзий книгажым марий сылнымут кавашке луктын колтен, ончыкылык шулдыржо нерген утларак шонаш тӱҥалын.
Ончыкылык писатель шинчымашан тошкалтыш семын уш-акылжым эре вияҥден, шарен толын. Ю. Галютинлан мурызо семын кушкашыже утларак йőнйӧн лектын. Тудо лӱмлő писатель-влак дене вашлиеш, возымо усталык нерген ойыштым колыштеш, шотыш налеш. Самырык поэт-влак денат кылым куча. Сылнымутлан шӱман студентлан В. Колумбын, А. Степановын возымышт утларак келша. Писательын илышым шымлыме кумылжо вияҥеш, икмыняр почеламут аршашыже шочеш.
 
[[Файл:Умыр пасушто.jpg|мини|<nowiki>''Ӱмыр пасушто''</nowiki>]]
1973 ийыште мурсаскажым чумырен, автор «Ӱмыр пасушто» у сборникшым  самырык лудшылан пőлеклапӧлекла.
 
Ю. Галютин шке вийжым басньым возымаштат терген. Теве «Урем чап» басньыште кугешнаш йőратыше еҥым ончыктен.
 
[[Файл:Солык.jpg|мини|"Порсын солык"]]
1979 ийыште «Порсын солык» поэме ден почеламут-влак сборникше у сылнымут йыжыҥыш куснымыжым ончыкта. Автор илыш кумданрак авалтен ончыкташ тырша. Сӱретлыме геройжо-влакын вияҥын толмыштым, илыш чынлан ӱшанле улмыштым иктешлыме.
 
[[Файл:Ev7lRuzoWNs.jpg|мини|<nowiki>''Олмасолан почтальонкыжо''</nowiki>]]
«Олмасолан почтальонкыжо» ойлымаш-влак сборникышто (1976 ий) Ю. Галютин шкенжым оҥай прозаик семын ончыктен. Тиде сборникеш савыкталтше мыскаражат оҥай, лудаш кумылым савырыше. Автор возымыж годым калык ойлымашымат шотыш налын, кызытсе илыш дене моштен кылден.
 
Ю. Галютинын мыскара ойлымашыже-влак возымо сынышт денат ойыртемалтыт. Автор калык кутырымо йылмым моштен кучылтеш, кажне сӱретлыме геройын мутланыме ойыртемжым почын пуа.
 
[[Файл:Галютин Ю. Авамланде..jpg|мини|Роман "Авамланде"]]
Писательын творчествыштыже кугу событий семын  почеламут дене возымо «Авамланде» роман-диалог (1981–1983) лекмым шотлаш лиеш. Романыште илыш чын верч чолган кучедалше журналист Иван Чернов ончыкталтын. Тудын шӱм-чон яндарлыкше, ял илышым кумдан да келгын палымыже рашемдалтын. Журналист кундемысе илышым сайын пален, еҥ-влакын чон моторлыкшым ужын моштен.
 
Ю. Галютинын  1990-шо ийласе творчествыже актуальный проблеме-влакым нőлталменӧлталме дене ойыртемалтеш.
 
1990 ий гыч 2000 ий марте ятыр возымыжо «Марий коммуна» (вараже «Марий Эл»), «Кугарня» газетлаште, «Ончыко» журналыште печатлалтын. 1980-ше Ты пагытыште писательын 4 повестьше, 3 романже да ятыр ойлымашыже лектеденыт. Жанр ойыртемышт дене тиде конъюнктур, криминал ойлымаш-влак, приключенческий повесть да т.м. улыт.
109 ⟶ 115 корно:
«Сажидэ» (Шем еҥга) повестьын героиняжын, Сажидэн, сценыште чаплын куштымо талантше кӱшеш Озаҥысе, а вараже Москосо мафий шкаланже оксам ыштынеже улмаш, сандене самырык ӱдырамашын илышыжым тамыкыш савыра. Но преступник-влакат шке коклаштышт огыт келше.
 
«Пожар» ойлымашын сюжетше почеш, Элнет кундемыште йӱлышőйӱлышӧ дачыште пуштмо еҥын капшым мумек, сследствий Озаҥ олаште йолчиемым ыштыме «Мук» фирмым озашт деке миен лектеш. Пуштмо еҥ, Перминханов Николят Васильханович, «Мукым» тӱҥ озаже, шкежат преступник улмаш, но чоярак да шакше. Оксажын кугу ужашыжым шке кӱсенешыже шолып пыштымыжым шижын, тудым йолташыже-влак пуштыт.
 
Писатель оласе калык, интеллигенций нерген йомаклымыж годым ял илышымат сӱретлаш ок мондо. Возымыжо тӱҥ шотышто еш проблемым тарвата, мутлан, икте-весым пагалыдымаш, икшыве-влак ача-аваштым мондат монь. Галютин шкет ӱдырамаш илышыжымат őрдежешӧрдежеш ок кодо. Ялыште тудлан путырак йőсőйӧсӧ. Неле пашам, пошкудо-влакын тӱрлőтӱрлӧ семын игылтмыштым «Йӱд пире» ойлымашын героиньыжлан чыташ перна
 
Палемдаш кӱлеш, Юрий Галютинын 1990-ше ийласе прозыжо утларак келге шонкалымашан, шӱлыкан улмыж дене ойыртемалтеш. Тыште, очыни, писательын илыш опытшо изи огыл рольым модын.
 
Авторын шуко ойлымашыже автобиографий шӱлышан. Тудо шке илышыжым икмыняр татшым мут лончышкыжо пыштен. Мутлан, Ю. Галютинын ватыже Угарман кундем гыч. Тидын нерген «Шолагай йőратымаш», «ШőртньőШӧртньӧ ырес» произведенийлаште сӱретлен. Нине ойлымашын геройышт- пушкыдо кумылан марий, туманлаш йőратышейӧратыше, чылаштым кидыште кучышотоньыкувамда мутшым колыштшо ӱдыржőӱдыржӧ, геройын ватыже.
 
Ю. Галютинын прозыштыжо посна тӱткылыкым сарзе «пасу» налын шога. Тымарте марий писатель кашак сар темым нőлталмыже годым эн ончыч тушманын шучкылыкшым, Россий калыкын шке элжым аралымаште пытарлыкшым, ончыкташ тыршен гын, Юрий Иванович тымарте тарватыдыме йодышым нőлталыннӧлталын. Ты шотышто поснак «Штрафник» повестьым ончыктыман. Писатель шкежат серен: «Эртыше Кугу Отечественный война нерген але марте тӱкален ончыкташ лийдыме чыным возаш тӱҥалыныт. Марий сылнымутшат тиде лекташ тӱҥалнеже, очыни. Ме шуко лудынна штрафной манме подразделений нерген, тушто могай еҥ-влакым чумырымо улмаш да кузе нуно шкеныштым ончыктеныт».
 
Тылыште тыршыше-влак нерген писатель «Сӱремсолаште чатлама» повестьыштыже воза. Лудшо-влакын шинча ончылнышт йӱштőйӱштӧ телым чодыраште пурысым руымаш, ялыште, колхоз пашаште шогылтмаш сӱретлалтыт.
 
2008 ийыште «Георгий Пушкин» роман савыкталтын. Тудын шке сынже уло, тудо шарнымаш шотан. Романыште кодшо курымысо марий ялын илышыжым, йӱлажым, тӱрлőтӱрлӧ пайремын ойыртемжым ончыктымо. Калык муро поянлыкымат шотыш налме. Ю. Галютин Г. М. Пушкинын илышыжым тӱрлőтӱрлӧ жапшым, шуаралтын, уэмын, у койыш дене пойдаралтын толмыжым сӱретлен.
 
2010 ийыште писатель «Мариэст» романым савыктен. 1941–1945 ийласе сар жапыште эстон калыкын эргыж ден ӱдыржő-влакын Марий мландыште порылыкым да полышым шижмышт нерген возен.
127 ⟶ 133 корно:
Ю. Галютин пьесымат возен. Кокытшо («Йорга Йоргий», «Ший сӱан») сценыште шындалтыныт.
 
Юрий Иванович кусарыме пашаж денат марий литературышто суапым ыштен шога. Тудо тӱрлőтӱрлӧ калыкын писательже-влакын возымыштым марлаҥдаш тырша. Теве Д. Байронын кумдан палыме «Дон-Жуан» поэмыжым, В. Фёдоровын «Женитьба Дон-Жуана» кугу поэмыжым марлаш кусарен.
 
== Тӱҥ произведенийже-влак ==
== Сылнымутшо ==
 
=== Книга-влак ===▼
* Ит ӧпкеле: почеламут-влак [Не упрекай: стихи]. Йошкар-Ола, 1969. 48 с.
* Слезуана: йомак-поэма // Ончыко. 1972. С. 59–61.
140 ⟶ 144 корно:
* Мужыр куэ: ойлымаш-влак [Березы: рассказы]. Йошкар-Ола, 1986. 256 с. 
 
=== Моло вере савыкталтше произведенийпроизведенийже-влак ===
* Мокмыр: почеламут // Колхозная правда. 1966. 8 янв.
* Авамлан: почеламут // Ямде лий. 1969. 5 июль.
* Почеламут-влак // Ончыко. 1979. № 8. С. 35–38.
* РӱдőРӱдӧ уремыште: поэме // Эрвий. 1984. С. 4–22.
* Шыде пар: почеламут // Марий коммуна. 1988. 25 окт.
* Бомж: почеламут // Марий Эл. 1998. 12 нояб.
* Бекеша, Кеша да ша: мыскара ойлымаш // Марий коммуна. 1988. 24 июль.
* Шымлу шым шижмаш. ЙőратымашЙӧратымаш ден ужмышудымаш нерген; эссе // Саман. 1991. № 4. С. 82-105.
* Ашык: ойлымаш // Марий Эл. 1994. 24, 27 сент.
* Штрафник // Марий Эл. 1994. 25, 26, 27, 27, 28, 29 окт.
* Илен моштыман шол: ойлымаш // Марий Эл. 1995. 28, 31 янв.
* Шийын-шöртньын йылгыжше салтак -– Олорын веҥымарийже… Ойлымаш // Кугарня. 1996. 28 июнь.
* Арын школ, вуем савем: почеламут // Марий Эл. 1997. 9 янв.
* Пимын Семон тулар: ойлымаш // Кугарня. 2003. 21 нояб.
163 ⟶ 167 корно:
* Шулдырдымо талант: ойлымаш // Морко мланде. 2010. 12 март. С. 6.
 
=== Ю. Галютин-ЯлзакЯлзакын кусарышекусарыме семынпроизведенийже-влак ===
 
==== Руш йылме гыч кусарыме пашаже ====
* Пирогов Герман. Почеламут аршаш // Ончыко. 1994.  № 7.  С. 77–80.
* Березин М. Мый Россий улам; Уштена тендам ме // Марий Эл.- 1997.- 24 май.
174 ⟶ 178 корно:
* Фёдоров В. Дон-Жуанын сӱанже: поэме гыч ужаш // Кугарня. 2008. 28 нояб., 5 дек.
 
==== Финн йылме гыч кусарыме пашаже ====
* Сумманен Т. Лӱмет – чон эҥертыш: почеламут // Родо-тукым улына.  Йошкар-Ола, 1996.  С. 195. 
 
=== ВесРуш йылмылашйылмыш кусарыме произведенийже-влак ===
 
==== Руш йылмыш кусарыме ====
* Салам; Гроза: стихи / пер. В. Лякишева // Дружба. Йошкар-Ола, 1977. С. 172–173.
* Ода теще: стихи / пер. И. Законова // Юмор мари. Йошкар-Ола, 1979. С. 287–290.
191 ⟶ 193 корно:
* После спектакля / пер. В. Панова // Братство песенных сердец: стихи. Йошкар-Ола: Мар. кн. изд-во. 1990. С. 90-91.
 
== ТеатрыштеТеатр шындыме произведенийжепостановко-влак ==
* Йорга Йорги  [Ухажер: комедия]. Нар. театр ДК им. XXX-летия Победы, 1987.
* Ший сӱан [Серебряная свадьба: комедия]. Нар. театр ДК им. XXX-летия Победы, 1989.
 
== Илышыже да сылнымутшотворчествыже нерген паша-влаклитератур ==
 
=== Библиографий ===
* Ведерникова В., Яковлева Г. Порылык, яндарлык деке ӱжеш: Ю. Галютинын 90-ше ийласе прозыжо // Ончыко. 2005. № 8. С. 185–191.
* Иванов И. Чытамсыр чонан мутмастар. Марий элын калык писательже Ю. Галютинлан – 75 ий // Ончыко. 2015. № 4. С. 101–106.
204 корно:
* Михайлов Г. Юрий Галютин – сегодня литератор, до рождения был… моряком // Морко: замечательные люди удивительного края края: сб. док. очерков. Йошкар-Ола, 2002. С. 185–190.
* Писатели Республики Марий Эл: автобиблиогр. сборник. Йошкар-Ола, 2004. С. 18–19.
* Шуко шőрынаншӧрынан мурызо: Писатель Галютинлан – 70 ий // Ончыко. 2010. № 4. С. 29.
* Юрий Галютин-Ялзак // Писатели Марий Эл: биобиблиогр. справочник / сост. А. Васинкин, В. Абукаев и др. Йошкар-Ола: Мар. кн. изд-во, 2008. С. 166–168.
 
== Чап ==
* [[Марий Эл Республикын Калык серызыже]] (2010).
* [[М.А. Кастрен Обществе премий]] (2005).
* [[Марий Эл Республикын Кугыжаныш Погынжо|Марий Эл Республикын Кугыжаныш Погынын]] Чапкагазше.
 
▲=== КнигаКылвер-влак ===
* [http://mariushem.ru/марий-колумбиадын-авторжылан-75-ий/ «Марий Колумбиадын» авторжылан – 75 ий але Почему имена марийских поэтов оказываются в «задворках.]{{ref-ru}}
* [https://web.archive.org/web/20180506095246/http://www.nbrkomi.ru/page/3376 Галютин Юрий Иванович (род. 01.05.1940).]{{ref-ru}}
 
== Негыз ==
# Писатели Марий Эл. Библиографический справочник. Йошкар-Ола, Марийское книжное издательство, 2008.
# Юрий Галютин-Ялзак // Писатели Марий Эл: биобиблиогр. справочник / сост. А. Васинкин, В. Абукаев и др. Йошкар-Ола: Мар. кн. изд-во, 2008. С. 166–168.
# Шуко шőрынаншӧрынан мурызо: Писатель Галютинлан – 70 ий // Ончыко. 2010. № 4. С. 29.
# Иванов И. Чытамсыр чонан мутмастар. Марий элын калык писательже Ю. Галютинлан – 75 ий // Ончыко. 2015. № 4. С. 101–106.
# Ведерникова В., Яковлева Г. Порылык, яндарлык деке ӱжеш: Ю. Галютинын 90-ше ийласе прозыжо // Ончыко. 2005. № 8. С. 185–191.
 
[[Категорий:Марий серызе-влак]]
218 ⟶ 227 корно:
[[Категорий:Марий журналист-влак]]
[[Категорий:Марий Эл Республикын Калык серызыже-влак]]
[[Категорий:М.А. Кастрен лӱмеш финнОбществе премийын лауреатше-влак]]
"https://mhr.wikipedia.org/wiki/Галютин,_Юрий_Иванович" гыч налме