Wetsjtèè: Versjèl tösje versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Hujige versie per 1 fib 2016 18:48

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

'ne Wetsjtèè is 'ne natuursjtèè dae gebroekd waoërt um metser, sjieëre en ooch zenze of zichte of aander getuug te wette of te sjliepe. In 't Heuvellaand, d'r Voersjtrieëk en 't Laand va Herf gebroekde me daoväör d'r Belzje blow-grieze coticule, dae in 'n laankgerèkde roetvörm, in versjèjje maote verkoch waoërt op beväörbèld d'r maart va Aubel. Opvallend zeunt de väöl klèng bleenketige sjtökskes in d'r sjtèè, dae nat gemak zjwart va kleur wert.

Verkeuper va Belzje coticule in Vielsalm.

Wette en hare[bewirk | brón bewèrke]

't Tösjetieds biesjliepe van de zens bie 't mieje va o.m. graas waoërt gedoeë mèt de hulp va sjpuuj en 'ne wetsjtèè, dae da flot in 'ne bepaald ritme um en um in dezelfde richting uvver 't sjniejvlak van de zens waoërt gevraeve. Väör 't richtèg sjliepe an 't èng van 'n miejbeurt waor mieë water nuëdèg en dat waoërt dan och a g'n hoes gedoeë. An 't èng van 't miejseisoen waoërt 'n zens gehaard. Dat gebäörde zittend op 'ne jute zak op d'r groond. De zens waoërt da mèt de sjerpe ziej plat op 'n metale pin - dae è g'n aerd gebowwe waor - mèt platte knoep van ongeveer 2 bie 2 cm, gelag. Mèt 'ne haarhamer wäoërt de zens da wer sjaerp gehaard of geklopt.

D'r sjliepsjtèè[bewirk | brón bewèrke]

Tekening van 'ne sjieëresjlieper mèt sjliepsjtèè oet 1568 van Jost Amman

Väör 't richtig sjliepe van e mets of 'n sjieër gebroekde me 'ne sjliepsjèè dae roondgedriejd waoërt en oonderaa 'ne zeenke bak mèt water how, oeëdör d'r sjtèè nat waort. Dizze sjliepsjtèè how 'n gael kleur, sjtong in 'ne hote sjraag en how 'ne däörsjnit va ongeveer 'ne haove bies 'ne gaanse meter. D'r sjtèè koes in bewaeging gezat waeëre es wie op de aafbeelding te zieë is. De mètste sjliepsjtèng howwe alling 'ne zjwöngel an d'r ziejkaant. Ene persoeën heel da 't mets mèt de sjerpe ziej taege d'r sjtèè en 'ne andere driejde an d'r zjwöngel.

@@ Tekslien 1: / Tekslien 1: @@
 {{dialek|Norbiks}}
 [[Plaetje:Sharpeningstone1.jpg|thumb|250px|Natuurleke wetsjtèè]]
-'ne '''Wetsjtèè''' is 'ne natuursjtèè dae gebroekd waoërt um [[mets]]er, [[sjieër]]e en ooch [[sens|senze]] of [[zicht]]e of aander [[getuug]] te wette of te sjliepe. In 't [[Heuvelland|Heuvellaand]], d'r [[Voere (sjtrieëk)|Voersjtrieëk]] en 't [[Laand va Herf]] gebroekde me daoväör d'r [[Belsj|Belzje]] blow-grieze ''coticule'', dae in 'n laankgerèkde roetvörm, in versjèjje maote verkoch waoërt op beväörbèld d'r maart va [[Aubel]]. Opvallend zeunt de väöl klèng bleenketige sjtökskes in d'r sjtèè, dae nat gemak zjwart va kleur wert.
+'ne '''Wetsjtèè''' is 'ne natuursjtèè dae gebroekd waoërt um [[mets]]er, [[sjieër]]e en ooch [[zens|zenze]] of [[zich]]te of aander [[getuug]] te wette of te sjliepe. In 't [[Heuvelland|Heuvellaand]], d'r [[Voere (sjtrieëk)|Voersjtrieëk]] en 't [[Laand va Herf]] gebroekde me daoväör d'r [[Belsj|Belzje]] blow-grieze ''coticule'', dae in 'n laankgerèkde roetvörm, in versjèjje maote verkoch waoërt op beväörbèld d'r maart va [[Aubel]]. Opvallend zeunt de väöl klèng bleenketige sjtökskes in d'r sjtèè, dae nat gemak zjwart va kleur wert.
 [[Plaetje:Le Marchand de coticules de Vielsalm.JPG|thumb|150px|Verkeuper va Belzje coticule in [[Vielsalm]].]]
 == Wette en hare ==
-'t Tösjetieds biesjliepe van de zens bie 't mieje va o.m. graas waoërt gedoeë mèt de hulp va sjpuuj en 'ne wetsjtèè, dae da flot in 'ne bepaald ritme um en um in dezelfde richting uvver 't sjniejvlak van de zens waoërt gevraeve. Väör 't richtèg sjliepe an 't èng van 'n miejbeurt waor mieë water nuëdèg en dat waoërt dan och a g'n hoes gedoeë. An 't èng van 't miejseisoen waoërt 'n zens gehaard. Dat gebäörde zittend op 'ne jute zak op d'r groond. De zens waoërt da mèt de sjerpe ziej plat op 'n metale pin - dae è g'n aerd gebowwe waor - mèt platte knoep van ongeveer 2 bie 2 cm, gelag. Mèt 'ne haarhamer wäoërt de zens da wer sjaerp gehaard of geklopt.
+'t Tösjetieds biesjliepe van de zens bie 't mieje va o.m. graas waoërt gedoeë mèt de hulp va sjpuuj en 'ne wetsjtèè, dae da flot in 'ne bepaald ritme um en um in dezelfde richting uvver 't sjniejvlak van de zens waoërt gevraeve. Väör 't richtèg sjliepe an 't èng van 'n miejbeurt waor mieë water nuëdèg en dat waoërt dan och a g'n hoes gedoeë. An 't èng van 't miejseisoen waoërt 'n zens [[hare (laandboew)|gehaard]]. Dat gebäörde zittend op 'ne jute zak op d'r groond. De zens waoërt da mèt de sjerpe ziej plat op 'n metale pin - dae è g'n aerd gebowwe waor - mèt platte knoep van ongeveer 2 bie 2 cm, gelag. Mèt 'ne haarhamer wäoërt de zens da wer sjaerp gehaard of geklopt.
 == D'r sjliepsjtèè ==