Нах-дагъустандин чӀалар

Нах-дагъустандин чIалар
Таксон:	хзан
Статус:	вирида кьабулнава
Ареал:	Кеферпатан Къавкъаз
Рахазвайбурун вири санлай кьадар:	5 миллион кьван
Классификация
Категория:	Евразиядин чӀалар
Сино Къавкъаздин макро хзан (гипотеза) Кеферпатан Къавкъаздин вини хзан (вирида кьабулнавач)
Квай чӀалар
Пай жезва:	5-6 хел
Чара хьанвай вахт:	чи. э. вилик 26 - 24 виш йис
Дуьз къвезвай гафарин процент:	30 - 33 %
ЧӀаларин кодар
ISO 639-5:	ccn

Нах-дагъустандин чIалар (кефердинни-рагъэкъечIдай патан къавкъаздин чIалар) — асул гьисабдалди Кеферпатан Къавкъаздин рагъэкъечIай пата (Дагъустанда, Чечняда ва Ингушетияда), Азербайжандин кефер пата ва са кьадар Грузияда, Турцияда, Иорданияда ва Мукьва РагъэкъечIдай патан маса уьлквейра гегьенш хьанвай чIаларин хзан.

И чIаларал рахазвайбурун вири санлай кьадар — тахминан 5 миллион кас я.

Гипотезадал бинеламиш хьанвай фикирралди Кеферпатан Къавкъаздин чIаларин агъа хзандик акатзава.

ГьакIни, лингвистикада нах-дагъустан чIаларин группада авай нах хилен чIаларилай гъейри амай чIалар кьунвай, дагъустандин чIалар лугьудай термин гьалтзава .

Классификация

• Нах хел
  • вайнах кластер
    • чечен чIал
    • галанчож нугъат
    • ингуш чIал
  • бацбий чIал

• Авар-анд-цез хел
  • авар-анд агъа хел
    • авар чIал
    • анд группа
      • андий чIал
      • ахвах чIал
      • каратин чIал
      • ботлих чIал
      • годоберин чIал
      • багвалин чIал
      • тиндин чIал
      • чамалин чIал
  • цез (дидой) агъа хел
    • рагъакIидай цез группа
      • цез чIал
      • хваршин чIал
        • инхокварин чIал
      • гинух чIал
    • рагъэкъечIдай цез группа
      • бежтин чIал
      • гунзиб чIал

• Яхул хел
  • Яхул чIал

• Дарги хел
  • кеферпатан дарги группа
    • кефердинни - рагъакIидай патан агъа группа
      • акушин чIал,
        • литературадин дарги чIални кваз
      • мугьи чIал
      • цудахар чIал
      • гапшимин-бутрин чIал
    • урахинчIал (кабин, хюркилин)
    • мюрег-губден язык
    • кадар чIал
    • муирин чIал
  • мегебская группа
    • мегьеб чIал
  • кьиблединни - рагъакIидай патан дарги группа
    • сирхин чIал
    • амух-худуц чIал
    • кьункьи чIал
    • санжи-ицарин чIал
  • чирагъ группа
    • чирагъ чIал
  • къайтагъ группа (хайдак)
    • виникъайтагъ чIал
    • агъакъайтагъ чIал
  • кубачи-аштин группа
    • кубачи чIал
    • аштин чIал

• Лезги хел
  • рагъэкъечIдай патан лезги группа
    • лезги чIал
    • табасаран чIал
    • агъул чIал
  • рагъакIидай патан лезги (рутул-цIахур) группа
    • рутул чIал
    • цIахур чIал
  • кьиблепатан лезги (шагьдагъ, бабадагъ) группа
    • будугъ чIал
    • хъирицI чIал
    • хинелугъ чIал
  • арчин группа
    • арчин чIал
  • удин группа
    • удин чIал
    • агван чIал †

Литература

• Алексеев М. Е. Нахско-дагестанские языки // Языки мира. Кавказские языки. М., 1999.