Нах-дагъустандин чӀалар: различия между версиями
Внешний вид
Содержимое удалено Содержимое добавлено
гъ Aslan4ik Нах-Дагъустан чIалар макъаладин тӀвар, ракъурун тун тавуна ва ракъурунин винелай Нах-дагъустандин чIалар -диз масакӀа хъувуна |
WikiBayer (рахун | кутур крар) Нет описания правки |
||
(не показано 5 промежуточных версий 3 участников) | |||
ЦӀар 1: | ЦӀар 1: | ||
{{ЧӀалан группа |
{{ЧӀалан группа |
||
|тӀвар = Нах-дагъустандин |
|тӀвар = Нах-дагъустандин чӀалар |
||
|таксон = хзан |
|таксон = хзан |
||
|улу-ватан = |
|улу-ватан = |
||
|ареал =[[Кеферпатан Къавкъаз]] |
|ареал =[[Кеферпатан Къавкъаз]] |
||
|карта = |
|карта = Кеферпатан Къавкъаздин чӀалар лез.svg |
||
|картадин алцум = |
|картадин алцум = 350 |
||
|къул = |
|къул = |
||
|статус = вирида кьабулнава |
|статус = вирида кьабулнава |
||
ЦӀар 14: | ЦӀар 14: | ||
|классификация = |
|классификация = |
||
* [[Сино Къавкъаздин чӀалар|Сино Къавкъаздин макро хзан]] (гипотеза) |
* [[Сино Къавкъаздин чӀалар|Сино Къавкъаздин макро хзан]] (гипотеза) |
||
: [[Кеферпатан Къавкъаздин |
: [[Кеферпатан Къавкъаздин чӀалар|Кеферпатан Къавкъаздин вини хзан]] (вирида кьабулнавач) |
||
:: |
:: |
||
::: |
::: |
||
ЦӀар 25: | ЦӀар 25: | ||
}} |
}} |
||
'''Нах-дагъустандин |
'''Нах-дагъустандин чӀалар''' (кефердинни-рагъэкъечӀдай патан къавкъаздин чӀалар) — асул гьисабдалди [[Кеферпатан Къавкъаз]]дин рагъэкъечӀай пата ([[Дагъустан]]да, [[Чечня]]да ва [[Ингушетия]]да), [[Азербайжан]]дин кефер пата ва са кьадар [[Грузия]]да, [[Турция]]да, [[Иордания]]да ва [[Мукьва РагъэкъечӀдай пад|Мукьва РагъэкъечӀдай патан]] маса уьлквейра гегьенш хьанвай чӀаларин хзан. |
||
И |
И чӀаларал рахазвайбурун вири санлай кьадар — тахминан 5 миллион кас я. |
||
Гипотезадал бинеламиш хьанвай фикирралди [[Кеферпатан Къавкъаздин |
Гипотезадал бинеламиш хьанвай фикирралди [[Кеферпатан Къавкъаздин чӀалар]]ин агъа хзандик акатзава. |
||
ГьакӀни, лингвистикада нах-дагъустан чӀаларин группада авай [[нах чӀалар|нах хилен]] чӀаларилай гъейри амай чӀалар кьунвай, '''дагъустандин чӀалар''' лугьудай термин гьалтзава <ref name="Коряков">Коряков Ю. Б. Атлас кавказских языков. М., 2006. Стр. 26.</ref>. |
|||
== Классификация == |
== Классификация == |
||
* '''[[нах |
* '''[[нах чӀалар|Нах хел]]''' |
||
** [[вайнах |
** [[вайнах чӀалар|вайнах кластер]] |
||
*** [[чечен |
*** [[чечен чӀал]] |
||
*** [[галанчож нугъат]] |
*** [[галанчож нугъат]] |
||
*** [[ингуш |
*** [[ингуш чӀал]] |
||
** [[бацбий |
** [[бацбий чӀал]] |
||
* '''[[авар-анд-цез |
* '''[[авар-анд-цез чӀалар|Авар-анд-цез хел]]''' |
||
** [[авар-анд |
** [[авар-анд чӀалар|авар-анд агъа хел]] |
||
*** [[авар |
*** [[авар чӀал]] |
||
*** '''[[анд |
*** '''[[анд чӀалар|анд группа]]''' |
||
**** [[андий |
**** [[андий чӀал]] |
||
**** [[ахвах |
**** [[ахвах чӀал]] |
||
**** [[каратин |
**** [[каратин чӀал]] |
||
**** [[ботлих |
**** [[ботлих чӀал]] |
||
**** [[годоберин |
**** [[годоберин чӀал]] |
||
**** [[багвалин |
**** [[багвалин чӀал]] |
||
**** [[тиндин |
**** [[тиндин чӀал]] |
||
**** [[чамалин |
**** [[чамалин чӀал]] |
||
** '''[[цез |
** '''[[цез чӀалар|цез (дидой) агъа хел]]''' |
||
*** |
*** рагъакӀидай цез группа |
||
**** [[цез |
**** [[цез чӀал]] |
||
**** [[хваршин |
**** [[хваршин чӀал]] |
||
***** [[инхокварин |
***** [[инхокварин чӀал]] |
||
**** [[гинух |
**** [[гинух чӀал]] |
||
*** |
*** рагъэкъечӀдай цез группа |
||
**** [[бежтин |
**** [[бежтин чӀал]] |
||
**** [[гунзиб |
**** [[гунзиб чӀал]] |
||
* '''[[яхул |
* '''[[яхул чӀал|Яхул хел]]''' |
||
** [[Яхул |
** [[Яхул чӀал]] |
||
* '''[[дарги |
* '''[[дарги чӀалар|Дарги хел]]''' |
||
** кеферпатан дарги группа |
** кеферпатан дарги группа |
||
*** кефердинни - |
*** кефердинни - рагъакӀидай патан агъа группа |
||
**** [[акушин |
**** [[акушин чӀал]], |
||
***** [[литературадин дарги |
***** [[литературадин дарги чӀал]]ни кваз |
||
**** [[мугьи |
**** [[мугьи чӀал]] |
||
**** [[цудахар |
**** [[цудахар чӀал]] |
||
**** [[гапшимин-бутрин |
**** [[гапшимин-бутрин чӀал]] |
||
*** [[ |
*** [[урахинчӀал]] (кабин, хюркилин) |
||
*** [[мюрег-губден язык]] |
*** [[мюрег-губден язык]] |
||
*** [[кадар |
*** [[кадар чӀал]] |
||
*** [[муирин |
*** [[муирин чӀал]] |
||
** мегебская группа |
** мегебская группа |
||
*** [[мегьеб |
*** [[мегьеб чӀал]] |
||
** кьиблединни - |
** кьиблединни - рагъакӀидай патан дарги группа |
||
*** [[сирхин |
*** [[сирхин чӀал]] |
||
*** [[амух-худуц |
*** [[амух-худуц чӀал]] |
||
*** [[кьункьи |
*** [[кьункьи чӀал]] |
||
*** [[санжи-ицарин |
*** [[санжи-ицарин чӀал]] |
||
** чирагъ группа |
** чирагъ группа |
||
*** [[чирагъ |
*** [[чирагъ чӀал]] |
||
** [[къайтагъ |
** [[къайтагъ чӀал|къайтагъ группа]] (хайдак) |
||
*** [[виникъайтагъ |
*** [[виникъайтагъ чӀал]] |
||
*** [[агъакъайтагъ |
*** [[агъакъайтагъ чӀал]] |
||
** кубачи-аштин группа |
** кубачи-аштин группа |
||
*** [[кубачи |
*** [[кубачи чӀал]] |
||
*** [[аштин |
*** [[аштин чӀал]] |
||
* '''[[лезги |
* '''[[лезги чӀалар|Лезги хел]]''' |
||
** |
** рагъэкъечӀдай патан лезги группа |
||
*** [[лезги |
*** [[лезги чӀал]] |
||
*** [[табасаран |
*** [[табасаран чӀал]] |
||
*** [[агъул |
*** [[агъул чӀал]] |
||
** |
** рагъакӀидай патан лезги (рутул-цӀахур) группа |
||
*** [[рутул |
*** [[рутул чӀал]] |
||
*** [[ |
*** [[цӀахур чӀал]] |
||
** кьиблепатан лезги (шагьдагъ, бабадагъ) группа |
** кьиблепатан лезги (шагьдагъ, бабадагъ) группа |
||
*** [[будугъ |
*** [[будугъ чӀал]] |
||
*** [[ |
*** [[къирицӀ чӀал]] |
||
*** [[хинелугъ |
*** [[хинелугъ чӀал]] |
||
** арчин группа |
** арчин группа |
||
*** [[арчин |
*** [[арчин чӀал]] |
||
** удин группа |
** удин группа |
||
*** [[удин |
*** [[удин чӀал]] |
||
*** [[агван |
*** [[агван чӀал]] † |
||
== Литература == |
== Литература == |
||
ЦӀар 119: | ЦӀар 119: | ||
== ЭлячӀунар == |
== ЭлячӀунар == |
||
{{Шаблон:Нах-Дагъустан |
{{Шаблон:Нах-Дагъустан чӀалар}} |
||
[[Категория:Къавкъаздин |
[[Категория:Къавкъаздин чӀалар]] |
||
[[Категория:Нах-дагъустан чӀалар]] |
[[Категория:Нах-дагъустан чӀалар]] |
||
[[Категория:Евразиядин |
[[Категория:Евразиядин чӀалар]] |
12:09, 5 март 2023 тарихдиз талукь тир алай жуьре
Нах-дагъустандин чӀалар | |
Таксон: |
хзан |
---|---|
Статус: |
вирида кьабулнава |
Ареал: | |
Рахазвайбурун вири санлай кьадар: |
5 миллион кьван |
Классификация | |
Категория: | |
| |
Квай чӀалар | |
Пай жезва: |
5-6 хел |
Чара хьанвай вахт: |
чи. э. вилик 26 - 24 виш йис |
Дуьз къвезвай гафарин процент: |
30 - 33 % |
ЧӀаларин кодар | |
ISO 639-5: |
ccn |
Нах-дагъустандин чӀалар (кефердинни-рагъэкъечӀдай патан къавкъаздин чӀалар) — асул гьисабдалди Кеферпатан Къавкъаздин рагъэкъечӀай пата (Дагъустанда, Чечняда ва Ингушетияда), Азербайжандин кефер пата ва са кьадар Грузияда, Турцияда, Иорданияда ва Мукьва РагъэкъечӀдай патан маса уьлквейра гегьенш хьанвай чӀаларин хзан.
И чӀаларал рахазвайбурун вири санлай кьадар — тахминан 5 миллион кас я.
Гипотезадал бинеламиш хьанвай фикирралди Кеферпатан Къавкъаздин чӀаларин агъа хзандик акатзава.
ГьакӀни, лингвистикада нах-дагъустан чӀаларин группада авай нах хилен чӀаларилай гъейри амай чӀалар кьунвай, дагъустандин чӀалар лугьудай термин гьалтзава [1].
Классификация[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
- Авар-анд-цез хел
- авар-анд агъа хел
- цез (дидой) агъа хел
- рагъакӀидай цез группа
- рагъэкъечӀдай цез группа
- Дарги хел
- кеферпатан дарги группа
- кефердинни - рагъакӀидай патан агъа группа
- урахинчӀал (кабин, хюркилин)
- мюрег-губден язык
- кадар чӀал
- муирин чӀал
- мегебская группа
- кьиблединни - рагъакӀидай патан дарги группа
- чирагъ группа
- къайтагъ группа (хайдак)
- кубачи-аштин группа
- кеферпатан дарги группа
- Лезги хел
- рагъэкъечӀдай патан лезги группа
- рагъакӀидай патан лезги (рутул-цӀахур) группа
- кьиблепатан лезги (шагьдагъ, бабадагъ) группа
- арчин группа
- удин группа
Литература[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
- Алексеев М. Е. Нахско-дагестанские языки // Языки мира. Кавказские языки. М., 1999.
Баянар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
- ↑ Коряков Ю. Б. Атлас кавказских языков. М., 2006. Стр. 26.