Нах-дагъустандин чӀалар: различия между версиями

	Нах-дагъустандин чӀалар
Таксон:	хзан
Статус:	вирида кьабулнава
Ареал:	Кеферпатан Къавкъаз
Рахазвайбурун вири санлай кьадар:	5 миллион кьван
Классификация
Категория:	Евразиядин чӀалар
	Сино Къавкъаздин макро хзан (гипотеза); Кеферпатан Къавкъаздин вини хзан (вирида кьабулнавач)
Квай чӀалар
Пай жезва:	5-6 хел
Чара хьанвай вахт:	чи. э. вилик 26 - 24 виш йис
Дуьз къвезвай гафарин процент:	30 - 33 %
ЧӀаларин кодар
ISO 639-5:	ccn
	;

Интерактивная навигация по истории

Вилик алатай дуьзар хъувун

Содержимое удалено Содержимое добавлено

ВизуальныйВики-текст

Линейный

12:09, 5 март 2023 тарихдиз талукь тир алай жуьре

Нах-дагъустандин чӀалар (кефердинни-рагъэкъечӀдай патан къавкъаздин чӀалар) — асул гьисабдалди Кеферпатан Къавкъаздин рагъэкъечӀай пата (Дагъустанда, Чечняда ва Ингушетияда), Азербайжандин кефер пата ва са кьадар Грузияда, Турцияда, Иорданияда ва Мукьва РагъэкъечӀдай патан маса уьлквейра гегьенш хьанвай чӀаларин хзан.

И чӀаларал рахазвайбурун вири санлай кьадар — тахминан 5 миллион кас я.

Гипотезадал бинеламиш хьанвай фикирралди Кеферпатан Къавкъаздин чӀаларин агъа хзандик акатзава.

ГьакӀни, лингвистикада нах-дагъустан чӀаларин группада авай нах хилен чӀаларилай гъейри амай чӀалар кьунвай, дагъустандин чӀалар лугьудай термин гьалтзава ^[1].

Классификация[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Нах хел
- вайнах кластер
- бацбий чӀал

Авар-анд-цез хел
- авар-анд агъа хел
  - авар чӀал
  - анд группа
- цез (дидой) агъа хел
  - рагъакӀидай цез группа
  - рагъэкъечӀдай цез группа
    - бежтин чӀал
    - гунзиб чӀал

Яхул хел
- Яхул чӀал

Дарги хел
- кеферпатан дарги группа
  - кефердинни - рагъакӀидай патан агъа группа
  - урахинчӀал (кабин, хюркилин)
  - мюрег-губден язык
  - кадар чӀал
  - муирин чӀал
- мегебская группа
  - мегьеб чӀал
- кьиблединни - рагъакӀидай патан дарги группа
- чирагъ группа
  - чирагъ чӀал
- къайтагъ группа (хайдак)
  - виникъайтагъ чӀал
  - агъакъайтагъ чӀал
- кубачи-аштин группа
  - кубачи чӀал
  - аштин чӀал

Лезги хел
- рагъэкъечӀдай патан лезги группа
- рагъакӀидай патан лезги (рутул-цӀахур) группа
  - рутул чӀал
  - цӀахур чӀал
- кьиблепатан лезги (шагьдагъ, бабадагъ) группа
- арчин группа
  - арчин чӀал
- удин группа
  - удин чӀал
  - агван чӀал †

Литература[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

Алексеев М. Е. Нахско-дагестанские языки // Языки мира. Кавказские языки. М., 1999.

Баянар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

↑ Коряков Ю. Б. Атлас кавказских языков. М., 2006. Стр. 26.

ЭлячӀунар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]

[Коряков-1] Коряков Ю. Б. Атлас кавказских языков. М., 2006. Стр. 26.

[1]

@@ ЦӀар 1: / ЦӀар 1: @@
 {{ЧӀалан группа
- |тӀвар                    = Нах-дагъустандин чIалар
+ |тӀвар                    = Нах-дагъустандин чӀалар
  |таксон                  = хзан
  |улу-ватан         =
  |ареал               =[[Кеферпатан Къавкъаз]]
- |карта                     = Northeast_Caucasus_languages_map_ru.svg
+ |карта                     = Кеферпатан Къавкъаздин чӀалар лез.svg
- |картадин алцум            = 350px
+ |картадин алцум            = 350
  |къул                      =
  |статус                   = вирида кьабулнава
@@ ЦӀар 14: / ЦӀар 14: @@
  |классификация            =
 * [[Сино Къавкъаздин чӀалар|Сино Къавкъаздин макро хзан]] (гипотеза)
-: [[Кеферпатан Къавкъаздин чIалар|Кеферпатан Къавкъаздин вини хзан]] (вирида кьабулнавач)
+: [[Кеферпатан Къавкъаздин чӀалар|Кеферпатан Къавкъаздин вини хзан]] (вирида кьабулнавач)
 ::
 :::
@@ ЦӀар 25: / ЦӀар 25: @@
 }}
-'''Нах-дагъустандин чIалар''' (кефердинни-рагъэкъечIдай патан къавкъаздин чIалар) — асул гьисабдалди [[Кеферпатан Къавкъаз]]дин рагъэкъечIай пата ([[Дагъустан]]да, [[Чечня]]да ва [[Ингушетия]]да), [[Азербайжан]]дин кефер пата ва са кьадар [[Грузия]]да, [[Турция]]да, [[Иордания]]да ва [[Мукьва РагъэкъечIдай пад|Мукьва РагъэкъечIдай патан]] маса уьлквейра гегьенш хьанвай чIаларин хзан.
+'''Нах-дагъустандин чӀалар''' (кефердинни-рагъэкъечӀдай патан къавкъаздин чӀалар) — асул гьисабдалди [[Кеферпатан Къавкъаз]]дин рагъэкъечӀай пата ([[Дагъустан]]да, [[Чечня]]да ва [[Ингушетия]]да), [[Азербайжан]]дин кефер пата ва са кьадар [[Грузия]]да, [[Турция]]да, [[Иордания]]да ва [[Мукьва РагъэкъечӀдай пад|Мукьва РагъэкъечӀдай патан]] маса уьлквейра гегьенш хьанвай чӀаларин хзан.
-И чIаларал рахазвайбурун вири санлай кьадар — тахминан 5 миллион кас я.
+И чӀаларал рахазвайбурун вири санлай кьадар — тахминан 5 миллион кас я.
-Гипотезадал бинеламиш хьанвай фикирралди [[Кеферпатан Къавкъаздин чIалар]]ин агъа хзандик акатзава.
+Гипотезадал бинеламиш хьанвай фикирралди [[Кеферпатан Къавкъаздин чӀалар]]ин агъа хзандик акатзава.
-ГьакIни, лингвистикада нах-дагъустан чIаларин группада авай [[нах чIалар|нах хилен]] чIаларилай гъейри амай чIалар кьунвай, '''дагъустандин чIалар''' лугьудай термин гьалтзава <ref name="Коряков">Коряков Ю. Б. Атлас кавказских языков. М., 2006. Стр. 26.</ref>.
+ГьакӀни, лингвистикада нах-дагъустан чӀаларин группада авай [[нах чӀалар|нах хилен]] чӀаларилай гъейри амай чӀалар кьунвай, '''дагъустандин чӀалар''' лугьудай термин гьалтзава <ref name="Коряков">Коряков Ю. Б. Атлас кавказских языков. М., 2006. Стр. 26.</ref>.
 == Классификация ==
-* '''[[нах чIалар|Нах хел]]'''
+* '''[[нах чӀалар|Нах хел]]'''
-** [[вайнах чIалар|вайнах кластер]]
+** [[вайнах чӀалар|вайнах кластер]]
-*** [[чечен чIал]]
+*** [[чечен чӀал]]
 *** [[галанчож нугъат]]
-*** [[ингуш чIал]]
+*** [[ингуш чӀал]]
-** [[бацбий чIал]]
+** [[бацбий чӀал]]
-* '''[[авар-анд-цез чIалар|Авар-анд-цез хел]]'''
+* '''[[авар-анд-цез чӀалар|Авар-анд-цез хел]]'''
-** [[авар-анд чIалар|авар-анд агъа хел]]
+** [[авар-анд чӀалар|авар-анд агъа хел]]
-*** [[авар чIал]]
+*** [[авар чӀал]]
-*** '''[[анд чIалар|анд группа]]'''
+*** '''[[анд чӀалар|анд группа]]'''
-**** [[андий чIал]]
+**** [[андий чӀал]]
-**** [[ахвах чIал]]
+**** [[ахвах чӀал]]
-**** [[каратин чIал]]
+**** [[каратин чӀал]]
-**** [[ботлих чIал]]
+**** [[ботлих чӀал]]
-**** [[годоберин чIал]]
+**** [[годоберин чӀал]]
-**** [[багвалин чIал]]
+**** [[багвалин чӀал]]
-**** [[тиндин чIал]]
+**** [[тиндин чӀал]]
-**** [[чамалин чIал]]
+**** [[чамалин чӀал]]
-** '''[[цез чIалар|цез (дидой) агъа хел]]'''
+** '''[[цез чӀалар|цез (дидой) агъа хел]]'''
-*** рагъакIидай цез группа
+*** рагъакӀидай цез группа
-**** [[цез чIал]]
+**** [[цез чӀал]]
-**** [[хваршин чIал]]
+**** [[хваршин чӀал]]
-***** [[инхокварин чIал]]
+***** [[инхокварин чӀал]]
-**** [[гинух чIал]]
+**** [[гинух чӀал]]
-*** рагъэкъечIдай цез группа
+*** рагъэкъечӀдай цез группа
-**** [[бежтин чIал]]
+**** [[бежтин чӀал]]
-**** [[гунзиб чIал]]
+**** [[гунзиб чӀал]]
-* '''[[яхул чIал|Яхул хел]]'''
+* '''[[яхул чӀал|Яхул хел]]'''
-** [[Яхул чIал]]
+** [[Яхул чӀал]]
-* '''[[дарги чIалар|Дарги хел]]'''
+* '''[[дарги чӀалар|Дарги хел]]'''
 ** кеферпатан дарги группа
-*** кефердинни - рагъакIидай патан агъа группа
+*** кефердинни - рагъакӀидай патан агъа группа
-**** [[акушин чIал]],
+**** [[акушин чӀал]],
-***** [[литературадин дарги чIал]]ни кваз
+***** [[литературадин дарги чӀал]]ни кваз
-**** [[мугьи чIал]]
+**** [[мугьи чӀал]]
-**** [[цудахар чIал]]
+**** [[цудахар чӀал]]
-**** [[гапшимин-бутрин чIал]]
+**** [[гапшимин-бутрин чӀал]]
-*** [[урахинчIал]] (кабин, хюркилин)
+*** [[урахинчӀал]] (кабин, хюркилин)
 *** [[мюрег-губден язык]]
-*** [[кадар чIал]]
+*** [[кадар чӀал]]
-*** [[муирин чIал]]
+*** [[муирин чӀал]]
 ** мегебская группа
-*** [[мегьеб чIал]]
+*** [[мегьеб чӀал]]
-** кьиблединни - рагъакIидай патан дарги группа
+** кьиблединни - рагъакӀидай патан дарги группа
-*** [[сирхин чIал]]
+*** [[сирхин чӀал]]
-*** [[амух-худуц чIал]]
+*** [[амух-худуц чӀал]]
-*** [[кьункьи чIал]]
+*** [[кьункьи чӀал]]
-*** [[санжи-ицарин чIал]]
+*** [[санжи-ицарин чӀал]]
 ** чирагъ группа
-*** [[чирагъ чIал]]
+*** [[чирагъ чӀал]]
-** [[къайтагъ чIал|къайтагъ группа]] (хайдак)
+** [[къайтагъ чӀал|къайтагъ группа]] (хайдак)
-*** [[виникъайтагъ чIал]]
+*** [[виникъайтагъ чӀал]]
-*** [[агъакъайтагъ чIал]]
+*** [[агъакъайтагъ чӀал]]
 ** кубачи-аштин группа
-*** [[кубачи чIал]]
+*** [[кубачи чӀал]]
-*** [[аштин чIал]]
+*** [[аштин чӀал]]
-* '''[[лезги чIалар|Лезги хел]]'''
+* '''[[лезги чӀалар|Лезги хел]]'''
-** рагъэкъечIдай патан лезги группа
+** рагъэкъечӀдай патан лезги группа
-*** [[лезги чIал]]
+*** [[лезги чӀал]]
-*** [[табасаран чIал]]
+*** [[табасаран чӀал]]
-*** [[агъул чIал]]
+*** [[агъул чӀал]]
-** рагъакIидай патан лезги (рутул-цIахур) группа
+** рагъакӀидай патан лезги (рутул-цӀахур) группа
-*** [[рутул чIал]]
+*** [[рутул чӀал]]
-*** [[цIахур чIал]]
+*** [[цӀахур чӀал]]
 ** кьиблепатан лезги (шагьдагъ, бабадагъ) группа
-*** [[будугъ чIал]]
+*** [[будугъ чӀал]]
-*** [[хъирицI чIал]]
+*** [[къирицӀ чӀал]]
-*** [[хинелугъ чIал]]
+*** [[хинелугъ чӀал]]
 ** арчин группа
-*** [[арчин чIал]]
+*** [[арчин чӀал]]
 ** удин группа
-*** [[удин чIал]]
+*** [[удин чӀал]]
-*** [[агван чIал]] †
+*** [[агван чӀал]] †
 == Литература ==
@@ ЦӀар 119: / ЦӀар 119: @@
 == ЭлячӀунар ==
-{{Шаблон:Нах-Дагъустан чIалар}}
+{{Шаблон:Нах-Дагъустан чӀалар}}
-[[Категория:Къавкъаздин чlалар]]
+[[Категория:Къавкъаздин чӀалар]]
 [[Категория:Нах-дагъустан чӀалар]]
-[[Категория:Евразиядин чIалар]]
+[[Категория:Евразиядин чӀалар]]