Араб чӀал: различия между версиями
MerlIwBot (рахун | кутур крар) гъ Робот: Дегишарна ilo:Pagsasao nga Arábiko |
гъ palochka «Ӏ» (via JWB) |
||
| (не показаны 44 промежуточные версии 19 участников) | |||
| ЦӀар 1: | ЦӀар 1: | ||
{{ЧӀал |
{{ЧӀал |
||
| ранг = |
| ранг = афразийдин |
||
| |
| тӀвар = Арабрин чӀал |
||
| чпин чӀалал = |
| чпин чӀалал = اللغة العربية |
||
| гьукумат = |
| гьукумат = Арабрин гьукуматар |
||
| уьлквеяр = [[Алжир]], [[Арабрин Садхьанвай Эмиратар|АСЭ]], [[Багьрейн]], [[РаъэкӀидай патан Сахара]], [[Иордания]], [[Ирак]], [[Йемен]], [[Катар]], [[Кувейт]], [[Ливан]], [[Ливия]], [[Мавритания]], [[Марокко]], [[Мисри]], [[Оман]], [[Палестина|Палестинадин чилер]], [[Сауди Арабистан]], [[Сирия]], [[Судан]], [[Тунис]], [[Джибути]], [[Израиль]], [[Иран]], [[Комордин Островар]], [[Мали]], [[Сомали]] |
|||
| уьлквеяр = |
|||
| килигзавай организацияр = |
|||
| офицал чӀал = |
|||
| рахазайбрин кьадар = 260 лай 323 млн. кьван. |
|||
| килигзавай организаци = |
|||
| рахунрай алай чка = 5 |
|||
| рахазайбрин кьадар = |
|||
| рахунрай алай чка = |
|||
| чӀал ишелмишзава = |
| чӀал ишелмишзава = |
||
| кьена = |
| кьена = |
||
| кӀватӀал = |
| кӀватӀал = |
||
| жуьрейрал апаюн = |
| жуьрейрал апаюн = |
||
| кхьинар = |
| кхьинар = [[Арабрин кхьинар]] |
||
| ГОСТ 7.75–97 = |
| ГОСТ 7.75–97 = ара 050 |
||
| ISO1 = |
| ISO1 = ar |
||
| ISO2 = |
| ISO2 = ara |
||
| ISO3 = |
| ISO3 = ara |
||
}} |
|||
}}[[File:800px-Arab-Israeli Map2.JPG|thumb|Араб чlалал рахазвай гьукуматар ва чилер.]]'''Араб чӀал''' —(араб. اللغة العربية, al-luġa al-ʿarabiyya) арабар рахазвай чӀал я. Адал 300 миллодлаз гзаф ксар рахазва. Амма Египтда, Алжирда, Сирида, Иракда гьукумат чӀал хьиз ишлемишзава. |
|||
'''Араб чӀал''' ({{lang-ar|اللغة العربية}}, al-luġa al-ʿarabiyya) — [[афразиядин чӀаларин хизан]]дин [[Семит чӀалар|семит хилек]] квай чӀал я. Араб чӀалални адан жуьрейрал рахадайбурун кьадар 240 млн кьван кас (хайи чӀалалди хьиз), гьакӀни 50 млн касди ам кьведлагьай чӀал хьиз ишлемишзава. Классикадин араб чӀал — [[Къуръан]]дин чӀал — вири дуьньяда [[Ислам|мусурманри]] диндин мураддалди ишлемишзава (вири санлай къачурла — 1,5 млрд касди). |
|||
[[Category:Wp/lez|а]] |
|||
[[Category:Афразий чlалар]] |
|||
Кхьинар араб алфавитдал бинеламишзава. Им [[Садхьанвай миллетрин тешкилат]]дин (СМТ) Генерал ассамблеядинни масса идайрадин ругуд официални кӀвалахдин чӀаларикай сад я. Вири арабрин уьлквейрин официал чӀал я ([[Иракь]]да — [[курд чӀал]]ахъ галаз санал). ГьакӀни ам [[Израил]]дин, [[Чад]]дин, [[Эритрея]]дин, [[Джибути]]дин, [[Сомалиленд]]дин, [[Сомали]], [[Комор Островдин|Комор Островрин]] официал чӀаларикай сад я. |
|||
[[Category:Симит чхел]] |
|||
[[ace:Bahsa Arab]] |
|||
== Нугъатар == |
|||
[[af:Arabies]] |
|||
[[als:Arabische Sprache]] |
|||
Гилан чӀаван рахунрин араб чӀал 5 нугъатрин кӀватӀалдиз чара жезва, гьакъикъатда лингвистикадин фикирдалди абур кьилдин чӀалар я: |
|||
[[am:ዓረብኛ]] |
|||
[[an:Idioma arabe]] |
|||
* Магъриб нугъатрин кӀватӀал |
|||
[[ang:Arabisc sprǣc]] |
|||
* Мисридинни судандин араб чӀал |
|||
[[ar:لغة عربية]] |
|||
* Сириядинни месопотамиядин араб чӀал |
|||
[[arc:ܠܫܢܐ ܥܪܒܝܐ]] |
|||
* Аравиядин нугъатрин кӀватӀал |
|||
[[arz:لغه عربى]] |
|||
* Юкьван Азиядин нугъатрин кӀватӀал. |
|||
[[ast:Árabe]] |
|||
[[az:Ərəb dili]] |
|||
Магъриб чӀал рагъакӀидай патан кӀватӀалдик акатзава, амайбур — араб чӀаларинни нугъатрин рагъэкъечӀдай патан кӀватӀалдик ква. Адаз «нугъат» лугьудай термин ишлемишиз масадалай хъсан яз гьисабзава (араб لهجة). |
|||
[[bat-smg:Arabu kalba]] |
|||
[[bcl:Arabe]] |
|||
Эдебиатдин чӀал (рагъакӀидай патан арабистикада [[ингилис|инг.]] Modern Standard Arabic — гилан чӀаван стандартдин араб чӀал) — сад тирди. Эдебиатдин араб чӀала и дуьньядани илимда авай пара затӀаризни лугьудай гафар сад ийизва, гьакӀ ятӀани бязи араб уьлквейра рахунрин чӀала ам лап кьериз ишлемишзава. |
|||
[[be:Арабская мова]] |
|||
[[be-x-old:Арабская мова]] |
|||
Чара-чара уьлквейра араб нугъатар сад-садалай лап чара жезва, пара вахтара абурал рахадайбур сад-садан гъавурда акьазвач. |
|||
[[bg:Арабски език]] |
|||
[[bjn:Bahasa Arap]] |
|||
Гьар араб уьлкведа филмар, телевидение, газетар ва мсб гзаф пай эдебиатдин араб чӀалал акъатзава. |
|||
[[bn:আরবি ভাষা]] |
|||
[[bo:ཨ་རབ་སྐད།]] |
|||
Ислам ва сифтени-сифте Къуръан умуми эдебиатдин чӀал (жуьреба-жуьре нугъатрал рахазвайбурун койне тирди) вилик ракъурунин сад ийидай фактор тир. ЧӀал туькӀуьруниз Исламди ийизвай таъсир малта чӀалан мисалдилай чир жезва. Хашпересвили виниз кьазвай Малтада магъриб нугъватрикай сад кьилдин малта чӀалаз элкъвена. |
|||
[[br:Arabeg unvan]] |
|||
[[bs:Arapski jezik]] |
|||
Къуръандиз агъзур йисалай виниз авай сурвал аватӀани кӀвале хайи нугъватар ишлемишзавай гилан кӀелай арабри жемятдин уьмуьрда гьа гьа эдебиатдин чӀалал рахаз жезва, анжах са гъвечӀи грамматика регьят ва гафарган цӀийи авуна. КъурЪан хьиз Исламдилай вилик тир поэзия ва бедуинрин чӀал хъсан, классикадин чӀалан чешне яз гьисабзавай тир. |
|||
[[ca:Àrab]] |
|||
[[ce:Jarboyn mott]] |
|||
== Семит чӀалан кӀватӀалда араб чӀала кьунвай чка == |
|||
[[ceb:Inarabigo]] |
|||
[[ckb:زمانی عەرەبی]] |
|||
Классик араб чӀал сур араб чӀалавай тӀимил чара я. Семитрин чӀаларин пара дувулар араб чӀалани ава. Алатай вахтара семитологияда классик араб чӀал семитрин чӀаларин арада виридалайни архаик тирди гьисабзавай тир. Амма вахт финивай, маса афразиатик чӀаларив гекъигунин рекьелди, алимриз чир хьана хьи пара араб чӀала авайди акьван лап сифте кьилинди туш. |
|||
[[co:Lingua àraba]] |
|||
[[crh:Arap tili]] |
|||
== Тарих == |
|||
[[cs:Arabština]] |
|||
[[cu:Аравьскъ ѩꙁꙑкъ]] |
|||
Виш йисарин къене чӀал датӀана дегиш жезвай тир, амма и дегишвилери кхьинрал акьван чӀехи эсер авунач. Вучиз лагьайтӀа, куьруь ачух сесер, Къуръандилай гъейри, мад текстра кхьдай туш. |
|||
[[cv:Арап чĕлхи]] |
|||
Классик (кьакьан) араб чӀал арабрин хайи чӀал туш. Амма къени, дегиш хьанвай гафарин ибаратдихъ галаз, ам саки вири газетрани ктабра ишлемишзава, [[Тунис]], [[Марокко]] ва са кьадар [[Алжир]] квачиз, ана араб чӀала литературадин чӀалан рол франк чӀалахъ галаз пайзава. Маса араб уьлквейра герек тир гафарин запас авачир чкайра илимдинни техникадин литературада [[ингилис чӀал]] ишлешмишзава. |
|||
[[cy:Arabeg]] |
|||
[[da:Arabisk (sprog)]] |
|||
== Фонетика == |
|||
[[de:Arabische Sprache]] |
|||
[[diq:Erebki]] |
|||
Фонетикадин патахъай эдебиатдин араб чӀалаз лап гегьеншдиз вилик фенвай ахъа тушир сесерин система хас я, иллаки кӀалхандинбур, эмфатикбурни сарарин арада жедайбур. |
|||
[[dsb:Arabska rěc]] |
|||
[[dv:ޢަރަބި]] |
|||
«Грамматикадин кӀвалахра фонетикадин хилера анжах араб сесерин артикуляциядикай, тахьайтӀа гьакӀни абурун комбинаторикадин дегишвиликай кхьизвай тир. Арабриз кьетӀен таъсир индиан сесерин классификациядин системади авуна, ам артикуляциядин чка вам маса артикулятор лишанар гьисабдиз къачунал бинеламиш жезва. » |
|||
[[el:Αραβική γλώσσα]] |
|||
[[eml:Areb]] |
|||
«Сесер сад-садав артикулятор ва функционал патарихъай гекъигунин къайда ишлемишзавай тир. Авиценнади сесерин арада авай рафтарвилел чирдайвал корелляциядин мана кутуна. |
|||
[[en:Arabic language]] |
|||
[[eo:Araba lingvo]] |
|||
== ЭлячӀунар == |
|||
[[es:Idioma árabe]] |
|||
* {{InterWiki|ar|Араб|wikt=1|b=1|s=1|q=1|n=1|v=1}} |
|||
[[et:Araabia keel]] |
|||
{{1000}} |
|||
[[eu:Arabiera]] |
|||
[[ext:Luenga árabi]] |
|||
[[Категория:Афразий чӀалар]] |
|||
[[fa:زبان عربی]] |
|||
[[Категория:Семитрин чӀалар]] |
|||
[[fi:Arabian kieli]] |
|||
[[Категория:ЧӀалар]] |
|||
[[fiu-vro:Araabia kiil]] |
|||
[[fo:Arábiskt mál]] |
|||
{{Къецепатан элячӀунар}} |
|||
[[fr:Arabe]] |
|||
[[frp:Arabo]] |
|||
[[fy:Arabysk]] |
|||
[[ga:An Araibis]] |
|||
[[gag:Arab dili]] |
|||
[[gan:阿拉伯語]] |
|||
[[gd:Arabais]] |
|||
[[gl:Lingua árabe]] |
|||
[[gn:Áraveñe'ẽ]] |
|||
[[got:𐌰𐍂𐌰𐌱𐌹𐍃𐌺𐍃]] |
|||
[[gv:Arabish]] |
|||
[[hak:Â-lâ-pak-ngî]] |
|||
[[haw:‘Ōlelo ‘Alapia]] |
|||
[[he:ערבית]] |
|||
[[hi:अरबी भाषा]] |
|||
[[hif:Arbii bhasa]] |
|||
[[hr:Arapski jezik]] |
|||
[[hsb:Arabšćina]] |
|||
[[hu:Arab nyelv]] |
|||
[[hy:Արաբերեն]] |
|||
[[ia:Lingua arabe]] |
|||
[[id:Bahasa Arab]] |
|||
[[ilo:Pagsasao nga Arábiko]] |
|||
[[io:Arabiana linguo]] |
|||
[[is:Arabíska]] |
|||
[[it:Lingua araba]] |
|||
[[iu:ᐊᕋᕕ]] |
|||
[[ja:アラビア語]] |
|||
[[jv:Basa Arab]] |
|||
[[ka:არაბული ენა]] |
|||
[[kaa:Arab tili]] |
|||
[[kab:Taɛrabt]] |
|||
[[kbd:Хьэрыпыбзэ]] |
|||
[[kg:Kilabu]] |
|||
[[kk:Араб тілі]] |
|||
[[kl:Arabiamiutut]] |
|||
[[km:ភាសាអារ៉ាប់]] |
|||
[[kn:ಅರಬ್ಬೀ ಭಾಷೆ]] |
|||
[[ko:아랍어]] |
|||
[[koi:Араб кыв]] |
|||
[[krc:Араб тил]] |
|||
[[ku:Zimanê erebî]] |
|||
[[kv:Араб кыв]] |
|||
[[kw:Arabek]] |
|||
[[ky:Араб тили]] |
|||
[[la:Lingua Arabica]] |
|||
[[lad:Lingua arábiga]] |
|||
[[lbe:Аьраб маз]] |
|||
[[li:Arabisch]] |
|||
[[lij:Lengua àraba]] |
|||
[[lmo:Arab]] |
|||
[[ln:Liarabi]] |
|||
[[lo:ພາສາອາຣັບ]] |
|||
[[lt:Arabų kalba]] |
|||
[[lv:Arābu valoda]] |
|||
[[map-bms:Basa Arab]] |
|||
[[mdf:Арабонь кяль]] |
|||
[[mg:Fiteny arabo]] |
|||
[[mi:Reo Ārapi]] |
|||
[[mk:Арапски јазик]] |
|||
[[ml:അറബി ഭാഷ]] |
|||
[[mn:Араб хэл]] |
|||
[[mr:अरबी भाषा]] |
|||
[[ms:Bahasa Arab]] |
|||
[[mt:Lingwa Għarbija]] |
|||
[[my:အာရပ်ဘာသာ]] |
|||
[[mzn:عربی]] |
|||
[[nah:Arabiatlahtōlli]] |
|||
[[nds:Araabsche Spraak]] |
|||
[[ne:अरबी भाषा]] |
|||
[[new:अरबी भाषा]] |
|||
[[nl:Arabisch]] |
|||
[[nn:Arabisk]] |
|||
[[no:Arabisk]] |
|||
[[nrm:Arabe]] |
|||
[[nv:Ásáí Bizaad]] |
|||
[[ny:Chiarabu]] |
|||
[[oc:Arabi]] |
|||
[[os:Араббаг æвзаг]] |
|||
[[pa:ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] |
|||
[[pih:Erabek]] |
|||
[[pl:Język arabski]] |
|||
[[pms:Lenga aràbica]] |
|||
[[pnb:عربی]] |
|||
[[ps:عربي ژبه]] |
|||
[[pt:Língua árabe]] |
|||
[[qu:Arabya simi]] |
|||
[[ro:Limba arabă]] |
|||
[[ru:Арабский язык]] |
|||
[[rue:Арабскый язык]] |
|||
[[rw:Icyarabu]] |
|||
[[sa:अरबी]] |
|||
[[sah:Араб тыла]] |
|||
[[scn:Lingua àrabba]] |
|||
[[sco:Arabic]] |
|||
[[se:Arábagiella]] |
|||
[[sh:Arapski jezik]] |
|||
[[simple:Arabic language]] |
|||
[[sk:Arabčina]] |
|||
[[sl:Arabščina]] |
|||
[[so:Carabi]] |
|||
[[sq:Gjuha arabe]] |
|||
[[sr:Арапски језик]] |
|||
[[su:Basa Arab]] |
|||
[[sv:Arabiska]] |
|||
[[sw:Kiarabu]] |
|||
[[szl:Arabsko godka]] |
|||
[[ta:அரபு மொழி]] |
|||
[[te:అరబ్బీ భాష]] |
|||
[[tg:Забони арабӣ]] |
|||
[[th:ภาษาอาหรับ]] |
|||
[[tk:Arap dili]] |
|||
[[tl:Wikang Arabe]] |
|||
[[tr:Arapça]] |
|||
[[tt:Ğäräp tele]] |
|||
[[ug:ئەرەب تىلى]] |
|||
[[uk:Арабська мова]] |
|||
[[ur:عربی زبان]] |
|||
[[vi:Tiếng Ả Rập]] |
|||
[[wa:Arabe]] |
|||
[[war:Inarabo]] |
|||
[[wuu:阿拉伯语]] |
|||
[[xal:Арабмудин келн]] |
|||
[[yi:אראביש]] |
|||
[[yo:Ède Lárúbáwá]] |
|||
[[zh:阿拉伯语]] |
|||
[[zh-classical:阿拉伯語]] |
|||
[[zh-min-nan:A-la-pek-gí]] |
|||
[[zh-yue:阿剌伯話]] |
|||
03:59, 23 январь 2023 тарихдиз талукь тир алай жуьре
| Арабрин чӀал (اللغة العربية) |
|
| Уьлквеяр: | Алжир, АСЭ, Багьрейн, РаъэкӀидай патан Сахара, Иордания, Ирак, Йемен, Катар, Кувейт, Ливан, Ливия, Мавритания, Марокко, Мисри, Оман, Палестинадин чилер, Сауди Арабистан, Сирия, Судан, Тунис, Джибути, Израиль, Иран, Комордин Островар, Мали, Сомали |
| Рейтинг: | 5 |
| Классриз ччара хьун | |
| — | |
| Кхьинар: | Арабрин кхьинар |
| ЧӀалан кодар | |
| ГОСТ 7.75–97: | ара 050 |
| ISO 639-1: | ar |
| ISO 639-2: | ara |
| ISO 639-3: | ara |
Араб чӀал (араб. اللغة العربية, al-luġa al-ʿarabiyya) — афразиядин чӀаларин хизандин семит хилек квай чӀал я. Араб чӀалални адан жуьрейрал рахадайбурун кьадар 240 млн кьван кас (хайи чӀалалди хьиз), гьакӀни 50 млн касди ам кьведлагьай чӀал хьиз ишлемишзава. Классикадин араб чӀал — Къуръандин чӀал — вири дуьньяда мусурманри диндин мураддалди ишлемишзава (вири санлай къачурла — 1,5 млрд касди).
Кхьинар араб алфавитдал бинеламишзава. Им Садхьанвай миллетрин тешкилатдин (СМТ) Генерал ассамблеядинни масса идайрадин ругуд официални кӀвалахдин чӀаларикай сад я. Вири арабрин уьлквейрин официал чӀал я (Иракьда — курд чӀалахъ галаз санал). ГьакӀни ам Израилдин, Чаддин, Эритреядин, Джибутидин, Сомалиленддин, Сомали, Комор Островрин официал чӀаларикай сад я.
Нугъатар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Гилан чӀаван рахунрин араб чӀал 5 нугъатрин кӀватӀалдиз чара жезва, гьакъикъатда лингвистикадин фикирдалди абур кьилдин чӀалар я:
- Магъриб нугъатрин кӀватӀал
- Мисридинни судандин араб чӀал
- Сириядинни месопотамиядин араб чӀал
- Аравиядин нугъатрин кӀватӀал
- Юкьван Азиядин нугъатрин кӀватӀал.
Магъриб чӀал рагъакӀидай патан кӀватӀалдик акатзава, амайбур — араб чӀаларинни нугъатрин рагъэкъечӀдай патан кӀватӀалдик ква. Адаз «нугъат» лугьудай термин ишлемишиз масадалай хъсан яз гьисабзава (араб لهجة).
Эдебиатдин чӀал (рагъакӀидай патан арабистикада инг. Modern Standard Arabic — гилан чӀаван стандартдин араб чӀал) — сад тирди. Эдебиатдин араб чӀала и дуьньядани илимда авай пара затӀаризни лугьудай гафар сад ийизва, гьакӀ ятӀани бязи араб уьлквейра рахунрин чӀала ам лап кьериз ишлемишзава.
Чара-чара уьлквейра араб нугъатар сад-садалай лап чара жезва, пара вахтара абурал рахадайбур сад-садан гъавурда акьазвач.
Гьар араб уьлкведа филмар, телевидение, газетар ва мсб гзаф пай эдебиатдин араб чӀалал акъатзава.
Ислам ва сифтени-сифте Къуръан умуми эдебиатдин чӀал (жуьреба-жуьре нугъатрал рахазвайбурун койне тирди) вилик ракъурунин сад ийидай фактор тир. ЧӀал туькӀуьруниз Исламди ийизвай таъсир малта чӀалан мисалдилай чир жезва. Хашпересвили виниз кьазвай Малтада магъриб нугъватрикай сад кьилдин малта чӀалаз элкъвена.
Къуръандиз агъзур йисалай виниз авай сурвал аватӀани кӀвале хайи нугъватар ишлемишзавай гилан кӀелай арабри жемятдин уьмуьрда гьа гьа эдебиатдин чӀалал рахаз жезва, анжах са гъвечӀи грамматика регьят ва гафарган цӀийи авуна. КъурЪан хьиз Исламдилай вилик тир поэзия ва бедуинрин чӀал хъсан, классикадин чӀалан чешне яз гьисабзавай тир.
Семит чӀалан кӀватӀалда араб чӀала кьунвай чка[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Классик араб чӀал сур араб чӀалавай тӀимил чара я. Семитрин чӀаларин пара дувулар араб чӀалани ава. Алатай вахтара семитологияда классик араб чӀал семитрин чӀаларин арада виридалайни архаик тирди гьисабзавай тир. Амма вахт финивай, маса афразиатик чӀаларив гекъигунин рекьелди, алимриз чир хьана хьи пара араб чӀала авайди акьван лап сифте кьилинди туш.
Тарих[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Виш йисарин къене чӀал датӀана дегиш жезвай тир, амма и дегишвилери кхьинрал акьван чӀехи эсер авунач. Вучиз лагьайтӀа, куьруь ачух сесер, Къуръандилай гъейри, мад текстра кхьдай туш. Классик (кьакьан) араб чӀал арабрин хайи чӀал туш. Амма къени, дегиш хьанвай гафарин ибаратдихъ галаз, ам саки вири газетрани ктабра ишлемишзава, Тунис, Марокко ва са кьадар Алжир квачиз, ана араб чӀала литературадин чӀалан рол франк чӀалахъ галаз пайзава. Маса араб уьлквейра герек тир гафарин запас авачир чкайра илимдинни техникадин литературада ингилис чӀал ишлешмишзава.
Фонетика[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Фонетикадин патахъай эдебиатдин араб чӀалаз лап гегьеншдиз вилик фенвай ахъа тушир сесерин система хас я, иллаки кӀалхандинбур, эмфатикбурни сарарин арада жедайбур.
«Грамматикадин кӀвалахра фонетикадин хилера анжах араб сесерин артикуляциядикай, тахьайтӀа гьакӀни абурун комбинаторикадин дегишвиликай кхьизвай тир. Арабриз кьетӀен таъсир индиан сесерин классификациядин системади авуна, ам артикуляциядин чка вам маса артикулятор лишанар гьисабдиз къачунал бинеламиш жезва. »
«Сесер сад-садав артикулятор ва функционал патарихъай гекъигунин къайда ишлемишзавай тир. Авиценнади сесерин арада авай рафтарвилел чирдайвал корелляциядин мана кутуна.
ЭлячӀунар[дуьзар хъувун | вики-текст дуьзар хъувун]
Гафарганарни энциклопедияр | ||||
|---|---|---|---|---|
