جەژنا زمانێ کوردی
جەژنا زمانێ کوردی یان ژی رۆژا جەژنا زمانێ کوردی رۆژەکە پیرۆزباهیێ یە کو هەر سال د 15ێ گولانێ دە ژئا لیێ پارتیئوو سازیێن کورد ڤە تێ پیرۆزکرن.[1][2] د پیرۆزباهیێن رۆژا جەژنا زمانە کوردی دە ب بەرنامەیێن جهێرەنگ کو ژئا لیێ سازیێن کوردی ڤە تێنە لدارخستن بالا ل سەر زەختێنئا سیمیلاسیۆنێن کو ل سەر زمانێ کوردی هەیە تێن کشاندن. د سالێن داویێ دە ب تایبەتی رەوشا زمانێ کوردی،ئا سیمیلاسیۆنئوو ئا ستەنگکرنئێ ن ل هەمبەری زمانێ کوردی کو ژئا لیێ هکوومەتێن داوی یێن دەولەتا ترک ڤە ل کو ل باکورێ کوردستانێ ل دژی زمانئوو چاندا کوردی تێنە کرن ژئا لیێ پارتیئوو سازیان ڤە تێنە نقاشکرن.[3]
دیرۆک[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
د 15ێ گولانا 1932ان دە ل پایتەختا سووریێ شامێ ژئا لیێ میر جەلادەت بەدرخان ڤە یەکەمجار کۆڤارا حاوار تێ چاپکرن. کۆڤارا حاوار، 23 هێژمارێن دەستپێکێ ب تیپێنئە رەبی ب کوردیئوو 34 هێژمارێن داوی ب تیپێن لاتینی ب کوردی دەرتێ.[4] د سالا 1987ان دە فرات جەوەری دچە شامێئوو هەموو هەژمارێن کۆڤارێ د دو جیلدان دە کۆم دکەئوو د 15ێ گولانا 1998ان دە ژ بەر کوئە ڤ سالڤەگەرا دەرکەتنا کۆڤارێ یە دوەشینە.ئە ڤ رۆژ هەر سال ژئا لیێ سازیێن چاندیئوو پارتیێن سیاسی ڤە وەکێ رۆژا جەژنا زمانێ کوردی تێ پیرۆزکرن.[5]
داخوویانیێن سازیان[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
د پیرۆزباهیا جەژنا زمانێ کوردی دە گەلەک سازیئوو پارتیێن سیاسی یێن باکورێ کوردستانێ بال دکشینن سەر زەختێن کو ژئا لیێ دەولەتا ترکییەیێ ڤە ل سەر زمانێ کوردی تێ بکارانین، تینن زمان. ژئا لیێ پارتیئوو سازیان ڤە داخوازا پەروەردەیا ب زمانێ کوردیئوو داخوازا راوەستاندنئا ئا سیمیلاسیۆنا ل دژی زمانێ کوردان تێ کرن [6][7][8]
د دەربارێ پەروەردەهی ب زمانێ زکماکی بانگاوازیئوو داخوازێن چەند سازیئوو پارتیێن سیاسی یێن باکورێ کوردستانێ یا سالا 2021انئە ڤ ن:
- پارتیا دەمۆکراتیکئا گەلان (حدپ): پاراستنانا زمان، چاندئوو وێژەیا کوردی کو گەلێ کورد د تەڤاهیا دیرۆکا خوە دە ژ بۆ زندی هشتنێ بەردێلێن مەزن دایە.ئە ڤ نە تەنێ ژ بۆ گەلێ کورد ژ بۆ تەڤاهیا گەلێن هەرێمێ هێڤیەکە مەزنئە . د تۆمارکرنێن پارلەمەنتۆیێ دە ب کوردی کو ل سەر کورسییێ تێئا خافتن ب ناڤێ 'زمانێ نایێ زانین'، 'زمانێ نایێ فەهمکرن'، زمانێ 'خ' تێ گۆتن. رۆژا جەژنا زمانێ کوردی کو وەکێ رۆژەکی تێکۆشینێ تێ خوەدیدەرکەتن، گەلەکی گرینگئە . د ڤێ رۆژا ب واتە دەئە م گەلێ کوردئوو هەموو کەسێن کو ل دژی زلم،ئا سیمیلاسیۆن،ئی نکار، جەهالەتئوو پۆلیتیکایێن سووجێ چاندی یێن کو ب سەدسالانە ل سەر زمان، چاندئوو وێژەیا کوردی ددۆمە، کەدئوو تێکۆشینا ددن، سلاڤ دکنئوو رۆژا زمانێ کوردی پیرۆز دکن.[9]
- وەشانخانەیا نووبهار: زارۆکان رۆژا زمانێ کوردی پیرۆز کرنئوو گۆتن، "زمانێ مە بەدەوئە ، لێ خوەدی دەرکەڤە. ب کوردی بخویننئوو بنڤیسنئوو ب کوردی باخڤن." د ڤیدەۆیا کو ژئا لیێ وەشانخانەیا نووبهارێ ڤە کو ب سالانئە ژ زمانێ کوردی رە خزمەت کریە هاتئا مادەکرن دە ب مناسەبەتا 89ەمین سالڤەگەرا رۆژا زمانێ کوردیئوو ل سەر مەدیایا جڤاکی هاتە وەشاندن ، زارۆکان بانگ ل هەموو کوردان کر. زارۆکان ب زاراڤایێ کوردی کورمانجی، سۆرانی، دملکیئوو لۆری گۆتن، "زمانێ مە بەدەوئە ، لێ خوەدی دەرکەڤە. ب کوردی بخویننئوو بنڤیسنئوو ب کوردی باخڤن."[10][11]
- تۆرا زمانئوو چاندا کوردی: کۆۆردیناتۆرێ پرتوکاکوردیئوو سەکرەتەریا تۆرا زمانئوو چاندا کوردی باوەر بەرشەڤ دیار کر کو رۆژا زمانێ کوردی د سالێن داوی دە یەک ژ رۆژێن هەری گرینگئێ ن کوردانئە کو ل هەرێمێن کو نکارنئا ستەنگ بکن. قایووم (دەستەسەر) تایین کرنەئوو ئا ستەنگکرنا وان ل دژی خەباتێن زمانێ کوردی ددۆمینئە . ژ تابەلەیێن ب کوردی بگرە هەتا ڤەبژارکا زمانێ کوردی کو د مالپەرێن شارەداریان دە د وەشانێ دە بوو، ژ وەشانێ هلدان. بەرشەڤ دا زانین کو د پێڤاژۆیا چارەسەریێ دەئە دەبیاتا کوردیئوو کوردی مۆمەنتومەکە باش ب دەست خست، لێ د پێڤاژۆیا پشتی وێ دە جارەکە دن راستیئا ستەنگیان هاتئوو ئا نی زمان کو تەڤی ڤانئا ستەنگیان ژی کوردی ب پێش ڤە دچە "د پێڤاژۆیا چارەسەریێ دە بەشا زمانێ کوردی ب ڤەکرنا بەشا ماستەرئوو دۆکتۆرایێ رە ژ بۆ وێژەیا کوردیئوو کوردی رانداسانسەکە نوو روو دا ب تایبەتی د ڤێ پێڤاژۆیێ دە پرتووکئوو نڤیسکارێن نوو دەرکەتن هۆلێ ڤێ یەکێ بازارا کوردی بەرفرەه کرئوو بوو سەدەما کو وەشانخانە زێدەتر پرتووکان چاپ بکن لێ بەلێ پشتی سالا 2015ان کو پێڤاژۆیا چارەسەریێ قەدیائوو پێڤاژۆیا شەر دەست پێ کر، قەدەخەیێن ل هەموو قادان ژ نوو ڤە دەست پێ کر. پرتووک دیسا هاتن قەدەخەکرن، کوئە ڤ یەک باندۆر ل وەشانگەران کر. لێئە ڤ دو سال ن ژ نوو ڤە لڤئوو تەڤگەر هەیە. وەشانخانەیان دیسا دەست ب وەشاندنا پرتووکان کرن."[12]
چاڤکانی[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]
- ^ گازەتەس،ئە ڤرەنسەل. "حدپ: کüرتچەئا نایاسایلا کۆرونسون". ئەڤرەنسەل.نەت (ب ترکی).
- ^ گازەتەس،ئە ڤرەنسەل. "کüرت دل بایرامı | 'بر گüن دەğل، هەر گüن کüرتچە'ئە ğتم کامپانیاسı باشلıیۆر". ئەڤرەنسەل.نەت (ب ترکی).
- ^ تورکسه، باسنەوس. "حدپ'دەن کüرت دل بایرامıئا چıکلاماسı: کüرتچەئا نایاسایلا کۆرونسون". ووو.باسنەوس.جۆم.
- ^ "حاوار'دان کüرت دل بایرامı'نا: دلمز ڤارلığıمıزدıر - Öزگüر مانشەت". ۆزگورمانسەت.نەت (ب ترکی). 13 گولان 2021. ژ ۆریژینالێ د 15 گولان 2021 دە هاتئا رشیڤکرن.
- ^ گازەتەس،ئە ڤرەنسەل. "کüرت دل بایرامı | 'بر گüن دەğل، هەر گüن کüرتچە'ئە ğتم کامپانیاسı باشلıیۆر". ئەڤرەنسەل.نەت (ب ترکی).
- ^ "کüرت دل بایرامı'نı کوتلویۆروز…". هدپ.ۆرگ.تر (ب ترکی). رۆژا گهشتنێ 16 گولان 2021.
- ^ "چۆجوکلاردان تüم کüرتلەرە چاğرı!". ووو.روداو.نەت. رۆژا گهشتنێ 16 گولان 2021.
- ^ گازەتەس،ئە ڤرەنسەل. "کüرت دل بایرامı'نا دار کۆنوشان یایıنجıلار:ئا نا دلدەئە ğتم چن مüجادەلەئە دلمەل". ئەڤرەنسەل.نەت (ب ترکی). رۆژا گهشتنێ 16 گولان 2021.
- ^ "کüرت دل بایرامı'نı کوتلویۆروز…". هدپ.ۆرگ.تر (ب ترکی).
- ^ "چۆجوکلاردان تüم کüرتلەرە چاğرı!". ووو.روداو.نەت.
- ^ ب زارۆکان را 15ێ گولانێ رۆژا جەژنا زمانێ کوردی -89 ڤدەۆ (بئی نگلیزی)، رۆژا گهشتنێ 16 گولان 2021
- ^ گازەتەس،ئە ڤرەنسەل. "کüرت دل بایرامı'نا دار کۆنوشان یایıنجıلار:ئا نا دلدەئە ğتم چن مüجادەلەئە دلمەل". ئەڤرەنسەل.نەت (ب ترکی).