Ongerscheide zwesche Versione vun dä Sigg „Kölsch (Sprooch)“
Almi92 (Klaaf · Beijdrähsch) |
Jüppsche (Klaaf · Beijdrähsch) |
||
Reih 4: | Reih 4: | ||
Kölsch eßß en Dialäkk vumm [[Ripoarisch]]. Ma darrv_et ned mi_m [[Rheinischer Regiolekt|Rheijnische]] verwäßßele. |
Kölsch eßß en Dialäkk vumm [[Ripoarisch]]. Ma darrv_et ned mi_m [[Rheinischer Regiolekt|Rheijnische]] verwäßßele. |
||
== |
== Wie et Kölsche entstande es == |
||
=== Am Aanfang |
=== Am Aanfang wor et Latein === |
||
Ie dat Kölle jejründt un en Stadt wor, han de Minsche, wo dann Kölsche druss jewoode sin als ens de Schnüs jeschwadt. |
|||
De [[Römer]] han |
De [[Römer]] han dann de Stadt jejründt, un eets en <span style="font-variant:small-caps">{{lang|la|oppidum ubiorum}}</span>, un dann en <span style="font-variant:small-caps">{{lang|la|Colonia}}</span> met Aldaa druss jemaat. Domet kome e paar Wööt [[Latein]]isch en dä Kölsche ihr Sproch erin, die mer en [[Köln|Kölle]] bes hück bruche deit. Dä Dürpel (<span style="font-variant:small-caps">{{lang|la|durus postis}}</span>), de Muur (<span style="font-variant:small-caps">{{lang|la|murus}}</span>), de Pooz (<span style="font-variant:small-caps">{{lang|la|porta}}</span>), e ne Pohl (<span style="font-variant:small-caps">{{lang|la|palus}}</span>), de Pösje (<span style="font-variant:small-caps">{{lang|la|procuratiunculæ}}</span>), un de Trallije (<span style="font-variant:small-caps">{{lang|la|trichilæ}}</span>) sen e paare Beispillscher. Lutter Saache, die de jermanische [[Ubier]] zevür ja nit jekannt hann, ävver och dä Jux (<span style="font-variant:small-caps">{{lang|la|jokus}}</span>), de [[Ärger|Moleste]] (<span style="font-variant:small-caps">{{lang|la|molestia}}</span>), un dä [[WEin|Wing]] (<span style="font-variant:small-caps">{{lang|la|vinum}}</span>), die kannten se bestimp add, wann och de Jernmane em [[Himmelsrichtung|Norde]] vum Reich nit e su jään Wing drinke dääte. |
||
=== Dann |
=== Dann kome de Franke === |
||
Em fönnefte |
Em fönnefte Johrhondert noh Christus kome dann de [[Franken|Franke]] aan d'r Rhing, un drövver. Dat wohr e ne Stamm vun de [[Germane|Jerrmane]], un die hann et eetste Mohl vun zwei Mohl en aachzehnhondert Johr jeschaff, Kölle enzenämme, esu lang, wie Kölle noch en Stadtmuur hatt. Vun doh aan wood en Kölle ens Altfränkisch jeschwadt, un do hät sich bes hück nur winnisch draan jeändert. Ävver de Kölsche han ier Shprooh fuffzehnhundert Johr lang immer e besje moderniseet, un uss alle häre Länder et ein ov andere opjenumme, Esu es allmählich dat Kölsch vun hückzedaachs druss jewoode. |
||
== Et Vatterunser op Kölsch == |
== Et Vatterunser op Kölsch == |
De Version vum 20. Aujuss 2012 öm 12:50 Uhr
Kölsch eßß watt dä Kölsche schwaadt.
Oder och om Kölle eröm. Äwwer nit ze wigg. Vleish esuh wigg wi wo dat Kölsch jemaat weed.
Kölsch eßß en Dialäkk vumm Ripoarisch. Ma darrv_et ned mi_m Rheijnische verwäßßele.
Wie et Kölsche entstande es
Am Aanfang wor et Latein
Ie dat Kölle jejründt un en Stadt wor, han de Minsche, wo dann Kölsche druss jewoode sin als ens de Schnüs jeschwadt. De Römer han dann de Stadt jejründt, un eets en oppidum ubiorum, un dann en Colonia met Aldaa druss jemaat. Domet kome e paar Wööt Lateinisch en dä Kölsche ihr Sproch erin, die mer en Kölle bes hück bruche deit. Dä Dürpel (durus postis), de Muur (murus), de Pooz (porta), e ne Pohl (palus), de Pösje (procuratiunculæ), un de Trallije (trichilæ) sen e paare Beispillscher. Lutter Saache, die de jermanische Ubier zevür ja nit jekannt hann, ävver och dä Jux (jokus), de Moleste (molestia), un dä Wing (vinum), die kannten se bestimp add, wann och de Jernmane em Norde vum Reich nit e su jään Wing drinke dääte.
Dann kome de Franke
Em fönnefte Johrhondert noh Christus kome dann de Franke aan d'r Rhing, un drövver. Dat wohr e ne Stamm vun de Jerrmane, un die hann et eetste Mohl vun zwei Mohl en aachzehnhondert Johr jeschaff, Kölle enzenämme, esu lang, wie Kölle noch en Stadtmuur hatt. Vun doh aan wood en Kölle ens Altfränkisch jeschwadt, un do hät sich bes hück nur winnisch draan jeändert. Ävver de Kölsche han ier Shprooh fuffzehnhundert Johr lang immer e besje moderniseet, un uss alle häre Länder et ein ov andere opjenumme, Esu es allmählich dat Kölsch vun hückzedaachs druss jewoode.
Et Vatterunser op Kölsch
Vatterunser
Leeve Herrjott, hellich ess Dinge Name.
Vum Himmel us rejeers Do et janze Weltall
noh Dingem Welle.
Wie ne Vatter sorgs Do för de Minschheit,
die he op de Äd Di Rich erwaden deit.
Vill Nut es en der Welt, döm bedde mer:
maach doch, dat keine Minsch mieh muss
Hunger ligge.
Nemm vun uns alle Sündeschold,
domet och jederein ess jnädich de eije
Schöldner.
Helf Do uns, dat meer alle Versökunge
widderstonn,
un halt alles vun uns fähn, wat unsem
iwije Heil schade künnt.
Amen. [1]
Luur och ens he
- de Swadesh Lėßß förr_et Kölsche
- de Wenker Säz op Kölsch
- de Sigge op Kölsch
Quelle
- ↑ övvernumme vun dä 139. Sigg us däm Booch vum Jean Jenniches: Foder för Laachduve, Greven Verlag, Kölle, 2009. ISBN 978-3-7743-0435-2
Böcher
- Wrede, Adam: Neuer Kölnischer Sprachschatz. 3 Bändt med 1168 Sigge. Greven Verlag, Kölle. 12. Auflach, 1999. ISBN 3-7743-0243-X
- Hoenig, Fritz: Wörterbuch der Kölner Mundart. Nach der Erstausgabe von 1877. J. P. Bachem, Kölle 1952
- Lützeler, Heinrich: Philosophie des Kölner Humors, Peters-Verlag, Hanau/Main 1954
- Heike, Georg: Zur Phonologie der Stadtkölner Mundart — (Deutsche Dialektgeographie Band 57), Marburg 1964
- Hirschberg, Martin & Hochhaus, Klaus: Kölsch för anzelore, Lütgen, Frechen, 1990, ISBN 3-9802573-0-4
- Bhatt, Christa: Kölsche Schreibregeln. Bachem-Verlag, Kölle. 1. Auflach, 2002. ISBN 3-7616-1605-8.
- Tiling-Herrwegen, Alice: De kölsche Sproch, Kurzgrammatik Kölsch-Deutsch. Bachem-Verlag, Kölle. 1. Auflach, 2002. ISBN 3-7616-1604-X
- Resch, Helga & Bungter, Tobias: Sprachführer Kölsch (mit einer CD gesprochen von Tommy Engel). Verlag Kiepenheuer & Witsch, Kölle, 1. Auflach, 2004. ISBN 3-462-03557-6.
Resch, Helga & Bungter, Tobias: Sprachführer Kölsch 2 - für Fortgeschrittene (mit einer CD gesprochen von Tommy Engel). Verlag Kiepenheuer & Witsch, Kölle, 1. Auflach, 2005. ISBN 3-462-03591-6. - Bhatt, Christa & Herrwegen, Alice: Das Kölsche Wörterbuch. Bachem-Verlag Kölle. 2. Auflach, 2005. ISBN 3-7616-1942-1
- Meyer, Stephan]]: kleiner kölscher kosmos. LUND-Verlagsgesellschaft mbH, Kölle, 1. Auflach 2005. ISBN 978-3-938486-01-6, ISBN 3-938486-01-5.
- das kölsche liedbuch. LUND-Verlagsgesellschaft mbH, Kölle, 4. Auflach 2006. ISBN 978-3-938486-00-9, ISBN 3-938486-00-7.
Websigge
- De Akademie för uns kölsche Sproch
- Dütsch-Kölsch-Övversetzer
- Omegawiki määd_e Wööterbooch fö Kölsch en alle Shprooche un retur
- hee jidd_et och e Kölsch_Wööterbooch
Dä Artikel iss noh koot. Äwwä eä könnt bald enz länger sinn, wenn do mithilfs.
Jlich aanpakke? Dann loß jonn!