უზბეკური ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის

	უზბეკური ენა; ლათ. Oʻzbek tili; რუს. Ўзбек тили; არაბ. ئۇزبېك تیلى‎
გავრცელებულია	უზბეკეთი; ავღანეთი
მოლაპარაკეთა რაოდენობა	დაახ. 22 მლნ
ლინგვისტური კლასიფიკაცია	თურქული ენები
დამწერლობის სისტემა	კირილური დამწერლობა; ლათინური დამწერლობა; არაბული დამწერლობა
ენის კოდები	uz
	რუკა
	მოლაპარაკეთა არეალი მოლაპარაკეთა არეალი
	ვიკისივრცე
ენის თარგი	{{Lang-uz}}
	ვიკისივრცეში არის ვიკიპედია — უზბეკური ენა

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა

[შეუმოწმებელი ვერსია]

[შემოწმებული ვერსია]

← წინა ცვლილება

შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა

ვიზუალურივიკიტექსტი

შიდახაზური

უკანასკნელი რედაქცია 17:17, 13 სექტემბერი 2022-ის მდგომარეობით

უზბეკური ენა, ან უზბეკური (თვითსახელრქმევით: Oʻzbek tili [უზბეკური ენა], Oʻzbekcha [უზბეკური], მოძველებული კირილური ფორმა Ўзбек тили და არაბული ئۇزبېك تیلى‎Oʻzbek tili) — შუა აზიაში მოლაპარაკეთა რაოდენობის მიხედვით ყველაზე მეტად გავრცელებული თურქული ენა. უზბეკეთში ამ ენას მოლაპარაკეთა უმეტესობა მშობლიურ ენად მიიჩნევს. უზბეკური არის უზბეკეთის სახელმწიფოს ოფიციალური ენა.

უზბეკეთში უზბეკურად მოლაპარაკეთა რიცხვი 22 მლნ. კაცით აღირიცხება. უზბეკურენოვანი უმცირესობები ცხოვრობენ ტაჯიკეთში (1,2 მლნ. კაცი), ავღანეთში (1. მლნ. კაცი), ყირგიზეთში (551 000 კაცი), ყაზახეთში (333 000 კაცი), თურქმენეთში (318 000 კაცი), ჩინეთში (ძინანის პროვინციაში 5000 კაცი). უზბეკური უიგურული ენის მსგავსად თურქულ ენათა სამხრეთაღმოსავლურ ჯგუფში შედის.

უზბეკური ენა მომდინარეობს ჩაგატაიური სალიტერატურო ენიდან, რომელსაც შუა აზიაში XIV-დან XIX საუკუნემდე გამოიყენებდნენ. უზბეკთა ენის ჩამოყალიბებასა და განვითარებაზე ასევე დიდი გავლენა უნდა მოეხდინა სხვადასხვა თურქული წარმოშობის დიალექტს.

უზბეკეთის ყველაზე დიდი ეროვნული პოეტი ალი შირ ნავოი (გასული საუკუნის ქართულ სამეცნიერო ლიტერატურასა და პერიოდიკაში გვხვდება ასევე წერითი ფორმით ალიშერ ნავოი) წერდა ჩაგატაიურ ენაზე, რომელიც ქარახანიდების კარლუკური თურქულიდან წარმოიშვა IX-XII საუკუნეებში. თანამედროვე უზბეკური ენა გვიჩვენებს, რომ მას შემდეგ, რაც IX საუკუნეში, კარლუკები ისლამზე მოექცნენ, ენაში შემოვიდა და დამკვიდრდა მრავალი არაბიზმი და ირანიზმი.

უზბეკური ენა არის ერთადერთი შუა აზიური ენა, რომელსაც საქართველოში შეისწავლიან. თბილისის თავისუფალი უნივერსიტეტის აზიისა და აფრიკის ინსტიტუტში მას შეისწავლიან ერთ-ერთი დამატებითი, არჩევითი ენის სახით.

სიტყვა უზბეკის წარმოშობისათვის[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

უზბეკური ენის ზოგადი დახასიათება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ლექსიკა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ფრაზები და სიტყვები

გამარჯობა - Assalomu aleykum/Salom!
კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება - Xush kelibsiz!
გმადლობთ - Rahmat/Tashakkur
კი / არა - Ha/yoʻq
გეთაყვა - Marhamat
ნახვამდის - Ertagacha xayr

რიცხვები

1 - bir, 2 - ikki, 3 - uch, 4 - toʻrt, 5 - besh, 6 - olti, 7 - yetti, 8 - sakkiz, 9 - toʻqqiz, 10 - oʻn

სდფსდფს

იხილეთ აგრეთვე[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ლიტერატურა[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1. Austin, Peter k.(გამომც.); 1000 Sprachen (lebendig, gefährdet, vergangen). "Spektrum". ISBN 97-3-8274-2100-5 (იხ. სტატია "Usbekisch".)

@@ ხაზი 1: / ხაზი 1: @@
+{{ინფოდაფა ენა
-{{დამუშავების პროცესშია}}
+| სახელი = უზბეკური ენა
+| თვითდასახელება = {{lang-la|Oʻzbek tili}}<br />{{lang-ru|Ўзбек тили}}<br />{{lang-ar|ئۇزبېك تیلى‎}}
+| რაოდენობა = დაახ. 22 მლნ
+| ქვეყნები = {{დროშა|უზბეკეთი}}<br />{{დროშა|ავღანეთი}}
+| კლასიფიკაცია = [[თურქული ენები]]
+| დამწერლობა = [[კირილური დამწერლობა]]<br />[[ლათინური დამწერლობა]]<br />[[არაბული დამწერლობა]]
+| სტატუსი =
+| რუკა=Idioma uzbeko.png
+| კოდები = uz
+| კოდი=uz
+}}
+'''უზბეკური ენა''', ან '''უზბეკური''' (თვითსახელრქმევით: Oʻzbek tili [უზბეკური ენა], Oʻzbekcha [უზბეკური], მოძველებული [[კირილური ანბანი|კირილური]] ფორმა Ўзбек тили და [[არაბული დამწერლობა|არაბული]] ئۇزبېك تیلى‎Oʻzbek tili) — [[შუა აზია|შუა აზიაში]] მოლაპარაკეთა რაოდენობის მიხედვით ყველაზე მეტად გავრცელებული [[თურქული ენები|თურქული ენა]]. [[უზბეკეთი|უზბეკეთში]] ამ ენას მოლაპარაკეთა უმეტესობა მშობლიურ ენად მიიჩნევს. უზბეკური არის უზბეკეთის [[სახელმწიფო|სახელმწიფოს]] ოფიციალური [[ენა]].
+უზბეკეთში უზბეკურად მოლაპარაკეთა რიცხვი 22 მლნ. კაცით აღირიცხება. უზბეკურენოვანი უმცირესობები ცხოვრობენ [[ტაჯიკეთი|ტაჯიკეთში]] (1,2 მლნ. კაცი), [[ავღანეთი|ავღანეთში]] (1. მლნ. კაცი), [[ყირგიზეთი|ყირგიზეთში]] (551 000 კაცი), [[ყაზახეთი|ყაზახეთში]] (333 000 კაცი), [[თურქმენეთი|თურქმენეთში]] (318 000 კაცი), [[ჩინეთი|ჩინეთში]] (ძინანის პროვინციაში 5000 კაცი). უზბეკური [[უიგურული ენა|უიგურული ენის]] მსგავსად [[თურქული ენები|თურქულ ენათა]] სამხრეთაღმოსავლურ ჯგუფში შედის.
-'''უზბეკური ენა''', ან '''უზბეკური''' (თვითსახელრქმევით: Oʻzbek tili [უზბეკური ენა], Oʻzbekcha [უზბეკური], მოძველებული [[კირილური ანბანი|კირილური]] ფორმა Ўзбек тили და [[არაბული ‏დამწერლობა|არაბული ‏]] ئۇزبېك تیلى‎Oʻzbek tili) არის [[შუა აზია|შუა აზიაში]] მოლაპარაკეთა რაოდენობის მიხედვით ყველაზე მეტად გავრცელებული [[თურქული ენები|თურქული ენა]].  [[უზბეკეთი|უზბეკეთში]] ამ ენას მოლაპარაკეთა უმეტესობა მშბლიურ ენად მიიჩნევს. უზბეკური არის უზბეკეთის [[სახელმწიფო|სახელმწიფოს]] ოფიციალური [[ენა]].
-უზბეკეთში უზბეკურად მოლაპარაკეთა მოლაპარაკეთა რიცხვი 22 მლნ. კაცით აღირიცხება. უზბეკურენოვანი უმცირესობები ცხოვრობენ [[ტაჯიკეთი|ტაჯიკეთში]] (1,2 მლნ. კაცი), [[ავღანეთი|ავღანეთში]] (1. მლნ. კაცი), [[ყირგიზეთი|ყირგიზეთში]] (551 000 კაცი), [[ყაზახეთი|ყაზახეთში]] (333 000 კაცი), [[თურქმენეთი|თურქმენეთში]] (318 000 კაცი), [[ჩინეთი|ჩინეთში]] (ძინანის პროვინციაში 5000 კაცი). უზბეკური [[უიგურული ენა|უიგურული ენის]] მსგავსად [[თურქული ენები|თურქულ ენათა]] სამხრეთაღმოსავლურ ჯგუფში შედის. იგი მომდინარეობს [[ჩაგატაიური ენა|ჩაგატაიური]] სალიტერატურო ენიდან, რომელსაც შუა აზიაში [[XIV საუკუნე|XIV]]-დან [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნემდე]] გამოიყენებდნენ. უზბეკური ენის ჩამოყალიბებასა და განვითარებაზე ასევე დიდი გავლენა უნდა მოეხდინა სხვადასხვა თურქული წარმოშობის [[დიალექტი|დიალექტს]]. <br>
-უზბეკეთის ყველაზე დიდი ეროვნული პოეტი [[ალი შირ ნავოი|'''ალი შირ ნავოი''']] ([[XX საუკუნე|გასული საუკუნის]] ქართულ სამეცნიერო ლიტერატურასა და პერიოდიკაში გვხვდება ასევე წერითი ფორმით '''ალიშერ ნავოი''') წერდა ჩაგატაიურ ენაზე, რომელიც ქარახანიდების კარლუკური თურქულიდან წარმოიშვა [[IX საუკუნე|IX]], [[XII საუკუნე|XII საუკუნეებში]]. თანამედროვე უზბეკური ენა გვიჩვენებს, რომ მას შემდეგ, რაც [[IX საუკუნე|IX საუკუნეში]], კარლუკები [[ისლამი|ისლამზე]] მოექცნენ, [[ენა|ენაში]] შემოვიდა დამკვიდრდა მრავალი [[არაბიზმი]] და [[ირანიზმი]].
+უზბეკური ენა მომდინარეობს [[ჩაგატაიური ენა|ჩაგატაიური]] სალიტერატურო ენიდან, რომელსაც შუა აზიაში [[XIV საუკუნე|XIV]]-დან [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნემდე]] გამოიყენებდნენ. უზბეკთა ენის ჩამოყალიბებასა და განვითარებაზე ასევე დიდი გავლენა უნდა მოეხდინა სხვადასხვა თურქული წარმოშობის [[დიალექტი|დიალექტს]].
+უზბეკეთის ყველაზე დიდი ეროვნული პოეტი [[ალი შირ ნავოი|'''ალი შირ ნავოი''']] ([[XX საუკუნე|გასული საუკუნის]] ქართულ სამეცნიერო ლიტერატურასა და პერიოდიკაში გვხვდება ასევე წერითი ფორმით '''ალიშერ ნავოი''') წერდა ჩაგატაიურ ენაზე, რომელიც ქარახანიდების კარლუკური თურქულიდან წარმოიშვა [[IX საუკუნე|IX]]-[[XII საუკუნე|XII საუკუნეებში]]. თანამედროვე უზბეკური ენა გვიჩვენებს, რომ მას შემდეგ, რაც [[IX საუკუნე|IX საუკუნეში]], კარლუკები [[ისლამი|ისლამზე]] მოექცნენ, [[ენა|ენაში]] შემოვიდა და დამკვიდრდა მრავალი [[არაბიზმი]] და [[ირანიზმი]].
+'''უზბეკური ენა''' არის ერთადერთი შუა აზიური [[ენა]], რომელსაც [[საქართველო|საქართველოში]] შეისწავლიან. თბილისის თავისუფალი უნივერსიტეტის [[აზიისა და აფრიკის ინსტიტუტი (თბილისი)|აზიისა და აფრიკის ინსტიტუტში]] მას შეისწავლიან ერთ-ერთი დამატებითი, არჩევითი ენის სახით.
 == სიტყვა უზბეკის წარმოშობისათვის ==
+== უზბეკური ენის ზოგადი დახასიათება ==
 == ლექსიკა ==
@@ ხაზი 12: / ხაზი 29: @@
 '''ფრაზები და სიტყვები'''
-* გამარჯობა - Salaam aleikhem; Salom
+* გამარჯობა - Assalomu aleykum/Salom!
-* კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება - Hush kelibsiz
+* კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება - Xush kelibsiz!
-* გმადლობთ - Rakhmat; Tashakkur
+* გმადლობთ - Rahmat/Tashakkur
-* კი / არა - Kha / Yuk; Yöq
+* კი / არა - Ha/yoʻq
 * გეთაყვა - Marhamat
-* ნახვამდის - Ērtagacha khair
+* ნახვამდის - Ertagacha xayr
 '''რიცხვები'''
-* 1 - bir, 2 - ikki, 3 - uch, 4 - tûrt, 5 - besh, 6 - olti, 7 - yetti, 8 - sakkiz, 9 - tûkkiz, 10 - ûn
+* 1 - bir, 2 - ikki, 3 - uch, 4 - toʻrt, 5 - besh, 6 - olti, 7 - yetti, 8 - sakkiz, 9 - toʻqqiz, 10 - oʻn
+სდფსდფს
+== იხილეთ აგრეთვე ==
-== ლიტერატურა ==
+* [[აზიისა და აფრიკის ინსტიტუტი|აღმოსავლეთმცოდნეობის პროფილის ინსტიტუტები]]
-. Austin, Peter k.(გამომც.); 1000 Sprachen (lebendig, gefährdet, vergangen). "Spektrum". ISBN 97-3-8274-2100-5 (იხ. სტატია "Usbekisch".) <br>
+* [[აღმოსავლეთმცოდნეობა]], [[ისლამოლოგია]], [[თურქოლოგია]], [[ოსმანისტიკა]]
+== ლიტერატურა ==
+. Austin, Peter k.(გამომც.); 1000 Sprachen (lebendig, gefährdet, vergangen). "Spektrum". ISBN 97-3-8274-2100-5 (იხ. სტატია "Usbekisch".) <br />
-[[კატეგორია:თურქული ენები]]
+[[კატეგორია:უზბეკური ენა]]
-[[am:ዑዝበክኛ]]
-[[ar:لغة أوزبكية]]
-[[arz:اوزبيكى]]
-[[ast:Uzbecu]]
-[[az:Özbək dili]]
-[[be:Узбекская мова]]
-[[be-x-old:Узбэцкая мова]]
-[[bg:Узбекски език]]
-[[bn:উজবেক ভাষা]]
-[[br:Ouzbekeg]]
-[[bs:Uzbečki jezik]]
-[[ca:Uzbek]]
-[[crh:Özbek tili]]
-[[cs:Uzbečtina]]
-[[cv:Узбек чĕлхи]]
-[[da:Usbekisk (sprog)]]
-[[de:Usbekische Sprache]]
-[[en:Uzbek language]]
-[[eo:Uzbeka lingvo]]
-[[es:Idioma uzbeko]]
-[[et:Usbeki keel]]
-[[eu:Uzbekera]]
-[[fa:زبان ازبکی]]
-[[fi:Uzbekin kieli]]
-[[fr:Ouzbek]]
-[[ga:An Úisbéiceastáinis]]
-[[gl:Lingua usbeca]]
-[[he:אוזבקית]]
-[[hi:उजबेक भाषा]]
-[[hu:Üzbég nyelv]]
-[[id:Bahasa Uzbek]]
-[[it:Lingua usbeca]]
-[[ja:ウズベク語]]
-[[kk:Өзбек тілі]]
-[[ko:우즈베크어]]
-[[ky:Өзбек тили]]
-[[la:Lingua Uzbecica]]
-[[lt:Uzbekų kalba]]
-[[mk:Узбечки јазик]]
-[[mr:उझबेक भाषा]]
-[[nds:Usbeeksche Spraak]]
-[[new:उजबेक भाषा]]
-[[nl:Oezbeeks]]
-[[no:Usbekisk]]
-[[pl:Język uzbecki]]
-[[pnb:ازبک]]
-[[pt:Língua uzbeque]]
-[[qu:Usbik simi]]
-[[ro:Limba uzbecă]]
-[[ru:Узбекский язык]]
-[[sk:Uzbečtina]]
-[[sv:Uzbekiska]]
-[[sw:Kiuzbeki]]
-[[ta:உசுபேகிய மொழி]]
-[[tg:Забони ӯзбакӣ]]
-[[th:ภาษาอุซเบก]]
-[[tr:Özbekçe]]
-[[tt:Үзбәк теле]]
-[[ug:ئۆزبېك تىلى]]
-[[uk:Узбецька мова]]
-[[uz:Oʻzbek tili]]
-[[zh:乌兹别克语]]