(Go: >> BACK << -|- >> HOME <<)
Jump to content

Panagpudot ti lubong

Urnosen dagiti silpo
Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
The printable version is no longer supported and may have rendering errors. Please update your browser bookmarks and please use the default browser print function instead.
Ti sangalubongan a natimbengan a temperatura ti daga-taaw manipud idi 1880–2020, a mainaig ti 1951–1980 a katimbengan. Ti nangisit a linia ket ti tinawena katimbengan ken ti nalabbaga a linia ket isu ti 5 a tawen nga agtartaray a katimbengan. Dagiti berde a baras ket agiparparang kadagiti di-nalawag a karkulo. Nagtaudan: NASA GISS
Ti mapa ket agiparparang ti 10-a tawen a katimbengan (2000–2009) iti sangalubongan a natimbengan a temperatura nga anomalia a mainaig ti 1951–1980 a katimbengan. Ti kadakkelan a panagpangato ti temperetura ket idiay Artiko ken Antartiko a Peninsula. Nagtaudan: NASA nga Oserbatorio ti Daga[1]
Posil a sungrod a mainaig ti panagruar ti CO2 a maipada kadagiti lima a maar-aramid nga IPCC a panagruar. Dagiti naidennet ket minaig kadagiti sangalubongan a panagsardeng. Datos manipud iti IPCC SRES a mararamid; Datos a pagsaknapan ti papel a mairaman ti "CO2 a Panagsengngaw manipud iti Panaguram ti Sungrod 2010 – Dagiti nailasin" ti Ahensia ti Sangalubongan nga Enerhia; ken Nayon a IEA a datos. Nagtaudan ti ladawan: Eskeptiko a Siensia

Ti Panagpudot ti lubong (Ingles: Global warming) ket daytoy ti panagpangato ti katimbengan a temperatura ti tangatang iti Daga ken dagiti taaw manipud idi gibus iti maika-19 a siglo ken dagiti naipadto a panagtultuloy. Manipud idi rugi ti maika-20 a siglo, ti katimbengan a temperatura ti rabaw ti Daga ket nagpangato babaen ti agarup a 0.8 °C (1.4 °F), nga addaan iti agarup a dua a pagkatlo kadagiti panagpangato ket rimsua manipud idi 1980.[2] Ti panagpudot iti klima a sistema ket awan dudua, ken dagiti sientista ket ad-adu ngem 90% a sigurado a kaaduan kadagitoy ket naaramid babaen ti immadu a konsentrasion iti inbernadero nga alingasaw a napataud babaen kadagiti aramid ti nagtagitaon a kas dagiti panagpaawan ti kabakiran ken ti panagpuor kadagiti posil a sungrod.[3][4][5][6] Dagiti a nasukimat ket mabigbigan babaen ti nailian a siensia dagiti akademia kadagiti amin a kangrunaan a naparang-ay a pagpagilian.[7][A]

Dagiti maipadpadto a modelo ti klima ket naipabuklan idi 2007 a Reporta ti Maikapat a Panagipateg (AR4) babaen ti Intergobernmental a Sangkabenneg iti Panagbalbaliw ti Klima (IPCC). Nangibagbagada nga iti las-ud ti maika-21 a siglo ti rabaw a temperatura ti lubong ket mabalin nga umad-adu a ngumato iti 1.1 iti 2.9 °C (2.0 iti 5.2 °F) para iti kababaanda a Naipangpangruna a Reporta dagiti Senario ti Sengngaw ken 2.4 iti 6.4 °C (4.3 iti 11.5 °F) para iti kangatoda.[8] Dagitoy a sakup kadagitoy a karkulo ket nagtaud manipud iti panagusar kadagiti modelo nga adda dagiti aggigiddiat a sensitibidad ti konsetrasion ti alingasaw iti inbernadero.[9][10]

Dagiti masakbayan a ballag ken mainaig a panagbalbalaiw ket maigiddiat manipud kadagiti rehion ti lawlaw ti lubong.[11] Dagiti pagtonoyan iti panagpangato ti temperatura ti lubong ket mangiraman ti maysa a panagpangato kadagiti lessaad ti baybay ken ti panagbalbaliw ti kaadu ken tabas iti tudo, ken dagiti pay mabalin a panagpadakkel dagiti subtropikal a desierto.[12] Ti panagpudot ket manamnama a napigpigsa idiay Artiko ken mainaigto iti agtultuloy a panagsanud dagiti glasier, permafrost ken yelo ti baybay. Dagiti mabalin pay a pagtonoyan iti panagpudot ket mairaman ti kankanayon nga irurumsua dagiti pasamak ti nakaro a tiempo a mairaman dagiti allon ti pudot, igaaw ken napigsa a tudo, panag-asido ti taaw ken pannakapukaw dagiti sebbangan gapu kadagiti agbalbaliw a rehimen ti temperatura. Dagiti pagtonoyan a nakaro para iti tattao ket mairaman ti seguridad ti taraon manipud kadagiti panagbabassit kadagiti maapit ken ti pannkapukaw kadagiti pagnaedan manipud iti inundasion.[13]

Dagiti maisingsingasing a panagsungbat nga annuroten iti panagpudot ti lubong ket mairaman ti panagpalag-an babaen ti panagpabassit kadagiti sengngaw, panagampon kadagiti pagtonoyanna, ken dagiti mabalin a masakbayan a heoinhenieria. Kaaduan ti pagpagilian ket partido ti Pagibatayan a Taripnong ti Panagbalbaliw ti Klima ti Nagkaykaysa a Pagpagilian (UNFCCC),[14] a ti dumtengan ti gandatda ket ti panagpawil kadagiti makadangran nga antropoheniko a (a kas ti, pinataud ti tao) a panagbalbaliw ti klima.[15] Dagiti Partido ti UNFCCC ket nangamponda kadagti sakup ti annuroten a naidaremdem a mangpabassit kadagiti alingasaw a sengngaw ti inarbedero[16]:10[17][18][19]:9 ken ti panagtulong ti panagampon ti panagpudot ti lubong.[16]:13[19]:10[20][21] Dagiti Partido ti UNFCCC ket nangitunosda nasken dagiti panagpabassit kadagiti sengngaw,[22] ken dagiti masakbayan a panagpudot ti lubong ket mapatinggaan ti baba ti 2.0 °C (3.6 °F) a mainaig ti pre-industrial nga agpang.[22][B] Dagiti reporta naipablaak idi 2011 babaen ti Enbironmento a Programa ti Nagkaykaysa a Pagpagilian[23] ken ti Ahensia ti Internasional nga Enerhia[24] ket mangisingsingasing a dagiti ganetget manipud iti naspsapa ngem maika-21 a siglo a panagpabassit kadagiti sengngaw ket saan a makaanay ti UNFCCC a puntaan ti 2 °C.

Napalplaliiw a panagbalbaliw ti temperatura

refer to caption
Ti panagpangato ti linaon a pudot ti taaw ket ad-adu ngem ti ania man a naipenpen nga enerhia iti pudot a balanse ti Daga kadagiti dua a paset ti panawen ti 1961 aginggana ti 2003 ken 1993 aginggana ti 2003, ken pakaibilangan kadagiti ad-adu ngem 90% iti mabalin a panagpangato ti linaon a pudot ti sistema ti Daga iti las-ud kadagitoy a paset ti panawen.[25]
refer to caption and adjacent text
Dua milenio dagiti natimbeng a temperatura ti rabaw segun ti nadumaduma a rekonstruksion manipud dagiti pannakbagi a klima, ti tunggal maysa ket naipasayaat iti maipapan ti dekada a gatagantingan, nga adda ti rehistro ti instrumental a temperatura a natuonan iti nangisit.

Ti natimbeng a temperatura ti rabaw ti Daga ket ngimmato babaen ti 0.74±0.18 °C kadagit ipaset ti panawen ti 1906–2005. Ti gatad ti panagpudot kadagiti kinaudi a gudua iti dayta a paset ti panawen ket gangani nadoble para iti dayta a paset ti panawen a kas maysa a sibubukel (0.13±0.03 °C tunggal maysa a dekada, a maigiddiat ti 0.07±0.02 °C tungngal maysa a dekada). Ti pagtonoyan a isla ti urbano a pudot ket bassit laeng, a nakarkulo a pakaibilangan para iti basbassit ngem 0.002 °C iti panagpudot iti tungngal maysa a dekada manipud idi 1900.[26] Dagiti temperatura iti akin-baba a tropospera ket ngimmato iti nagbaetan ti 0.13 ken 0.22 °C (0.22 ken 0.4 °F) tunggal maysa a dekada manipud idi 1979, segun dagiti panagrukod ti satelite. Dagiti pannakbagi ti klima ket mangipakpakita ti temperatura a relatibo a natalinaayen kadagiti maysa wenno dua ribo a tawtawen sakbay ti 1850, nga adda dagiti maipapan ti rehion a panagduduma a kas ti Mediebal a Napudot a Paset ti Panawen ken ti Bassit a Panawen ti Yelo.[27]

Ti panagpudot a makitkita iti rehistro ti instrumental a temperatura ket maitunos kadagiti nawatiwat a sakop iti panagpalpaliiw, a kas nadokumentuan babaen dagiti adu a sientipiko a grupo.[28] Dagiti kas pagarigan ket mairaman ti panagpangato ti lessaad ti baybay (ti danum ket dumakkel no pumudot),[29] ti nawatiwat a pannakatunaw iti niebe ken yelo,[30] pannakaipangato ti linaon a pudott kadagiti taaw,[28] pannakaipangato ti kadam-eg,[28] ken ti nasapsapa a pannakaitutop kadagiti pasamak ti primabera,[31] e.g., ti panagsabsabong dagiti mula.[32] Ti probabilidad a dagitoy a panagbalbaliw ket nairana laeng a napasamak ket pudno a sero.[28]

Dagiti kaaudian a karkulo ti Goddard Institute for Space Studies (GISS) ti NASA ken ti National Climatic Data Center ket mangipakpakita nga idi 2005 ken 2010 ket agpadpada para iti kapudotan a tawen ti planeta manipud idi matalekan a, nawatwat a magun-od dagiti instrumento a panagrukod idi naladaw a maika-19 a siglo, a linabsanna idi 1998 babaen ti basbassit a sangkagasut a grado.[33][34][35] Dagiti karkulo babaen ti Climatic Research Unit (CRU) ket nangipakpakita nga idi 2005 a kas ti kapudotan a tawen, iti likudan ti 1998 a ti 2003 ken 2010 ket agpadpada para iti maikatlo a kapudotan a tawen, nupay kasta, "ti biddut a karkulo para kadagiti agmaymaysa a tawen … ket saan a basbassit ngem sangapulo a beses a dakdakkel ngem ti baetan a paggiddiatan dagitoy a tallo a tawen."[36] Ti World Meteorological Organization (WMO) dagiti insasao iti kasasaad ti sangalubongan a klima idi 2010 ket nangipalpalawag a, "Ti 2010 a nominal a pateg iti +0.53 °C ket nairanggo nga immuna kadagiti 2005 (+0.52 °C) ken 1998 (+0.51 °C), urayno dagiti paggiddiatan a baetan dagitoy a tallo a tawen ket saan nga estadistika a nangruna..."[37]

refer to caption and adjacent text
Ti NOAA a grapiko dagiti Sangalubongana Tinawen nga Anomalia ti Temperatura 1950–2012, a mangipakpakita ti Akin-abagatan a Panagpallayog ti El Niño

Dagiti temperatura idi 1998 ket saan a kadawyan a gapu ta dagiti sangalubongan a temperatura ket napektaran babaen ti Akin-abagatan a Panagpallayog ti El Niño (ENSO), ken ti kapigsaan nga El Niño iti napalabas a siglo ket napasamak iti las-ud ti dayta a tawen.[38] Ti sangalubongan a temperatura ket suheto dagiti nabiit a termino a panagbalbaliw a maituoon kadagiti napaut a pagduyosan ken mabalin a temporario a manglapped kaniada. Ti relatibo a katalinaay ti temperatura manipud idi 2002 aginggana idi 2009 ket maitunos iti kastoy a pasamak.[39][40] Idi 2010 ket El Niño pay a tawen. Iti ababa a pangbaliw ti panagpallayog, ti 2011 ket maysa idi a La Niña a tawen nga idi ket nalamlamiis ngem daytoy ket maika-11 pay a kapudotan a tawen manipud idi nairugin ti panagirehistro idi 1880. Kadagiti 13 a kapudotan a tawtawen manipud idi 1880, 11 kadagitoy ket tawtawen manipud idi 2001 aginggana idi 2011. Kadagiti kabarbaro a kinaudi a rehistro, ti 2011 ket isu idi ti kapudotan a tawen ti La Niña iti paset ti panawen manipud idi 1950 aginggana idi 2011, ken maasitganna ti 1997 a saan idi a ti kababaan a puntos iti siklo.[41]

Dagiti panagbalbaliw ti klima ket agdumaduma iti sangalubongan. Manipud idi 1979, dagiti temperatura ti daga ket ngimmato iti agarup a mamindua a naparpardas ngem dagiti temperatura ti taaw (0.25 °C tunggal maysa a dekada a maigiddiat ti 0.13 °C tunggal maysa a dekada).[42] Dagiti temperatura ti taaw ket nabunbuntog a nagpangato ngem dagiti temperatura ti daga gapu ti dakdakkel nga epektibo a kapasidad dagiti taaw ken gapu ta ti taaw ket ad-adu a makapukaw ti pudot baaen ti panagbawbaw.[43] Ti akin-abagatan a Hemisperio ket masna pay a napudpudot ngem ti akin-abagatan a Hemisperio gapu ti maipapan ti meridiano a panangawit ti pudot kadagiti taaw nga adda dagiti paggiddiatan iti agarup a 0.9 petawatts nga agpaamianan,[44] nga adda ti maysa a mainayon a maited manipud kadagiti albedo a paggiddiatan a nagbaetan dagiti polar a rehion. Manipud idi rugi ti industrialisasion ti interhemisperiko a paggiddiatan ti temperatura ket ngimmaton gapu ti pannakatunaw ti yelo ti baybay ken niebe idiay Amianan.[45] Dagiti natimbeng a temperatura ti artiko ket ngimmatngaton iti gangani a dua a gatad iti sangalubongan kadagiti napalabas a 100 a tawtawen, nupay kasta dagiti temperatura ti artko ket nakarkaroda pay nga agbalbaliw.[46] Urayno ad-adu pay dagiti inbernadero nga alingasaw ti naipuspusgaw iti Akin-amianan ngem ti Akin-abagatan a Hemisperio daytoy ket saan a makaited iti paggiddiatan iti panagpudot gapu ta dagiti nangruna nga inbernadero nga alingasaw ket aganayda laeng nga agpaput tapno mailaokda kadagiti hemisperio.[47]

Ti termal nga inertia dagiti taaw ken dagiti nabuntog a sungbat dagiti saan a dagus a pakaibanagan ket kaibuksilanna a ti klima ket makasapul kadagiti siglo wenno napapaut tapno maipag-isu kadagiti panagbalbaliw. Dagiti panagadal ti panagikeddeng ti klima ket mangipakpakita nga urayno mapatalinaay dagiti inbernadero nga alingasaw kadagiti agpang idi 2000, ti adu pay a panagpudpudot iti agarup a 0.5 °C (0.9 °F) ket mapasamak pay laeng.[48]

Dagiti nagibasaran

  1. ^ Ti 2009 a Gibisan ti Kapudotan a Dekada a Nairehistro. NASA Imahen ti Obserbatorio ti Daga iti Dayta nga Aldaw, 22 Enero 2010.
  2. ^ Dagiti Pagpilian ti Klima ti Amerika. Washington, D.C.: Ti Nailian nga Akademia a Pagmalditan. 2011. p. 15. ISBN 978-0-309-14585-5. Ti katimbengan a temperatura iti rabaew ti Daga ket ngimmato babaen ti agarup a 1.4 °F (0.8 °C) kadagiti napalabas a 100 a tawen, nga addaan iti agarup a 1.0 °F (0.6 °C) iti daytoy a panagpudot a rimsua kadagiti napalabas a tallo a dekada
  3. ^ "Ti panagpudo iti klima a sistema ket awan dudua, ket makitkita tattan manipud kadagiti panagpalpaliiw kadagiti panagpangato iti sangalubongan a katimbengan a temperatura ti angin ken taaw, ti agnanayon a panakatunaw iti niebe ken yelo ken panagpangato ti sangalubongan a katimbengan ti pantar ti baybay." IPCC, Sintesia a Reporta Naiyarkibo 2018-11-02 iti Wayback Machine, Paset 1.1: Panagpalpaliiw ti panagbalbaliw ti klima Naiyarkibo 2018-08-04 iti Wayback Machine, iti IPCC AR4 SYR 2007.
  4. ^ "Dagiti tallo nga inusar ket inusar a panagipalpalawag kdagiti di-nalawag nga addaan iti tunggal maysa a naisangayan a porma ti pagsasao. * * * A dagiti di-nalawag iti maysa a nisangayan a nagbanagan ket naipategan ti panagusar ti eksperto a panangipato ken estadistikal a panagusig kadagiti bagbagi ti ebidensia (a kas dagiti panagpalpaliiw wenno nagbanagan ti modelo), dagiti sumaganad a pumadpada a panakasakup ket usaren a panagiyebkas ti naipategan a probabilidad a rumsua: awan dudua >99%; nangato ti panakaagpayso >95%; agpayso >90%......" IPCC, Sintesis a Reporta Naiyarkibo 2018-11-02 iti Wayback Machine, Panagtaripatu ti Di-nalawag Naiyarkibo 2013-03-09 iti Wayback Machine, iti IPCC AR4 SYR 2007.
  5. ^ IPCC, Sintesis a Reporta Naiyarkibo 2018-11-02 iti Wayback Machine, Section 2.4: Panakagupit ti panagbaliw ti klima Naiyarkibo 2018-11-03 iti Wayback Machine, iti IPCC AR4 SYR 2007.
  6. ^ Dagiti Pagpilian ti Klima ti Amerika: Gunglo ti Panagparang-ay ti Siensia iti Panagbaliw ti Klima; Konsilo ti Nailian a Pangsukisok (2010). Panagparang-ay ti Siensia ti Panagbaliw ti Klima. Washington, D.C.: Ti Nailian nga Akademia a Pagmalditan. ISBN 0-309-14588-0. (p1) … adda napigsa, kredible a bagi ti ebidensia, a naibatay kadagit adu a linia ti panagsukisok, nga agdokdukumento a ti klima ket agbalbaliw ken dagitoy a panagbalbaliw ket kaaduan a gapuanan kadagiti inararamid ti nagtagitaoan. Nupay adu pay dagiti maadal, ti bugas ti the core penomeno, sientipiko a panagsalsaludsod, ken dagiti hipotesis ket natalipupos a naimatangan ken natibker a natakderan iti rupa ti nakaro a sientipiko a suppiat ken ti naannad a panagadal kadagiti sabsabali a panagipalpalawagan. * * * (p21-22) Adda dagiti daduma a sientipiko a naipatingga wenno teoria ket natalipupos a naimatangan ken nasubokan, ken nasuportaran babaen kadagiti adu a nawaya a panagpalpaliiw ken nagbanagana, a ti kababalin a dagiti sumaganad ket mabirukan a dagitoy ket saan a pudno ket mapaawanen a bassit. Iti kaytoy a naipatingga ken dagiti teoria ket naipategandan a kas maysa a naikeddeng a kinapudno. Daytoy ket kasla ti kaso para iti naipatingga a ti sistema ti Daga ket pumudpudot ken ti kaaduan iti daytoy a pangpudpudot ket gapu kadagiti inararamid ti nagtagitaoan.
  7. ^ "Kumaduaan nga insarita dagiti Akademia ti Siensia" (PDF). Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2013-09-09. Naala idi 9 Agosto 2010.
  8. ^ Meehl et al., Chap. 10: Dagiti Maipadpadto a Klima ti Sangalubongan Naiyarkibo 2016-04-15 iti Wayback Machine, Sec. 10.ES: Katimbengan a Temperatura Naiyarkibo 2011-11-16 iti Wayback Machine, iti IPCC AR4 WG1 2007.
  9. ^ Schneider Von Deimling, Thomas; Held; Ganopolski; Rahmstorf (2006). "Nakarkulo a sensitibidad ti klima manipud naigrupo a simulasion ti glasial a klima". Dagiti Dinamiko ti Klima. CiteSeerX: 10.1.1.172.3264.
  10. ^ Meehl et al., Chap. 10: Dagiti Maipadpadto a Klima ti Sangalubongan Naiyarkibo 2016-04-15 iti Wayback Machine, Paset 10.5: Panangibilang ti Sakup ti Panagbalbaliw ti Klima, iti IPCC AR4 WG1 2007.
  11. ^ Solomon et al., Teknikal a pakabuklan, Paset TS.5.3: Dagiti Maipadpadto a Rehional a Gatad, iti IPCC AR4 WG1 2007.
  12. ^ Lu, Jian; Vechhi, Gabriel A.; Reichler, Thomas (2007). "Panagpadakkel ti Hadley a selula babaen ti panagpudot ti lubong" (PDF). Sursurat ti Heopisikal a Panagsukisok. 34 (6): L06805. Bibcode:2007GeoRL..3406805L. doi:10.1029/2006GL028443. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2008-12-17. Naala idi 2013-02-11.
  13. ^ US NRC 2012[nasken ti napno a dakamat]
  14. ^ Pagibatayan a Taripnong ti Panagbalbaliw ti Klima ti Nagkaykaysa a Pagpagilian (UNFCCC) (2011), Kasasaad ti Panagpasingked ti Taripnong, Sekretariat ti UNFCCC: Bonn, Alemania: UNFCCC. Kaaduan ti pagpagilian iti lubong ket partido ti Pagibatayan a Taripnong ti Panagbalbaliw ti Klima ti Nagkaykaysa a Pagpagilian (UNFCCC), a nangampon ti puntaan a 2 °C . Manipud idi 25 Nobiembre 2011, dagitoy ket partido ti 195 (194 nga es-estado ken 1 a rhional nga ekonomiko a gunglo ti panagtitipon (ti Kappon ti Europa)) iti UNFCCC.
  15. ^ "Artikulo 2". Pagibatayan a Taripnong ti Panagbalbaliw ti Klima ti Nagkaykaysa a Pagpagilian. Ti dumtengan a gandat iti daytoy a Taripnong ken dagiti amiaman a mainaig a legado nga instrumento a maampon ken magun-od dagiti Konperensia dagiti Partido, segun kadagiti nangruna a probision ti Taripnong, ti panagtalinaay ti kaadu dagiti inarbedero nga alingasaw iti tangatang iti maysa nga agpang a mangpawil ti makadangran nga antropoheniko a panagbiang ti sistema ti klima. Dagiti kastoy nga agpang ket mabain a magun-od iti kaunegan ti batayan ti panawen a makaanay a mangpalubos ti ekosistema a mangampon ti masna a panagbalbaliw ti klima, tapno maisegurado ti panagpataud ti taraon ket saan a madangran ken tapno mapakabaelen ti pannakaipan ti ekonomiko a panagrang-ay iti matalinaay a pamay-an., naala manipud iti nakabangonan ti sangalubongan a tulagan a naikeddeng idi 21 Marso 1994.
  16. ^ a b Pagibatayan a Taripnong ti Panagbalbaliw ti Klima ti Nagkaykaysa a Pagpagilian (UNFCCC) (2005), Maikanem nga Urnong ken sintesis ti immuna a nailian a panakinsinnarita manipud kadagiti Partido a saan a nairaman iti Nairaman I iti Taripnong. Palagip babaen ti sekretariat. Ehekutibo a pakabuklan. (PDF), Ginebra (Suisa): Opisina ti Nagkaykaysa a Pagpagilian idiay Ginebra
  17. ^ Gupta, S. et al. 13.2 Panagbalbaliw ti klima ken dagiti dadduma pay a mainaig nga annuroten Naiyarkibo 2013-03-09 iti Wayback Machine, in IPCC AR4 WG3 2007.
  18. ^ "Ch 4: Panagbalbaliw ti klima ken pakasakbayan ti enerhia", {{citation}}: Awan wenno awan linaon ti |title= (tulong), in IEA 2009, pp. 173–184 (pp.175-186 of PDF)
  19. ^ a b Pagibatayan a Taripnong ti Panagbalbaliw ti Klima ti Nagkaykaysa a Pagpagilian (UNFCCC) (2011), Urnong ken sintesis ti maikalima a nailian a panakisinnaritaan. Ehekutibo a pakabuklan. Palagip babaen ti sekretariat. (PDF), Ginebra (Suisa): Opisina ti Nagkaykaysa a Pagpagilian idiay Ginebra
  20. ^ Adger, et al., Kapitulo 17: Pagtonoyan ti panagampon dagiti panagsanay, dagiti pagpilian, dagiti lapped ken kapasidad, Naiyarkibo 2018-11-03 iti Wayback Machine Ehekutino apakabuklan Naiyarkibo 2013-03-10 iti Wayback Machine, iti IPCC AR4 WG2 2007.
  21. ^ 6. Panagala kadagiti masapul a pundo para iti panangipabassit ken panag-ampon (PDF), iti Bangko ti Lubong (2010), 2010 a Reporta ti Panagrang-ay ti Lubong: Panagrang-ay ken Panagbalbaliw ti Klima, Washington DC, Estados Unidos: Ti Internasional a Banko para iti Panagibangon manen ken Panagrang-ayt / Ti Banko ti Lubong, pp. 262–263, naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-03-05, naala idi 2013-02-11
  22. ^ a b Pagibatayan a Taripnong ti Panagbalbaliw ti Klima ti Nagkaykaysa a Pagpagilian (UNFCCC) (2011), Taripnong dagiti Partido – Maika-16 a taripnong: Keddeng 1/CP.16: Dagiti Tulagan ti Cancun: Dagiti Nagbalinan dagiti obra ti Ad Hoc a Grupo ti Agob-obra iti Nabayag a Termino a Tignay ti Pagtitinnulongan babaen ti Taripnong (Ingles): Parapo 4 (PDF), Sekretariat ti UNFCCC: Bonn, Alemania: UNFCCC, p. 3 "(…) nasken dagiti adu a panagpabassit ti alingasaw a sengngaw ti inbernadero segun ti siensia, ken kas tinaidokumento iti Maikapat a Panagtonoy a Reporta ti Intergobernmental nga Entrapanio ti Panagbalbaliw ti Klima, nga adda ti panirigan ti panagpabassit ti alingasaw a sengngaw ti inbernadero tapno matengngel ti panagpangato ti natimbeng a temperatura ti lubong iti baba ti 2 °C a nangatngatao ngem dagiti preindustrial nga agpang"
  23. ^ Enbironmento a Programa ti Nagkaykaysa a Pagpagilian (UNEP) (Nobiembre 2011), "Ehekutibo a Pakabuklan", Panagisilpo ti Baetan ti Sengngaw: Ti Sintesis a Reporta ti UNEP (PDF), Nairobi, Kenya: UNEP, p. 8, ISBN 978-92-807-3229-0, naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2011-11-26, naala idi 2013-02-11 UNEP Stock Number: DEW/1470/NA
  24. ^ Ahensia ti Internasional nga Enerhia (IEA) (2011), "Ehekutibo a Pakabuklan (Ingles)", 2011 a Sangalubongan a Pakasakbayan ti Enerhia (PDF), Paris, Pransia: IEA, p. 2, naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2013-10-19, naala idi 2013-02-11
  25. ^ Bindoff, N.L., "Kapitulo 5: Dagiti panagpalplaliiw: Maipapan ti Taaw a Panagbalbaliw ti Klima ken Lessaad ti Baybay", Sec 5.2.2.3 Dagiti pagbanagan para iti Balanse ti Pudot ti Daga {{citation}}: Awan wenno awan linaon ti |title= (tulong), iti IPCC AR4 WG1 2007, nagibasaran babaen ti: Dagiti Grapiko ti Klima babaen ti Skeptical Science: Dagiti Komponente ti Panagpudo ti Lubong:, Skeptical Science, Dagiti komponente ti panagpudot ti lubong para iti paset ti panawen ti 1993 aginggana ti 2003 a nakarkulo manipud iti IPCC AR4 5.2.2.3
  26. ^ Trenberth et al., Kapitulo. 3, Dagiti panagpalpaliiw: Atmosperiko a Rabaw ken Panagbalbaliw ti Klima Naiyarkibo 2017-09-24 iti Wayback Machine, Paet 3.2.2.2: Dagiti Isla ti Urbano a Pudot ken dagti Pagtonoyan ti Panagusar ti Daga Naiyarkibo 2014-05-12 iti Wayback Machine, p. 244 Naiyarkibo 2017-10-23 iti Wayback Machine, iti IPCC AR4 WG1 2007.
  27. ^ Jansen et al., Kapitulo 6, Palaeoklima Naiyarkibo 2013-11-25 iti Wayback Machine, Paset 6.6.1.1: Ania kadi ti Ipakita dagiti Rekonstruksion a Naibatay iti Paleoklimatiko a Pannakbagi? Naiyarkibo 2015-03-28 iti Wayback Machine, pp. 466–478 Naiyarkibo 2010-05-24 iti Wayback Machine, iti IPCC AR4 WG1 2007.
  28. ^ a b c d Kennedy, J.J. (2010), "Kasano nga ammotayo no pimmudot ti lubong? iti: 2. Sangalubongan a Klima, iti: Kasasaad ti Klima idi 2009", Bull.Amer.Meteor.Soc., 91 (7): 26
  29. ^ Kennedy, C. (10 Hulio 2012), ClimateWatch Magazine >> Kasasaad ti Klima: Sangalubongan a Lessaad ti Baybay idi 2011, Portal ti Serbisio ti Klima ti NOAA
  30. ^ "Pakabuklan para kadagiti Agar-aramid ti Annuroten", Archive copy, Dagiti Dagus a Pangpalplaiiw kadagiti Kinaudi a Panagbalbaliw ti Klima, naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-11-02, naala idi 2013-05-30{{citation}}: Panagtaripato ti CS1: naiyarkibo a kopia a kas titulo (silpo), in IPCC AR4 WG1 2007
  31. ^ "Pakabuklan para kadagiti Agar-aramid ti Annuroten", Archive copy, B. Ti agdama a pannakaammo kadagiti napalpaliiw a pagbanagan iti panagbalbaliw ti klima iti masna ken enbironmento ti tao, naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-04-19, naala idi 2013-05-30{{citation}}: Panagtaripato ti CS1: naiyarkibo a kopia a kas titulo (silpo), iti IPCC AR4 WG2 2007
  32. ^ Rosenzweig, C., "Kapitulo 1: Panagikeddeng ti balor dagiti Napaliiw a Panagbalbaliw ken dagiti Sunbat dagiti Masna ken Maimaton a Sistema", Archive copy, Paset 1.3.5.1 Dagiti panagbalbaliw iti penolohia, naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-11-02, naala idi 2013-05-30{{citation}}: Panagtaripato ti CS1: naiyarkibo a kopia a kas titulo (silpo), iti IPCC AR4 WG2 2007, p. 99
  33. ^ Cole, Steve; Leslie McCarthy. "NASA – NASA a Panagsukisok ket nakitana a ti 2010 ket Naipada ti Nairehistro a Kapudotan a Tawen". Naiyarkibo manipud iti kasisigud (Pabuya) idi 2020-01-03. Naala idi 3 Marso 2011.
  34. ^ Hansen, James E. (12 Enero 2006). "Goddard nga Instituto para kadagiti Panagadal ti Limbang, Panagusig ti Rabaw a Temperatura ti GISS". NASA a Goddard nga Instituto para kadagiti Panagadal ti Limbang. Naala idi 17 Enero 2007.
  35. ^ "Kasasaad ti Klima: Sangalubongan a Panagusig para iti Tinawen ti 2009". 15 Enero 2010. Naala idi 3 Mayo 2011.
  36. ^ Jones, Phil. "Pakaammo a Sabanas ti CRU blng. 1: Rehistro ti Sangalubongan a Temperatura". Unit ti Panagsukisok ti Klima, Eskuela dagiti Siensia ti Enbironmento, Unibersidad ti Daya nga Anglia. Naala idi 3 Mayo 2011.
  37. ^ World Meteorological Organization (2011), Insasao ti WMO iti kasasaad ti sangalubongan a klima idi 2010 (PDF), World Meteorological Organization (WMO)
  38. ^ Changnon, Stanley A.; Bell, Gerald D. (2000). El Niño, 1997–1998: Ti Klima a Pasamak iti Siglo. Londres: Unibersidad ti Oxford a Pagmalditan. ISBN 0-19-513552-0.
  39. ^ Knight, J.; Kenney, J.J.; et al. (Agosto 2009). "Dagiti Kadi Sangalubongan a Pagduyosan ti Temperatua Kadagiti Kinaudi a Dekada ket Mangpamadi kadagiti Panangipadto ti Klima? [iti "Kasasaad ti Klima idi 2008"]" (PDF). Bull.Amer.Meteor.Soc. 90 (8): S75–S79. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2011-11-23. Naala idi 13 Agosto 2011.
  40. ^ Panagbuntog ti Sangalubongan a Temperatura – saan a ti gibus ti panagbalbaliw ti klima. UK Met Office. Naala idi 20 Marso 2011.
  41. ^ "Sentro ti Datos ti Nailian a Klima ti NOAA, Kasasaad ti Klima: Sangalubongan a Panagusig para iti Tinawen ti 2011". NOAA. 19 Enero 2012. Naala idi 31 Enero 2012.
  42. ^ Trenberth et al., Kapitulo 3, Dagiti Panagpalpaliiw: Atmosperiko a Rabaw ken Panagbalbaliw ti Klima Naiyarkibo 2017-09-24 iti Wayback Machine, Ehekutibo a Pakabuklan Naiyarkibo 2018-11-02 iti Wayback Machine, p. 237 Naiyarkibo 2017-10-23 iti Wayback Machine, iti IPCC AR4 WG1 2007.
  43. ^ Rowan T. Sutton; Buwen Dong; Jonathan M. Gregory (2007). "Daga/baybay a pannakaibagi a panagpudot a panagsungbat iti panagbalbaliw ti klima: Dagiti modelo a resulta ti IPCC AR4 ken panangipada kadagiti panagpalpaliiw". Sursurat ti Heopisikal a Panagsukisok. 34 (2): L02701. Bibcode:2007GeoRL..3402701S. doi:10.1029/2006GL028164. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-09-23. Naala idi 19 Septiembre 2007.
  44. ^ Carl, Wunsch (Nobiembre 2005). "The Total Meridional Heat Flux and Its Oceanic and Atmospheric Partition" (PDF). Warnakan iti Klima. 18 (21): 4374–4380. doi:10.1175/JCLI3539.1. Naala idi 25 Abril 2013.
  45. ^ Feulner, Georg; Stefan Rahmstorf; Anders Levermann; Silvia Volkwardt (Marso 2013). "Iti Taudan ti Rabaw a Temperatura ti Angin a Paggiddiatan ti Baetan dagiti Hemisperio iti Agdama nga Aldaw a Klima ti Daga". Warnakan iti Klima. doi:10.1175/JCLI-D-12-00636.1. Naala idi 25 Abril 2013.
  46. ^ "TS.3.1.2 Spatial Distribution of Changes in Temperature, Circulation and Related Variables – AR4 WGI Technical Summary". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2017-10-11. Naala idi 2013-05-30.
  47. ^ Ehhalt et al., Kapitulo 4: Atmosperiko a Kimika ken dagiti Inbernadero nga Alingasaw, Paset 4.2.3.1: Karbon mono oksido(CO) ken hidrohenio (H2) Naiyarkibo 2012-04-09 iti Wayback Machine, p. 256 Naiyarkibo 2012-01-17 iti Wayback Machine, iti IPCC TAR WG1 2001.
  48. ^ Meehl, Gerald A. (18 Marso 2005). "How Much More Global Warming and Sea Level Rise" (PDF). Science. 307 (5716): 1769–1772. Bibcode:2005Sci...307.1769M. doi:10.1126/science.1106663. PMID 15774757. Naala idi 11 Pebrero 2007.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Panagpudot ti lubong iti Wikimedia Commons

Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Panagpudot_ti_lubong&oldid=400289"