Lanmérik di Sid : Diférans ant vèrsyon
Aucun résumé des modifications |
Aucun résumé des modifications |
||
Lign 1 : | Lign 1 : | ||
[[Fiché:South America (orthographic projection).svg|197px|thumb|right|Kart di lokalizasyon di |
[[Fiché:South America (orthographic projection).svg|197px|thumb|right|Kart di lokalizasyon di Lanmérik di Sid.]] |
||
'''Lanmérik di Sid''' |
'''Lanmérik di Sid''' sa roun anba-kontinan é sa parti méridjonnal-a di [[Lanmérik]]-a, soulon pwen di lavi. Sa anba-kontinan ki sitchwé antchèrman annan lémisfè lwès-a é prensipalman annan lémisfè sid-a. Li sa bòdé koté lwès ké loséyan pasifik é koté nò é lès ké loséyan atlantik. A [[Lanmérik santral]]-a ki ka rélyé sa anba-kontinan ké [[Lanmérik di Nò]], é [[Karayb|Karayb-ya]] ki sa sitchwé o nòlwès. |
||
Dé lanng-yan ki gen plis lokitò annan Lanmérik di Sid-a sa [[Espagnol]] ké |
Dé lanng-yan ki gen plis lokitò annan Lanmérik di Sid-a sa [[Espagnol]] ké |
Vèrsyon di 31 out 2018 à 20:22
Lanmérik di Sid sa roun anba-kontinan é sa parti méridjonnal-a di Lanmérik-a, soulon pwen di lavi. Sa anba-kontinan ki sitchwé antchèrman annan lémisfè lwès-a é prensipalman annan lémisfè sid-a. Li sa bòdé koté lwès ké loséyan pasifik é koté nò é lès ké loséyan atlantik. A Lanmérik santral-a ki ka rélyé sa anba-kontinan ké Lanmérik di Nò, é Karayb-ya ki sa sitchwé o nòlwès.
Dé lanng-yan ki gen plis lokitò annan Lanmérik di Sid-a sa Espagnol ké Portigè.
Jéyografi
Amérik di Sid ka konstitchwé majò parti ostral dé latè émerjé di sa ki sa jénéralman dézigné kou Nouvo Monn, émisfè wès, Amérik ya, ou senpman Amérik a (ki sa pafwè konsidéré kou roun sèl kontinan é Amérik di Sid oun sou-kontinan).
Anvironnman
Nò di Amérik di Sid ka abrité oun grann parti di byodiversité planétèr dé latè émerjé. Danbwa ya sa soupannan an fort régrésyon o profi dé préri di élvaj (boven notaman, destiné à ekspòrtasyon) é kiltir endistriyèl (di soja notaman, pou parti transjénik). Difé ya di danbwa, dégradasyon dé sòl, ké élvaj ké agrikiltir endistriyèl sa à lorijin d'émisyon enpòrtant di gaz à éfè di sèr (ki ka fè parti légzanp di Brésilun dé pronmyé émétò mondyal). Pa ayò sid di kontinan sa sitchwé sou trou di kouch d'ozonn di antarktik, ki kondwi à roun fòrt os di tô d'UV(kansérijèn, moutajèn).
Ékonomi
Agrikiltir ka rété sèktò d'aktivité pli enpòrtan di Amérik di Sid, menm si chomaj riral ké povté ka chasé popilasyon an vèr énorm vil kotyèr. Rousours minyèr é pétrolyèr, byen ki sibstansyèl, sa inégalman réparti soulon péyi ya.
Lanng
Lanng an pli itilizé an Amérik di Sid sa portigè, ki sa lanng ofisyèl di Brézil. Amérik di Sid ka prézanté oun trè gran nonm di lanng minoritèr : nous ka dénonbré prè di 600 lanng ki ka apartni à 118 fanmi lengwistik.
Lanng éropéyenn yan
Senk lanng yan d'orijin kolonyal di Amérik di Sid sa portigè, espagnol, anglè, néyèrlandè ké fransè.
Lanng otoktonn ya
Popilasyon endyenn ou amérendyenn, chifré pa milyon, té progrésivman roufoulé ver entéryòr di kontinan. Paradoksalman, enpòrtans di sa popilasyon lokitris pa ka garanti anyen pérénité dé lanng amérendyenn yan, ki sa pou laplipar ménasé d'ekstenksyon.
Rélijyon
Rélijyon prensipal an Amérik di Sid sa katolisism. Soupannan, légliz protestant ya (prensipalman évanjélik) ka dévlopé so kò rapidman an nonm di pratikan, notaman o Brézil é o Sourinam.
Pèp
Ki ka ègzisté
Group ètnik é endijèn di Amérik di Sid ka enkli :
Léta ké téritwar
Péyi-ya (ké téritwar ki ka dépann) andan sa tab sa katégorizé daprè chéma pou réjyon é sibréjyon jéyografik itilizé pa Nasyonzini ya.
Non di sé péyi (ou téritwar) | Siperfisi |
Popilasyon[1] èstimasyon 2010 |
Dansité di popilasyon pa kilomèt karé (km 2) |
Kapital |
---|---|---|---|---|
Arjantin | 2 766 890 km2 | 41 343 200 | 14,9/km2 | Buenos Aires |
Bolivi | 1 098 580 km2 | 9 947 420 | 9.1 km2 | La Paz, Sucre[2] |
Brézil | 8 514 877 km2 | 201 103 330 | 23.6 km2 | Brasilia |
Chili | 756 050 km2 | 16 746 490 | 22.1 km2 | Santiago |
Kolonbi | 1 138 910 km2 | 44 205 290 | 38.8 km2 | Bogota |
Ékwatò | 283 560 km2 | 14 790 610 | 52.2 km2 | Quito |
Zil Malwin (R.-I.) | 12 173 km2 | 3 140 | 0.26 km2 | Pòr Stanley-Lonn |
Lagwiyann(Lafrans) | 86 504 km2 | 229 000[3] | 2.6 km2 | Kayenn-Pari |
Gwiyana | 214 970 km2 | 748 490 | 3.5 km2 | Georgetown |
Paragwé | 406 750 km2 | 6 375 830 | 15.7 km2 | Asuncion |
Pérou | 1 285 220 km2 | 29 907 000 | 23.3 km2 | Lima |
Jéyòrji di Sid ké Zil Sandwich di Sid (R.-I.) | 4 190 km2 | 30 | 0.007 km2 | Grytviken-Lonn |
Sourinam | 163 270 | 486 620 | 3.0 km2 | Paramaribo |
Ourougwé | 176 220 km2 | 3 510 390 | 19.9 km2 | Montevideo |
Vénézwéla | 912 050 km2 | 27 223 230 | 29.8 km2 | Caracas |
Douz péyi ya endépandan lansé 8 désanm 2004 a (déklarasyon di Cuzco) oun projè di Kominoté sid-amérikenn di nasyon (KSN), douvini Inyon dé nasyon sid-amérikenn (INASID), asou modèl di Inyon éropéyenn.