Lanmérik di Sid

Kart di lokalizasyon di Amérik di Sid-a.

Amérik di Sid-a sa roun soukontinan é sa parti méridjonal-a di amérik-a, soulon pwen di lavi. Sa soukontinan ki sitchwé antchèrman annan ésmifès lwès-a é prensipalman annan esmifèr sid-a. Li sa bòrdé koté wès ké loséyan pasifik é koté nò é ès ké loséyan atlantik. A amérik santral-a ki ka rélyé sa soukontinan ké Amérik di Nò, é karayib-ya ki sa sitwé o nòrwès.

Dé lanng-yan ki gen plis lokitò annan Amérik di Sid-a sa Espagnol ké Portigè.

Jéyografi

Imaj satélit di Amérik di Sid.

Amérik di Sid ka konstitchwé majò parti ostral dé latè émerjé di sa ki sa jénéralman dézigné kou Nouvo Monn, émisfè wès, Amérik ya, ou senpman Amérik a (ki sa pafwè konsidéré kou roun sèl kontinan é Amérik di Sid oun sou-kontinan).

Anvironnman

Nò di Amérik di Sid ka abrité oun grann parti di byodiversité planétèr dé latè émerjé. Danbwa ya sa soupannan an fort régrésyon o profi dé préri di élvaj (boven notaman, destiné à ekspòrtasyon) é kiltir endistriyèl (di soja notaman, pou parti transjénik). Difé ya di danbwa, dégradasyon dé sòl, ké élvaj ké agrikiltir endistriyèl sa à lorijin d'émisyon enpòrtant di gaz à éfè di sèr (ki ka fè parti légzanp di Brésilun dé pronmyé émétò mondyal). Pa ayò sid di kontinan sa sitchwé sou trou di kouch d'ozonn di antarktik, ki kondwi à roun fòrt os di tô d'UV(kansérijèn, moutajèn).

Ékonomi

Agrikiltir ka rété sèktò d'aktivité pli enpòrtan di Amérik di Sid, menm si chomaj riral ké povté ka chasé popilasyon an vèr énorm vil kotyèr. Rousours minyèr é pétrolyèr, byen ki sibstansyèl, sa inégalman réparti soulon péyi ya.

Lanng

Lanng an pli itilizé an Amérik di Sid sa portigè, ki sa lanng ofisyèl di Brézil. Amérik di Sid ka prézanté oun trè gran nonm di lanng minoritèr : nous ka dénonbré prè di 600 lanng ki ka apartni à 118 fanmi lengwistik.

Lanng éropéyenn yan

Senk lanng yan d'orijin kolonyal di Amérik di Sid sa portigè, espagnol, anglè, néyèrlandè ké fransè.

Lanng otoktonn ya

Popilasyon endyenn ou amérendyenn, chifré pa milyon, té progrésivman roufoulé ver entéryòr di kontinan. Paradoksalman, enpòrtans di sa popilasyon lokitris pa ka garanti anyen pérénité dé lanng amérendyenn yan, ki sa pou laplipar ménasé d'ekstenksyon.

Rélijyon

Rélijyon prensipal an Amérik di Sid sa katolisism. Soupannan, légliz protestant ya (prensipalman évanjélik) ka dévlopé so kò rapidman an nonm di pratikan, notaman o Brézil é o Sourinam.

Pèp

Ki ka ègzisté

Group ètnik é endijèn di Amérik di Sid ka enkli :

Fiché:149372.jpeg

Chèf Kayapo Raoni Metuktire

Pèp endijèn di Brézil

Dansò Marinera à Trujillo, Pérou

Désandan éropéyen, Buenos Aires

Léta ké téritwar

Kart politk di Amérik di Sid (an fransè)

Péyi ya (ké téritwar ki ka dépann) andan sa tab sa katégorizé daprè chéma pou réjyon é sibréjyon jéyografik itilizé pa Nasyonzini ya.

Non di sé péyi (ou téritwar)	Siperfisi	Popilasyon èstimasyon 2010	Dansité di popilasyon pa kilomèt karé (km 2)	Kapital
Arjantin	2 766 890 km2	41 343 200	14,9/km2	Buenos Aires
Bolivi	1 098 580 km2	9 947 420	9.1 km2	La Paz, Sucre
Brézil	8 514 877 km2	201 103 330	23.6 km2	Brasilia
Chili	756 050 km2	16 746 490	22.1 km2	Santiago
Kolonbi	1 138 910 km2	44 205 290	38.8 km2	Bogota
Ékwatò	283 560 km2	14 790 610	52.2 km2	Quito
Zil Malwin (R.-I.)	12 173 km2	3 140	0.26 km2	Pòr Stanley-Lonn
Lagwiyann(Lafrans)	86 504 km2	229 000	2.6 km2	Kayenn-Pari
Gwiyana	214 970 km2	748 490	3.5 km2	Georgetown
Paragwé	406 750 km2	6 375 830	15.7 km2	Asuncion
Pérou	1 285 220 km2	29 907 000	23.3 km2	Lima
Jéyòrji di Sid ké Zil Sandwich di Sid (R.-I.)	4 190 km2	30	0.007 km2	Grytviken-Lonn
Sourinam	163 270	486 620	3.0 km2	Paramaribo
Ourougwé	176 220 km2	3 510 390	19.9 km2	Montevideo
Vénézwéla	912 050 km2	27 223 230	29.8 km2	Caracas

Douz péyi ya endépandan lansé 8 désanm 2004 a (déklarasyon di Cuzco) oun projè di Kominoté sid-amérikenn di nasyon (KSN), douvini Inyon dé nasyon sid-amérikenn (INASID), asou modèl di Inyon éropéyenn.