Lanmérik di Sid : Diférans ant vèrsyon

Navigation interactive dans l’historique

Contenu supprimé Contenu ajouté

Intégrés

Vèrsyon atchwèl daté di 6 ògtòb 2023 à 12:08

Kart di lokalizasyon di Lanmérik di Sid.

Lanmérik di Sid-a sa roun sibkontinan é sa pati méridjonnal-a di Lanmérik, soulon pwen di lavi. Sa sibkontinan sitchwé antchèrman annan lémisfè lwès é prensipalman annan lémisfè sid. Li sa bòdé koté lwès ké loséyan pasifik é koté nò é lès ké loséyan atlantik. A Lanmérik santral-a ki ka yannen sa sibkontinan ké Lanmérik di Nò épi Karayb-ya ki sa sitchwé bò nòlwès-a.

Dé lanng-yan ki gangnen plis lokitò annan Lanmérik di Sid sa Èspangnòl ké Potidjé.

Jéyografi[chanjé | Chanjé wikikod]

Lanmérik di Sid ka konstitchwé majò parti ostral-a dé latè émerjé di sa ki sa jénéralman déziyen kou Nouvèl Monn, lémisfè lwès, Lanmérik-ya, oben senpléman Lanmérik-a (ki sa pafwè konsidéré kou roun sèl kontinan é Lanmérik di Sid roun sibkontinan).

Lanvironnman[chanjé | Chanjé wikikod]

Nò di Lanmérik di Sid ka abrité roun gran pati di byodivelèrsité plannétèr-a di latè-ya ki émèrjé. Danbwa-ya sa soupannan an fòrt régrésyon pou lélvaj (boven notanman, ki dèstiné pou lèspòrtasyon) ké kiltir endistriyèl (di soja notanman, pou pati transjénik). Difé-ya di danbwa, dégradasyon di sòl, ké lélvaj ké lagrikiltir endistriyèl sa lorijin-an di lémisyon enpòrtan di gaz ké léfè di sèr (ki ka fè pati pa légzanp di Brésilun dé pronmyé lémétò mondjal). Dayò sid-a di kontinan sa sitchwé anba trou di kouch di lozonn di antarktik, ki ka kondjwi bay roun fò monté di to di UV(kansérijenn, moutajenn).

Lékonnonmi[chanjé | Chanjé wikikod]

Lagrikiltir-a ka rété ségtò di lagtivité ki pli enpòrtan di Lanmérik di Sid, menm si chonmaj riral ké povté ka chasé popilasyon-an bò di bidim lavil kotché. Rousours minyé ké pétrolyé, byen ki sibstansyèl, sa inégalman répati soulon péy-ya.

Lanng[chanjé | Chanjé wikikod]

Lanng-an ki pi itilizé atè Lanmérik di Sid sa potidjé, ki sa lanng ofisyèl-a di Brézil. Lanmérik di Sid ka prézanté roun tré gran nonm di lanng minoritèr : nou ka dénonbré bò di 600 lanng ki ka apartni bay 118 fanmi lengwistik.

Lanng éropéyen-yan[chanjé | Chanjé wikikod]

Senk lanng-yan di lorijin kolonnyal di Lanmérik di Sid sa potidjé, èspangnòl, annglé, néyèrlandé ké fransé.

Lanng otogtonn-yan[chanjé | Chanjé wikikod]

Popilasyon nativ di Lanmérik, ki chifré pa milyon, té progrésivman roufoulé bo'd lentéryò-a di kontinan. Paradògsalman, enpòrtans-a di so popilasyon lokitris pa ka garanti pyès pérénité di lanng otogtonn-yan, ki sa pou laplipa ménasé di léstengsyon.

Rélijyon[chanjé | Chanjé wikikod]

Rélijyon prensipal-a annan sibkontinan sidanmériken sa katolisism. Soupannan, légliz protestan-ya (prensipalman évanjélik) ka dévlopé sokò rapidman an nonm di pratikan, notanman atè Brézil ké Sourinanm.

Pèp[chanjé | Chanjé wikikod]

Ki ka ègzisté[chanjé | Chanjé wikikod]

Group ètnik é endijenn di Lanmérik di Sid ka enkli :

Léta ké téritwè[chanjé | Chanjé wikikod]

Kart politk di Lanmérik di Sid (an fransé)

Péyi-ya (ké téritwè ki ka dépann) annan sa tab sa katégorizé dapré chéma pou réjyon é sib-réjyon jéyografik ki itilizé pa Nasyonzini-ya.

Non dé péyi (oben téritwè)	Siperfisi	Popilasyon^[1] èstimasyon 2010	Dansité di popilasyon pa kilonmèt karé (km 2)	Kapital
Larjantin	2 766 890 km2	41 343 200	14,9/km2	Buenos Aires
Bolivi	1 098 580 km2	9 947 420	9.1 km2	La Paz, Souk^[2]
Brézil	8 514 877 km2	201 103 330	23.6 km2	Brasilia
Chili	756 050 km2	16 746 490	22.1 km2	Santiago
Lakolonbi	1 138 910 km2	44 205 290	38.8 km2	Bogota
Lékwatò	283 560 km2	14 790 610	52.2 km2	Kito
Zil Malwin (R.-I.)	12 173 km2	3 140	0.26 km2	Dégra Stanley-Lonn
Lagwiyann(Lafrans)	86 504 km2	229 000^[3]	2.6 km2	Kayenn-Pari
Gwiyannan	214 970 km2	748 490	3.5 km2	Georgetown
Paragwé	406 750 km2	6 375 830	15.7 km2	Asuncion
Pérou	1 285 220 km2	29 907 000	23.3 km2	Lima
Jéyòrji di Sid ké Zil Sandwich di Sid (R.-I.)	4 190 km2	30	0.007 km2	Grytviken-Lonn
Sourinanm	163 270	486 620	3.0 km2	Paramaribo
Lourougwé	176 220 km2	3 510 390	19.9 km2	Montevideo
Vénézwéla	912 050 km2	27 223 230	29.8 km2	Caracas

Douz péyi-ya ki endépandan té lansé 8 désanm 2004 bay (déklarasyon di Cuzco) roun projé di Kouminoté sidanmériken di nasyon (KSN), ki divini Linyon di nasyon sidanmériken-yan (LNASID), asou modèl di Linyon éropéyen.

Not ké référans[chanjé | Chanjé wikikod]

↑ cia.gov
↑ La Paz sa kapital administrativ di Bolivi ; Souk sa kapital konstitisyonnèl.
↑ Combien sommes-nous en 2010 ? - Toute l'actualité de la Guyane sur Internet - FranceGuyane.fr

Lannègs[chanjé | Chanjé wikikod]

	Lanmérik di Sid
Larjantin • Bolivi • Brézil • Chili • Lékwatò • Gwiyannan • Lakolonbi • Lagwiyann • Lourougwé • Paragwé • Pérou • Sourinanm • Vénézwéla

[CIA_estimations_juillet_2010-1] .gov

[2] La Paz sa kapital administrativ di Bolivi ; Souk sa kapital konstitisyonnèl.

[www.franceguyane.fr-3] Combien sommes-nous en 2010 ? - Toute l'actualité de la Guyane sur Internet - FranceGuyane.fr

[1]

[2]

[3]

@@ Lign 1 : / Lign 1 : @@
 [[Fiché:South America (orthographic projection).svg|197px|thumb|right|Kart di lokalizasyon di Lanmérik di Sid.]]
+'''Lanmérik di Sid'''-a sa roun sibkontinan é sa pati méridjonnal-a di [[Lanmérik]], soulon pwen di lavi. Sa sibkontinan sitchwé antchèrman annan lémisfè lwès é prensipalman annan lémisfè sid. Li sa bòdé koté lwès ké loséyan pasifik é koté nò é lès ké loséyan atlantik. A [[Lanmérik santral]]-a ki ka yannen sa sibkontinan ké [[Lanmérik di Nò]] épi [[Karayb|Karayb-ya]] ki sa sitchwé bò nòlwès-a.
+Dé lanng-yan ki gangnen plis lokitò annan Lanmérik di Sid sa [[Èspangnòl]] ké
-'''Lanmérik di Sid''' sa roun anba-kontinan é sa parti méridjonnal-a di [[Lanmérik]]-a, soulon pwen di lavi. Sa anba-kontinan ki sitchwé antchèrman annan lémisfè lwès-a é prensipalman annan lémisfè sid-a. Li sa bòdé koté lwès ké loséyan pasifik é koté nò é lès ké loséyan atlantik. A [[Lanmérik santral]]-a ki ka rélyé sa anba-kontinan ké [[Lanmérik di Nò]], é [[Karayb|Karayb-ya]] ki sa sitchwé o nòlwès.
+[[Potidjé]].
-Dé lanng-yan ki gen plis lokitò annan Lanmérik di Sid-a sa [[Espagnol]] ké
-[[Portigè]].
 == Jéyografi ==
-[[Fiché:South_America_satellite_plane.jpg|thumb|Imaj satélit di Amérik di Sid.]]
+[[Fiché:South_America_satellite_plane.jpg|thumb|Zimaj satélit di Lanmérik di Sid.]]
-Amérik di Sid ka konstitchwé majò parti ostral dé latè émerjé di sa ki sa jénéralman dézigné kou Nouvo Monn, émisfè wès, Amérik ya, ou senpman Amérik a (ki sa pafwè konsidéré kou roun sèl kontinan é Amérik di Sid oun sou-kontinan).
+Lanmérik di Sid ka konstitchwé majò parti ostral-a dé latè émerjé di sa ki sa jénéralman déziyen kou Nouvèl Monn, lémisfè lwès, Lanmérik-ya, oben senpléman Lanmérik-a (ki sa pafwè konsidéré kou roun sèl kontinan é Lanmérik di Sid roun sibkontinan).
-== Anvironnman ==
+== Lanvironnman ==
-Nò di Amérik di Sid ka abrité oun grann parti di byodiversité planétèr dé latè émerjé. Danbwa ya sa soupannan an fort régrésyon o profi dé préri di élvaj (boven notaman, destiné à ekspòrtasyon) é kiltir endistriyèl (di soja notaman, pou parti transjénik). Difé ya di danbwa, dégradasyon dé sòl, ké élvaj ké agrikiltir endistriyèl sa à lorijin d'émisyon enpòrtant di gaz à éfè di sèr (ki ka fè parti légzanp di Brésilun dé pronmyé émétò mondyal). Pa ayò sid di kontinan sa sitchwé sou trou di kouch d'ozonn di antarktik, ki kondwi à roun fòrt os di tô d'UV(kansérijèn, moutajèn).
+Nò di Lanmérik di Sid ka abrité roun gran pati di byodivelèrsité plannétèr-a di latè-ya ki émèrjé. Danbwa-ya sa soupannan an fòrt régrésyon pou lélvaj (boven notanman, ki dèstiné pou lèspòrtasyon) ké kiltir endistriyèl (di soja notanman, pou pati transjénik). Difé-ya di danbwa, dégradasyon di sòl, ké lélvaj ké lagrikiltir endistriyèl sa lorijin-an di lémisyon enpòrtan di gaz ké léfè di sèr (ki ka fè pati pa légzanp di Brésilun dé pronmyé lémétò mondjal). Dayò sid-a di kontinan sa sitchwé anba trou di kouch di lozonn di antarktik, ki ka kondjwi bay roun fò monté di to di UV(kansérijenn, moutajenn).
-== Ékonomi ==
+== Lékonnonmi ==
-Agrikiltir ka rété sèktò d'aktivité pli enpòrtan di Amérik di Sid, menm si chomaj riral ké povté ka chasé popilasyon an vèr énorm vil kotyèr. Rousours minyèr é pétrolyèr, byen ki sibstansyèl, sa inégalman réparti soulon péyi ya.
+Lagrikiltir-a ka rété ségtò di lagtivité ki pli enpòrtan di Lanmérik di Sid, menm si chonmaj riral ké povté ka chasé popilasyon-an bò di bidim lavil kotché. Rousours minyé ké pétrolyé, byen ki sibstansyèl, sa inégalman répati soulon péy-ya.
 == Lanng ==
-Lanng an pli itilizé an Amérik di Sid sa portigè, ki sa lanng ofisyèl di Brézil. Amérik di Sid ka prézanté oun trè gran nonm di lanng minoritèr : nous ka dénonbré prè di 600 lanng ki ka apartni à 118 fanmi lengwistik.
+Lanng-an ki pi itilizé atè Lanmérik di Sid sa potidjé, ki sa lanng ofisyèl-a di Brézil. Lanmérik di Sid ka prézanté roun tré gran nonm di lanng minoritèr : nou ka dénonbré bò di 600 lanng ki ka apartni bay 118 fanmi lengwistik.
 === Lanng éropéyen-yan ===
-Senk lanng yan d'orijin kolonyal  di Amérik di Sid sa portigè, espagnol, anglè, néyèrlandè ké fransè.
+Senk lanng-yan di lorijin kolonnyal di Lanmérik di Sid sa potidjé, èspangnòl, annglé, néyèrlandé ké fransé.
 === Lanng otogtonn-yan ===
-Popilasyon endyenn ou amérendyenn, chifré pa milyon, té progrésivman roufoulé ver entéryòr di kontinan. Paradoksalman, enpòrtans di sa popilasyon lokitris pa ka garanti anyen pérénité dé lanng amérendyenn yan, ki sa pou laplipar ménasé d'ekstenksyon.
+Popilasyon nativ di Lanmérik, ki chifré pa milyon, té progrésivman roufoulé bo'd lentéryò-a di kontinan. Paradògsalman, enpòrtans-a di so popilasyon lokitris pa ka garanti pyès pérénité di lanng otogtonn-yan, ki sa pou laplipa ménasé di léstengsyon.
 == Rélijyon ==
-Rélijyon prensipal an Amérik di Sid sa katolisism. Soupannan, légliz protestant ya (prensipalman évanjélik) ka dévlopé so kò rapidman an nonm di pratikan, notaman o Brézil é o Sourinam.
+Rélijyon prensipal-a annan sibkontinan sidanmériken sa katolisism. Soupannan, légliz protestan-ya (prensipalman évanjélik) ka dévlopé sokò rapidman an nonm di pratikan, notanman atè Brézil ké Sourinanm.
 == Pèp ==
 === Ki ka ègzisté ===
-Group ètnik é endijèn di Amérik di Sid ka enkli :
+Group ètnik é endijenn di Lanmérik di Sid ka enkli :
-[[Fiché:149372.jpeg|thumb|Chèf Kayapo Raoni Metuktire]]
-[[Fiché:Indian_protesters_from_Vale_do_Javar%C3%AD_in_Bel%C3%A9m_2009_1530FP8886.jpg|thumb|Pèp endijèn di Brézil]]
+[[Fiché:Indian_protesters_from_Vale_do_Javar%C3%AD_in_Bel%C3%A9m_2009_1530FP8886.jpg|thumb|Pèp endijenn di Brézil]]
-[[Fiché:Marinera_trujillo.jpg|thumb|Dansò Marinera à Trujillo, Pérou]]
+[[Fiché:Marinera_trujillo.jpg|thumb|Dansò Marinera atè Trujillo, Pérou]]
 [[Fiché:2015_enero_Buenos_Aires_marcha_reclamando_Justicia_para_Nisman_(8).JPG|thumb|Désandan éropéyen, Buenos Aires]]
 == Léta ké téritwè ==
-[[Fiché:Amerique du Sud.svg|thumb|upright=1.6|Kart politk di Lanmérik di Sid (an fransè)]]
+[[Fiché:Amerique du Sud.svg|thumb|upright=1.6|Kart politk di Lanmérik di Sid (an fransé)]]
-Péyi-ya (ké téritwè ki ka dépann) annan sa tab sa katégorizé daprè [[Organizasyon di sé Nasyonzini|chéma pou réjyon é sib-réjyon jéyografik]] itilizé pa Nasyonzini-ya.
+Péyi-ya (ké téritwè ki ka dépann) annan sa tab sa katégorizé dapré chéma pou réjyon é sib-réjyon jéyografik ki itilizé pa Nasyonzini-ya.
 {| class="wikitable sortable"
@@ Lign 46 : / Lign 45 : @@
 ! Non dé péyi (oben téritwè)
 ! Siperfisi<br />
-! Popilasyon<ref name="CIA estimations juillet 2010">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/ cia.gov]</ref><br />èstimasyon 2010
+! Popilasyon<ref name="CIA estimations juillet 2010">[https://web.archive.org/web/20090912045414/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/ cia.gov]</ref><br />èstimasyon 2010
-! Dansité di popilasyon<br />pa kilomèt karé (km 2)
+! Dansité di popilasyon<br />pa kilonmèt karé (km 2)
 ! Kapital
 |-
-| style="text-align: left;" | [[Arjantin]]
+| style="text-align: left;" | [[Larjantin]]
 | align="right" | 2 766 890 km2
 | align="right" | 41 343 200
@@ Lign 60 : / Lign 59 : @@
 | align="right" | 9 947 420
 | align="right" | 9.1 km2
-| style="text-align: left;" | La Paz, Sucre<ref>La Paz sa kapital administrativ di [[Bolivi]] ; Sucre sa kapital konstitisyonèl.</ref>
+| style="text-align: left;" | La Paz, Souk<ref>La Paz sa kapital administrativ di [[Bolivi]] ; Souk sa kapital konstitisyonnèl.</ref>
 |-
 | style="text-align: left;" | [[Brézil]]
@@ Lign 74 : / Lign 73 : @@
 | style="text-align: left;" | Santiago
 |-
-| style="text-align: left;" | [[Kolonbi]]
+| style="text-align: left;" | [[Lakolonbi]]
 | align="right" | 1 138 910 km2
 | align="right" | 44 205 290
@@ Lign 80 : / Lign 79 : @@
 | style="text-align: left;" | Bogota
 |-
-| style="text-align: left;" | [[Ékwatò]]
+| style="text-align: left;" | [[Lékwatò]]
 | align="right" | 283 560 km2
 | align="right" | 14 790 610
 | align="right" | 52.2 km2
-| style="text-align: left;" | Quito
+| style="text-align: left;" | Kito
 |-
 | style="text-align: left;" | [[Zil Malwin]] ([[Rwéyonm-Ini|R.-I.]])
@@ Lign 90 : / Lign 89 : @@
 | align="right" | 3 140
 | align="right" | 0.26 km2
-| style="text-align: left;" | Pòr Stanley-Lonn
+| style="text-align: left;" | Dégra Stanley-Lonn
 |-
 | style="text-align: left;" | [[Lagwiyann]]([[Lafrans]])
@@ Lign 128 : / Lign 127 : @@
 | style="text-align: left;" | Paramaribo
 |-
-| style="text-align: left;" | [[Ourougwé]]
+| style="text-align: left;" | [[Lourougwé]]
 | align="right" | 176 220 km2
 | align="right" | 3 510 390
@@ Lign 142 : / Lign 141 : @@
 |}
-Douz péyi ya endépandan lansé 8 désanm 2004 a (déklarasyon di Cuzco) oun projè di Kominoté sid-amérikenn di nasyon (KSN), douvini Inyon dé nasyon sid-amérikenn (INASID), asou modèl di [[Inyon éropéenn|Inyon éropéyenn]].
+Douz péyi-ya ki endépandan té lansé 8 désanm 2004 bay (déklarasyon di Cuzco) roun projé di Kouminoté sidanmériken di nasyon (KSN), ki divini Linyon di nasyon sidanmériken-yan (LNASID), asou modèl di [[Linyon éropéyen]].
 == Not ké référans ==
@@ Lign 148 : / Lign 147 : @@
 == Lannègs ==
+{{Lanmérik di Sid}}
-{{Amérik di Sid}}
+[[Katégori:Lanmérik di Sid| ]]
+[[Katégori:Kontinan]]
-[[Katégori:Amérik]]
-[[Katégori:Amérik di Sid]]
-[[fr:Amérique du Sud]]
-[[en:South America]]