(Go: >> BACK << -|- >> HOME <<)
Wikipedia

Lankide:Joxan Garaialde/Proba orria: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin
No edit summary
Etiketak: 2017 wikitestu editorearekin Disambiguation links
1. lerroa:
{{Wikipedia1000}}
{{Ur eremu infotaula
| izena = Ipar itsasoa
| bertoko_izena =
| irudia = Mer_du_Nord-vierge.png
| irudia_tamaina = 250px
| irudia_oina =
| dn = 56
| mn = 0
| sn = 0
| de = 03
| me = 0
| se = 0
| E = E
| kodea2 =
| kokapena =
| ozeano = [[Ozeano Atlantikoa]]
| eskualdea =
| kontinente = [[Europa]]
| azalera = 570.000 km²
| luzera = 960 km
| zabalera = 580 km
| sakonera = batez bestekoa: 95 m<br />handiena: 700 m
}}
 
==Hidrologia==
'''Ipar Itsasoa'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0159.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= Europako toponimia fisikoa}}</ref> [[Ozeano Atlantikoa|Ozeano Atlantikoaren]] itsaso marjinal bat da, [[Ekialde|ekialdean]] [[Norvegia]] eta [[Danimarka|Danimarkako]] kosten artean kokatua, [[Mendebalde|mendebaldean]] [[Britainiar uharteak|britainiar uharteetakoak]] eta [[Hegoalde (argipena)|hegoaldean]] [[Alemania]], [[Herbehereak]], [[Belgika]] eta [[Frantzia|Frantziakoak]]. [[Skagerrak]] itsasoaren ekialdeko [[badia]] moduko bat da, [[Kattegat|Kattegat-en]] bidez [[Baltikoa|Baltikoarekin]] lotzen duena; Baltikoarekin konektatuta dago [[Kielgo ubidea|Kieleko ubidearen]] bidez ere. [[Mantxako kanala|Mantxako kanalak]] Atlantikoaren gainerako zatiekin lotzen du hegoaldetik, eta, iparraldetik, berriz, [[Norvegiako itsasoa|Norvegiako itsasoarekin]], zeina [[Shetlandak]] iparraldean itsasoak hartzen duen izena baita.
===Tenperatura eta gazitasuna===
 
Udan, batez besteko tenperatura 17 °C-koa da, eta 6 °C-koa neguan<ref name=":3"/>.​ Klima aldaketa Ipar itsasoko batez besteko tenperatura igotzeari egotzi diote<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Global Warming Triggers North Sea Temperature Rise|lana= Agence France-Presse|editorea= SpaceDaily.AFP and UPI Wire Stories |data=2006-11-14|url = http://www.terradaily.com/reports/global_warming_triggers_north_sea_temperature_rise_999.html
Mareak nahiko irregularrak dira, iparraldetik datorren korronte batek eta hegoaldetik datorren beste batek bat egiten baitute bertan. [[Euri]] eta [[laino]] ugari dago urte osoan, eta ipar-mendebaldetik nabigazioa arriskutsu egiten duten [[ekaitz]] bortitzak datoz.
|sartze-data= 01-12-2008}}</ref>.​ Urtarrileko airearen tenperaturak, batez beste, 0 eta 4 °C artean mugitzen dira, eta uztailekoak, berriz, 13 eta 18 °C artean. Neguko hilabeteetan, ohikoak dira denboraleak eta ekaitzak<ref name=":1"/>.
 
750.000 km²-ko azalera du<ref name=":0">Datu geografiko guztiak "[https://web.archive.org/web/20081209095426/http://www.safetyatsea.se/index.php?section=northsea Safety At Sea]" webgunetik datoz.</ref>, 960 km inguruko luzera eta 480 km-ko zabalera, gehienez. Sakonera txikiko itsasoa da, batez beste 95 metroko sakonera baitu: [[Dogger bankua|Dogger bankuan]], itsasoaren erdian eta 25 bat metroko sakoneran, [[mamut]]-aztarnak aurkitu izanak frogatzen du azken [[Glaziazio|glaziazioan]] [[Izotz|izotzez]] estalita edo azaleratuta zegoela. Izotza urtzean, bankua [[uharte]] itxurako azken gordeleku moduko bat bihurtu zen.
 
[[Antzinaroa|Antzinaroan]], itsaso hori ''Oceanum'' edo ''Mare Germanicum'' izenez ezagutzen zen. Gaur egungo izena [[Frisiako uharteak|Frisiako uharteen]] ikuspegitik sortu zela uste da, handik erabat iparraldera geratzen baitzen, eta [[Hegoaldeko Itsasoa|Hegoaldeko itsasoari]] (Frisiako itsasoa eta [[Zuiderzee]], [[Herbehereak|Herbehereetan]]) kontrajarrita. Luzarora, gaur egungo izena nagusitzen joan zen, eta [[Aro Modernoa|Aro Modernoan]] nagusi zen dagoeneko. Aipaturiko Aro Modernoan, ohikoa zen Ozeano Atlantiko osoari Ipar Itsasoa edo Nord Itsasoa deitzea, eta, ordainetan, [[Ozeano Barea|Ozeano Bare]] osoari Hegoaldeko Itsasoa edo Sud Itsasoa deitu zitzaion.
 
Inguruko estatuetako hizkuntza ofizialen arabera: frantsesez, Mer du Nord deitzen zaio; [[Nederlandera|nederlanderaz]], Noordzee; [[Aleman|alemanez]], Nordsee; [[Suediera|suedieraz]], Nordsjön; [[Daniera|danieraz]], Nordsøen; [[Norvegiera|norvegieraz]], Nordsjøen, eta North Sea ingelesez. Frisieraz, Noardsee deitzen zaio, eta, eskozieraz, A' Mhuir Tuathen.
 
[[Petrolio]] eta [[gas natural]] hobi garrantzitsuak ditu, 1970eko hamarkadan ustiatzen hasi zirenak.
 
==IHOren mugaketa==
Itsasoak mugatzeko arloan nazioarteko agintaritza nagusiak, Nazioarteko Erakunde Hidrografikoak («International Hydrographic Organization, IHO), itsasotzat jotzen du Ipar Itsasoa. Mundu osoan erreferentzia den «Limits of oceans and seas» (Ozeano eta itsasoen mugak, 1953ko 3. edizioa) argitalpenean, 4 zenbakiaz identifikatzen du, eta honela definitzen du:{{Aipua|Hego-mendebaldean. Waldeko itsasargia (Frantzia, 1° 55' E) eta Leathercoat puntua (Ingalaterra, 51° 10' N) lotzen dituen lerro bat.<br /> Ipar-mendebaldean. Eskoziako Dunnet Head-etik (3° 22' W) Hoy uharteko Tor Ness-eraino (58° 47' N), eta, handik, irla horretan zehar, Mainland-eko Breck Ness-en dagoen Hoy Kame-ra (58º 55' N), uharte horretatik Head kostara (3º 14' W) eta Inga Ness-era (59º 17' N) Westray-n, Westray barrena Bow Head-era Mull Head barrena (Papa Westrayko iparraldeko puntua) eta Seal Skerry-ra (North Ronaldsayko iparraldeko puntua) eta handik Horse uhartera (Shetland uharteetako hegoaldeko puntua).<br /> Iparraldean. Shetland uharteetako Mainland-eko iparraldeko puntutik (Fethaland puntua), Yell uharteko Graveland Nessen zehar (60º 39' N), Yell-en barrena Gloup Ness-eraino (1° 04' W) eta Spoo Ness-en zehar (60° 45' N), Unst uhartean, Unst-etik Herma Ness-eraino (60° 51' N), Rumbling-eko SO punturaino eta Muckle Flugga-ra (60° 51' N 0° 53' W), horiek guztiak Ipar Itsasoan sartu behar dira; eta, handik, 0° 53' O meridianotik 61° 00' N paraleloraino eta ekialderantz, paralelo horri jarraituz, Norvegiako kostalderaino, eta Banco Vikingoren multzoa Ipar itsasoan sartuz.<br /> Ekialdean. Skagerren mendebaldeko muga [Hanstholm (57º 07' N 83º 6' E) eta Naze (Lindesnes, 58º N 7º E)] lotzen dituen lerroa.|
''Limits of oceans and seas'', 10. or.<ref>«On the Southwest. A line joining the Walde Lighthouse (France, 1°55'E) and Leathercoat Point (England, 51°10'N).<br />On the Northwest. From Dunnet Head (3°22'W) in Scotland to Tor Ness (58°47'N) in the Island of Hoy, thence through this island to the Kame of Hoy (58°55'N) on to Breck Ness on Mainland (58°58'N) through this island to Costa Head (3°14'W) and to Inga Ness (59'17'N) in Westray through Westray, to Bow Head, across to Mull Head (North point of Papa Westray) and on to Seal Skerry (North point of North Ronaldsay) and thence to Horse Island (South point of the Shetland Islands).<br />On the North. From the North point (Fethaland Point) of the Mainland of the Shetland Islands, across to Graveland Ness (60°39'N) in the Island of Yell, through Yell to Gloup Ness (1°04'W) and across to Spoo Ness (60°45'N) in Unst island, through Unst to Herma Ness (60°51'N), on to the SW point of the Rumblings and to Muckle Flugga (60°51′N 0°53′W) all these being included in the North Sea area; thence up the meridian of 0°53' West to the parallel of 61°00' North and eastward along this parallel to the coast of Norway, the whole of Viking Bank being thus included in the North Sea.<br />On the East. The Western limit of the Skagerrak [A line joining Hanstholm (57°07′N 83°6′E) and the Naze (Lindesnes, 58°N 7°E)].».<br />La traducción al español es propia. La versión original, en inglés, está disponible en linea en el sitio oficial de la «International Hydrographic Organization» en: {{enlace roto|1=http://www.iho.int/publicat/free/files/S23_1953.pdf |2=http://www.iho.int/publicat/free/files/S23_1953.pdf |bot=InternetArchiveBot }}.</ref>}}
 
==Izena==
[[Antzinaroa|Antzinaroan]], itsaso hori ''Oceanum'' edo ''Mare Germanicum'' izenez ezagutzen zen. Gaur egungo izena [[Frisiako uharteak|Frisiako uharteen]] ikuspegitik sortu zela uste da, handik erabat iparraldera geratzen baitzen, eta Hegoaldeko itsasoarekiko oposizioagatik (gaur egun [[Wadden itsasoa]], [[Herbehereak|Herbehereetan]]). Luzarora, gaur egungo izena nagusitzen joan zen, eta [[Aro Modernoa|Aro Modernoan]] nagusi zen dagoeneko.
 
Inguruko estatuetako hizkuntza ofizialen arabera, Mer du Nord deitzen diote frantsesez; Noordzee, nederlanderaz; Nordsee, alemanez; Nordsøen, danieraz; Nordsjøen, norvegieraz, eta North Sea, ingelesez. Mendebaldeko frisieraz, Noardsee esaten zaio; iparraldeko frisieraz, berriz, Weestsiie (Mendebaldeko itsasoa), eta eskoziar gaelikoz, A' Mhuir a Tuath.
 
Jasotzen den lehen izenetako bat «Septentrionalis Oceanus» edo Ipar Ozeanoa da, [[Plinio (Argipena)|Pliniok]] aipatu zuena. Hala ere, beren kostaldean bizi ziren [[Zelta|zeltek]] «Morimaru» edo itsaso hila izena aipatzen zuten, herri germaniarrek ere bere egin zutena «Morimarusa» bilakatuz. Izen horrek erreferentzia egiten dio ur hila edo ur gezatako geruza zerrenda batzuei, ur gaziren gainaldea hornitzen zutenak, urari itxura lasaia emanez. Fenomeno horren erreferentzia [[Erdi Aroa|Erdi Aroraino]] luzatu zen, antzinako goi-[[Aleman|alemanaren]] «giliberōt»en edo erdialdeko-[[Nederlandera|nederlanderaren]] «lebermer»en edo «libersee»n hauteman daitekeenez.
 
Aldi luzeetan erabilitako beste izen arrunt batzuk izan ziren: «Mare Frisicum» eta «Mare Germanicum» (edo Oceanus Germanicus) latinezko terminoak, baita beste hizkuntza batzuetan dituzten baliokideak ere.
 
==Geografia==
[[Fitxategi:Ptolemy-british-isles.jpg|thumb|left|1490ean, [[Claudio Ptolomeo|Ptolomeoren]] ''Geografia'' izeneko mapa baten berregitea, non «Oceanus Germanicus» izena agertzen den.]]
Ipar itsasoa, [[Mendebalde|mendebaldean]], [[Orkadak|Orkadak uharteek]] eta [[Ingalaterra]] eta [[Eskozia|Eskoziako]] [[Ekialde|ekialdeko]] kostak mugatzen dute<ref name=":1">L.M.A. (1985). University of Chicago, ed. ''Europe'' '''18''' (Fifteenth edición). Uno.S.A.: Encyclopadia Britannica Inc. pp. 832?835. <small>ISBN 0-85229-423-9</small></ref>; ekialdean, [[Eskandinaviar penintsula|Eskandinaviako penintsularen]] [[Hego-mendebalde|hego-mendebaldeko]] muturrak eta [[Jutlandia|Jutlandiako]] mendebaldeak ([[Norvegia|Norvegiako]] eta [[Danimarka|Danimarkako]] kostaldeak, hurrenez hurren), eta, [[Hegoalde|hegoaldean]], [[Alemania|Alemaniako mendebaldeko]] kostaldeak, [[Herbehereak|Herbehereetako]] eta [[Belgika|Belgikako]] kostaldeak eta [[Frantzia|Frantziako]] iparraldeko kanalak.​ Hego-mendebaldean, [[Dover (Ingalaterra)|Dover]] edo [[Calais]] itsasartetik harago, Ipar itsasoa [[Mantxako kanala|Mantxako kanal]] bihurtzen da<ref name=":2">Ripley, George; Charles Anderson Dana (1883). ''[http://books.google.cat/books?id=gepmaaaamaaj&pg=pa499&dq=norway,+Denmark,+Germany,+the+Netherlands,+Belgium,+and+France+%22North+Sea%22&lr=&as_brr=0&as_pt=ALLTYPES The American Cyclopaedia: A Popular Dictionary of General Knowledge]'' (Digitized (11-10-2007) por Google Books online). D. Appleton and company. p. 499. Consultado el 26 de diciembre de 2008.</ref>, [[Ozeano Atlantikoa|Ozeano Atlantikoarekin]] lotzen duena<ref name=":1"/><ref name=":2"/>.​​ Ekialdera, [[Baltikoa|Baltiko itsasoarekin]] lotzen da [[Skagerrak]] eta [[Kattegat]] itsasoen bidez; bi itsastarte hauek Danimarka Norvegiatik eta [[Suedia]] banatzen dituzte, hurrenez hurren<ref name=":1"/>. Iparraldean, [[Shetlandak|Shetland uharteek]] inguratzen dute, eta [[Norvegiako itsasoa|Norvegiako itsasoarekin]] lotzen da, Atlantikoaren [[Ipar-ekialde|ipar-ekialdeko]] muturrean dagoena<ref name=":1"/><ref>Helland-Hansen, Bjørn; Fridtjof Nansen (1909). «[https://web.archive.org/web/20090114230040/http://web.gfi.uib.no/the%20Norwegian%20Sea/TNS-002.htm IV. The Basin of the Norwegian Sea.]». En ''Geofysisk Institutt'', ed. ''Report on Norwegian Fishery and Marine-Investigations Vol. 11 No. 2''. Archivado desde el original el 14 de enero de 2009. Consultado el 09-01-2009</ref>.
 
970 kilometroko luzera du, eta 580 kilometroko zabalera; 750.000 kilometro koadroko azalera, eta 94.000 kilometro kubikoko bolumena hartzen ditu.​ Ipar itsasoko kostaldearen inguru guztian, [[uharte]] eta [[uhartedi]] garrantzitsuak daude<ref name=":3">''Safety at Sea project: Norwegian Coastal Administration'', ed. (2008). «[https://web.archive.org/web/20081209095426/http://www.safetyatsea.se/index.php?section=northsea About the North Sea: Key facts]». Archivado desde el original el 9 de diciembre de 2008. Consultado el 02-11-2008.</ref>, hala nola [[Shetlandak|Shetland uharteak]], [[Orkadak]] eta [[Frisiako uharteak]]<ref name=":2"/>.​ Ipar itsasoak [[Europa|Europako]] arro kontinentaletatik datozen ur gezak jasotzen ditu, baita [[Britainiar uharteak|britainiar uharteetako]] [[Arro hidrografiko|arro hidrografikoetatik]] ere. Baltiko itsasoko ura ere hartzen du, non ibai ugari itsasoratzen diren; beraz, gazitasun txikia duen itsasoa da. Ipar itsasora isurtzen duten ibai nagusiak dira: [[Elba (ibaia)|Elba]], [[Rhin]] eta [[Mosa (ibaia)|Mosa]]. Elba ibaiaren arroak 144.000 kilometro koadroko azalera drainatzen du, 18 hiri eta horien ibaiadarrak barne. Rhin-Mosa deltak 199.000 kilometro koadroko azalerako ur-deskargak jasotzen ditu. Azalera horretan, 68 hiri daude<ref>Ray, Alan; G. Carleton, Jerry McCormick-Ray (2004). ''[http://books.google.cat/books?id=e7xlayvgef4c&pg=pa262&dq=%22North+Sea%22+watershed&lr=&as_brr=3&as_pt=ALLTYPES Coastal-marine Conservation: Science and Policy]'' (Digitized by Google Books online) (illustrated edición). Blackwell Publishing. p. 262. <small>[[:es:Especial:FuentesDeLibros/9780632055371|ISBN 9780632055371]]</small>. Consultado el 21 de enero de 2009.</ref><ref>Hinrichsen, Don (1999). ''[http://books.google.cat/books?id=70nsjkgmpiwc&pg=pa58&dq=%22North+Sea%22+watershed&lr=&as_brr=3&as_pt=ALLTYPES#PPA57,M1 Coastal Waters of the World: Trends, Threats, and Strategies]'' (Digitized by Google Books online) (illustrated edición). Island Press. pp. 56?58. <small>[[:es:Especial:FuentesDeLibros/9781559633833|ISBN 9781559633833]]</small>. Consultado el 21 de enero de 2009</ref>. 184 milioi pertsona inguru bizi dira Ipar itsasorantz doazen ibaien arrotan. Eremu horrek industria-kontzentrazio trinkoak ditu<ref>International Center for the Environmental Management of Enclosed Coastal Seas, ed. (2003). «[https://web.archive.org/web/20081217143715/http://www.emecs.or.jp/guidebook/eng/pdf/05north.pdf Chapter 5: North Sea]» (PDF)</ref>.
 
===Sakonera===
Iparralderantz, 53° 24' N latitudetik aurrera, oro har, Ipar itsasoaren hondoa modu desegokian jaisten da. Hegoaldean, [[Calaisko itsasartea|Calaisko itsasarterantz]] makurtzen da.
 
Ipar itsasoa, ia osorik, [[Plataforma kontinental|Europako plataforma kontinentalean]] dago, batez besteko 90 metroko<ref name=":1"/><ref name=":4">Calow, Peter (1999). ''[http://books.google.cat/books?id=l7v-jthrogkc&pg=pa100&dq=north-sea+shallow+%22European+Continental+Shelf%22&lr=&as_brr=3&as_pt=ALLTYPES Blackwell's Concise Encyclopedia of Environmental Management]'' (Digitalizado por Google Books online). Blackwell Publishing. <small>[[:es:Especial:FuentesDeLibros/9780632049516|ISBN 9780632049516]]</small>. Consultado el 26 de diciembre de 2008.</ref> sakonerarekin; 100 metro baino gehiagoko sakonera duten eremu gutxi ditu. Salbuespen bakarra, Norvegiako zanga da, Norvegiako kostarekin paraleloan doana, [[Oslo|Oslotik]] [[Bergen]] iparraldeko eremu bateraino<ref name=":1"/>. 20 eta 30 kilometro bitarteko zabalera du<ref name=":1"/>, eta 300 metroko sakonera Bergenen aurrean, eta 725 metroko gehienezko sakonera [[Skagerrak|Skagerraken]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maptech : Topo Maps Charts Navigation Software GPS and Online MapServer|data=2009-03-04|url=https://web.archive.org/web/20090304222148/http://mapserver.maptech.com/homepage/index.cfm?lat=58.011403248490396&lon=9.430819575677283&scale=1500000&zoom=50&type=0&icon=0&width=498&height=498&searchscope=dom&CFID=1719760&CFTOKEN=33728793&scriptfile=http://mapserver.maptech.com/homepage/index.cfm&latlontype=DMS|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-07-05}}</ref><ref name=":4"/>.​​ [[Britainia Handia|Britainia Handiaren]] ekialdean, [[Dogger bankua]] dago. [[Glaziar|Glaziaraldiko]] [[morrena]] handi batetik datorren goi-lautada bat da, kontsolidatu gabeko glaziarren hondakinen metaketaren ondorioz sortutakoa<ref>Ostergren, Robert Clifford; John G. Rice (2004). ''[http://books.google.cat/books?id=wgpsuq873scc&pg=pa62&dq=%22dogger+bank%22+moraine&lr=&as_brr=3 The Europeans: A Geography of People, Culture, and Environment]'' (Digitalizado por Google Books online). Bath, UK: Guilford Press. p. 62. <small>[[:es:Especial:FuentesDeLibros/9780898622720|ISBN 9780898622720]]</small>Consultado el 10-01-2009</ref><ref>Maptech Online MapServer, ed. (1989–2008). «[https://archive.today/20120711211708/http://mapserver.maptech.com/homepage/index.cfm?lat=54.74456315454079&lon=2.3527509224287115&scale=1500000&zoom=50&type=0&icon=0&width=498&height=498&searchscope=dom&cfid=1719760&cftoken=33728793&scriptfile=http://mapserver.maptech.com/homepage/index.cfm&latlontype=dms Dogger Bank]». Archivado desde el original el 11 de julio de 2012. Consultado el 20 de julio de 2007.</ref>. Itsas azalera baino 15-30 metro beherago dago, eta ezaugarri horrek oso eremu aberatsa sortu du arrantzarako<ref name=":1"/>.
 
Long Forties eta Broad Fourteens [[Besaldi|besalditan]] neurtutako sakontasunagatik hartzen dituzte izenak; berrogei besaldi eta hamalau besaldi edo 73 eta 26 metroko sakonera, hurrenez hurren. Banku handi horiek eta antzeko beste batzuek gune bereziki arriskutsu bihurtzen dute Ipar Itsasoa nabigatzeko<ref>Tuckey, James Hingston (1815). ''[http://books.google.cat/books?id=emmbaaaayaaj&pg=pa420&dq=%22north+forties%22++%22broad+fourteens%22++fathoms&lr=&as_brr=3&as_pt=ALLTYPES Maritime Geography and Statistics] ...'' (Digitalizado por Google Books online (02-05-2007)). Black, Parry & Co. p. 445. <small>[[:es:Especial:FuentesDeLibros/9780521311915|ISBN 9780521311915]]</small>. Consultado el 10-01-2009.</ref>, satelite bidezko nabigazio-sistema berrien aplikaziorekin arindu dena<ref>{{Erreferentzia|abizena= Bradford|izena=Thomas Gamaliel|izenburua=Encyclopædía Americana: A Popular Dictionary of Arts, Sciences, Literature, History, Politics, and Biography, Brought Down to the Present Time; Including a Copious Collection of Original Articles in American Biography; on the Bases of the Seventh Edition of the German Conversations-lexicon|formatua=Digitalizado por Google Books online (11-10-2007)|url=http://books.google.cat/books?id=cxspaaaayaaj&pg=pa445&dq=navigation+%22north+sea%22&lr=&as_brr=3&as_pt=ALLTYPES|urtea= 1838|fechaacceso=10-01-2009|editorial= Thomas, Cowperthwait, & co.|isbn=0521311918, 9780521311915|páginas=445}}</ref>.
 
Ipar itsasoaren mendebaldean badaude sakonera handiak ere, adibidez, Deabruaren Zuloa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maptech : Topo Maps Charts Navigation Software GPS and Online MapServer|data=2009-03-04|url=https://web.archive.org/web/20090304221709/http://mapserver.maptech.com/homepage/index.cfm?lat=57.00538906004456&lon=-0.06141139897619785&scale=1500000&zoom=50&type=0&icon=0&width=498&height=498&searchscope=dom&cfid=1719760&cftoken=33728793&scriptfile=http://mapserver.maptech.com/homepage/index.cfm&latlontype=DMS|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-07-05}}</ref> [[Edinburgo|Edinburgoren]] luzeran, 460 metroraino, eta batzuk, [[The Wash badiatik]] kanpo<ref>«''[https://web.archive.org/web/20090304221658/http://mapserver.maptech.com/homepage/index.cfm?lat=53.43399653076986&lon=1.1412992921503484&scale=1500000&zoom=50&type=0&icon=0&width=498&height=498&searchscope=dom&cfid=1719760&cftoken=33728793&scriptfile=http%3A%2F%2fmapserver.maptech.com%2Fhomepage%2Findex.cfm&latlontype=DMS The Wash]''». Archivado desde el original el 4 de marzo de 2009. Consultado el 20 de marzo de 2021.</ref>. Korridore horiek ibaiek sortutakoak izan zitzaketen, azken [[Glaziazio|glaziazioan]]. Izan ere, glaziazioaren une horretan, Ipar itsasoaren maila egungoa baino baxuagoa zen ([[Itsasoaren erregresio|itsas atzerakada]]). Garaian, ibaiek zenbait zati higatuko zituzten, gaur egun itsasoak estaltzen dituenak ([[Itsasoaren aurrerakada|itsas aurrerakada]]). Litekeena da tunelaren haranaren hondakinak izatea, itsaslasterretarako irekita gelditu direnak.
 
También hay grandes profundidades en la parte occidental del mar del Norte, como por ejemplo el Agujero del Diablo​ a lo largo de Edimburgo, hasta 460 metros, y algunos fuera de la bahía de The Wash.​ Estos corredores podrían haber sido formados por los ríos durante la última glaciación. De hecho, en este momento de la glaciación, el nivel del mar del Norte era más bajo que el nivel actual (regresión marina). Los ríos entonces habrían erosionado ciertas partes entonces a cuerpo descubierto que el mar cubre la actualidad (transgresión marina). Lo más probable es que sean restos de la valle del túnel, manteniéndose abiertas para las corrientes de marea.
 
[[Gazitasun|Gazitasunaren]] batez bestekoak, berriz, 34 eta 35 gramo [[gatz]] artekoak dira ur litro bakoitzeko<ref name=":3"/>.​ Gazitasunak aldakortasun handiagoa du [[Ur geza|ur gezaren]] sarrerak dauden lekuetan, hala nola [[Rhin]] eta [[Elba (ibaia)|Elba ibaien]] [[Estuario|estuarioetan]], [[Baltikoa|Baltikoko itsasoarekin]] duen loturan eta [[Norvegia|Norvegiako]] kostaldean<ref>{{Erreferentzia|abizena= Reddy
|izena=M. P.m.|izenburua=Descriptive Physical Oceanography|url=http://books.google.ca/books?id=2nc3jmki7myc&pg=pa120&lpg=pa120&dq=%22north+sea%22+%22salinity%22&source=web&ots=X7d8uno70t1f&sig=cha7-KJ72-t07sspfKPLtKgTymo&hl=can&sano=X&oi=book_result&resnum=6&ct=result#PPA114,M1|formatua=Google Books onlinek digitalizatua:|sartze-data=03-12-2008 |urtea=2001 |argitaletxea=Taylor & Francis|isbn=9054107065|orrialdeak=114 |atala=Annual variation in Surface Salinity}}</ref>.
 
===Uraren eta mareen zirkulazioa===
Ipar itsasoko ur-fluxuaren patroi nagusia erlojuaren kontrako noranzkoan biratzea da, ertzetan zehar<ref>{{Erreferentzia|izenburua= Met Office: Flood alert!|editorea= Met office UK government|data= 28-11-2006|url = http://www.metoffice.gov.uk/education/secondary/students/flood.html|sartze-data= 02-11-2008 |urlarchivo=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20070108175026/http://www.metoffice.gov.uk/education/secondary/students/flood.html|fechaarchivo=2007-01-08}}</ref> . Ipar itsasoa [[Ozeano Atlantikoa|Ozeano Atlantikoaren]] beso bat da, eta ozeanoko korronte gehienak jasotzen ditu ipar-mendebaldeko irekieratik, eta, maila txikiagoan, [[Mantxako kanala|Mantxako kanalaren]] irekiera txikiko korronte berotik datorren zati bat. Norvegiako kostaldetik datoz korronte horiek<ref name="SaS">{{Erreferentzia|izenburua= Safety At Sea|lana= Currents in the North Sea|data= 2009|url= http://www.safetyatsea.se/index.php?art=2041&group=400|formatua= |doi= |sartze-data= 2009-01-09|urlarchivo= https://web.archive.org/web/20081209094254/http://www.safetyatsea.se/index.php?art=2041&group=400|fechaarchivo= 2008-12-09}}</ref>.​ Ur sakonetako nahiz ur azaletako korronteak norabide desberdinetan mugitzen dira; gazitasun apaleko azaleko kostako urak kanporantz mugitzen dira, eta gazitasun handiko sakonenak eta trinkoenak, berriz, kostarantz<ref>{{Erreferentzia|abizena= Freestone|izena=David| abizena1=Ton Ijlstra|izenburua=The North Sea: Perspectives on Regional Environmental Co-operation |url=http://books.google.cat/books?id=sgsmw7gcolyc&pg=pa67&vq=current+velocity&dq=The+North+Sea:+Perspectivas+donde+Regional+Environmental+Co-operation&source=gbs_search_s&cad=0|formatua=Google Books onlinek digitalizatua:|sartze-data=03-12-2008|urtea=1990|argitaletxea=Martinus Nijhoff Publishers|isbn=1853334138, 9781853334139|orrialdeak=66?70 |atala=Physical Properties of Sea Water and their Distribution Annual: Variation in Surface Salinity}}</ref>.
 
Ipar itsasoa [[Plataforma kontinental|plataforma kontinentalaren]] barruan dago, eta sakonera handiagoko ur ozeanikoek duten [[olatu]]-mota desberdinak ditu. Olatuen abiadurak gutxitu egiten dira, eta olatuen anplitudeak, berriz, handitu. Ipar itsasoan, bi sistema anfidromiko daude, eta osatu gabeko hirugarren sistema anfidromiko bat<ref>{{Erreferentzia|abizena=Dyke|izena=Phil |izenburua=Modeling Coastal and Offshore Processes|url= http://books.google.ca/books?id=c3moqkcru6sc&pg=pa328&vq=north+Sea&dq=Modeling+Coastal+and+Offshore+Procesas&source=gbs_search_s&cad=0|formatua=Google Books onlinek digitalizatua:|sartze-data=04-12-2008|urtea=1974|argitaletxea= Imperial College Press|isbn=1860946747, 9781860946745|orrialdeak=323–365 }} 329. orrialdeko mareen mapak amfidromiak erakusten ditu.</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Cartero|izena=R. W. G.|izenburua=Coastal Environments: An Introduction to the Physical, Ecological and Cultural Systems of Coastlines|url= http://books.google.ca/books?id=stbkhpqmt6mc&pg=pa157&lpg=pa157&dq=amphidromes+%22North+Sea%22&source=web&ots=pU9SK46SIA&sig=3YnGDzs3JDtUA-fT9DxfOiOUzg4&hl=can&sano=X&oi=book_result&resnum=10&ct=result#PPA157,M1|formatua=Google Books onlinek digitalizatua: |sartze-data=04-12-2008|urtea=1974|argitaletxea=Academic Press|isbn=0121618560, 9780121618568|orrialdeak=155–158 }} 157. orrialdeko mareen mapak amfidromiak erakusten ditu.</ref>. Ipar itsasoan, marearen batez besteko anplitudea 0 eta 8 metro artean dago<ref name=":3"/>.
 
[[Fitxategi:NorthSeaCurrents.png|thumb|Ozeanoko itsaslasterrak iparraldetik sartzen dira nagusiki, Norvegiako kostaldetik]]
Ozeano Atlantikoko [[Kelvin marea]] iparralderantz bidaiatzen duen erdieguneko olatu bat da. Olatu horren energiaren zati bat [[Mantxako kanala|Mantxako kanalean]] zehar hedatzen da Ipar itsasorantz. Gero, olatuak Ozeano Atlantikoaren [[Ipar|iparralderantz]] bidaiatzen du jarraitzen du, eta, behin [[britainiar uharteak]] igarota, Kelvin marea [[Ekialde|ekialderantz]] eta [[Hego|hegoalderantz]] mugitzen da, eta, berriro, Ipar itsasoan sartzen da<ref>{{Erreferentzia|abizena=Pugh|izena=D. T.|izenburua=Changing Sea Levels: Effects of Tides, Weather, and Climate|url= http://books.google.ca/books?id=ysa4ymmeotyc&pg=pa93&lpg=pa93&dq=%22north+sea%22+%22tides%22&source=web&ots=CNYx3L0Zeo&sig=3l0vOzvpnR2k1cJoMo6m0KLloqw&hl=can&sano=X&oi=book_result&resnum=6&ct=result#PPA93,M1|formatua= Books onlinek digitalizatua|sartze-data=04-12-2008|urtea=2004|argitaletxea= [[Cambridge University Press]] |isbn= 0521532183, 9780521532181|orrialdeak=93 }} 94. orrialdeak Ipar itsasoko puntu amfidromikoa erakusten du.</ref>.
 
== Ibaiak ==▼
* [[Elba (ibaia)|Elba]], 1165 km, [[Cuxhaven|Cuxhaven-en]] ([[Alemania]]) amaitzen dena;
* [[Weser]], 452 km, [[Bremerhaven|Bremerhaven-en]] (Alemania);
* [[Ems]], 371 kilometrokoa, Alemanian;
* [[Rhin]], 1233 km, eta [[Mosa (ibaia)|Mosa ibaia]], 950 km, [[Rotterdam|Rotterdamen]] ([[Herbehereak]]);
* [[Eskalda]], 355 km, [[Vlissingen|Vlissingen-en]] (Herbehereak);
* [[Yser]], [[Nieuwpoort|Nieuwpoort-en]] ([[Belgika]])
* [[Tamesis]], 346 km, [[Southend-on-Sea|Southend-on-Sea-n]] ([[Britainia Handia]]);
* [[Humber]], [[Kingston upon Hull|Kingston upon Hull-en]] ([[Ingalaterra]])
* [[Trent ibaia|Trent]], 298 km, eta [[Ousse (ibaia)|Ousse ibaia]], 84 km, [[Kingston upon Hull|Kingston upon Hull-en]] (Britainia Handia);
* [[Tyne]], 321 km, [[South Shields|South Shields-en]] (Britainia Handia);
* [[Forth ibaia|Forth]], 47 km, [[Stirling|Stirling-en]] (Britainia Handia);
* [[Tay ibaia|Tay]], 188 km, [[Dundee|Dundee-n]] (Britainia Handia);
 
===Itsas bazterrak===
Ipar itsasoko ekialdeko eta mendebaldeko kostak irregularrak dira, [[Glaziar|glaziaraldiek]] [[Glaziazio|glaziaraldian]] sortutakoak. Hegoaldeko kostaldeak sedimentu glaziarren hondarrekin estalita daude<ref name=":1"/>. [[Norvegia|Norvegiako]] mendiak itsasertzeraino iritsi direnez, [[fiordo]] sakonak eta uhartediak sortu dira. [[Stavanger|Stavangerren]] hegoaldean, kostaldea baretzen doa, eta gero eta uharte gutxiago daude<ref name=":1"/>. [[Eskozia]] ekialdeko kostaldea nahiko antzekoa da, baina ez Norvegiakoa bezain markatua. [[Ingalaterra]] ipar-ekialdean, [[Itsaslabar|itsaslabarrak]] altuera txikiagokoak dira, eta erresistentzia txikiagoko [[Morrena|morrenek]] osatzen dituzte; horren ondorioz, gainazala errazago higatzen da, eta kostaldeek inguru biribilagoak dituzte<ref>East Riding of Yorkshire Council (ed.). «[https://web.archive.org/web/20070810055627/http://www.eastriding.gov.uk/aspirelinks/coastal/1development.pdf Development of the East Riding Coastline]» (PDF). Archivado desde el original el 10 de agosto de 2007. Consultado el 24 de julio de 2007</ref><ref>EUROSION Caso Study (ed.). «[http://copranet.projects.eucc-d.de/files/000164_eurosion_holderness_coast.pdf Holderness Coast United Kingdom]» (PDF). Consultado el 24 de julio de 2007.</ref>.​​ [[Herbehereak|Herbehereetan]], [[Belgika|Belgikan]] eta [[Ingalaterra|Ingalaterraren]] ekialdean (Ekialdeko Anglia), itsasertza baxua eta zingiratsua da<ref name=":1"/>. Ipar itsasoko ekialdeko eta hego-ekialdeko kostaldea, [[Wadden itsasoa|Wadden itsasoan]], hareatsua eta oso zuzena da, batez ere Belgikan eta [[Danimarka|Danimarkan]]<ref name=":5">Convention for the Protection of the Marine Environment of the North-East Atlantic (OSPAR), ed. (2000). «[https://web.archive.org/web/20070710023601/http://www.ospar.org/eng/doc/pdfs/R2C2.pdf Overview of geography, hydrography and climate of the North Sea (Chapter II of the Quality Status Report.]» (PDF). Archivado desde el original el 10 de julio de 2007. Consultado el 04-12-2007</ref>.
 
[[Arrantza]]gune nagusi izan da ([[bakailao]]a, [[Sardinzar arrunt|sardinzarra]]).
 
Gaur egun garrantzi handiagoa dute [[1970]]ean han aurkitu ziren [[petrolio]] eta [[gas natural]] hobiek{{lur erref}}.
 
▲== Ibaiak ==
Hemen itsasoratzen diren [[ibai]]en artean [[Herbehere]]etan [[Rhin]] dugu ([[Rotterdam]] altueran) eta [[Mosa (ibaia)|Mosa]], [[Alemania]]n [[Elba (ibaia)|Elba]] ([[Cuxhaven]]), [[Weser]] ([[Bremerhaven]]) eta [[Ems]] ([[Emden]]), [[Ingalaterra]]n bestela [[Tamesis]] ([[Essex]]), [[Tweed ibaia]] ([[Northumberland]]), [[Tyne]] ([[Tyne eta Wear]]) [[Tees]] ([[Middlesbrough]]etik gertu) eta [[Humber]] ([[Yorkshire]]), [[Eskozia]]n [[Spey ibaia]] ([[Morayko fiordoa]]), [[Don ibaia (Eskozia)|Don]] eta [[Dee ibaia (Eskozia)|Dee]] ([[Aberdeen]]), [[Tay ibaia|Tay]] ([[Perth]] eta [[Dundee]]), [[Forth ibaia|Forth]] ([[Fortheko fiordoa]]) ditugu. Belgika eta Herbehereen artean, azkenik, [[Eskalda]] ibaia itsasoratzen da.
 
== Mantxako kanala ==
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Lankide:Joxan_Garaialde/Proba_orria"(e)tik eskuratuta